Osmanlı Devleti Duraklama Dönemi;
Dönem aralığı,
>> 1579’da Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümü ile başlar
>> 1699 Karlofça Barış Antlaşması ile biter
Dönemin genel amaçları,
>> Devleti bulunduğu güç durumdan kurtarmak için yapılacak ıslahatlarla devlete eski gücünü kazandırmak, yönetim, ordu ve maliyeyi düzeltmekti.
>> II.Mehmet(Fatih) ve I.Süleyman(Kanuni) dönemlerine dönebilmek.
DURAKLAMANIN NEDENLERİ
İÇ NEDENLER
Merkezî Yönetimin Bozulması
++Sancak sistemi yerine Kafes sisteminin getirilmesi.
YORUM: Yönetime deneyimsiz ve yeteneksiz padişahların gelmesine sebep oldu.
++ Çocuk yaştaki padişahların yönetime gelmesiyle saray kadınları ve harem ağalarının yönetimde etkili olması.
++ Rüşvet ve iltimas (adam kayırma) ile devlet memurluklarına yeteneksiz kişilerin getirilmesi
Ordu ve Donanmanın Bozulması
✎ Devşirme sisteminin bozulması
✎ Yeniçeri Ocağı’nda “Ocak, devlet içindir.” anlayışı yerine “Devlet, ocak içindir.” anlayışının benimsenmesi
YORUM: askerin yönetime etkisine kanıttır.
✎ Tımar sisteminin bozulması
YORUM: Anadolu da güvenlik ve üretim faaliyetlerinde sorunların ortaya çıktı.
Ekonomi ve Maliyenin Bozulması
** Tımar sisteminin bozulmasına bağlı olarak tarım gelirlerinin azalması
** Savaşların sonuçsuz kalması nedeniyle ganimetlerin ve vergilerin azalması
** Sık sık yaşanan padişah değişikliklerinin hazineye yük olması (Cülûs Bahşişi)
** Lüks ve israf sonucunda saray masraflarının artması
Sosyal Yapının Bozulması
>> Tımar sisteminin bozulmasıyla güvenlik sorunlarının artması ve isyanların çıkması
>> Üretim ve güvenlik sorunu nedeniyle şehirlere göçlerin artması
>> Halkın devlete olan güveninin azalması
Eğitim Sisteminin Bozulması
✎ Medreselerde fen derslerinin (fizik, kimya, vb.) okutulmaması
NOT: Avrupa dan bilimsel yönde geri kalındı.
✎ İlmiye (Ulema) sınıfının bozulması
✎Beşik Ulema’ lığı sisteminin ortaya çıkması
NOT: Müderrisliğin babadan oğula geçmesi, Beşik Ulema’lığı sistemini ortaya çıkarmış ve bu da eğitimde bilgisiz kişilerin görev almasına yol açmıştır.
DIŞ NEDENLER
>>Devletin Doğal Sınırlara Ulaşması
>>Coğrafî Keşifler Sonrası Ticaret Yolarının Değişmesi >>Reform ve Rönesans Hareketleri
>>Osmanlı Devleti’ne Karşı Avrupa’nın Kutsal İttifak Oluşturması
DURAKLAMA DÖNEMİ İSYANLARI
İSTANBUL (MERKEZ) İSYANLARI
** İstanbul’da Yeniçeriler tarafından çıkarıldı
** Merkezi otoritenin zayıf olması temel sebeptir
** İsyanlar rejime değil, kişiye yönelik ortaya çıkmıştır.
NOT: IV. Mehmet(Avcı) – Çınar Olayı
(Vaka-i Vakvâkiye)
II.Osman (Genç) nın öldürülmesi
Bu isyanlar sonucu,
— Merkezî otorite zayıflamıştır.
— Yönetimde Yeniçerilerin etkisi artmıştır.
— Halkın devlete olan güveni azalmıştır.
— Toplum düzeni bozulmuştur.
ELÂLİ (ANADOLU) İSYANLARI
✎ Duraklama döneminde Anadolu’da çıkan isyanlara Celâli İsyanları adı verilmiştir. Bozoklu Celal den adını alır.
✎ Sebebi, tımar sisteminin bozulmasına bağlı ekonomik sıkıntılardır.
✎ En önemlileri,
Karayazıcı – Tavil Ahmet – Canbolatoğlu, Kalenderoğlu – Katırcıoğlu – Gürcü Nebî Deli Hasan isyanları
Celali isyanları sonucu,
— Merkezî otorite zayıflamıştır.
— Eyâlet yönetimi bozulmuştur.
— Halkın can güvenliği kalmamıştır.
— Devlete olan güven azalmıştır.
Celâli İsyanları sonucunda üretim ve güvenlik azalmış, canlarını kurtarmak isteyen köylüler yerleşim yerlerini terk ederek dağlara sığınmıştır. XVII. yüzyılda yaşanan bu göç olayı Osmanlı tarihinde Büyük Kaçgun adı ile anılmaktadır.
EYÂLET İSYANLARI
=> Temel sebebi ise eyaletlerde devlet denetimini azaltmaktır.
=> Merkezî otoritenin zayıflamasıyla birlikte merkezden uzak eyâletlerde de ayaklanmalar çıkmıştır.
İsyanlar,
Eflâk, Boğdan, Bağdat, Kırım, Yemen, Trablusgarp
=> Bu ayaklanmaları bazı yerel yöneticilerin isyanları izlemiştir. Sivas Valisi Vardar Ali Paşa ve Erzurum Valisi Abaza Mehmet Paşa bunlar arasında yer almaktadır.
NOT: Eyalet isyanları da merkezî otoriteyi zayıflatmıştır.
NOT: XVII. yüzyılda çıkan isyanlarda Milliyetçilik akımının etkisinden söz edilemez.