GENEL MUHASEBE TESTİ ÇÖZ

DENETİM

İktisadi faaliyet ve olaylara ilişkin iddiaların önceden saptanmış uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara aktarmak amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve kanıtları değerleyen ve sonuçları bilgi kullanıcılarına ileten sistematik bir süreçtir.

Ölçüt: Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleridir.

Muhasebe Denetiminin Özellikleri

• Ekonomik bilgilerdir. ( Mali nitelikli işlemlerdir .)
• Önceden belirlenmiş ölçütler vardır.
• Yeterli ve güvenilir kanıt toplama
• Rapor düzenleme
• Sistematik süreçtir.

Denetimin Konusu : İktisadi faaliyet ve olaylara ilişkin iddia

Denetçinin görevi : Bu iddiaların doğru ve dürüst olup olmadığını ortaya koyacak denetim hedeflerine ulaşmaktır.

Bilgi Kullanıcıları :

• İşletme ortakları
• İşletme Yöneticileri
• Kredi kuruluşları
• Yatırımcılar ve tasarruf sahipleri
• Devlet

DENETİM TÜRLERİ

• AMAÇ YÖNÜNDEN DENETİM TÜRLERİ
• KAPSAM YÖNÜNDEN DENETİM TÜRLERİ
• STATÜ YÖNÜNDEN DENETİM TÜRLERİ

AMAÇ YÖNÜNDEN	KAPSAM YÖNÜNDEN	STATÜ YÖNÜNDEN
MALİ TABLOLAR-gelir tablosu bilanço	ZORUNLU-SPK,BDDK,Hazine Müsteşarlığı	BAĞIMSIZ – Dış Denetim Finansal Denetim
UYGUNLUK-vergi usul kanunu-sgk	İHTİYARİ-Yasal Zorunluluk Yok	İÇ DENETİM – Mali tablo denetimi,uygunluk,faaliyet
FAALİYET-verimlilik etkinlik	SÜREKLİ-Halka açık şirketler,bankalar,sigorta şirketi,tam denetim	KAMU DENETİMİ – Finansal tablo – Uygunluk – Performans
ÖZEL AMAÇLI-kredi açmadan önce , ortak olabilme vb.	SINIRLI – 3.6. ve 9.ay ara mali tablo
	ÖZEL – tasfiye, birleşme ,devir,bölünme halka ilk açılma

DENETÇİ TÜRLERİ

BAĞIMSIZ DENETÇİLER	İÇ DENETÇİLER	KAMU DENETÇİLERİ
193.GVK 65.Madde SMK 1.Dereceden Sorumludur.Serbest Meslek Faaliyeti olarak çalışan, işletemelere profesyonel denetim hizmeti sunan birinci dereceden topluma karşı sorumlu yüksek ahlaki niteliklere sahip mesleki yeterlilik belgesi olan uzman kişilerdir.	Çalıştığı firmayı denetleyen birinci dereceden işletme yönetimine karşı sorumlu olan denetçilerdir.Maaşını işletmeden alır.	VUK.135 Madde gelir uzmanları, vergi müfettişleri,vergi dairesi müdürleri,yoklama memurları   Özel sektörde sadece usul denetimi yapabilirler.

 

İÇ DENETÇİ İLE BAĞIMSIZ DENETÇİ ARASINDAKİ FARKLAR

FARKLAR	İÇ DENETÇİ	BAĞIMSIZ
GÖREVLENDİRME	YÖNETİMCE ATANIR	3.KİŞİLER VEYA ORTAKLAR
AMAÇ	YÖNETİMİN İHTİYAÇLARI	MALİ BİLGİLERİN GÜVENİRLİLİĞİ
GÖREV KAPSAMI	YÖNETİM BELİRLER	MALİ TABLOLARI DENETLER
RAPOR VERİLEN KİMSE	İŞLETME YÖNETİMİNE	3.KİŞİLER
YETKİ KAYNAĞI	YÖNETİMCE VERİLEN YETKİ	YASA VE YÖNETMELİK
SORUMLULUK	İŞLETME YÖNETİMİNE	KUSURLU OLDUKLARINDA YASA ÖNÜNDE SUÇLU
BİLGİ VE GÖRGÜ	MESLEKİ BİLGİ VE TECRÜBE	MUHASEBE UZMANI
BAĞIMSIZLIK DERECESİ	SINIRLIDIR	BAĞIMSIZLIK YÜKSEK
ÇALIŞMA ZAMANI	YIL BOYUNCA	DÖNEM SONU
ÇALIŞMALARIN AYRINTISI	FAALİYETLE İLGİLİ AYRINTI ÇALIŞIR	AYRINTILI ÇALIŞMA İMKANI YOKTUR.

 

 

Bağımsız denetimin kapsamı : Denetimi amacına uygun olarak gerçekleştirmek için uygulanan bağımsız denetim yöntem ve teknikleridir.

 

 

DIŞ DENETÇİ SORUMLULUKLARI

• Mali tabloların GKGMİ’ine uygunluğu konusunda bir görüş vermek
• Tüm belgelerden değil örneklem esasına göre seçilen belgelerden sorumlu olmak,
• Standartlara uygun çalışmak
• İlgililer açısından bilgi kaynağı olması açısından denetim raporu sunmak

İÇ DENETÇİLERİN SORUMLULUKLARI

• Varlıkların korunup korunmadığı
• Yönetim politikalarına uygunluk
• Muhasebe bilgilerinin doğruluğu
• Kaynakların etkin ve verimli kullanıp kullanılmadığı

 

GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI

GENEL STANDARTLAR	ÇALIŞMA ALANI STANDARTLARI	RAPORLAMA STANDARTLARI
Mesleki eğitim ve deneyim	Planlama ve gözetim	Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uyum
Bağımsız Davranma	İç Kontrolün İncelenmesi	GKGMİ’de değişmezlik tutarlılık( devamlılık )
Mesleki özen ve dikkat	Yeterli ve güvenilir sayıda kanıt toplama	Yeterli ( Tam ) Açıklama
		Görüş bildirme

 

*Denetimcinin bir uzman olarak gerekli eğitim  ve deneyime sahip olması gerekir.

*Denetçi bağımsız düşünme ve davranışı her konuda sürdürmelidir.

*İnceleme ve denetim sırasında gerekli mesleki özen ve dikkati göstermelidir.

*Denetim çalışmaları iyi bir şekilde planlanmalı ve varsa yardımcıları iyi bir şekilde gözlenmelidir.

*planlama ve uygulayacağı testleri belirleyebilmek için işletmenin iç kontrol yapısı incelenmelidir.

*Görüşe ulaşabilmek için gözlem,soruşturma,doğrulama vb.  teknikler kullanarak yeterli sayıda ve nitelikte kanıt toplanmalı

*Denetim raporu GKGMİ’ne uyumlu olmalıdır.

*Muhasebe ilkelerinin geçen dönem ile tutarlı bir şekilde uygulanıp uygulanmadığı belirtilecek.

*Denetim raporunda yeterli açıklama olmalı

*Genel bir görüş belirtmeli yada görüşe ulaşılamama nedenleri belirtilmelidir.

 

DENETÇİNİN BAĞIMSIZLIĞINI ORTAN KALDIRAN DURUMLAR

• Şirket ortağı olmak
• Şirketten maaş,borç yada maddi fayda sağlamak
• Dolaylı yada dolaysız şirketin finansman araçlarına sahip olmak
• Ortak yada yöneticiler ile akraba olmak
• Şirketten önemli tutarda hediye ya da indirim almak
• Denetim ücretinin sebepsiz yere ödenmemesi
• Ücretin piyasa raicinin çok üstünde ya da altında olması

BAĞIMSIZ DENETİMİN YARARLARI

 

 

Denetlenen İşletmeye Sağladığı Yararlar	İş Hayatının Diğer Üyelerine Sağladığı Yararlar	Kamu Kuruluşları Açısından Sağladığı Yararlar
Mali tabloların güvenirliği artar.	Kredi kurumlarına kararlarında yardımcı olur.	Vergi beyannamelerine ve mali raporlara olan güvenin artmasına yardımcı olur.
İşletme de sahtekarlık yapma eğilimi azalır.	Yatırımcılara yatırım kararlarında ışık tutar.	Resmi kuruluşlar bağımsız denetim yapılan firmada özel ve ayrıntılı denetim faaliyetlerine girmez.
Devlet tarafından vergi denetiminin yapılması azalır.	İşveren ve işçi sendikasına ücret konusunda objektif bilgi verir.	Borçluluk ve iflas hallerinde vekalet ve ortaklık sözleşmelerin düzenlenmesinde adli mercilere bağımsız ve güvenilir bilgi sağlar.
Kredi olanakları genişler.	Bir işyerinin satılması yada başka bir işyeri ile birleştirilmesi hallerinde alıcı ve satıcıya güvenilir bilgi verir.
Muhasebe kayıtlarındaki maddi hata ve hileleri ortaya çıkarır, gelir giderin doğru olarak gösterilmesine yardımcı olur.	İşletme ile iş ilişkisi olan müşterilere,denetlenen işletmenin karlılığı,faaliyetlerinin verimliliği, finansal yapısının durumu hakkında güvenilir bilgi sağlar.
Politika ve prosedürlere uyulduğu konusunda bilgi ve güvence verir.

 

 

 

MUHASEBENİN GÖREVLERİ

 

Kaydetme : Para ile ifade edilerek kaydedilir.

Sınıflandırma : Verilerek niteliklerine göre sınıflandırılarak kaydedilir.

Raporlama : Muhasebe sisteminde üretilen bilgiler evrensel bir dilde işletme ile ilgili kişi ve kuruluşlara sunulur.

 

DENETİM ÇALIŞMALARI İLE MUHASEBE ÇALIŞMALARI ARASINDAKİ FARKLAR

( Bağımsız Denetimin Muhasebeden Farkları )

 

FARKLAR	MUHASEBE	DENETİM
AMAÇ	Kaydeder.	Doğruluğunu araştırır.
YÖN	İleriye Doğru	Geriye Doğru
YAKLAŞIM	İnşa eder.	Tahlil eder.
ZAMAN	Dönem Boyunca	Dönem Sonunda
YAPANLARIN NİTELİKLERİ	Muhasebeciler	Denetçiler (tecrübe)

 

BAĞIMSIZ DENETİMİ GEREKLİ KILAN NEDENLER

• Çıkar çatışması
• Muhasebe sisteminin karmaşıklığı
• Mali tabloları kullananların sayılarının ve etkinliklerinin artması ve güvenilir bilgiye ihtiyaç duyulması
• Maliyet ve zaman kaybı
• Bilgi edinmede karşılaşılan güçlükler
• Yasal zorunluluklar
• Diğer nedenler

 

MALİ TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNİN AMAÇLARI

• Denetlenen mali tablo ile ilgili rapor yazmak
• Hata ve hileleri ortaya çıkarmak
• Hata ve hileleri önlemek
• Denetlenen işletme yönetimine önerilerde bulunmak

 

BAĞIMSIZ DENETİMİ SINIRLAYAN FAKTÖRLER

• Denetçinin kısıtlı ekonomik koşullarda çalışması
• Zaman sınırlaması
• Mali tabloların düzenlendiği muhasebe sisteminden kaynaklanan sınırlamalardır.

DENETİM SÜRECİ

 

1. Müşteri seçimi ve işin kabul edilmesi
2. Denetimin planlanması
3. Denetim faaliyetinin (programının yürütülmesi)
4. Denetimin tamamlanması ve denetim raporunun yazılması

 

Müşteri Seçimi ve İşin Kabul Edilmesi :

Teklifi alan denetçi;

İşletme hakkında ön araştırma yapar, bilgi toplar

Bilgileri kalite kontrol standartları ile karşılaştırıp işi alıp almaycağına karar verir,

Karar olumlu ise denetim sözleşmesi yapılır.

Bazı hususları araştırır:

*Önceki denetim şirketi ile neden ilişkilerinin kesildiği

*Önceki denetim raporunda ne tür görüş bildirildiği

*Gereken iş yükünün ne olabileceği kendi mevcut kapasitesi ile bu işi tamamlama yeterliliğinde olup olmadığı

*Müşteri işletmenin iç kontrol ve muhasebe sisteminin durumunun ne olduğu

*Müşteri işletme yöneticilerinin dürüstlüğü

 

Teklifi alan denetçi varsa önceki denetçi ile şu konuları görüşür;

*Yöneticilerin dürüstlüğü

*Yöneticilerin denetim konusu, GKGMİ’nin uygulanması ile ilgili tutumları

*Önceki denetçinin neden görev bıraktığı

*Çalışma sırasında engellemelerle karşılaşıp karşılaşmadığı

*Çalışmalar da karşılaştığı olağan olmayan durumlarla ilgili görüşleri

 

Denetçi veya denetim şirketi ( işletmesi ) denetim önerisini aldıktan ve denetlemek isteyen işletme hakkında gerekli bilgileri topladıktan sonra işletme ile ilgili şu konuları görüşür ;

*Denetimin hangi amaçla istendiği

*Denetlenecek dönem

*Denetim çalışmalarının başlangıç ve bitiş tarihleri

*Muhasebe kayıt ve defterlerinin son durumu

*Denetim önerisi yapan işletmenin imkanlarından yararlanma

*Denetim ücreti

*Denetim anlaşmasının şekli

*Denetçinin çalışacağı yer ve zaman

*Diğer konular

 

Denetim sözleşmesin de yer alması gereken asgari hususlar ;

*Yapılacak denetimin amacı ve kapsamı

*Mali tablolarla ilgili olarak yönetimin sorumluluğunun içeriği ve denetçinin sorumluluğu

*Denetim başlama ve bitiş tarihi

*Denetim ücretinin ne olacağı ve ödenme biçimi

 

DENETİMİ PLANLAMA

Amacı : Denetim konusunu denetim sahasına ayırmak, denetçileri denetim sahaları arasında dağıtmak,her bir denetim sahasında uygulanması öngörülen denetim yöntem ve işlemlerini belirlemek ve denetim faaliyetini zamanlamaktır.

 

DENETİM PLANLAMASINDA YAPILACAK İŞLEMLER

(DENETİMİN PLANLAMA AŞAMALARI)

• Müşteri hakkında bilgi toplama,
• Denetim çalışmalarını bölümleme,
• İç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme ve kontrol riskini değerleme,
• Önemlilik düzeyini belirleme,
• Denetim risk düzeyini belirleme,

DENETİM RİSKİ = YAPISAL RİSK X KONTROL RİSKİ X BULGU RİSKİ

• Denetim amaçlarını belirlemek
• Denetim programının tasarımı
• Denetim süresini ve zamanının planlama
• Personel planlaması

Müşteri Hakkında Bilgi Edinme:

*İşletmenin işi * Faaliyeti * Örgüt Yapısı * Sektör *Yasal Düzenleme

( Yapısal riskin belirlenmesin de gerekli bilgi sağlayacaktır )

Analitik prosedürler uygulanır, işletmenin çeşitli verileri birbiriyle karşılaştırılır ve aralarındaki sapma değerlendirilir. Sapma yüksek ise denetimin kapsamı geniş tutulur.

 

Denetim Çalışmalarını Bölümleme:

*Mali tablo kalemlerine göre bölümleme –Klasik yaklaşım – Döngüsel yaklaşım ( İlişkili olan kalemler birlikte denetlenir. )

*Fonksiyonlarına göre bölümleme

*Departmanlara göre bölümleme

*Devrelere göre bölümleme

 

İç Kontrol Riski Hakkında Bilgi Edinme ve Kontrol Riski Belirleme:

İşletmenin belirlemiş olduğu politika ve prosedürler iç kontrol sistemidir.İç kontrol hakkında edinilen bilgiler doğrultusunda kontrol riskin ilk değerlemesi yapılır.

 

Önemlilik Düzeyi:

Mali tablolar da açıklanan bilgilerin yanlışlığı, bilginin doğru olduğuna güvenen kişilerin kararlarını etkileyecekse ya da değiştirecekse bilgi yanlışlığının önemli olduğu kabul edilmelidir.Denetçinin önemlilik düzeyini belirlemesi mesleki yargı konusudur.Rakamla ifade edilmesi durumunda denetim daha iyi planlanabilir. Rakam büyüdükçe toplanaca kanıt azalır.

 

Denetim Riski:

Önemli hata ve düzensizliklerden etkilenmiş olan bir mali tablo hakkında istenmeden olumlu görüş verme olasılığıdır.

Denetim riski 3 tür risk sonucu ortaya çıkarır;

Yapısal risk

Kontrol riski

Bulgu riski

Asıl ve kontrol riski müşteri işletme kaynaklıyken bulgu riski denetçiye aittir.

 

Yapısal ( Asıl – Doğal ) Risk : İç kontrol sisteminin işlevsel olmadığı veya çalışmadığı varsayımıyla bir savın yanıltıcı beyanlara duyarlılığıdır.İyi bir muhasebe ve iç kontrol sisteminin olmadığından doğabilecek hataların toplamıdır.

 

Kontrol Risk : Yapısal risklerden iyi bir iç kontrol sayesinde önlenenler çıktıktan sonra kalan risklerdir.

Toplam Hata Riski = Yapısal risk * Kontrol riski

 

Bulgu Riski : Kontrol sisteminden önlenemeyen, bulunamayan hatalardan kalan ve yapılan maddi doğrulama yordamların da mevcut bir hatayı denetçinin ortaya çıkaramamasıdır.

 

ÖRN : Yapısal risk %80 , kontrol riski %50, bulgu riski %10 ise denetim planı kabul edilir mi?

 

DENETİM RİSKİ : YAPISAL X KONTROL X  BULGU RİSKİ

0,80       X   0,50        X  0,10 = %4

Kabul edilebilir denetim  risk düzeyi %3 – %5 olduğundan denetçi denetim riski %4 çıktığından dolayı denetim planını kabul edilecektir.

 

Denetim de özel risk alanları ;

• Yöneticilerin yaptıkları yolsuzluklar
• Mevzuata aykırı eylemler
• Müşteri işletmenin ilişkili olduğu kişi ve kuruluşlar
• Müşterinin faaliyetine son verilmesi olasılığı

 

Genel Denetim Amaçları :

Bir bütün olarak mali tablonun gerçeği yansıtıp yansıtmadığını araşturmaktır.

• Gerçeklik ( Var Olma ) : Bilanço ve gelir tablosunda yer alan kalemlerin düzenlendiği tarihte var olmasını ifade eder.
• Bütünlük ( Tamlık ) : Bilanço ve gelir tablosunda yer alan varlık ve borçların eksiksiz kayıtlara alınmasıdır.
• Sahiplik ve Yükümlülükler :Bilanço ve gelir tablosunda yer alan varlık ve borçların, varlıkların düzenlenme tarihinde varlıklarını, yükümlülüklerin ise borçlarını göstermesini ifade eder.
• Değerleme ve gidere dönüştürme : Varlıklar,borçlar, hasılat ve giderler mali tablolarda uygun tutarlarla ifade edilmelidir.Değerlemeler GKGMİ ve VUK’a göre yapılmalıdır.
• Sınıflandırma : İşlemlerin ve kayıtların doğru hesaplara kayıt edilip edilmediğine bakılır.
• Zamanlılık : İşlemler gerçekleştiği dönemin kayıtlarına intikal ettirilmelidir.
• Açıklama : Mali tablolarda veya dipnotlarda yer alan bilgilerin yeterli şekilde açıklanması gerekmektedir.
• Kayıtsal Doğruluk : İşlemlerin doğru hesaplara , hesapların doğru taraflarına ve doğru tutarda kaydedilmesi gerekmektedir.

 

 

ÖRN : 2014 1.Dönem Sınav Sorusu : Kasa hesabının denetimin de bağımsız denetçinin amacı

Gerçeklik,Tamlık,Değerleme,Sınıflandırma,Mülkiyet

 

ÖRN : Alacak ve satışların fiili olarak gerçekleşmiş olması ( GERÇEKLİK )

Denetçi denetlenen işletmede gizli depoların olup olmadığını araştırmıştır.

Denetçi gizli depoların olup olmadığını araştırarak bütünlük ( tamlık ) hedefine ulaşmaya çalışmıştır.Eğer gizli depolar varsa mali tablolar da stoklar olduğundan eksik görünecektir.Bu durum bütünlüğe aykırıdır.

 

Denetim Programının Tasırımı :

Denetimin yürütülmesi sırasında her bir denetim sahası için uygulanması düşünülen denetim işlemlerinin türünün ve sırasının yazılı olarak belirlendiği taslaklardır.Denetim planının yazılı şeklidir.Denetim de uygulanacak olan testlerin seçilmesidir.

 

İyi bir denetim programının yararları :

• Denetimin genel görünümü hakkında bilgi verir.
• Denetim elemanları arasında iş bölümü sağlar.
• Zaman ve emek tasarrufu sağlar.
• Bir denetim elemanı ile başlayan denetimin başka bir eleman tarafından sürdürülmesine imkan verir.
• Denetim çalışmalarının eksiksiz yapılmasını sağlar.
• Soruşturmalar da kanıttır.
• Denetim sorumlularının nezaret edebilmelerine imkan sağlar.
• Gelecekteki denetimlere yol göstericidir.
• Denetim elemanlarının çalışmalarını GKG Denetim Standartlarına göre yürütülmesine imkan sağlar.
• Gelecekteki denetimin maliyetinde tahmini yardımcı olur.

Denetim programının sakıncaları:

• Değişen şartlara uyumu zorlaştırır.
• Bağımsız ve yapıcı düşünceyi engeller.
• Denetimi otomatikleştirir.

 

Zaman Planlaması :

İşin tamamlanmasıyla ilgili zaman planlanması yapılır.

 

Denetim Personelinin Görevlendirilmesi ve Gözetim :

Görevlendirilecek personelin mesleki bilgi ve deneyimi gözönünde bulundurulur.

Gözetim işlevinin unsurları ;

• Tamamlanan işin kontrol edilmesi
• Yardımcıların eğitilmesi ve görevlendirilmesi
• Önemli sorunlar hakkında devamlı bilgi elde edilmesi
• Denetçi takımının üyeleri arasındaki görüş farklılıklarının çözümlenmesi

 

 

 

 

 

İÇ KONTROL SİSTEMİ

İşletme varlıklarının korunmasını, muhasebe verilerinin doğruluğunun ve güvenirliğinin kontrolünü, faaliyetlerin etkinliğinin geliştirmesini ve konulmuş yönetsel politikalara uygunluğunun desteklemede örgüt planını ve kabul edilmiş tüm eşgüdümlü politika ve prosedürlerdir.

İç kontrol Sisteminin Kurulmasında Göz Önünde Bulundurulan Faktörler ;

• Risk Faktörü : İşletme yöneticileri 2 tür riskle karşı karşıyadır.

Finansal riskler : Varlıkların kaybı olasılığı

Muhasebe riskleri : Raporlar veya kayıtlarda yapılacak olan hata olasılığıdır.

• Maliyet Faktörü : Bürokrasi , belge, işgücü artar, işlemler yavaşlar , karşılık ve verimliliği düşürebileceği için iç kontrol sisteminin kurulması işletmeye maddi bir maliyet yükleyecektir.

 

İç Kontrol Sisteminin Amaçları

 

Esas Amaçlar	Genel Amaçlar ( Kontrol Amaçları )
Varlıkları Korumak	İşlemlerin yönetimin verdiği yetkiye uygun olarak yürütülmesi
Muhasebe bilgi ve doğruluk güvenirliliğini sağlamak	İşlemlerin GKGMİ uygun olarak kaydedilmesi
Faaliyetlerinin verimliliğini ve politikalara uygunluğunu sağlamak	Varlıklara ve belgelere erişim yetkili personelle sınırlandırılmalı
Kaynakların ekonomik ve verimli kullanımını sağlamak	Mevcut varlıklar da oluşan farklılık durumlarında farkın özelliğine göre gerekli soruşturma yapılmalıdır.
Yönetim tarafından belirlenmiş hedeflere ve amaçlara ulaşılmasını sağlamak

 

Özel Amaçlar

 

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN UNSURLARI

1. Kontrol ortamı ( çevresi )
2. Risk değerlendirme süreci
3. Kontrol faaliyetleri ( eylemleri )
4. Bilgi sistemi ve iletişim
5. Kontrollerin izlenmesi

 

DENETİMİ PLANLAMA AŞAMASINDA İÇ KONTROL SİSTEMİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME

• İç kontrol yapısının tanınması
• İç kontrol yapısının ön değerlemesi
• İç kontrol yapısının uygulamadaki etkinliğini test etme
• İç kontrol yapısının son değerlemesi

Denetimi planlama aşamasında iç kontrol sistemi hakkında edinilen bilgi şu amaçlara ulaşmak için kullanılmalıdır;

• Olası hata ve yolsuzlukların türlerini belirleme
• Önemli hata ve yolsuzluk riskini etkileyen faktörleri belirleme
• Maddi doğruluk testlerini planlama

 

İÇ KONTROL SİSTEMİNİ TANIMADA KULLANDIĞI YÖNTEMLER

(BİLGİ EDİNME PROSEDÜRLERİNİ BELGELEME

 

• NOT ALMA ( MUHTIRA YÖNTEMİ ) : Sorular sorarak, yetkililer ile görüşülerek bazı bilgiler alır, sorduğu soruları ve aldığı cevapları not eder.Kontrol amaçlarını, politikalarını prosedürleri, genelge ve yönerge gibi dökümanları da önemli gördüklerini not eder.
• AKIŞ ŞEMALARI  HAZIRLAMA YÖNTEMİ : Diyagramlar şeklinde gösterilmesidir.Sistemin işleyişini gösteren şemalardır.Bilgi ve belge akışını, görevlerin dağılımını ve kayıtların yapılmasını göstermelidir.
• ANKET ( SORU KAĞIDI ) YÖNTEMİ : En yaygın yöntemdir.Soru formları ile birlikte akış şeması ve not alma yöntemleri ile birlikte uygulanmalıdır.Çünkü standart soru formları her işletme için uygulanabilmesi için bazı soruların ayıklanması gerekir.Sorular işletmenin faaliyet alanı dışındaki konuları kapsamadığı için sakıncalıdır. ( Evet – Hayır – Uygulanmaz)

DENETİMİ PLANLAMA SAFHASINDA KONTROL RİSKİNİ DEĞERLEME

• Kontrol amaçlarını belirleme
• Kontrol prosedürlerini belirleme
• Kontrol zayıflıklarını belirleme
• Kontrol riskini değerleme ( saptama )

Değerlemenin uygulanacağı özel kontrol amaçları belirlenir.Kontrol amacına ulaşmak için kontrol politika ve prosedürler belirlenir, işletme de yeterli sayıda kontrol prosedürürün olup olmadığı kontrol zayıflığını ortaya koyar, bu durum hata ve yolsuzluk riskini arttırır.Denetçi, mevcut olması gereken prosedürlerin olup olmadığını belirler, soru formları ( anketler ), not akış şemaları bu konuda hata ve yolsuzluk olasılığının yüksek olup olmadığını belirlemede yardımcı olur.Kontrol riski yüksek ise genelde kontrol presüdürü mevcut değildir.Denetçi altında belirlenir.Prosedürlerin etkin bir şekilde uygulanıp uygulanmadığını kontrol testlerinde saptanacaktır.

Yaygın olmayan kontrol = spesifik kontrol

İşletme bir kontrol olarak prosedür belirlediyse  ve  bu prosedürün belirlenmiş olmasına rağmen uygulanmadığını biliyorsa buna yaygın kontrol denir.

ÖRN : Ambar giriş çıkışlarının muhasebe servisine bir kopyasının verilmesi işletme yönetimi tarafından konmuş bu kuralı test etmek gerekir mi?Gerekirse hangi denetim tekniğini kullanırsınız?

İç kontrolün tanınması ve incelenmesi bağlamında test etmesi gerekir.Bu amaçla gözlem,belge incelemesi, soruşturma tekniklerini kullanmalıdır.

Ambar fişinin düzenlenmesi kontrolü normal şartlarda yaygın olmayan ( spesifik ) kontroldür.Fakat işletme yönetiminin konulan kuralın işlemediğini bilip de kayıtsız kalması söz konusu kontrole yaygın kontrol özelliği kazandırır.Burada ‘’gözetim ‘’ bileşeni ihmal edilmiş ‘’tepe etkisi ‘’ zayıftır. Denetçi daha geniş kapsamlı bir denetim programı yürütecektir.

DENETİM PROGRAMININ YÜRÜTÜLMESİ

Bu aşama denetim çalışmasının yapıldığı ve denetim kanıtlarının toplanıp değerlendirildiği aşamadır.Bu aşama iç kontrol sistemine ilişkin kontrol testlerinin yapılması ile başlar.Bulgular planlanan dan farklı ise maddi denetim işlemleri ( tutarların doğrulanması ) ile ilgili olarak planlanmış denetim de düzeltme ve değişiklikler yapılır.Finansal tablo kalemlerinin doğruluğu araştırılır.

 

DENETİM YÖNTEMLERİ

• Şekli denetim ve Maddi Denetim
• Aralıksız Denetim ve Örnekleme yoluyla Denetim
• İleriye Doğru Denetim ve Geriye Doğru Denetim
• Doğrudan Denetim ve Dolaylı Denetim

 

Şekli Denetim: Bir işletme de tutulmakta olan muhasebe kayıtlarının şekil açısından uygunluğunu araştırır.Şekli denetim uygunluk denetimidir.Amacı işlemlerin belgelere dayalı olarak muhasebe ve mali tablolar ilkeleri doğrultusunda defterlere kaydedilip kaydedilmediğini mali tablo kalemlerini hesap aktarmalarının mizana doğruluğunun araştırmaktır.Vergi incelemelerin de ise usul denetimidir.VUK’a uyup uymadıklarına ilişkin denetim de şekli denetimdir.

Maddi Denetim: İşletmeye ait varlıklar da değişiklik doğuran işlemlerin gerçeğe ve amaca uygunluğu ile defter, hesap ve değerleme, ölçüleri ışığında doğru olarak kaydedilip kaydedilmediğini inceler.Vergi incelemelerin de beyan edilen kazancın doğru olup olmadığına ilişkin incelemeler de maddi denetim kapsamındadır.

Şekli denetim ; faaliyet dönemi için de kapanış gününden önce

Maddi denetim ; ise yıl sonun da yapılır.

Aralıksız Denetim : Ele alınan bir zaman kesiti içerisindeki tüm işlemlerle ilgili kayıt ve belgelerin tek tek gözden geçirilmesidir.Boşluk bırakmayan – Tarama usulü denetimdir.Kapsamı küçük ender olan denetimler de uygulanır.

Örnekleme Yoluyla Denetim : Belirli bir zaman birimi içindeki işlemlerle ilgili muhasebe kayıt ve belgelerin tamamı yerine bunların belirli ölçütlere göre seçilen kısmı denetlenir.Aralıksız olarak yapılır.Zaman ve maliyet yönünden tasarruf sağlayan çağdaş denetimdir.Sondaj usulü denetimdir.

Örnekleme yötemle 2 yöntem takip edilir;

• Örn: Ekim ve Aralık aylarındaki tüm işlemlerin denetlenmesi (Belirlenen kriterlere göre bir zaman dilimi içinde yapılan aralıksız denetim )
• Örn:İncelenecek dönem için de yapılan ve belli bir tutarı aşan ödemelerin ayrıntılı incelemeye tabi tutulması ( Belirlenen kriterlere göre bazı işlemlerin ayrıntılı incelemeye tabi tutulması )

İleriye Doğru Denetim : Muhasebe tekniğine uygun olarak belgelerden defter kayıtlarına ve mali tablolara doğru yapılmasıdır.

Geriye Doğru Denetim : Denetimin mali tablolardan başlayıp defter kayıtlarına ve oradan da belgelere kadar devam ederek yapılmasıdır.

Doğrudan Denetim : Her bir muhasebe işleminin ayrı ayrı ve doğrudan doğruya incelendiği bir yöntemdir.

Dolaylı Denetim : Aynı nitelikteki ve birbirleriyle yakın ilişki içerisindeki hesaplar arasında toplam karşılaştırmaları yaparak bunlar arasında uygunluk araştıran bir denetim türüdür.

 

DENETİM KANITLARI

Denetlenen bilgilerin önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk derecesini belirlemek amacıyla denetçi tarafından kullanılan her türlü bilgi belge ve kayıtlardır.

 

KANITLARIN ÖNEMİ

• Varolma ( Gerçeklik ) : Varlıklar, borçlar ve öz sermayenin gerçekten var olduğunu satış hasılatı ile giderlerin gerçekleştiğini saptamaktır.
• Tamlık ( Tamamını Kapsama ) : Mali tablolar da sunulması gereken tüm işlem ve hesapların bu raporlar da gösterilmiş olmasıdır.
• Değerleme : Gerçek değerleriyle yansıtılıp yansıtılmadığı konusunda görüş sahibi olmak.
• Sunuş ve Kapsam : İşletmenin mali tablolarında genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uyulması ve tablolar da yer alan açıklamanın yeterli olmasıdır.
• Uygunluk : Mali tabloların ve işletme faaliyetlerinin mevcut yasa ve düzenlemelere uygun olarak hazırlanıp yürütülmesidir.

 

KANIT TÜRLERİ

Denetçinin denetim çalışmaların da yararlanabileceği kanıtlar :

• İç Kontrol yapısının etkinliği ile ilgili kanıtlar
• Denetim konusu varlıkların kendileri
• Üçüncü kişilerden sağlanan bilgiler
• İşletme içinde ve dışında düzenlenen belgeler
• Muhasebe de tutulan kayıtlar, defterler ve düzenlenen tablolar
• Denetçinin doğrudan kendisinin yaptığı hesaplamalar
• İşletme personelinden sağlanan bilgiler
• Karşılaştırmalar ve oranlar

 

FONKSİYONLARINA GÖRE DENETİM KANITLARI	AMAÇLARINA GÖRE DENETİM KANITLARI
İşletmenin Muhasebe Kayıt Ortamı	Genel Kanıtlar
Destekleyici Kanıtlar Ø  Fiziksel Kanıtlar Ø  Doğrulama Kanıtları Ø  Belgelerden elde edilen kanıtlar Ø  Gözlem sonucu elde edilen kanıtlar Ø  Mekanik doğruluk kanıtları Ø  Soruşturmalar sonucu elde edilen kanıt Ø  Analitik kanıtlar	Sistem Kanıtları
	Temel Kanıtlar

 

 

 

DENETİM KANITLARININ SAYISINI ETKİLEYEN UNSURLAR

 

• ÖNEMLİLİK : Önemli olan hesaba daha çok kanıt önemli olmayan hesaba daha az kanıt toplanır.
• RİSK : Risk arttıkça kanıt sayısı artar.
• NİTELİK : Kanıt ne kadar güvenilir ise denetçinin toplayacağı kanıt sayısı o kadar az olur.
• EKONOMİK ETKENLER : En az zaman ve en az maliyetle kanıt toplama
• ANAKÜTLENİN BÜYÜKLÜĞÜ : Homojen bir anakütleden az heterojen bir anakütleden daha çok kanıt toplanmalıdır.

 

KANITLARIN GÜVENİRLİĞİ

 

• Kanıtın İlgili Olması : Kanıtın denetçi görüşüne etki yapması gerekir.Denetçi görüşünü etkileyen her destekleyici kanıt geçerli bir kanıttır.
• Kanıtın Kaynağı :
• İşletme dışı bağımsız kaynaklardan sağlanan kanıtlar işletme içinden sağlanan kaynaklara oranla daha güvenilirdir.
• İç kontrol sistemi yüksek olan tablolar iç kontrol sistemi yeterli olmayan tabloya göre daha güvenilirdir.
• Teftiş, gözlem , fiziki inceleme , hesaplama ile doğrudan elde edilen kanıt dolaylı elde edilen kanıta göre daha güvenilirdir.
• Zamanlılık : Kanıtın tarih açısından uygunluğudur.Cari varlıkların kısa dönem yükümlülüklerin gelir tablosunun ilgili kalemlerini doğrulaması açısından önem taşır.
• Nesnellik : Nesnel kanıt ( objektif ) öznel ( sübjektif ) bir kanıta oranla daha güvenilirdir.Belirli bir kanıt farklı denetçilerin görüşlerine aynı yönde etki yapmakta ise o kanıtın nesnel olduğu söylenir.

 

KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ

• Fiziki inceleme tekniği ( Sayım ve Envanter İncelemesi )
• Doğrulama tekniği
• Belge incelemesi tekniği
• Kayıt sürecinin gözden geçirilmesi tekniği
• Yeniden hesaplama tekniği
• Soruşturma tekniği
• Ayrıntılı araştırma tekniği
• İlgili hesaplar arasında ilişki kurma tekniği
• Analitik inceleme tekniği
• Gözlem tekniği
• Göz atma

 

FİZİKİ İNCELEME VE SAYIM TEKNİĞİNİ UYGULAMA AŞAMALARI

• İncelenecek ve sayılacak varlıklar teşhis edilir.
• Miktar ve tutarı tespit etmek için sayım yapılır.
• Denetlenen varlığın kalitesi tespit edilir.
• İncelenen ve sayılan varlığın sahte olup olmadığı belirlenir.

FİZİKİ İNCELEME VE SAYIM TEKNİĞİNİN ZAYIF YÖNLERİ

• Maddi varlıkların denetimin de uygulanır.
• Herhangi bir varlığın denetlenen işletmeye ait olduğunu kanıtlamak bakımından yeterli olmamaktadır.
• Diğer tekniklere oranla maliyeti yüksektir.

 

DOĞRULAMA TEKNİĞİ

İşletme dışındaki bağımsız kaynaklardan işletme ile ilgili konulardan bilgi alma yöntemidir.

3 doğrulama türü bulunmaktadır.

• Olumlu Doğrulama : Karşı taraftan bildirilen bilginin doğru ya da yanlış olduğuna bakılmaksızın cevap vermesi istenir.
• Olumsuz Doğrulama : Doğrulama mektubuna karşı tarafla ilgili olarak işletme kayıtların da gözüken bilgi yazılır ve bu bilgi yanlışsa yanıt istenir.
• Boş Bakiyeli Doğrulama : Doğrulama mektubuna işletmenin kayıtların da gözüken bilgi yazılmaz ve ilgili kaynaktan kendi kayıtların da gözüken bilgi sorulur.

 

Doğrulama tekniğinin uygulamasında doğrulama konusu ve bilgi kaynakları şunlardır :

 

DOĞRULAMA KONUSU	BİLGİ KAYNAĞI
Bankadaki para	Bankalar
Senetsiz Alacaklar	Borçlular
Senetli Alacaklar	İşletmeye senetli borçlu olanlar
Emanete verilen mallar	Emanet alanlar
Umumi mağazadaki mallar	Umumi mallar
Sigorta tazminatları	İlgili sigorta şirketleri
Senetsiz borçlar	Alacaklılar
Senetli borçlar	Senetli alacaklılar
Alınan iş avansları	Alıcılar
Tahviller	Tahvil sahipleri
İpotekli borçlar	İpotek lehtarları
Özkaynaklar Hisse senetleri	Ortaklar
Verilen teminatlar	Teminat alanlar
Sigorta ettirilen varlıklar	İlgili sigorta şirketleri

 

 

BELGE İNCELEME TEKNİĞİ : Muhasebe de yapılmış bir kaydın doğru olup olmadığını anlamak amacıyla kaydın dayanağı olan belgelerin incelenmesi tekniğidir.

KAYIT SÜRECİNİN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ TEKNİĞİ : İşletmenin dosyaların da bulunan belgelerin örnekleme yolu ile seçilerek ilgili kayıtlarını başlangıcından sonuna kadar izlenmesi tekniğidir.

• Kayıt Sistemini Geriye Doğru İzleme : Kaydedilen işlemlerin doğruluğunu belirlemek için denetçi büyük defter hesaplarından yevmiye defteri kayıtlarına ve yevmiye defteri kayıtlarından kaynak belgelere doğru karşılaştırma yapar.
• Kayıt Sistemini İleriye Doğru İzleme : Denetçi örnekleme yolu ile kaynak belgeler seçer ve bu belgeleri yevmiye defteri, yardımcı defter ve büyük defter kayıtlarıyla karşılaştırır.

YENİDEN HESAPLAM TEKNİĞİ : Denetçinin işletmenin muhasebe sisteminde yer alan çeşitli hesaplamaları tekrar yapma işlemidir.

Denetçinin aritmetik hataları araştırmak için yapacağı yeniden hesaplamaların başlıcaları şunlardır:

 

• Amortismanların yeniden hesaplanması
• Günlük ve büyük defter toplamlarının alınması
• Envanter listelerindeki matematik işlemlerin yeniden yapılması
• Şüpheli alacaklar karşılıklarının yeniden hesaplanması
• Kar payı ve ikramiyelerin yeniden hesaplanması
• Ücret bordrolarının gerektiğinde yeniden hesaplanması ve toplamlarının alınması
• Vergi mevzuatı gereğince yapılan kesintilerin yeniden hesaplanması
• Denetlenen dönemin gideri ve gelirlerinin o yılın gelir tablosuna doğru olarak aktarılıp aktarılmadığının araştırılması

 

SORUŞTURMA TEKNİĞİ : Denetçi yazılı ve sözlü soruşturmalar yapmaktadır.

AYRINTILI ARAŞTIRMA TEKNİĞİ : Bir kaydın hesabı veya tablonun ayrıntılı olarak derinliğine araştırılması amacıyla kullanılan tekniktir.

İLGİLİ HESAPLAR ARASINDA İLİŞKİ KURMA TEKNİĞİ :

 

KASA NOKSANLARI	KASA HESABI
AMORTİSMAN GİDERLERİ	DURAN VARLIKLAR BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR
ŞÜPHELİ ALACAKLAR	ALICILAR HESABI ALACAK SNT HESABI
SATIŞ İADELERİ SATIŞ İNDİRİMLERİ SATIŞ KOMİSYONLARI	SATIŞLAR
ÇEŞİTLİ GİDERLER	ÇEŞİTLİ GİDERLERE AİT TAHAKKUK HESAPLARI
VERGİLER	ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR
FAİZ GİDERLERİ	TAHVİLLİ BORÇLARI BORÇ SENETLERİ BANKA KREDİLERİ
FİRELER	SATILAN MALLARIN ( MAMULLERİN ) MALİYETİ

ANALİTİK İNCELEME TEKNİĞİ : İşletmenin kayıtlarında yer alan veriler ile çeşitli finansal veya finansal olmayan veriler arasında anlamlı ilişkiler kurarak, beklentilerin gerçekleşip gerçekleşmediğine bakma işlemine analitik inceleme tekniği denir.

 

GÖZLEM TEKNİĞİ :  Gözlem işletme faaliyetlerinin kimin tarafından nasıl ve ne zaman yapıldığının anlaşılmasına yöneliktir.

 

GÖZ ATMA : Belgeler, kayıtlar ve tablolara göz atmak da bir denetim prosedürü kabul edilebilir.

 

DENETİMDE ÖRNEKLEME

 

İRADİ ÖRNEKLEME YÖNTEMİ : Örnek olarak belirlenecek birim sayısı dış denetçinin kendi kararına bağlıdır.Sakıncaları;

 

Riskin derecesini tahmin edemeyebilir

Temsili bir örnek büyüklüğü sağlanamayabilir.

Hata da denetçinin durumu savunması güçtür.

Hatanın derecesini savunmak için denetçinin elinde bir ölçüt yoktur.

Tarafsızlığını yitirmesi mümkündür.

 

İSTATİSTİKİ ÖRNEKLEME YÖNTEMİ : Tesadüfen seçilen nesnelerin belirli bir güven aralığına genelleştirilmesidir.İstatistiki örnekleme iradi örneklemeye göre üstünlükleri vardır ;

 

• Denetim çalışmalarına uygun örnek büyüklüğü
• Hatanın kolayca tahmin edilmesi
• Daha doğru sonuçlar
• Daha küçük örnek büyüklüğü
• Maliyet ve zamandan tasarruf
• Bütün denetçiler tarafından kabul edilmesi

 

ÇALIŞMA KAĞITLARI

Denetçinin her denetim sırasında hazırlamış olduğu yazılı meteryale çalışma kağıdı denir.

 

ÇALIŞMA KAĞIDININ HAZIRLANMA AMAÇLARI

• Denetim işini organize ve koordine etmek
• İç kontrol sistemini inceleme ve değerleme
• Denetim raporunun düzenlenmesine esas olmak
• Aynı işletmenin diğer zamanlardaki denetlenmesinde yararlanmak
• Davalı durumlar da savunma aracı olarak kullanmak

 

 

İYİ BİR ÇALIŞMA KAĞIDINDA OLMASI GEREKEN NİTELİKLER

• Konu ile ilgisi olan bilgiler dikkate alınarak hazırlanmalı konu dışı bilgiler yer almamalıdır.
• Kayıt ve işlemlerin doğruluğunu gösteren bilgi ek alınmalıdır.
• Bütün çalışma kağıtları özenle hazırlanmalıdır.Yani temiz okunaklı anlaşılır olmalıdır.
• Çalışma kağıdının hazırlanmasına neden olan işin kısa bir özetine yer verilmelidir.
• İleri de kullanılabileceği düşünülen bilgiler katılmalıdır.

 

ÇALIŞMA KAĞITLARININ DOSYALANMASI

Devamlı ve cari dosya olmak üzere 2 dosyada  saklanır.

 

DEVAMLI DOSYALAR : Birden fazla dönemler de yararlanılabilen ve işletmenin genel durumunu gösteren belgelerin bulunduğu dosyalara denir.ÖRN : Şirket ana sözleşmesi, vekaletname, imza sirküsü , hesap planı , faaliyet raporu , sözleşmeler

 

CARİ DOSYALAR : Yıllık çalışma dosyası diye de adlandırılır.Denetlenen döneme ait bilgi ve belgeleri kapsar.Finansal raporlar , denetim raporu , denetçi mizanı ve çalışma tabloları, düzeltmeler ve sınıflandırmalar , doğrulama yanıtları , uygulanan denetim işlemleri ile bilgiler, analitik inceleme tutanakları

 

DENETİM TESTLERİ

 

OLAY İŞLEM KAYIT

UYGUNLUĞU KARŞILAŞTIRMA

KANITLAR

 

Denetim; iç kontrol sistemine ilişkin bilgi edinmeden sonra ve kontrol riskinin ilk değerlemesinin yapılmasından sonra denetimi tamamlamak için uygulanan denetim prosedürleridir.

Denetim testleri kontrol riskinin ilk değerlemesi yapıldıktan sonra başlar.

DENETİM TESTLERİ

• KONTROL TESTLERİ
• MADDİ DOĞRULUK TESTLERİ
• İşlemlerin testi
• Hesap kalanlarının testi
• Analitik testler

 

KONTROL TESTLERİ : Müşteri işletme de mevcut olması gereken iç kontrol politika ve prosedürlerinin tasarımının ve işleyişinin etkinliğini ölçmek için yürütülen denetim prosedürleridir.Amacı ise, kontrol riskinin son değerlemesi için kanıt sağlamaktır.

 

Kontrol testlerin de uygulanan denetim prosedürleri ;

• Müşterinin personeline sorular sorma
• Belge ve kayıtların incelenmesi
• Kontrol prosedürlerinin uygulanışını gözlemleme
• Denetçi tarafından kontrol prosedürlerinin uygulanmasının yeniden yapılanması

Kontrol Testlerinin Büyüklüğü

Planlanmış kontrol risk düzeyi düşük düzeyde değerlenmiş ise daha fazla sayıda kontrol testi yapılır.Yoğun olarak dönem için de uygulanır.

 

Çift Amaçlı Testler : Kontrol testleri yapılırken aynı anda maddi doğruluk testlerinin yapılmasıdır.

 

MADDİLİK TESTİ

Maddi Doğruluk Testi

 

Mali tablolardaki tutarların ve açıklamaların doğruluğuna ilişkin  toplamak için uygulanan denetim prosedürleridir.Maddi doğruluk testlerinin niteliği, zamanı ve büyüklüğü kabul edilebilir bulgu risk düzeyine bağlı olarak değişir.

 

Maddi Doğruluk Testleri

 

• İşlemlerin test edilmesi : Müşterinin işlemlerinin belgelere ve defterlere tam ve doğru olarak kaydedilmemiş olup olmadığını belirlemektir.
• Hesap kalanlarının test edilmesi : Bilanço ve gelir tablosu hesaplarının dönem sonundaki kalanlarına uygulanır.Ağırlık bilanço hesaplarına verilir.
• Analitik Prosedürler : Veriler arasındaki ilişkilerin incelenmesi ve karşılaştırılması

 

Bir yönetimin mali tablolar aracılığıyla yapacağı bildirimler :

 

• Beyan edilen mevcutlar ile alacakların bilanço tarihi itibariyle varolduğu ve beyan edilen gelir ve giderlerin dönem itibariyle gerçekleştiği konusundaki bildirim
• Mali tablolarda yer alan kalemlerin yıl içinde açılmış ve kalan veren varlık,borç,gelir,gider hesaplarının tamamını o hesaplara kaydedilmiş işlemlerin bütününü içerecek şekilde yansıttığı konusundaki bildirim.
• Bilanço da yer alan varlıkların işletmenin gerçek hakları gerçek yükümlülükleri olduğu konusundaki bildirim
• Aktiflerin,pasiflerin, gelirlerin ve giderlerin mali tablolarda uygun tutarlar üzerinden gösterildiği konusundaki bildirim
• Mali tabloların unsurlarının genel muhasebe ilkelerine uygun olarak sınıflandırılmış, adlandırılmış, ve açıklanmış olduğu konusundaki bildirim

 

 

 

 

DENETİM PROGRAMINA İLİŞKİN ÖRNEKLER :

ALICILAR HESABI

1. Satış ve tahsil işlemleri muhasebe kayıtları ile karşılaştırılır.
2. Alacaklarla ilgili yaşlandırma listesi elde edilir, listedeki bilgiler defterlerle kontrol edilerek incelenir,
3. Düzenlenen satış faturaları ile kayıtlar karşılaştırılır,
4. Satış iade ve iskontoları kontrol edilir.
5. Örnekleme yöntemi uygulanarak alıcılara teyit mektubu gönderilir.
6. Teyit mektuplarına verilecek cevapların doğrudan denetçiye gelmesi sağlanır
7. Alıcılarla ilgili teyit mektupları daha önce gönderilmişse ayrıca bilanço tarihine kadar olan satış ve tahsilat işlemleri kayıtlar üzerinden incelenir
8. Hesap toplamları incelenir
9. Günlük defterden büyük deftere ve yardımcı deftere aktarma işlemleri incelenir.
10. Alıcılardan olan alacaklar , tahsil yeteneğine göre incelenir
11. Şüpheli alacak karşılığı tutarlarının uygunluğu incelenir.
12. Gerekli düzeltme kayıtları yaptırılır.

 

RAPOR ÖNCESİ SON FAALİYETLER

DENETİMİ TAMAMLAMA ÇALIŞMALARI

• Bilanço tarihinden sonraki önemli olayların gözden geçirilmesi
• Gelecekte muhtemel belirsizliklerin değerlendirilmesi
• Müşteri ile ilişkili olan kişi ve kuruluşlarla yapılan işlemleri belirleme ve inceleme
• Genel analitik testlerin yapılması
• Denetlenen işletme yönetimden beyan mektubu alınması
• Uygulanan denetim programlarının son kez gözden geçirilerek gözden kaçan hususların olup olmadığının tespit edilmesi

 

Bilanço tarihinden sonraki önemli olayları 2 gruba ayrılabilir;

1. Mali tablolarda düzeltme gerektiren olaylar– olaya yol açan koşulun bilanço tarihinde var olması – olayın mali tabloların düzenlenmesi sırasında yapılan tahminleri etkilemesi gerekir.
2. Mali tablolarda açıklama gerektiren olaylar- bilanço tarihinden sonraki olaylar ise bilanço tarihi itibariyle hem koşulla hem de olayla ilgili bilgi ve kanıt bulunmayan olaylardır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Düzeltme Gerektiren Olaylar	Açıklama Gerektiren Olaylar
Bilanço tarihinden sonra borçlunun mali durumunun bozulmasının sonucu olarak tahsil edilemeyen bir alacak, bilanço tarihinde mevcut koşulun bir göstergesidir.İflas belgesi ek kanıttır.	Bir işletmenin satın alınması, ele geçirilmesi veya bir işletme ile birleşme
Defterler de kayıtlı borç tutarı ile ilgili davanın kayıtlı tutardan farklı tutarda sonuçlanması	Sermaye artışı kararı alınması ve uzun vadeli borçlanma
Defterde kayıtlı değerin çok altında veya çok üstünde bir fiyattan maddi duran varlıkların, iştiraklerin ve stokların satışı	Defterlerde kayıtlı alacak tutarı ile ilgili davanın kayıtlı tutardan daha büyük tutarda sonuçlanması
	Yangın, sel ve deprem gibi nedenlerle varlıların kaybı
	Mücbir sebeplerden dolayı doğan alacak kayıpları
	Yatırımların ve stokların piyasa değerinde önemli azalışlar
	Yeni bir faaliyete veya yatırıma başlanılması veya bir faaliyetin durdurulması
	Grev kararı alınması veya mevcut grevin sona ermesi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sermaye Piyasası Mevzuatınca Düzeltme Gerektiren Olaylar

• Bilanço tarihinden sonra ortaya çıkan muhasebe hata ve hileleri
• Varlıkların alım maliyetlerinin veya satış hasılatlarının bilanço tarihinden sonra belirli hale gelmesi
• Varlıkların değerinde ortaya çıkan kayıpların bilanço tarihinden sonra ortaya çıkarılması
• Ortaklığın iştiraklerin değerin de sürekli bir değer kaybının olduğunu gösteren bilgi ve belgelerin bilanço tarihinden sonra elde edilmesi
• Stoklarla ilgili olarak net gerçekleşebilir değerin tahminini etkileyen yeni bulguların elde edilmesi
• Borçluların iflası veya borçlularla borç tutarı üzerinden müzakerelere başlanılması
• Talep edilen sigorta tazminatının alınması veya alınabilir hale gelmesi
• Vergi oranlarının değişmesi

 

Bilanço tarihinden sonraki önemli olayların gözden geçirilmesinde uygulanan denetim prosedürleri :

• En son mevcut ara mali tabloları okuma ve bunları denetlenen mali tablolarla karşılaştırma
• Yönetimden soru sorma tarihi itibariyle öz sermayede uzun vadeli borçlarda ve işletme sermayesinde önemli değişikliklerin olup olmadığını sorma
• Yönetimden, bilanço tarihi itibariyle hesaplar da olağandışı düzeltmlerin yapılıp yapılmadığını sorma
• Yönetim kurulu karar defterini okuma
• Müşterinin avukatından, davalar,tazminatlar ve vergi uyuşmazlıkları hakkın da bilgi alma

 

Gelecekte gerçekleşmesi kesin olmayan borçlar ve zararlar şarta bağlı borçlar ve zararlar olarak adlandırılır.

Şarta bağlı borçlar ve zararların mevcut olup olmaması 3 koşula bağlıdır:

1. Ödemenin gelecekteki bir olayın gerçekleşmesine bağlı olması
2. Halihazırdaki durumdan kaynaklanan, üçüncü kişilere gelecekte olası bir ödemenin var olması
3. Gelecekteki ödemenin tutarının belirsiz olması

 

Denetim Sonunda Denetçinin Yapacağı Analitik Testler

 

• Mali tabloların alt toplamlarını, toplamlarını ve kalemlerin tutarlarını önceki dönemin

tutarları ve cari yılın bütçelenmiş verileri ile karşılaştırma

• İlgili oranları hesaplama, önceki yılın ve cari yılın bütçelenmiş oranları ile karşılaştırma
• Üretim ve satış hacmi, çalışanlar sayısı gibi finansal olmayan verileri önceki yılın verileri ve cari yılın planlanmış verileri ile karşılaştırma
• Cari yılın oranlarını sektör ortalamaları ile karşılaştırma

Müşteri Yönetimden Beyan Mektubu Alınmasının Amaçları

• Denetçiye verilen sözlü beyanları doğrulamak

• Dönem içinde verilen sözlü beyanların uygunluğunun devam ettiğini belirlemek
• Yönetimin beyanlarına ilişkin yanlış anlaşılma olasılığını azaltmak
• Mali tabloların düzenlenmesin de esas sorumluluğun yönetime ait olduğunu vurgulamak
• Müşteri ile denetçi arasındaki anlaşmazlıklarda kanıt olarak kullanmaktır.

 

DENETİM ÇALIŞMALARINI DEĞERLEME SONUÇLARI

• Kanıtların yeterli olup olmadığını değerleme
• Denetim riskinin son değerlemesini yapma
• Önemlilik düzeyinin son değerlemesini yapma
• Çalışma kağıtlarının gözden geçirilmesi
• Müşteri işletmeden hataların düzeltilmesini isteme

 

MUHASEBE DENETİMİNDE HATA VE HİLELER

MUHASEBE VERİLERİNDEKİ HATA VE USULSÜZLÜKLER

• Kasıtlı ve kasıtsız hatalar
• Nitel ve nicel hatalar
• Önemli ve önemsiz hatalar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

İşlemlerin belgelendirilmesi ve muhasebe kayıtlarına ilişkin hata ve usulsüzlükler	Defter Kayıtlarındaki Hata ve Usulsüzlükler	Mali tabloların hazırlanmasındaki hata ve usulsüzlükler
İşlemlerin belgelendirilmemesi	Hesapların günlük defterlerden büyük deftere ve yardımcı defterlere geçirilmesi aşamasında olur.	Mali tablolarda hayali hesapların yer alması
Belgelerin kaydedilmemesi		Defterlerdeki mevcut hesapların mali tablolara aktarılmaması
Belge üzerinde sahte imza kullanılması veya tahrifat yapılması ya da sahte belge düzenlenmesi		Mali tablolardaki hesapların olduğundan fazla ya da eksik gösterilmesi
Gerçek olmayan tahsilat veya ödemeler yapılmış gibi hayali hesaplar açma		Mali tabloların anlaşılmaz bir biçimde sınıflandırılması
Bir belgenin birden fazla kaydının yapılması		Mali tablolardaki hesap tutarlarının değiştirilmesi gibi
Cari dönemde olan bir işlemin gelecek döneme, gelecek dönemde olması gereken bir işlemin cari dönemde kaydının yapılması
Hesap isimlerinde yanlışlık yapılması , işlemlerin ilgili olmayan hesaplara kaydedilmesi
Rakamsal yanlışlıkların yapılması
İşlemlerin muhasebe açısından yanlış yorumlanması nedeniyle maddi duran varlıklardan yanlış amortisman ayrılması gibi hatalı uygulamaların yapılması

 

 

MUHASEBE HATALARI

 

Günlük defterde yapılan hatalar	Diğer Defter ve Mali Tablolarda Yapılan Hatalar	Mali Tabloların düzenlenmesi sırasında yapılan hatalar
Kayıt Hataları * Hesapların adlarında yapılan hatalar *Tutarlarda yapılan hatalar *Kayıtlara intikal ettirilmesi gereken işlemin yanlış yorumlanması *Borçlu ve alacaklı tarafların karıştırılması	Aktarma Yada Nakil Hataları	Mali Tablolarda yer alan kalemlerin değiştirilmesi *Olmayan kalemlerin varmış gibi gösterilmesi *Gerçekte var olan hesapların mali tablolara aktarılmaması *Mali tablolardaki kalemlerin olduğundan daha az ya da daha yüksek gösterilmesi
Muhasebe İşlemlerinin Deftere Kaydedilmemesi *Bazı muhasebe işlemlerinin kayıtlara geçirilmemesi *İçinde bulunan hesap döneminde meydana gelen bir işlemin gelecek hesap dönemine kaydedilmesi	Hesaplama Hataları	Mali tablolardaki tutarların açıklık ilkesine aykırı olarak gösterilmesi *Anlaşılması güçlük doğuran hesap isimlerinin kullanılması *Tutar ya da kalemlerin karışık bir şekilde gösterilmesi *Aktif ve pasif hesapların birbirinden düşülerek gösterilmesi
Hesaplara Kaydedilmemesi Gereken İşlemlerin Kaydı *Hayali hesaplar açma *Gelecek döneme ait işlemlerin bu döneme yazılması *İşlemlerin mükerrer olarak kaydedilmemesi	Aritmetik Hatalar

 

 

 

MUHASEBE HİLELERİ

Muhasebe hilesine başvurma amaçları başlıcaları ;

• Zimmetlerin gizlenmesi
• Ortakların birbirini yanıltma istekleri
• Daha az kar dağıtma istekleri
• Yolsuzlukların gizlenmesi
• Hak edilmeyen teşviklerden yararlanma isteği
• Vergi kaçırma düşüncesi

 

Muhasebe Hileleri :

• Kasti hatalar
• Kayıt dışı işlemler
• İşlemden önce veya sonra kayıt
• Uydurma hesaplar
• Belge sahtekarlığı
• Bilançonun maskelenmesi : belli bir amaca dönük olarak bilançonun olduğundan farklı düzenlenmesidir.

DENETİM SONUÇLARINI

Denetim Raporu : Denetçinin yapmış olduğu çalışmaların içeriğini ve mali tablolar hakkında varmış olduğu görüşünü belirttiği bir belgedir.

Denetim raporu şu nedenlerden dolayı mali tabloların doğruluğunu tam olarak güvenceye alan bir belge değildir:

• Denetçi, denetlenen işletmenin bütün hesaplarını tam olarak inceleyememektedir.
• GKGMİ’ne uygun çeşitli muhasebe yöntemleri bulunmaktadır.
• Muhasebe kayıtlarının yapılması ve mali tabloların hazırlanması sırasında bazı tahminlerde bulunulur.
• Denetçi, işinin gerektirdiği mesleki özen ve dikkati gösterse bile bazı hata ve hileleri ortaya çıkaramayabilir.

GÖRÜŞ BİLDİRME TÜRLERİ

• Olumlu (koşulsuz ) görüş bildirme ( standart şartsız denetim raporu )
• Şartlı ( sınırlandırılmış ) görüş bildirme
• Olumsuz görüş bildirme
• Görüş bildirmekten kaçınma

 

 

 

 

 

Olumlu Görüş ( Standart Şartsız Denetim Raporu ) :

 

Denetim çalışmalarında standart şartsız bir denetim raporu düzenlemek için gerçekleşmesi gereken koşullar şunlardır :

• Denetim çalışmalarının her aşamasında genel standartlara uyulması
• Denetim çalışmalarının çalışma alanı standartlarına uygun olarak yürütülerek kanıt toplanması
• İncelenen mali tabloların gkgmi uygun şekilde düzenlenmesi
• Uygulanan muhasebe ilke ve politikalarının dönemler itibari ile uyumlu olması
• Mali tablolarda gösterilen bilgilerin yeterli açıklıkta olması
• İşletmenin mali tablolarını gelecekte etkileyecek çok önemli belirsizliklerin bulunmaması
• Mali tabloların yasal hükümlere uygun olarak düzenlenmiş olmaları
• Denetim çalışmalarına herhangi bir kısıtlama konulmamış olması

Standart rapora açıklama paragrafı eklenmesi gerektiren durumlar :

• Denetçi, görüşünü kısmen başka bir denetçinin raporuna bağlı kalarak oluşturabilir.
• Yayınlanan muhasebe ilkelerinden denetlenen şirketin ayrılmasını denetçi uygun bulabilir.
• Dönemler itibariyle muhasebe ilkelerinin uygulanmasında denetçi tutarsızlık belirleyebilir.
• Denetçi belirsizliklerle karşılaşabilir.
• Denetçi mali tablolara ilişkin belirli bir konunun üzerinde ayrıntılı bir açıklama yapmak isteyebilir.

Şartlı Görüş Bildirme (Sınırlandırılmış )

Denetçinin incelediği mali tablolar hakkında genel olarak olumlu görüş taşımasına karşın, bazı konularda görüşüne koşul koyması ve bunu açıklaması şeklidir.Denetçi şartlı görüş bildirme durumunu doğuran olayı ne olarak saptayabiliyorsa ve bu sapma mali tabloları bir bütün olarak bozmuyorsa ve bu olay sonucu mali tablo kullanıcılarının görüşleri olumsuz etkilenmeyecekse bu yola başvurmaktadır.

Şartlı görüşün olumlu görüşten farklı olarak belirlenen koşulun açıklandığı bir Açıklama Bölümü yer alır.

Aşağıdaki durumlarda denetim raporun da şartlı görüş belirtilir :

• Denetlenen işletme tarafından denetim çalışmalarına bazı sınırlamalar konulur
• Denetçi ve denetlenen işletmenin kontrolü dışında kalmalarından dolayı bazı denetim çalışmalarının yapılmamış olması nedeniyle gerekli denetim kanıtlarının sağlanamaması
• Denetlenen mali tabloların gkgmi uygun olarak düzenlenmemesi
• Mali tabloların düzenlenmesinde muhasebe ilkelerinin tutarlı şekilde uygulanmaması
• Mali tabloların yeterli açıklıkta düzenlenmemiş olmaları
• Mevzuat hükümlerine aykırı uygulamaların bulunması
• Mali tabloları gelecekte etkileyebilecek önemli belirsizlikleri bulunması

 

 

 

Olumsuz Görüş Bildirme ( Olumsuz Rapor – Karşıt Rapor )

Aşağıdaki durumlarda denetim raporun da olumsuz görüş bildirir ;

• GKGMİ önemli sapmalar
• Açıklık ilkesine uyulmaması
• Mevzuat hükümlerine aykırılıklar
• Tutarlık ilkesine aykırılıklar
• Mali tablolarda önemli oranda ve tutarda hata ve hilelerin bulunması

Görüş Bildirmekten Kaçınma

Denetçinin görüş bildirmekten kaçınmasına yol açan nedenler şunlardır ;

• Denetçinin bağımsız olarak çalışamaması ve denetçinin görüşünün etkilenmek istenmesi
• Denetlenen işletmenin denetim çalışmalarına bazı sınırlamalar koyması
• Bazı hesapların veya birimlerin denetim dışı kalması
• Denetlenen işletme ile ilgili önemli belirsizliklerin bulunması

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DENETİM RAPORUNUN BÖLÜMLERİ

Başlık Bölümü	Denetçi veya denetim işletmesinin künyesi yer alır. Rapor,işletmeye, ortaklarına veya yönetim kuruluna hitaben düzenlenir.
Muhatap Bölümü	Hitap edilen taraf veya adres bölümüdür.
Giriş Bölümü	Finansal tabloların belirtildiği bölümdür. *Denetlenen işletmenin adı *İncelenen mali tabloların isimleri *İncelenen mali tabloların ait olduğu tarih ve dönem
Kapsam Bölümü	Yaptığı çalışmaları anlatır. *Denetimin  gkgd standartlarına uygun olarak yürütüldüğü *Yönetimin ve denetçinin sorumluluğunun derecesi *Yapılan çalışmalar
Açıklama Bölümü	Olumsuz görüş bildiren , Şartlı Görüş belirten , görüş belirtmekten kaçınılan raporlar da bulunur.
Görüş Bölümü	Denetçi bu bölümde görüşünüaçıklar.Mali tabloların GKGMİ uygun olup olmadıkları belirtilir.
İmza, Tarih ve Adres Bölümü	Raporu denetçi imzalar.Denetim çalışmalarının bittiği tarih yazılır.Bu tarih denetçinin sorumluluğunun bittiği tarihtir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

İlgili Kategoriler

Muhasebe Ders Notları