TAHVİL DEĞERLEMESİ
Tahvil, anonim şirketlerin, kanunla tahvil ihracına izin verilen kamu kurum ve kuruluşlarının uzun vadeli borçlanmak amacıyla ihraç etmiş olduğu nominal değerleri eşit ve ibareleri aynı olan, nama ve hamiline yazılı olarak çıkarılabilen bir menkul kıymettir. Tahvilde esas olan vadenin 1 yıldan uzun olmasıdır.
> Nominal değer; tahvilin üzerinde yazılı değer olup ülkedeki yasal düzenlemelere göre buna sınır getirilebilir. Tahvillerde dönemsel faiz tutarları nominal değer üzerinden hesaplanır. tahvil çıkaran anonim şirketlerin veya kamu kuru- munun borçlanma karşılığında eklemeye razı olduğu maliyetin oransal ifadesine nominal faiz oranı veya kupon faiz oranı denilmektedir.
Nominal değerin üzerinde bir fiyatla ihraç edildiğinde primli; nominal değerin altında bir fiyatla çıkarıldığında ise iskontolu tahviller denir.
> Piyasa değeri; tahvilin ikinci piyasadaki değeridir. Piyasa değeri nominal değerin altında veya üzerinde olabilmektedir. Bunu belirleyen piyasadaki faiz oranları olmaktadır.
Bir tahvilin piyasa değeri, tahvilin vadesine kadar ödeyeceği faizlerle vade sonunda ödeyeceği ana para tutarının (nominal değer) bugünkü değerleri toplamına eşittir.
Pt = Tahvilin piyasa değeri (bugünkü değeri)
P0 = Tahvilin nominal değeri
F = Tahvilin kupon faiz tutan
n = Vade sonuna kadar olan yıl sayısı
k = Iskonto oranı ya da beklenen getiri oranı
Her yıl elde edilecek gelir (faiz), vade tarihinde ödenecek anapara ve vade belli olduğundan, tahvillerin piyasa fiyatını belirleyen en önemli değişken iskonto oranıdır.
Tahvil Değeri ile Faiz Oranı Arasındaki İlişki: Tahvilin piyasa değeri ile faiz oranları arasındaki ilişki ters yönlüdür. Tahvilin nominal (kupon) faiz oranı arttıkça tahvilin bugünkü değeri azalmaktadır.
Beklenen Getiri Oranı (k) < Kupon Faiz Oranı (r) => Tahvil Primli satılmıştır
Beklenen Getiri Oranı (k) > Kupon Faiz Oranı (r) => Tahvil İskontolu satılmıştır.
Beklenen Getiri Oranı (k) = Kupon Faiz Oranı (r) => Başa baştan satılmıştır.
Diğer şartlar sabit iken, vade uzadıkça tahvillerin piyasa fiyatların bundan olumsuz etkilenmektedir.
Diğer bütün özellikleri aynı iken yalnızca vadeleri farklı olan finansal varlıkların getirilen arasındaki yapısal ilişkiye faiz oranlarının vade yapısı denir ve bu ilişki genellikle grafik üzerinde getiri eğrisi ile gösterilir.
Faiz oranlarının çok yüksek olduğu dönemlerde tahvillerin vadesi uzadıkça vadeye kadar getiriler düşebilir. Bu durumda, “zıt ya da ters getiri teorisi” olarak anılan aşağıya doğru eğimli getiri eğrisi oluşur.
İkincil Piyasada Değerleme: İkincil piyasadan tahvil alırken, tahvilin kalan vadesinden elde edilecek faizler dikkate alınmalıdır. İkincil piyasa işlemlerinin faiz dönemi başında yapılması genellikle istisnai bir durumdur. Yani yılda bir defa faiz ödemeli olan bir tahvil, ihraç tarihinden bir süre sonra yatırımcılar arasında alım-satıma konu olabilir. Bu durumda tahvillerin piyasa fiyatlarının bulunmasında günlük faiz uygulaması esas alınacaktır.
Tahvil Değerlemesinde Süre (Duration) Yaklaşımı: Piyasa faiz oranlarının değişmesi tahvilin cari değerini etkilemektedir. Bu değişimin etkisinin tahvilin vade yapısına göre de değişeceğini ilk ortaya atan 1938 yılında Frederick Macaulay’dır. Bu yüzden literatürde Macaulay Süresi olarak kullanılmaktadır.
Bir tahvilin sağlayacağı nakit girişlerinin tahvilin bugünkü değerinin ilk yarısını oluşturmasına kadar geçecek zaman “süre” olarak tanımlanmıştır.
TAHVİLDE DERECELENDİRME Bir özel işletme tahvilin kupon faizi oranı ile aynı özellikteki bir devlet tahvilinin kupon faizi arasındaki fark ödenmeme riskidir.
Derecenlendirme; uzun vadeli borçlar, kamu kâğıtları, mevduat sertifikası, yatırım fonu, oydan yoksun hisse senetleri ve sigorta şirketlerinin hasar ödeme kabiliyeti üzerine yapılmaktadır. Tahvil dereceleme kuruluşları piyasada işlem gören tahvilin güvenli olup olmadığını belirlemekte, söz konusu menkul kıymetleri ülke riski, politik risk, ekonomik risk, endüstri riski, firma riski ve sözleşme şartları açısından değerlendirmekte, analiz yapmaktadır.
Tahvil dereceleme ile ilgili birçok kuruluş bulunmaktadır. Bunlardan başlıcaları Moody’s ve Standard and Poors (S&P)’dur. Bunun dışında Fitch Investor Service, Canadian Bond Service gibi pek çok derecelendirme firmaları da bulunmaktadır.