DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLARI
+++ Islahatların amacı, devlete eski gücünü kazandırmak, yönetim, ordu ve maliyeyi düzeltmekti.
Ancak;
–Islahatlar yüzeysel kalmış,
–Sorunların sebeplerine inilememiş ve ıslahatlar kalıcı olmamıştır.
+++ XVII. yüzyılın ıslahatçıları,
III. Mehmet, I. Ahmet, II. Osman, IV. Murat, Tarhuncu Ahmet Paşa, ve Köprülüler’dir.
ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ
>> Islahatların amacı merkezî otoriteyi arttırmaktır.
>> Islahatlar kişilere bağlı kalmış, devlet politikası haline gelememiştir.
>> Baskı, şiddet ve korkuya dayalıdır.
>> Islahatlarda Avrupa örnek alınmamıştır.
> Sadece askerî ve ekonomik alanlarda ıslahat yapılmıştır.
> Eğitim, hukuk ve yönetim alanlarında ıslahat yapılmamıştır.
> Köklü değil yüzeysel kalmıştır.
NOT: Islahatlarda bu özellikleri sebebiyle yeterli başarı sağlanamadı.
III. Mehmet Dönemi Islahatları,
✎ Sancağa çıkan son padişahtır.
✎ Sancak Sistemi kaldırılmıştır. Kafes Sistemi getirilmiştir.
NOT: Kafes Sistemi, yönetim tecrübesinden yoksun deneyimsiz kişilerin padişah olmasına yol açmıştır.
I. Ahmet Dönemi Islahatları,
✎ I. Ahmet sancağa çıkmadan tahta geçen ilk padişahtır.
✎ Bu dönemde veraset sisteminde yapılan değişiklikle, tahta geçecek kişiler için “en büyük ve olgun olan” (Ekber ve Erşed) kuralı getirilmiştir.
BİLGİ NOTU : Amaç taht kavgalarını önlemektir.
II. (Genç) Osman Dönemi Islahatları,
✎ II. (Genç) Osman, şeyhü’l-islâmın “fetva vermek” dışındaki tüm yetkilerini elinden alarak ilmiye sınıfının devlet işlerine karışmasını önlemeye çalışmıştır.
✎ İlk kez saray dışından evlenerek saray kadınlarının etkinliğini azaltmıştır.
✎ XVII. yüzyılda sosyal alanda ıslahat yapan ilk Osmanlı padişahıdır.
✎ Başkenti İstanbul’dan Anadolu’ya taşımayı düşünmüştür.
✎ İlk kez Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmayı düşünmüş, ancak bu düşüncesi hayatına mal olmuştur. (Yedikule Zindanları’nda boğularak öldürülmüştür.)
BİLGİ NOTU: Osmanlı tarihinde Yeniçeri isyanı sonucunda öldürülen ilk padişah II. Osman’dır.
IV. Murat Dönemi Islahatları,
✎Öncelikle annesi başta olmak üzere yönetime etki edenleri yönetimden uzaklaştırdı.
✎ Baskı ve şiddete dayanan kuvvetli bir disiplin sağlamıştır.
✎ Yeniçeri Ocağı’nı yeniden düzenlemiştir.
✎ İstanbul’da gece sokağa çıkma yasağı, içki ve tütün yasağı getirmiş, kahvehaneleri kapattırmıştır.
✎ Devlet sorunlarını ve bu sorunların çözüm yollarını tespit etmek için ilk kez devlet adamlarına çeşitli raporlar( RİSALE) hazırlatmıştır.
BİLGİ NOTU : En önemlisi Koçi Bey Risâlesi’dir. Ancak IV. Murat’ın ölümü sonucu uygulanamadı.
IV. Mehmet Dönemi Islahatları,
—Tarhuncu Ahmet Paşa’nın Çalışmaları—
++ Osmanlı Devleti’nde ilk denk bütçeyi hazırlamıştır.
++ Saray masraflarını kısmış ve hediyeler verilmesini azaltmıştır.
++ Has – zeamet gelirlerini doğrudan hazineye aktardı.
++ Hazineye borçlu olanlardan borçları tahsil etmiş
NOT: Çıkarları zedelenen saray çevresi tarafından iftira sonucu idam edildi.
— Köprülüler Dönemi —
Köprülü Mehmet Paşa,
✎ Sadrazamlığı koşullu olarak kabul eden ilk devlet adamıdır.
İleri sürdüğü başlıca koşullar şunlardır;
— Saray devlet işlerine karışmayacak
— Devlet işleriyle ilgili sunacağı her türlü teklif kabul edilecek
— Memurları istediği şekilde atayabilecek
— Kendisi hakkında şikâyet olduğunda yargılama olmadan cezalandırılmayacak
YORUM: Merkezi otoritenin zayıfladığını açıkça göstermektedir.
>>Yönetim konusunda ihmalleri olanları cezalandırmış, sipahilerin ayaklanmalarını yeniçerilerin yardımıyla bastırmıştır.
>> Görevini yapmayan asker ve memurun maaşını kesti.