BORÇLAR HUKUKU
ADİ YAZILI ŞEKİL ŞARTINA BAĞLI SÖZLEŞMELER:ibra,tecdit,bağışlama,kefalet,şufa,alacağın temliki sözleşmeleri
AHDE VEFA İLKESİ:sözleşme ile borç altına giren kişi sonradan şartlarda meydana gelen değişiklikler ne kadar ağır olursa olsun,borcunu sözleşmeye uygun olarak yerine getirmek zorundadır.
ALACAKLININ TEMERRÜDÜ:Bir borcun sözleşmenin şartlarına uygun olarak ifa edilmesine karşın ,alacaklının borcu kabul etmemekte direnmesi.
ARİYET SÖZLEŞMESİ:bir şeyin belli bir süreyle bedava kullanılmasının karşı tarafa bırakılmasıdır,ancak tüketilen eşyalar konu olamaz.Zira ariyet alan bu şeyi belli bir süre sonunda ariyet verene aynen iade ile yükümlüdür.
GABİN/AŞIRI YARARLANMA:karşılıklı taahhütleri içeren sözleşmelerde bir tarafın edimi ile diğer tarafın edimi arasında aşırı nispetsizlik bulunması.Gabin kişinin zor durumda kalmasından,düşüncesizliğinden ya da deneyimsizliğinden de kaynaklanabilir.
BAĞIŞ SÖZLEŞMESİ:Bir kimsenin bir malının mülkiyetini,karşılık beklemeksizin karşı tarafa devretmesi veya devretmeyi taahhüt etmesidir.Tek tarafa borç yükleyen kazandırıcı bir hukuki işlemdir.
BAĞLANMA PARASI/PEY AKÇESİ:sözleşmenin yapıldığına delil olmak üzere taraflardan birinin diğer tarafa verdiği bir miktar meblağ.
BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ:ifası mümkün olan muaccel bir borcun borçlu tarafından gerekn zamanda yerine getirilmemesidir.(borç muaccel olmalı,alacaklı tarafından borçluya ihtarda bulunulmalı,hakim tarafından bir süre verilmelidir.)
BUTLAN:belli bir sakatlık sebebiyle baştan itibaren kendisine bağlanan hukuki sonuçları doğurmayan ve geçerli hale getirilemeyen işlemler.Butlanı sadece taraflar değil,yararı olan 3. kişiler de ileri sürebilir.Hakim de resen dikkate alabilir.(ehliyetsizlik,şekle aykırılık,muvazaa,hukuki işlemin konusunun ahlaka aykırı olması gibi)
CARİ HESAP SÖZLEŞMESİ:iki kimsenin para mal ve diğer hususlardan dolayı birbirlerinde var olan alacaklarını,ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip,bunları hesaba dökerek çıkacak bakiyeyi isteyeceklerine ilişkin yaptıkları sözleşmeye denir.zamanaşımı 5 yıldır.
CEZAİ ŞART:borcun hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi halinde borçlunun alacaklıya karşı yerine getirmeyi taahhüt ettiği edim.
EKSİK BORÇ:dava ve talep hakkı bulunmayan ancak ifa olunabilen borçlar.Ortada borç vardır ve ifa edilirse de geçerlidir.(kumar ve bahis borçları,evlenme tellalliği,zamanaşımına uğramış borçlar,ahlaki görevden doğan borçlar,hukuka ve ahlaka aykırı sözleşmelere dayanan borçlar)
EMPREVİZYON NAZARİYESİ:bir sözleşme yapıldıktan sonra sözleşmenin hükümleri yerine getirilirken önceden öngörülmeyen olağanüstü bir durumun ortaya çıkması durumunda hakim tarafından sözleşmenin hükümlerinde değişikliğe karar verilmesi.
GÖTÜRÜLECEK BORÇ:borç alacaklının ödeme zamanındaki ikametgahında ifa edilecekse götürülecek,borcun doğumu anında borçlunun ikametgahında ifa edilecekse aranacak borç olarak ifade edilir.
HAKSIZ FİİL:hukuka aykırı surette gerçekleştirilen fiillere denir.(hukuka aykırılık,kusur,zarar,nedensellik bağı)
HİLE:bir kimsenin bir sözleşmeyi yapması sırasında bizzat yada 3. şahıs tarafından aldatılmasıdır.
HİZMET SÖZLEŞMESİ:işçinin işverene karşı işgörmeyi ve işverenin de ücret ödemeyi üstlendiği sözleşme.
İBRA:herhangi bir borç alacak ilişkisinde alacaklının alacaklarından vazgeçmesi sonucu borçlunun borcunun ortadan kalkması.
İCAP:akit yapma arzusunda olan bir kimsenin diğer bir kimseye bu maksatla yaptığı öneriye,davete denir.Bir beyanın icap olabilmesi için:
-icap karşı tarafa yönetilmiş olmalıdır
-icap sözleşmenin bütün esaslı noktalarını kapsamalıdır.
-icabı yapan,icabıyla bağlı kalmak niyetinde olmalıdır.
Sözleşme yapma çağrısı yukarıdaki unsurları kapsamıyorsa yapılan beyan icaba davettir.(tanıtım ve reklam filmleri,bedel konmaksızın mal teşhir edilmesi örnek olarak gösterilebilir.)
İFA:para borçları,ödeme zamanında alacaklının ikametgahında
-parça borçları sözleşme yapılırken o şeyin bulunduğu yerde
-diğer tüm borçlar borcun doğumu anında borçlunun oturduğu yerde ifa olunur.
İKALE SÖZLEŞMESİ:Tarafların aralarındaki sözleşme ilişkisini sona erdirmek amacıyla yeni bir sözleşme yaparak karşılıklı olarak alacak ve borçlarından vazgeçmeleridir.
İNFİSAHİ/BOZUCU ŞART:gerçekleşmesi ile alacaklı ve borçlu arasındaki hukuki ilişkiyi sona erdiren şart.
İRaDE FESADI HALLERİ:sözleşmenin yapılması sırasında istenmeyerek meydana gelen ve sözleşmenin feshedilmesi sonucunu doğuran haller.Bu işlemler topaldır yani tek taraflı bağlamazlık ile sonuçlanmıştır.(hata,hile,ikrah)
İSTİRDAT DAVASI:haksız iktisap teşkil eden işlemler sonucunda malvarlıklarında azalma meydana gelen kişilere,verdikleri şeyleri geri alabilme hakkı tanıyan davadır.Alacak hakkına dayanan şahsi bir haktır.Eksik borçlarda istirdat davası açılamaz.
KONKORDATO:elinde olmayan sebeplerden dolayı işleri iyi gitmeyen ve ekonomik şartların sonucu olarak iflasın eşiğine gelen borçlunun iflas etmemesi için son bir fırsat olarak nitelendirilen bir müessese olup borçlunun ,borcunun bir kısmını ödeyebileceğini taahhüt ederek alacaklılarıyla anlaşmasıdır.
KURTULUŞ BEYYİNESİ: borçlunun borcun yerine getirilmesinde kendisinin bir kusuru olmadığını yani borcun yerine getirilmemesinin olağanüstü haller ve mücbir sebeplerden kaynaklandığını bildirmesidir.
KUSURSUZ SORUMLULUK:haksız fiilde kusuru olmadığı halde sorumlu olma durumdur.(istihdam edenin,bina ve yapı malikinin,hayvan idare edenin,motorlu araç işletenin,aile başkanının,gayrimenkul malikinin ve yardımcı şahsın fiillerinden sorumluluk)
MENFİ ZARAR:sözleşmenin geçerli olmamasından dolayı doğan zarardır.Sözleşme söz konusu olmasaydı uğranılmayacak olan zarardır.
MUNZAM ZARAR:Gecikme faizinin alacaklının zararını karşılamadığı durumlarda ilave olarak borçludan istenen miktardır.Ancak borçlu kusursuz olduğunu ispatlarsa bunu ödemekten kurtulabilir.
MUVAZAA:tarafların 3. kişileri aldatmak amacıyla kasten beyan ettikleri iradeleri ile gerçek iradeleri arasında ortaya çıkan uygunsuzluğa denir.
MÜECCEL BORÇ:borç sözleşmelerinde ifa zamanı henüz gelmemiş olan borçlar
MÜSPET ZARAR:sözleşmenin ifa edilmemiş olmasından dolayı ortaya çıkan zarar.
MÜTESELSİL ALACAK:borcun tamamını alacaklılardan her biri talep etme hakkına sahipse söz konusudur.
MÜTESELSİL BORÇLULUK:borçlulardan her birinin sözleşme veya yasa gereği borcun tamamından sorumlu olduğu fakat borçlulardan birinin ifası ile diğerlerinin de borçtan kurtulduğu ifa halidir.
NİSPİLİK İLKESİ:borç ilişkisinden doğan alacak ve borçların sadece bu ilişkinin taraflarını ilgilendirmesidir.
ÖDEMEZLİK DEFİ:bir borç ilişkisi 2 tarafa da borç yüklüyorsa kural olarak her 2 tarafın da aynı anda ifa etmesi gerekir.Karşı borcun ifası için başvuran tarafın öncelikle kendi üzerine düşen edimi yerine getirmiş olması gerekir.Şayet bunu yapmadan ifa talep ederse bu durumda borçlu önce kendisinin ödeme yapması gerektiğini aksi halde borcu ödemek zorunda olmadığını öne sürmesidir.
SAİK HATASI:kişinin beyanda bulunurken yaptığı değerlendirmeler ve tahminlerde yanılmasıdır.
SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME:bir kişinin malvarlığında haklı bir neden olmaksızın bir diğer kişinin malvarlığı aleyhine meydana gelen çoğalma.Sebepsiz zenginleşme nedeniyle iade borcunun doğabilmesi için zenginleşme,fakirleşme,nedensellik bağı ve haklı bir sebep bulunmamalıdır.
SEÇİMLİK BORÇ:borç birden fazla şeylerin verilmesine,yapılmasına veya yapılmamasına ilişkin ise ve borçlu bunlardan birini ifa ederek borçtan kurtuluyorsa bu borçlara denir.
SEMEN:alıcının satın aldığı şeye karşılık satıcıya ödemeyi taahhüt ettiği para.
SÖZLEŞME YAPMA VAADİ/ÖN SÖZLEŞME:taraflardan birine veya her ikisine ileride bir sözleşmenin yapılması mecburiyetini yükleyen sözleşmeler.
TAHKİM SÖZLEŞMESİ:iki taraf arasında çıkan anlaşmazlıkta tarafların kendi aralarında anlaşmazlığın çözümü için hakem ve hakemlere müracaat edeceklerine ilşkin anlaşma.
TAKAS:iki kişi arasındaki aynı cinsten karşılıklı borçların bunlardan birinin tek taraflı beyanıyla sona erdirilmesi.
TAM TESELSÜL-EKSİK TESELSÜL:tam teselsül aynı zarara ortak kusurlarıyla sebebiyet veren birden fazla kişinin sorumluluğunda söz konusu olduğu halde,eksik teselsül aynı zarardan dolayı birden fazla kişinin değişik hukuksal nedenlerle sorumlu tutulmasında söz konusu olabilir.
TECDİT/YENİLEME:tarafların anlaşmasıyla eski bir borcun,yeni bir borç tesis edilmek suretiyle sona erdirilmesidir.
TRAMPA SÖZLEŞMESİ:Bir hak veya bir malın başka bir hak veya mal ile değiştirilmesini amaçlayan anlaşmalar.
YANILMA/HATA:sözleşmenin taraflarından birinin yanılarak gerçek iradesine uymayan bir beyanda bulunmasıdır.Hataya düşenin sözleşmeyi feshedebilmesi için yapılan sözleşme esaslı hataya maruz kalmalıdır.(sözleşmenin niteliğinde,sözleşmenin konusunda,şahısta,yüklenilen miktarda,sözleşmenin lüzumlu niteliklerinde hata)
VEDİA SÖZLEŞMESİ:vedia verenin verdiği menkul bir malı,vedia alanın kabul etmesi ve bunu emin bir yerde muhafaza etmesi ve istenildiğinde de onu aynen vedia verene iade etmeyi borçlanmasıdır.
ZİHNİ KAYIT:Bir kimsenin gerçekte arzu etmediği bir hukuki işlemi yapmasıdır.(örn;kiracıya yılsonunda sözleşmesinin feshedileceğini bildiren ev sahibinin asıl amacı kiraya önemli artış yapmak iken bu iradesini fesih olarak açıklar.)
DEFİ VE İTİRAZ:borçlunun alacaklının hakkının doğmadığını veya artık mevcut olmadığını ileri sürmesine İTİRAZ denir.Borçlunun alacaklının hakkını kabul etmekle birlikte ,özel nedenlerle bu hakkın dava yoluyla istenemeyeceğini öne sürmesine ise DEFİ denir.(itirazları hakim resen dikkate alır.)