TÜRKİYE EKONOMİSİ 4.ÜNİTE KISA NOTLAR
Tarımsal faaliyet, ana yapı olarak bitkisel ve hayvansal üretimle balıkçılık faaliyetlerinden ibarettir.
İktisat literatüründe 3 temel sektör vardır
1-tarım birincil
2-sanayi ikincil
3-hizmetler ise üçüncül sektör olarak tanımlanır
Az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde tarım öncelikli sektör konumundadır
İktisadi gelişme sürecinde tarım sektörünün önemine ilk kez sistematik olarak değinen iktisat ekolü fizyokrasidir kurucusu Quesnay dır Quesnay’e göre , bir ekonomide tarım sektörü gelişmeden diğer üretim unsurlarının gelişmesi mümkün değildir.
Fizyokrasiye göre malın malla değişimi söz konusudur, kıymetli madenler ve ticaret iktisadi gelişme için önemli değildir
Dar anlamda tarım, ekim, dikim, bakım ve yetiştirme yoluyla bitki ve bitkisel ürünler , hayvan ve hayvansal ürünler üretilmesi veya bunların üreticileri tarafından işlenip değerlendirilmesi faaliyetlerini kapsar.
Geniş anlamda tarım ise bitkisel ve hayvansal ürün üretiminin yanı sıra, bu ürünlerin yetiştiricileri tarafından işlenmesini ormancılık ve balıkçılık faaliyetlerini, tarımsal ürünlerin taşınmasını ve saklanmasını, üreticiler tarafından satılmasını ve tarım alet ve makinelerinin üretim faaliyetlerinde bir bedel karşılığında kullandırılmasını kapsar.
Tarım Sektörünün İşlevleri:
- İnsanların besin gereksinimlerini karşılamak:
- Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasına yardımcı olmak:
- Sanayi sektörüne hammadde sağlamak:.
- Tarım dışı sektörlere istihdam sağlamak:.
- Tarım dışı sektörlerde üretilen mal ve hizmetlere talep yaratmak:
- Çevre sağlığı ve toplumun ruhsal dengesini korumak
Tarım Sektörünün Genel Özellikleri:
- Tarımsal üretim iklim şartlarına bağlıdır:
- Tarımsal üretim mevsimlerin ritmine bağlıdır:
- Tarım kesiminde üretim tekniklerini geliştirebilme imkânları sınırlıdır:
- Tarımsal mallar talebinin gelir esnekliği düşüktür:
- Tarım sektöründe üretim alanları dağınıktır:
- Tarımsal işletmelerin içerisinde bulundukları piyasa koşulları farklılık arz eder:
- Tarım sektöründe “azalan verimler kanunu” geçerlidir:
- Tarımsal ürün fiyatları istikrarsızdır:
Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) : tahıl ürünleri piyasasında alıcı pozisyonunda
Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM ): tohumculuk ve damızlık sektörlerine kaliteli girdi temini için
Et Balık Kurumu (EBK) : canlı hayvan ve et piyasasında üretici ve düzenleyici olarak
Çaykur: üretici ve yönlendirici
Tarımsal üretim bitkisel ve hayvansal sektör olarak 2 alt sektörden oluşur.
Bitkisel Üretim içerisinde, tahıllar, baklagiller, tohumlar, tekstil, hammaddeleri, sebzeler, meyveler ve içecek bitkileri yer alır
Hayvansal üretim canlı hayvanlar, süt , et, yumurta, bal ve deri ürünleri kapsar.
Ekilen toplam tarım arazilerinin her yıl yaklaşık dörtte biri nadasa bırakılır.
Türkiye’de tarım arazileriyle ilgili en önemli sorun, çoğunlukla arazilerin oldukça küçük birimlerden oluşması ve aşırı parçalılık durumudur
Türk tarım sektörünün en büyük sorunlarından biri tarım işletmelerinin küçük geleneksel aile işletmeleri şeklinde olmasıdır.
Türkiye’de toplam tarımsal üretim değerinin %48 i bitkisel üretime, kalan %52’si ise hayvansal üretime aittir.
Bitkisel üretim faaliyeti de temel alt üretim alanları itibarıyla 3 grupta toplanabilir.
1-Tahıllar ve diğer bitkisel ürünler 2-Sebzeler 3-*Meyveler, içecek ve baharat bitkileri.
Türkiyede en fazla ekili alanı bulunan bitkisel ürünler: buğday,mısır, arpa, çavdar, çeltik
Üretim açısından en büyük pay : tahıllar, kuru baklagil, patates, yenilebilir kök ve yumrular ve yağlı tohumlar dışında kalan diğer bitkisel ürünler ve tahıllardır
Patates ağırlıklı olarak Nevşehir ve Niğdede üretilmektedir.
Yağlı tohumlar olarak bilinen ayçiçeği, soya, yer fıstığı,pamuk tohumu (çiğit) ve haşhaş üretimi toplamda 3 milyon tondur
Türkiye dünya şekerpancarı üretiminde % 7,5 ile 5.ülke konumundadır.
Türkiyede yıllık toplam tütün üretimi 53 bin tondur.
Tütün Yasası 2001 yılında çıkarılmıştır. Tütün üretimindeki gerilemenin sebebi bu yasadır.
Türkiyede 2010 itibariyle sebze üretimine uygun 8 milyon dekarlık tarım alanı vardır. (Bu alanda 26 milyon ton sebze üretimi yapılmaktadır.)
Ülkemizde en fazla üretilen sebzeler domates, karpuz, biber, soğan, hıyar, kavun, patlıcan, lahana, fasülye, maruldur
Tarımsal ihracatın en fazla yapıldığı ülke IRAK tır
Mercimekte dünyanın en büyük ikinci üreticisi TÜRKİYE dir
Türkiye’nin dünya üretiminde üçüncü sırada yer aldığı ürünler NOHUT ve KURU FASÜLYE dir
Türkiye’de toplam tarımsal üretim değerinin 52 si hayvansal üretime aittir
Tarımsal malların talebinin gelir esnekliği düşüktür
Denizlere göre üretilen ürünlere bakıldığında, en fazla üretim HAMSİ dir
Türkiye mandalina ve ceviz üretiminde dünyada 4.sıradadır
Türkiye Antep fıstığı, kestane ve elma üretiminde dünyada 3.sıradadır
Türkiye’de hem koyun etinin hem de keçi etinin üretiminin oldukça istikrarsız olmasının nedenleri
-Türkiye’de koyun ve keçi üretiminin genellikle modern işletmecilik usullerine
uygun yapılmaması
-Mera arazilerin giderek azalması ve kalitenin zayıflaması; buna karşılık ciddi
bir ıslah politikasının devreye sokulamamış olması
-Hastalıkların yıldan yıla hayvan sayılarını ve üretimlerini sık sık değiştirmesi
-Tarımsal nüfusun hızla şehre göç etmesinden dolayı, köyde yetiştirici nüfusun
Azalması
Türk tarım politikasının amaçları
-Tarım sektörünün gelişme hızını, ekonomik gelişmeyi yavaşlatmayacak, ekonomide darboğaz ve enflasyona yol açmayacak seviyede tutmak
-Tarıma dayalı sanayinin, tarımsal hammadde ihtiyacını yurt içi üretimle karşılamak
-Tarımsal işsizliği önlemek ve tarım sektöründen başka sektörlere olan işgücünü denetlemek
-Tarımsal üretim seviyesi ve verimliliği artırmak
dar anlamda tarım kapsamına giren faaliyetler
Arazide ekim
Arazide bakım
Arazide yetiştirme
Arazide dikim
Türk tarım sektörünün temel sorunları
-Haksız rekabet
-Göç ve tarımsal istihdam
-Tarımsal verimin düşüklüğü
-Kayıt dışılık
Türkiye kavun ve karpuz üretiminde dünyada 2.sıradadır
Türkiye zeytin üretiminde dünyada 5.sıradadır
Tarım sektöründe aynı miktar girdi ile daha fazla çıktı alınmak isteniyorsa Sertifikalı tohumluk kullanılmalıdı
Türkiye’de 2010 yılında sebze üretiminde meyvesi için yetiştirilen sebzeler en fazla üretilmiştir
Türkiye’de toplam tarımsal üretim değerinin 48 i bitkisel üretime aittir
Tarımsal ürün fiyatlarının istikrarsız olmasının temel sebebi Depolama sonucu yaratılan karaborsadır
Türkiyede toplam hayvansal ürünlerin % 55 i canlı hayvan üretimi, % 45 i hayvansal ürünlerden oluşur
Türkiyede üretilen toplam süt miktarının % 92 si inek sütü % 6 koyun% 2 keçi
Gizli işsizlik : Bir ekonomik faaliyette çalışanların sayısı azaldığı halde üretimde belirgin bir düşüş olmuyorsa bu faaliyet kolunda gizli işsizlik söz konusudur.
Tarım sektörüne uygulanan destekler fiyat destekleri ( teşvikler, primler, kota tarife ve vergiler ve ihracat iadeleri ), gelir destekleri ve diğer desteklerdir.(eğitim, araştırma ve geliştirme (ar-ge) , pazarlama ,dağıtım ve yayım )
Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası (OTP) 3 temel ilke üzerine kurulmuştur
1-Tek tarım Pazar ilkesi
2-Topluluk tercihi ilkesi
3-Ortak mali sorumluluk ilkesi
Tahıllar arasında en yüksek pazarlanabilirlik mısır (%80) ve buğdaya (%70) aittir.
Türkiye’nin dünya birincisi olduğu 6 adet ürün vardır. Bunlar; Fındık, haşhaş, incir, kiraz, vişne ve kayısıdır
Türkiye’nin en fazla deniz ürünü ihracatı yaptığı ülke İtalya, en faz deniz ürünü ithalatı yaptığı ülke ise Norveç’tir