DENETİM
Denetim; Bir Örgütün ekonomik faaliyetler ve ekonomik olaylara ilişkin açıklanan bilgileriyle. Önceden belirlenmiş ölçütler arasındaki uygunluğun derecesini araştırmak ve sonuçlarını ilgili kullanıcılara iletmek amacıyla nesnel bir biçimde kanıt toplayan ve değerleyen bir süreçtir.
Denetim İşleminin Özellikleri;
- Denetim belli bir ekonomik birime ve belli bir döneme ait bilgileri kapsar,
- Kanıt toplama ve değerleme esasına dayanır,
- Denetim bir karşılaştırma sürecidir,
- Uzman ve bağımsız kişiler tarafından yapılır,
- Denetim çalışmaları sonucunda rapor düzenlenir.
DENETİMİN TÜRLERİ
- Denetimin Konusuna Göre (Amaç Yönünden) Denetim Türleri
Uygunluk Denetimi; Bir örgütün finansal işlemlerinin ve faaliyetlerinin belirlenmiş yöntemlere, mevzuata ve ya kurallara uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla incelenmesidir.
Vergi usul kanunu açısından uygunluk denetimi ise, işlemlerin belge ve kayıt düzeni başta Vergi usul kanunu başta olmak üzere vergi mevzuatına uygun oluşturulup oturulmadığının tespit edilmesini hedefler.
Faaliyet Denetimi; Bir örgütün faaliyetlerinin verimliliğini ve etkinliğini değerlendirmek amacıyla bu faaliyetlere ilişkin usul ve yöntemlerin uygulanışının incelenmesidir.
Bağımsız Denetim (Finansal Tablolar Denetimi, Muhasebe Denetimi); 1 Ocakta başlayan ve 31 Aralıkta sona eren muhasebe dönemini kapsayan mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe standartlarına ve genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygunluğunun denetimidir.
Özel Amaçlı Denetim; Denetimi yaptıracak olan çevrelerce belirlenmiş olan konularda, denetim talebinde bulunanlara kolayca karar vermelerine yardımcı olmak üzere yaptırılan denetim çalışmalarıdır.
- Denetçinin Konumuna (Statüsüne) Göre Denetim Türleri
İç Denetim; Örgüte hizmet etmek amacıyla örgütün faaliyetlerini incelemek ve değerlemek için örgüt içinde kurulmuş bağımsız bir değerleme fonksiyonudur.
Kamu Denetimi; Denetçinin bulunduğu kurum bir kamu kuruluşu ise bu şekilde yapılacak denetim kamu denetimidir. Devlet Denetleme Kurulu, Sayıştay, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu vb kurumlar kamu denetimi yaparlar.
Bağımsız Denetim (Dış Denetim); İşletmenin isteği üzerine bağımsız çalışan denetim firması ile yapılan denetim sözleşmesi çerçevesinde işletmenin finansal tablolarının denetiminişn yapılmasıdır.
- SPK ya Göre (Kapsam Yönünden) Denetimin Türleri
Sürekli Denetim (Yıl Sonu Denetimi); Halka açık şirketlerin, SPK gözetimine tabi şirketlerin, bankaların ve sigorta şirketlerinin yılsonu mali tablolarının Genel K. Görmüş Denetim standartlarına göre denetlenmesidir.
Not; Yeni TTK ya göre aşağıdaki şartlardan en az iki tanesini taşıyanlar bağımsız denetime tabidir.
- Aktif büyüklüğü 150.000.000 TL ve üzeri olan işletmeler,
- Yıllık Satış hasılatı 200.000.000 TL ve üzeri olan işletmeler,
- 500 ve üzeri işçi çalıştıran işletmeler,
Sınırlı Denetim (Ara Dönem Denetimi) ; SPK hükümlerince belirli limitlerin üzerinde olan işletmeler, bankalar ve sigorta şirketlerinin GKGDS na göre ara dönemde düzenlenen mali tablolarının denetiminin yapılmasıdır.
Özel Denetim; İşletmelerin tasfiye, birleşme, bölünme, devir, iflas vb. özel durumlarında yapılan denetimdir.
Zorunlu Denetim; Yasal hükümler doğrultusunda yapılan denetim çalışmalarına zorunlu denetim denir.
İhtiyari Denetim; Herhangi bir yasal zorunluluk bulunmadan, işletmelerin kendi istekleri doğrultusunda yaptırmış oldukları denetimdir.
Bağımsız Denetçiler İç Denetçileri değerlendirirken şu hususları göz önünde bulundururlar;
- Eğitim düzeyi ve mesleki deneyimi,
- Mesleki eğitim alıp almadığı,
- Denetim politikaları, program ve prosedürlerinin nitelik düzeyi,
- İşletme yönetiminin işe alma eğitim ve gözlem politikaları,
- İç denetim performansları