Edebiyat Ders Notları

HÜMANİZM:(İnsancılık) Bütün insanlar kardeş,din,dil,ırk farkı gözetilmez.Edebiyatta hümanizm “yeniden doğuş” anlamına gelir. Klise ve devlet baskısına karşı özgür düşüncenin tepkisi olarak çıkmıştır.Eski Yunan ve Latin edebiyatından yola çıkar.Önce İtalya,sonra İspanya,Portekiz,Fransa,İngiltere ve Almanya’da görüldü. Üslûp ve biçime çok önem vermişlerdir. Dante:Destan(İlahi Komedya),terze-rima biçiminde yazılmış.Aristo’ya bağlı. Petrarca:Şiir(türküler).Sone,balad,terze-rima. Boccacio:öykü(Dekameron)küçük hikaye türünün kurucudur. Montaigne:Deneme   KLASİSİZM:(Kuralcılık)   17.yy.Fransa’da çıktı.”1660 ekolü”.Ortaya …

DÖNEMLERİNE GÖRE EDEBİYATIMIZIN ÜNLÜ ROMANLARI A) Tanzimat Dönemi Romanları   Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat: Şemsettin Sami’nin eseridir. İlk yerli romandır. Romantik bir romandır. Konusu bir evlilik dramıdır.   İntibah: Namık Kemal’in eseridir. İlk edebî roman olarak kabul edilir. Ali Bey, Mahpeyker’e âşık olur. Bu kötü kadından Dilaşup ismindeki cariye sayesinde uzaklaşır. Bunun üzerine Mahpeyker Ali …

1 OCAK 1854: Altın Dal’ın (The Golden Bough: A Study in Magic and Religion; 1890: üç cilt; 1907-1915: genişletilmiş on iki cilt; 1922: kısaltılmış tek cilt) yazarı Sir James George Frazer Glasgow’da doğdu. 1879: Hindistan’a Bir Geçit’in yazarı E.M. Forster Londra’da doğdu. 1909: Marcel Proust, bu günlerde, çayına bir “madeleine” bandı. Aldığı tat çocukluk anılarını …

UYGUR METİNLERİ VE BU METİNLER ÜZERİNDE ÇALIŞANLAR 1.   Uygur metinleriyle ilgili ilk yayınlar Rusya ve Almanya’da başladı. 2.   Radloff, 1899’da, Klementz’in 1898’de Turfan’dan getirdiği metinleri neşretti. 3.   Radloff, 1909’da Alttürkische Studien’i başlattı. bu seri 1912’ye kadar devam eder ve 6 kitaptan oluşur. 4.   Radloff ve Malov tarafından 1913-1916 yıllarında Altun Yaruk neşredilir. Bu eser Malov tarafından bulunmuştur. 5.   Radloff, 1923’te …

                                                   100 Soruda Türk Folkloru kitabı 5 bölümden oluşur. Birinci ve ikinci bölümlerde evrenin oluşumu, çeşitli tabiat öğeleri ve olayları ile, olağanüstü varlıklar ve olgularla ilişkili inanış ve davranışlar, bu öğeleri, …

ESKİ TÜRK EDEBİYATI KRONOLOJİSİ     13.YÜZYIL   Yunus Emre                    Türkçe Dîvân Risâletü’n-Nushiyye   Hacı Bektaş-ı Velî       Makâlât Velâyetnâme Kitâbü’l-Fevâ’id Fâtihâ Sûresi Tefsîri Şathiyye Nasîhatler Şerh-i Besmele Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye   Mevlânâ                           Mesnevî-i Ma‘neviye (25.700 beyit) Dîvân-ı Kebîr (=Dîvân-ı Şems =Dîvân-ı Şems-i Tebrîzî) (50.000 beyit) Rubâîler Fîhi Mâ Fîh (mensûr) Mecâlis-i Seb‘a (yedi …

CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI EDEBİ ANLAYIŞLAR HALK ŞİİRİ EDEBİ TOPLULUKLAR 1.Memleketçiler 1.Beş Hececiler 2.Mistik-Ruhçu Edebiyat Anlayışı 2.Yedi Meşaleciler 3.Serbest Nazım ve Toplumcu (Sosyal) Gerçekçiler 3.Garipçiler (I.Yeniciler) 4.Hisarcılar 4.II.Yeniciler 5.Maviciler CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI SANATÇILARI ŞİİR: A- Hece Ölçüsüyle Yazanlar: Ahmet Hamdi Tanpınar, Necip Fazıl Kısakürek, Ahmet Kutsi Tecer, Ahmet Muhip Dıranas, Ziya Osman Saba, Kemalettin …

PRATİK EDEBİYAT BİLGİLERİ 1. Sagu-ağıt-mersiye konu yönüyle ortaktır. Mersiye ölçü yönünden farklıdır. 2. Koşuk, sagu ve destan İslamiyet öncesi dönemde, dörtlükler biçiminde, hece ölçüsüyle ve genellikle yarım uyak kullanılarak söylenmiştir. 3. Yapay destanlar, doğal destan sürecinden geçmeyen yazarı bilinen destanlardır. 4. Orhun (Göktürk) Yazıtları 8.yy. da Orhun Irmağı kıyısında dikilen, yazılı edebiyatımızın ilk ürünleridir. 5. …

Halk Masalları HALK MASALLARI Ünite 1 Masal Anlatı türlerinin en eskisi olan masal, anlatıldığı bölgenin kültürünü, değerlerini açıklamak bakımından yararlanılabilecek bir kaynak olması itibarıyla milletlerin aynasıdır bir bakıma. Masal sözcüğünün aslı Arapça “mesel” sözcüğüdür. Bu günkü kullanımın 100/150 yıllık geçmişi vardır. 19. yüzyılın başlarına kadar masal yerine; kıssa, dâstân, hikâye vb. kavramlar kullanılıyordu. Azerbaycan ile …

RUBAB-I ŞİKESTE: Tevfik Fikret; şiir kitabı; Serveti Fünun dönemindeki yazdığı hem biçim hem muhteva bakımından yeni olan şiir kitabıdır… HALUK’UN DEFTERİ: Tevfik Fikret; şiir kitabı; oğlu Haluk’un kişiliğinden öğütler verdiği şiir kitabıdır… ŞERMİN: Tevfik Fikret; şiir kitabı; hece ölçüsü ile çocuklara yazdığı şiir kitabıdır… FERDA: Tevfik Fikret; şiir; gençlere seslendiği şiiridir… SİS: Tevfik Fikret; şiir; …

SERVET-İ FÜNUN DÖNEMİMDE TENKİT Türk edebiyatında Tanzimat sanatçılarıyla başlayan edebi tenkit  örnekleri, Servet-i Fünûn Edebiyatı Dönemi’nde iyice yaygınlaşır. “Tenkit” türünün ne anlama geldiği, nasıl yapılması gerektiği ve içeriğinin ne olduğu üzerinde en çok çalışan ve bunun önemini kavrayan kuşak Servet-i Fünûncular olmuştur. Servet-i Fünûnculara göre tenkit “yeni bir edebî şube”dir. Eleştirmenin görevi bir eserin bölümlerini …

125 SORUDA DİVAN VE HALK EDEBİYATI 1.    Aşağıdakilerden hangisi halk edebiyatı için söylenemez? A)   Dörtlük birimi ve hece ölçüsü esastır. B)   Sözlü dönem edebiyatının devamı niteliğindedir. C)   Dili açık ve yalındır. D)   Şiirler saz eşliğinde ve doğaçlama söylenir. E)   Şiirlerde genel olarak zengin uyak kullanılmıştır. 2.  16. yy.da yaşamıştır. Bolu Beyi’yle mücadelesinde koçaklama türünde söylediği …

         TÜRK EDEBİYATINDA ÖNEMLİ ROMAN VE ŞAHISLAR 1)ŞAİR EVLENMESİ *Edebiyatımızın Batılı anlamda ilk tiyatro eseri olarak bilinir. *Görücü usulü ile evlenmenin eleştirisinin yapıldığı eser tek perdelik bir töre komedisidir. *Şahıslar,Müştak Bey,Kumru Hanım ve Sakine Hanım’dır. 2)ARABA SEVDASI *Edebiyatımızın ilk realist romanı olan bu eser yanlış Batılılaşmanın da önemli bir eseri olarak kabul edilir. *Züppe bir …

Yanlış Batılılaşmayı İşleyen Romanlar Felatun Bey ile Rakım Efendi: A. Mithat Efendi Araba Sevdası: Recaizade Mahmut Ekrem Şıpsevdi: Hüseyin Rahmi Gürpınar Mürebbiye: Hüseyin Rahmi Gürpınar Kiralık Konak: Yakup Kadri Karaosrnanoğlu Yaprak Dökümü: Resaî Nuri Güntekin Sözde Kızlar: Peyami Safa Fatih-Harbiye: Peyami Safa Kurtuluş Savaşını Konu Alan Romanlar Ateşten Gömlek: Halide Edip Adıvar Vurun Kahqeye(p yerine …

CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı 1923’ten başlayarak günümüze kadar süren uzun bir süreci kapsamaktadı Özellikle Atatürk döneminde yapılan inkılaplar, açılan kurumlar, çıkarılan yasalar  Modern Türkiye’nin temellerini oluşturmuş Bu köklü değişime paralel olarak edebiyatımız da yeniden şekillenmiş Milli Edebiyat akımındaki dilde sadeleşme , hece ölçüsünü kullanma gibi çabalar Cumhuriyet döneminde de sürmüştü Yeni …

ORHON TÜRKÇESİ İLE İLGİLİ KISA BİLGİLER Dünya üzerindeki dil sayısı;dil ve lehçe ayrımı yapılamadığı için kesin olarak bilinememektedir.Diller yapı ve köken bakımından incelenir: YAPILARI BAKIMINDAN DİLLER 3’E AYILIR: 1)Yalınlayan(tek heceli)Diller:Çince,Vietnamca,Baskça 2)Bağlantılı ve kaynaştıran diller (eklemeli): -Bağlantılı Diller:Türkçe,Ural-Altay dilleri,bazı asya afrıka dilleri -Kaynaştıran Diller:Kızıldereli dili,Gürcü,Eskimo dili 3)Bükümlü(çekimli)diller: -kök bükümlü diller:Arapça,Hami-sami dilleri –Gövde bükümlü diller:İngilizce,Almanca gbi Hint-Avrupa …

Empresyonizm ( İzlenimcilik) XIX. yüzyılın sonlarında Fransa’da doğmuştur. Önce resimde sonra edebiyatta etkisini göstermiştir. Dış dünyanın insanda bıraktığı izlenimleri anlatmayı amaçlamıştır. Onlara göre sanatçı dünyayı olduğu gibi anlatamaz. Ancak hayallerle süslenmiş izlenimlerle anlatabilir. Nesneleri olduğu gibi aktarmazlar, onun uyandırdığı duyguları anlatırlar. Dış dünyanın kendilerinde bıraktığı izlenimi dile getirirler. Empresyonist şairler arasında Arthur Rimbaud, Paul Verlaine …

Ekspresyonizm (Dışavurumculuk) yüzyılın başlarında empresyonizme tepki olarak doğan bu akımda, insanın iç dünyasında meydana gelenleri, duyguları anlatmaya önem verilir. Ekspresyonizme göre şairin görevi dış dünyanın anlamsızlığına anlam kazandırmaktır. Değişen toplum yapısına karşı ruhun isyanını dile getirir. Objektiflik yerine sübjektiflik hakimdir. Şairler duygularını özgür biçimde anlatırlar. Dünya savaşından sonra ortaya çıkmış bir akımdır. Ekspresyonist yazarlar arasında …

Kübizm yüzyılın başlarında doğmuştur. Daha çok resimde kendini gösteren bu akım edebiyatta pek fazla benimsenmemiştir. Kübizm, eşyayı derinliğe sahip olan geometrik şekiller içinde görme esasına dayandırır. Tabiatta hiçbir şey düz bir çizgi üzerinde yer almaz. İnsanların duygu, düşünce ve halleri yalın halde değildir. Her şey birbirine karışık haldedir. Resimde Picasso, edebiyatta şair Apolinaire bu akımın …

Fütürizm yüzyılın başında edebiyatta devrim ve dinamizmi vurgulayan bu akımı Tommaso Marinetti yayınladığı bir bildirimle hayata geçirmiştir. Yayınlanan bildiride geçmiş reddediliyordu. Siyasi olarak da o devre özgü faşizan tavırla bunu yapıyorlardı. Fütürist Bildiri: Şiirde temel öğeler cesaret, cüret ve isyandır. Edebiyat durgunluktan ve uyuşukluktan sıyrılmalıdır. Edebiyatta işlenecek konular saldırgan hareketler, kavga ve dövüştür. Dünya yeni …

Dadaizm “Oyuncak tahta at” anlamına gelen Dadaizm, bir bunalım edebiyatıdır. Dünya Savaşı’ndan sonra Fransa’da etkinlik kazandı. Öncüsü Tristan Tzara’dır. Dünya Savaşı’nın sonucunda oluşan çöküntü, güvensizlik, insanların inanç ve değer yargılarının sarsılması sanatçıları da etkiledi. İnsanoğlunun kendi ürettiklerini yine kendisinin yok etmesi sanatçıları, iki yüzlü saydıkları düzeni yıkmaya yöneltti. Bu yüzden dadaistler, sanatta her türlü geleneğe …

Letrizm İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra görülen ve öncülüğünü Romen asıllı İsidore Isou’nun yaptığı bir şiir akımıdır. Dadaizmle bazı hususlarda benzerlik gösteren ve önemli ölçüde bu akımdan doğan letrizm, mevcut şiir-edebiyat anlayışlarının tamamını reddeden ve bütünüyle yıkmak isteyen bir anlayıştır. Söz konusu reddediş, şiirin sadece bilinen birtakım genel ifade biçimlerine, şekline, muhtevasına değil, dilin yüzyıllar içinde …

Sürrealizm Kurucusu, Fransız asıllı Andre Broton’dur. XX. Yüzyılın başında ortaya çıkan sürrealizmin amacı, bilinçaltının sanata yansımasıdır. Sürrealistler, Freud’un psikanaliz yönteminden yola çıkmışlardır. Sanatçı bilinçaltındakileri dışa vurarak eserini, oluşturur. Akıl ve mantık değersizdir. İnsanı yönlendiren içgüdüleridir. Edebi eserde kişinin sevaplarının yanında günahlarının, ahlaka uygun davranışlarının yanında uygun olmayanlarının da bulunması gerekir. Sürrealizm; aklın, geleneklerin, alışkanlıkların denetiminden …

Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk) Bir felsefe sistemidir. İlk olarak Alman düşünür Martin  Heidegger tarafından ortaya atılmış, İkinci Dünya Savaşı yıllarında Fransız düşünür ve romancı Sartre’nin benimsemesi ve edebiyata uygulaması ile bütün dünyada yaygınlaşmıştır. İnsanın kendi değerlerini kendinin oluşturabileceğini; geleceğini yine kendisinin kurabileceğini savunan bir felsefe akımıdır. Varoluşçuluk iki kısma ayrılır: Hıristiyan varoluşçuluğu ve tanrıtanımaz varoluşçuluk. Egzistansiyalizm üzerine …

Postmodernizm 1960’tan sonra yaygınlaşmıştır. Postmodernizmin kendinden önceki akımlar gibi net bir bildirgesi yoktur. Zira eklektizm (seçmecilik) en öncde gelen yönlerinden biridir. Ayrıca postmodernizmle birey daha da ön plana çıkmıştır. Temel Özellikleri Rasyonalizm, pozitivizm, kapitalizm, Marksizm, vb. bütün ideoloji ve felsefelere karşı olmak Modernizm ve değerlerine karşı sorgulayıcı bir tavır almak Evrensel bütünlük yerine her türlü …

Sembolizm XIX. yüzyılın ikinci yarısında parnasizme tepki olarak çıkmıştır. Gerçekçilik: Sembolistler gerçekçilik anlayışına karşı çıkmış, duygusallığa, insanın iç dünyasına yönelmişlerdir. Onlara göre somut varlıklar, dış dünya ile insanın duyuları arasında köprü kurmaya yarayan birer simgedir. Sembolistler, semboller aracılığıyla dış çevrenin insan üzerindeki etkilerini ve izlenimlerini anlatmışlardır. Benzerlikler: Evrende olan her şeyin bir bütünlük içinde olduğunu …

Parnasizm XIX. yüzyılın ortalarında romantizme tepki olarak doğmuştur. Adını bir şiir kitabından alan bu akım, realizmin ve natüralizmin şiirdeki karşılığıdır. Sanat, sanat içindir anlayışını savunurlar ve biçim olarak yetkinliği, dış gerçekliğin tasvirini, duygudan arındırılmış düşünceyi nesnellik içinde anlatan şiir akımıdır. Felsefi şiir: Parnasyen şairlerde düşünce ön plandadır. Duygusal olmayan evrensel nitelikteki bu düşünce herkese ait …

Natüralizm Pozitivist ve determinist düşünce zemininden doğan, XVIII. yüzyılın sonlarına doğru gelişen bilimsel gerçeklik ilkelerine bağlı kalan, insanı ve yaşadığı çevreyi yalın bir dille anlatan sanat akımıdır. Temel ilkeleri şunlardır: Bilimsel gerçekliği temel alma: Dış dünyanın, doğanın, insanın gerçekliğini daha da ileri götürerek deneysel bir gerçekçilik boyutu kazandırılır. Gözlemden yararlanırlar ve olaylara dışarıdan müdahele etmezler. …

Realizm (Gerçekçilik) XIX. yüzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya çıkmıştır. 1857 yılında Gustave Flaubert’in Mademe Bovary adlı romanıyla, realizmin  romantizm karşısında üstünlük sağladığı kabul edilmektedir. Gerçekçi olma: Realizmde duygu ve haller yerini toplum ve insan gerçeklerine bırakır. Yaşanan ve gözlenen gerçek tüm çıplaklığıyla anlatılır. Gözlem: Gözlem, araştırma ve belgelere dayanarak, yaşananı nesnel …

Romantizm (Coşumculuk) Romantizm, Roma İmparatorluğu’nda halkın konuştuğu ve Latincenin bozulmuş hali olan konuşma dilidir. İlk olarak J.J. Rousseau eserinde göl tasviri yaparken “romantik” bir bölge olduğundan bahseder. Romantizm; Fransız ihtilal oratmında klasisizmin akılcılığına tepki olarak doğmuş, İnsanın duygusal yönünü ele alan, Bireyselliği savunan, Doğaya yönelmeyi esas alan, Yerli olmayı ve milliliği savunan, Lirik, duygusal olan, …

Klasisizm Edebiyatın özünü evrensel insan tabiatının anlatımı olarak görür. Eski Yunan-Latin sanatçı ve eserlerini örnek alır. Kurallılığa bağlılığı, nesnelliği, akıl ve sağduyuyu, zevk vererek eğitmeyi ilke edinen, dil ve üslupta açıklık ve mükemmeliyetçiliği arayan akımdır. Evrensel insan doğasını esas alma, Gerçek olanı seçme, Akıl ve sağduyudan ayrılmama, Eski Yunan ve Latin’e dönme, Kuralcı olma, Zevk …

Hümanizm İnsan varlığını tek ve en yüksek değer kaynağı sayan, insanın doğaüstü olana hiç başvurmadan rasyonel olarak yaratıcı olabileceğini söyleyen, insanın özgürlüğünü ön plana çıkaran felsefi akımdır. Hümanizm, Rönesans ve Reform hareketlerine kaynaklık etmiştir. İlk izleri XIV. Yüzyılda İtalya’da Dante, Petrarca, Boccaccio ile ortaya çıkmış olan hümanizm, XV. yüzyılda İspanya, Portekiz, Fransa, İngiltere ve Almanya’ya …

İlkler Sıralaması 1. İlk yerli tiyatro eseri: Şinasi / Şair Evlenmesi /1859 2. İlk yerli roman : Şemsettin Sami / Taaşşuk-ı Talat ve Fitna 3. Batılı tekniği uygun ilk roman : Halit Ziya Uşaklıgil /Aşk-ı Memnu 4. İlk çeviri roman : Yusuf Kamil Paşa/ Fenelon’dan Telemak / 1859 5. İlk köy romanı : Nabizade Nazım …

           ESER YAZAR SÖZLÜĞÜ Abdullah Efendi’nin Rüyaları AHMET HAMDİ TANPINAR Acı Tütün Necati Cumalı Acımak REŞAT NURİ GÜNTEKİN Açlık Kunt Hamsun Adamın  Biri Cahit Külebi Ademoğlu Neredeydin Heinrich Böll Afife Anjelik Recaizade Mahmut Ekrem Aganta Burina Burinata CEVAT  ŞAKİR  KABAAĞAÇLI  (HALİKARNAS BALIKÇISI) Aile Toplantısı T. S.  Elıot Akıle Hanım Sokağı HALİDE EDİP ADIVAR Akın Faruk …

    TÜRK EDEBİYATINDA İLKLER * İlk alfabemiz: Göktürk Alfabesi * İlk yazılı eser ve Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin: Orhun Abideleri * İlk Türk yazarı: Yolluğ Tigin * Bilinen ilk Türk şairi : Aprınçur Tigin * İlk mesnevi, Türkçe yazılan ilk kitap, ilk siyasetnâme, ilk didaktik şiir örneğimiz ve aruzla yazılan ilk eserimiz: Kutadgu …

ACIMAK -REŞAT NURİ GÜNTEKİN -ROMAN  İlkokul öğretmeni Zehra’nın babası ölmüştür.Zehra yaşlı adamın bıraktığı anı defterini sabaha kadar okur.Annesinin olumsuz tavırları yüzünden ailenin dağıldığını,babasının bu yüzden onu öğretmen okuluna gönderdiğini öğrenir.İç yüzünü bilmeden düşman olduğu babasının acılarını anlar.Zehra,artık bağışlamayı ve acımayı öğrenmiştir.  AKİF BEY- NAMIK KEMAL – OYUN Bir deniz subayı olan Akif,Dilruba adında ahlak yönü …

Aruz ölçüsü ”’Aruz ölçüsü”’, nazımda uzun veya kısa, kapalı ya da açık hecelerin belli bir düzene göre sıralanarak ahengin sağlandığı ölçü. Sözlük anlamları ‘yön’, ‘yan’, ‘bölge’, ‘bulut’,’Gök yüzü’, ‘keçi yolu’, ‘deli’, ‘sarhoş deve’, ‘çadırın orta direği’, ‘karşılaştırılan’, ‘ölçü olan şey’ gibi çeşitlidir. Edebi kavram olarak, bu anlamlardan hangisine dayandığı tam olarak bilinmemektedir. Develerin yürüyüşünden, demircilerin …