ULUSLAR ARASI İLİŞKİLER KURAMLARI 1

ÜNİTE -1 REALİZM VE NEOREALİZM

• Realizm àSoğuk savaş boyunca devam edem çatışma eksenli dünya da ki siyasi süreci açıklamada kullanılan temel teori.
• Realizmin temel kavramları àGüç, ulusal kapasite, ulusal çıkar, güç dengesi ve anarşi.
• Realizme göre uluslar arası politikanın temel aktörleri àDevletler.
• Avrupa’da egemen ulus devletlerinin doğuşu àWestfalya Anlaşması.
• Realistlere göre devletin varlığını sürdürmeye ilişkin ulusal güvenlik konusu à Yüksek politika.
• Klasik realizme göre uluslar arası sistemde merkezi bir otoritenin bulunmaması à Anarşi.
• Keohane àDevlet merkezcilik, rasyonellik ve güç varsayımı.
• Morgenthau nicel unsurlar àCoğrafya, doğal kaynaklar, nüfus, endüstriyel kapasite ve askeri hazırlık derecesi.
• Morgenthau niteliksel unsurlar àUlusal moral, ulusal karakter, diplomasinin niteliği ve hükümetin niteliği.
• Gücü bir amaç olmaktan çok devletin varlığını sürdürmesinin bir aracı olarak gören neorealist düşünür àWaltz.
• Biricik günahın politik erki ele geçirmemek olduğunu savunan düşünür àMachiavelli.
• Leviathan àThomas Hobbes.
• Doğa Durumu àHobbes’a göre herkesin herkesle savaştığı, kuşku, korku ve şiddetin söz konusu olduğu güvensiz ortam.
• Hobbes’in tanımladığı doğa durumu realizm de àUluslar arası Sistem.
• Realizme göre devlet adamlarını yönlendiren faktörler àKuşku, korku, üne kavuşma, saygınlık, güvenlik ikilemi ve çıkar.
• Devletleri savaşa zorlayan faktörler àKorku ve güvenlik ikilemi.
• 21.yy realizmin asıl babası àMorgenthau.
• Klasik ve neorealizm de ortak varsayım àUluslar arası ilişkilerin temel aktörünün devlet olması.
• Realistlere göre devletlerarasında ki çatışmanın temel nedeni àDoğal yapı.

ÜNİTE -2 LİBERALİZM VE YENİ LİBERALİZM

• Klasik liberal düşüncenin kavramları àEşitlik, rasyonellik, özgürlük ve mülkiyet.
• Aydınlanma Çağı à1688 – 1789.
• Liberal kuramın düşünürleri àLocke, Rousseau, Grotius, Smith, Montesquieu ve Kant.
• Liberalizm àTüm insanların eşit yaratıldığı ve yaşama hakkı, özgür olma ve mutluluğunu sürdürme hakkı gibi bir takım dokunulmaz haklar donatıldığını savunan görüş.
• Rasyonalizm àDoğru ve ahlaksal eylemin akla dayanacağını öngören yaklaşımdır.
• John Locke’a göre herkesin sahip olduğu doğal haklar àKendini koruma, yaşama, özgür olma ve mülkiyet.
• Pozitif hukukun kurucu àHugo Grotius.
• Cumhuriyetin kurulmasını savunan liberal düşünür àKant.
• Ekonomik özgürlükle piyasa özgürlüğünün temellerini atmış düşünür àAdam Smith.
• Herbert Spencer’ın devlet ve toplum örgütlemeleri àAskeri ve Endüstriyel Devlet.
• Uluslararası Toplum àDevletin soyut bireyin ise somut varlıklar olduğunu kabul ederek bireyi esas alan anlayıştır.
• Uluslararası Sistem àUluslar arası politikanın sadece egemen devletlerarası ilişkiler olduğunu kabul eden kavramdır.
• Demokrasi àLiberalizme göre bireyin özgürlüğünü garanti eden en iyi yönetimdir.
• Klasik liberal teoride temel analiz birimi àBirey.
• Neoliberalizm de temel analiz birimi àDevlet, ulusal baskı grupları, uluslararası örgütler ve örgütlenmeler.
• Liberalizme göre savaş olasılığını azaltan faktörler àÖzgürlüğün gelişmesi, nükleer silahların varlığı, kitlelerin savaş karşıtı olması ve karşılıklı bağımlılık.
• Liberalizme göre savaş maliyetlerini artırdığı için savaş olasılığını azaltan faktör à Karşılıklı Bağımlılık.
• Schumpeter’e göre emperyalizmin nedenleri àSavaş makinesi, saldırganlık içgüdüsü ve tekelciliğin ihracı.
• Schumpeter’ın liberal pasivizmin de yer alan kavramlar àDemokrasi, rasyonalizm, kapitalizm ve serbest piyasa.

ÜNİTE -3 MARKSİZM VE MERKEZ ÇEVRE TEORİLERİ

• Marksizm àUluslararası ilişkileri üretim ilişkilerine bağlı olarak ortaya çıkan sınıfsal ilişki temelinde ele alan teori.
• Marksizme göre dış politikayı belirleyen temel unsur àEkonomik Güç.
• Marksizmin tezi àBurjuvazi.
• Marksizme göre dolaşıma kona paranın ilk değerindeki artış àArtı Değer.
• Marksizmin artı değere kaynağı àİşçi.
• Marksizme göre üretim araçlarını kontrol eden sınıf àBurjuvazi.
• Marksist teoride işçi sınıfı àProleterya.
• Hobson’a göre emperyalizmi engellemek için yapılması gereken àTüketim gücünün arttırılması.
• Hobson’a göre emperyalizmin arkasında ki itici güç àFinans Kapital.
• Neomarksizm teorisine göre tekelci kapitalizmin amaçları àNüfus alanı ihtiyacı, ucuz işgücü arayışı, hammadde ihtiyacı ve pazarı genişletme ihtiyacı.
• Noemarksistlere göre azgelişmişliğin arkasında yatan temel olgu àSermaye ihracının tersine işlemesi.
• Neomarksist düşünürler àMagdoff, Sweezy, Baran, Frank.
• Amin’e göre iç dinamiklerini kurmayı başarmış kendilerine yeterli ve dış faktörlerden etkilenmeyen sistemler àMerkez Sistemler.
• Amin’e göre merkezin gereksinimlerini karşılama işlemini yerine getiren ekonomilere à Çevre Sistemler.
• Gramshi àHegemonya kavramını ilk kez kullanmıştır.
• Galtung àYapısalcı emperyalizm teorisi.
• Galtung’a göre merkez ve çevre ülkeler arasındaki ilişki àEmperyalizm.
• Galtung’a göre emperyalizm gruplandırması àEkonomik, siyasal, askeri, iletişimsel ve kültürel.
• Dünya ekonomisini toplumsal bir iş bölümü olarak gören yaklaşım àDünya Sistemi Modeli – Wallerstein.
• Dünya Sistemi Modeline göre kar ve üretimin daha fazla yoğunlaşma gösterdiği az sayıda ülkeyi içine alan bölge àMerkez.
• Dünya Sistemi Modeline göre daha az karlı olan üretim àPeriferi.
• Modern devlet sisteminde hegemonik güç olarak kabul edilen ülkeler àABD, İngiltere ve Hollanda.

ÜNİTE -4 JEOPOLİTİK TEORİLER

• Jeopolitik Teori àDevletlerin coğrafi özellikleri ve dünya üzerindeki konumlarıyla izledikleri dış politika arasında doğrudan deterministik ilişki kuran teoridir.
• Jeopolitik teoriye göre ülkenin dış politikasında etki yapan faktörler à Ülkenin kara ülkesi olması, okyanuslarla çevrili olması, nehirlere ve ticaret yollarına sahip olması.
• Jeopolitik kuram ile benzerlik taşıyan yaklaşım àRealizm.
• Bir devleti bir şey yaptırmaya ya da bir davranıştan vazgeçirmeyi sağlayan araç àGüç.
• Ulusal Güç àAskeri Güç.
• Gücü meydana getiren devlet sınıflandırması àBüyük, süper, orta boy ve küçük devletler.
• Mahan’a göre ulusal güç öğeleri àCoğrafi konum, topografik özellikler, ülke büyüklüğü, ulusal karakter, nüfus, askeri güç ve hükümetin karakteri.
• Morgenthau’a göre ulusal güç öğeleri àCoğrafya, doğal kaynaklar, endüstriyel kapasite, askeri güç, nüfus, ulusal karakter, ulusal moral, diplomasinin niteliği ve hükümetin niteliği.
• Hartman’a göre ulusal güç öğeleri àAskeri durum, alt yapı, demografik yapı, coğrafya, ekonomik durum, bilimsel teknolojik düzey ve psikolojik durum.
• Halla’a göre ulusal güç öğeleri àTermonükleer güç, askeri güç ve konvansiyonel güç.
• Mackinder’in ortaya attığı Heartland(anakara)’nın kapsadığı alan àDoğu Avrupa ile Sibirya’yı da kapsayacak şekilde Avrasya.
• Harold ve Margaret Sprout’a göre coğrafyanın uluslararası politikada ki yerine ve taşıdığı değere işaret eden kavramlar àİki kutupluluk, koaliasyon, Atlantik ittifakı, güç dengesi, uydu blok ve yakın doğu.
•  Jeopolitik determinizm àKlasik realizmin uluslar arası politikayı güç kavramına indirgeyen ve dış politikayla güç arasında doğrudan bir nedensellik ilişkisi kuran ortak yaklaşım.
• Mackinder’in Doğu Avrupa ve Sibirya’ya verdiği isimler àMerkezi stratejik bölge pivot area, mihver bölge ve Heartland.
• Mackinder’in iç hilal olarak adlandırdığı bölge de yer alan ülkeler àTürkiye, Almanya, Çin ve Hindistan.
• Mackinder’e göre dış hilal bölgesinde yer alan ülkeler àİngiltere, Güney Afrika ve Japonya.
• Rimland(kenar) kavramı àSpykman.
• Jeopolitik kavramı ilk kez kullanan àKjellen.
• Lebensraum(yeni hayat sahası) àRatzel.
• Lebensraum’un ilham kaynağı olan politikacı àHitler.
• Doğal Genişleme Yasası àRatzel(toplumsal darwinist yaklaşım).
• Güç Dengesi Teorisi àMackinder.
• Jeopolitik düşünce okulunu oluşturan gruplar àİkili düşünce, marjinalistler, üçlü düşünce, bölgeciler, merkezciler ve tekilciler.

İlgili Kategoriler

Anadolu AÖF AÖF Ders Notları