Fikret İlkiz derse ‘Türkiye’de İfade Özgürlüğü hakkı var mıdır?’ yada ‘Size göre Türkiye’de ifade özgürlüğü hakkı var mıdır?’’ sorusunu sorarak başladı.
Birkaç öğrenci şöyle cevap verdi;
*Radikal konuşma yapanlar cezaevine atılıyor. Özellikle gazeteciler. Bu anlamda sürecin çok sağlıksız işlediğini görüyoruz. Sağlıklı işlerse ifade özgürlüğü var. Bu nedenle sürecin kurumsallaşması gerekmektedir. Türkiye’de ifade özgürlüğü kurumsallaşmadığından dolayı yoktur.
*İfade özgürlüğü görsel olarak vardır. İşlemez.
* Gerçek anlamda ifade özgürlüğü yoktur. Siyasal iktidarların izin verdiği ölçüde ifade özgürlüğü hakkı vardır.
**(Huzeyfe): İfade özgürlüğü hakkı vardır ama geliştirilebilir. İfade özgürlüğü hakkı ülkelerin yönetimsel anlayışına göre değişip/dönüşebilir. Ülkemiz bir çok ülkeye göre sansür ve baskıyı daha az kullanır. Ama sansür ve baskının olduğu yerde tam manasıyla verimli bir ifade özgürlüğünden söz etmek mümkün değil.
**(Özlem) Ben arkadaşa katılmıyorum. İfade özgürlüğünün bulunduğu bir ülkede insanlar ifade etmeden kendilerini kısıtlıyorlar. Böyle bir otokontrol mekanizmasında ifade özgürlüğü zordur.
İnsanların yazdığı kitaplar yüzünden ceza evinde yatması örneğinde olduğu gibi. Demokratik bir hak olarak ifade özgürlüğü dahada genişletilebilir.
***( Fikret İlkiz): Herkesin anlatım, görüş ve ifade özgürlüğü hakkı vardır. Bu hak kamu makamlarının müdahalesi olmaksızın, herhangi bir bilgi ve habere ulaşmayı, elde etmeyi, ulaşılan bilgi ve haberi yorumlamayı ve o yorumu tek başına veya başkası aracılığı ile ulaştırmayı da içerir.
Tekrar söylemem gerekirse; herkesin anlatım ve ifade özgürlüğü hakkı vardır. Yani temel norm böyle bir hakkın olduğudur.
Bu hak normatif olarak size böyle verilmiştir. Bu hak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. Maddesinde şöyle tanımlanmıştır;
“Her ferdin fikir ve fikirlerini açıklamak hürriyetine hakkı vardır. Bu hak fikirlerinden ötürü rahatsız edilmemek, memleket sınırları mevzubahis olmaksızın malümat ve fikirleri her vasıta ile aramak, elde etmek veya yaymak hakkını içerir.”
Anayasamızın 26. Maddesinde şöyle tanımlanmıştır;
“Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir.
1966 tarihli Medeni ve Siyasi Haklara ilişkin Uluslararası Sözleşme’nin 19. Maddesinde şöyle tanımlanmıştır.
- Herkes engel olmaksızın fikirlere sahip olmalıdır.
- Herkesin ifade özgürlüğü hakkı olmalıdır; bu hak, her türlü bilgi ve fikirleri sınır olmaksızın, sözlü, yazılı, basılmış, sanat veyahutta herhangi dilediği bir medya ortamıyla öğrenme, alma ve verme hakkıdır.
- 2’inci bölümdeki haklar özel haklar ve sorumluluklar getirir. Bu doğrultuda bazı limitler kanunlar tarafıyla uygulanabilir:
- a) Başkalarının haklarına ve şöhretine saygı;
- b) Ulusal güvenlik, halk düzeni, veyahutta halk sağlığı ve huzuru.
Peki İfade Özgürlüğü Nedir?
*Şiddet içermedikçe, her hangi bir sözün söylenebilmesi ifade özgürlüğüdür.
*Kendi düşüncemizi beyan etmek ifade özgürlüğüdür.
***( Fikret İlkiz) Bilgiye ulaşmak, elde edilen bilgiyi yorumlamak, o yorumu başkasına ulaştırmak ifade özgürlüğüdür. İfade özgürlüğü bütün temel hak ve hürriyetlerin omurgasıdır.
İfade özgürlüğü (ya da konuşma özgürlüğü) Birleşmiş Milletler tarafından İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde ilan edilen, birçok ülke tarafından kabul edilen bir haktır.
Elbette ülkeden ülkeye bu hak daha değişik uygulanabilir. Devletlerin otoritesinde yaşayan ülkelerde o devletin sansürleri uygulanabilir. Ancak liberal demokrasilerde de sansür değişik formlarda bulunabilir. (Nefret sözcükleri, müstehcenlik, v. b.)
Anayasa’da İfade Özgürlüğü?
Örnek olarak Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 25’inci maddesine göre:
“Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir.”
Her ne sebep ve amaçla olursa olsun kimse, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.
Göz ardı edilen bu madde ardından gelen; 26’ıncı madde ” Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti” üzerinedir, 2001 yılı itibari ile de Anayasa değişikliğine gidilerek bu hak Anayasa’dan kısmen çıkartılmış ve ceza mahkemelerine verilmiştir. Ancak; halen 25’inci madde üzerinde bir değişiklik yapılmamıştır. Bu da Anayasa’da bulunan iki kanunun ard arda gelmesine rağmen çakıştığını vurgular.
İfade Özgürlüğü Anayasada sınırlandırılabilir mi?
Bazı öğrenciler şöyle cevap verdi;
*Devletin bölünmez bütünlüğü aleyhine propaganda yaptığı için sınırlandırılabilir.
*Hakaret halinde sınırlandırılabilir.
*Rejim aleyhine kampanyada bulununca sınırlandırılabilir.
*Nefret söylemi ve ırkçılığın ‘ifade özgürlüğü’ içinde sınırlandırmak gerekmektedir.
* *Huzeyfe: Vesaire vesaire
***(Fikret İlkiz) Toprak bütünlüğünün korunması için ifade özgürlüğüne sınırlandırma getirilebilir. Başkalarının ün şöhret ya da haklarının korunması için sınırlandırma getirilebilir. Gizli bilgilerin açıklanmaması, elde edilmiş olan gizli bilgilerin açıklanması sırasında bir sınır koyabilir. Yargının tarafsızlığını yada yetkisizliğinin otoritesini korumak için bir sınır koyabilir. Kamu sağlığının koruması için bir sınır konabilir. Suç işlenmesini önlemek için sınır konulabilir.
- Madde
“Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir.
(Değişik: 3.10.2001-4709/9 md.) Bu hürriyetlerin kullanılması, millî güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırlarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi amaçlarıyla sınırlanabilir.
(Üçüncü fıkra mülga: 3.10.2001-4709/9 md.) Haber ve düşünceleri yayma araçlarının kullanılmasına ilişkin düzenleyici hükümler, bunların yayımını engellememek kaydıyla, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin sınırlanması sayılmaz.
(Ek: 3.10.2001-4709/9 md.) Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunla düzenlenir.”
Franklin Roosovelt’in 4 Özgürlük Üzerine Konuşması
Franklin D. Roosevelt (1882-1945) ABD’nin 1933-1945 yılları arasında görev yapan Başkanıdır. Ülkedeki ekonomik bunalımın en kasvetli döneminde göreve gelmiş ve İlk Açılış Konuşması ile (4 Mart 1933) böylesine umutsuz bir halkı bir anda yüreklendirmiştir. “Yeni Düzen” önlemlerinden çoğunun değeri hâlâ tarihçiler tarafından tartışılmaktadır, ancak şüphesiz Komünizm ve Faşizmin kafa tuttuğu dünya demokrasisi için yürütülen davaya demokratik liderlik ile ekonomik bunalımın kötülükleriyle nasıl savaşılacağını göstererek büyük katkıda bulunmuştur. Nazi Almanya’sının İkinci Dünya Savaşını başlatmasının ardından Amerika’nın savaşa girmesinden önce, Roosevelt dünyadaki demokratik halkların umudu haline gelmiştir. Savaş mağduru İngiltere için bir yardım politikası başlatmış, ayrıca Kongre’de 6 Ocak 1941’de yaptığı bir konuşmasında “Dört Özgürlük” esası üzerine bir gelecek vizyonu oluşturmuştur.
1-Konuşma özgürlüğü, 2- İbadet özgürlüğü,3- Ticaret özgürlüğü ve 4- Korkudan kurtulma özgürlüğüdür.
Noam Chomsky ise bu özgürlüklere bir yenisini katmış ve beşinci özgürlüğün ; ABD’nin “soyma,sömürme,hakimiyet kurma ve güce (silaha) başvurma” özgürlüğü olduğunu bildirmiştir.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
800 kişi tarafından yazılmış bir sözleşmedir. Bu 800 kişinin tek bir ortak paydası vardır. İfade özgürlüğünü tanımlamak. Bu 800 kişi II. Dünya Savaşı ertesi Nazizm ve Faşizme karşı mücadele etmek konusunda o toplumda bilinen tanınan insanlardır.
- Maddesi İfade Özgürlüğüne İlişkin;