TÜRKİYE EKONOMİSİ KISA NOTLAR
Ekonomideki sektörleri
1.tarım
2.sanayi
3.hizmetler şeklinde sınıflandırılmaktadır.
Hizmet: gayri maddi ve görünmezdir
Mal: maddi ve görülebilirdir
Dünya Ticaret Örgütü hizmetler sektöründeki ekonomik faaliyetleri 12 başlık altında toplamıştır
Ticari hizmetler
İletişim hizmetleri
İnşaat ve mühendislik hizmetleri
Dağıtım hizmetleri
Eğitim hizmetleri
Çevre hizmetleri
Mali hizmetler
Sağlığa ilişkin hizmetler
Turizm ve hizmetleri
Eğlence, kültür ve spor hizmetleri
Ulaşım (taşımacılık) hizmetleri
Diğer Hizmetler
Hizmetler alt sektörleri içinde ulusal gelire katkı bakımından en hızlı gelişen alt sektör ticarettir.
2011 yılında ekonomik faaliyetlere göre GSYH içinde en büyük pay %72.5 ile hizmetler sektörüne aittir.
Toptan ticaret yapan işletmeler arasında:
İlk sırada gıda maddeleri
İkinci sırada dokuma-giyim eşyası ve mobilya
Üçüncü sırada ise kereste ve yapı malzemesi ticareti yapan işyerleri gelmektedir
Cumhuriyet’in ilk yıllarında daha çok demiryollarına, 1950’li yıllardan sonra ise karayollarına önem verilmiştir.
Ekonominin büyümesi ve pazar için üretim yapabilmesi, ulaştırma ile haberleşme hizmet alt sektörlerinin gelişimine bağlıdır.
Yurtiçi yük taşımalarının %90’nı karayolları ile yapılmaktadır. Ucuz ve güvenli demiryollarının payı %3, denizyolları nın payı ise %6,3’tür.
Günümüzde karayolları, devlet, il ve köy yolları olmak üzere üç kısma ayrılmıştır.
Osmanlı Devleti’nde ilk defa İzmir-Aydın hattının (130 km) açılmasıyla gerçekleşmiştir, bunu 10 Ocak 1867 tarihinde 193 kilometrelik İzmir-Turgutlu hattı izlemiştir.
Osmanlı Dönemi’nde inşa edilen Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde kalan demiryolları nın uzunluğu yaklaşık 4.136 km’dir
Cumhuriyet Dönemi’nde yabancıları n ellerindeki demiryolları 25 Mayıs 1924 tarihinde çıkarılan 506 sayılı Yasa ile millileştirilmiş ve Anadolu-Bağdat Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi kurulmuştur.
Günümüzde dış ticarete konu olan malların %80’inin taşınması denizyolu ile yapılır.
Türkiye’de yurtdışı yük taşımacılığında 1.SIRADA karayolları, ikinci sırada denizyolları, gelmektedir.
Lozan Anlaşması ile Türkiye kendi kıyıları ve Türk kara sularında gemi işletme hakkını ( kabotaj hakkı) yabancılardan almıştır.
Denizcilik sektörüne finansman sağlamak amacıyla DENİZBANK kurulmuştur.
Türkiyede illerin % 40 ının denize kıyısı vardır.
Elleçleme: Gümrük gözetimi altındaki eşyanın asli niteliklerini değiştirmeden istiflenmesi, yerinin değiştirilmesi, büyük kaplardan küçük kaplara aktarılması, kapların yenilenmesi veya tamiri, havalandırılması, karıştırılması ve benzeri işlemlerine denir
01.03.1956 de yerli ve yabancı sermayeli Türk Hava Yolları (THY) Anonim Ortaklığı kurulmuştur
Havayolları Devlet İşletme Dairesi 01,03,1956 da kuruldu (milli savunma bkn.bağlı)
Türkiye’de ilk boru hattı 1966’da Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) tarafından
Batman-Dörtyol (İskenderun Körfezi) arasında döşenmiş ve işletmeye açılmıştır.
Türkiye-Irak Petrol Boru Hattının inşasına 1974’te başlanmış, hat 25 Mayıs 1977’de işletmeye açılmıştır.
Karadeniz petrollerini Akdeniz’e taşıyacak boru hattı Trans Anadolu Petrol Boru Hattıdır
Mavi Akım Rusya’dan Türkiye’ye doğal gaz nakletmek için Karadeniz geçişli boru hattıdır (17 Kasım 2005 tarihinde açılmıştır.)
Kazak ve Kafkasya doğal gazını Türkiye’den Avrupa’ya taşıyacak olan Nabucco Hattıdır
PTT 13 Temmuz 1953 de İDT ye dönüştürülmüştür
inşaat sektörü içinde konut, en önemli olanıdır. Türkiyede toplam yapı üretiminde konut % 90 paya sahiptir.
2011 yılında inşaat sektörünün GSMH içindeki payı %5,9’dur.
1972-2011 döneminde Türk müteahhitleri en fazla Rusya Federasyonu’nda (%17,7), daha sonra Libya (%12,9) ile Türkmenistan’da (%10,9) iş almışlardır.
Turizm konusunda devlet yapısı içinde ilk örgütlenme, 1934 yılında çıkarılan İktisat Vekaleti Teşkilatı ve Vazifeleri Hakkında 2450 sayılı Yasa ile başlamıştır , 1937 yılına kadar İktisat Vekaleti içindeki Dış Ticaret Dairesi Türk Ofisi içinde yürütülmüştür. 1938 yılında Türk Ofisi’nin içindeki yayın ve propaganda servisi, Turizm Müdürlüğü’ne dönüşmüştür
OECD ülkeleri içinde yabancı turist girişi bakımından son 5 yılda %20,6 artışla en hızlı gelişen ülke Türkiye’dir.
Türkiye, en büyük 20 turizm varış noktası içinde
dünya turizm pazarında turist girişleri açısından %3 ile 7.sırada
turizm gelirleri açısından ise %2,3 pay ile 10. sıradadır
2010 da Türkiye’ye en çok turist gönderen ülke Almanya Rusya Federasyonu ve İngiltere dir
Yurt dışı çıkışlarından fon alınmasına 2001 yılında yeniden başlanmış fon miktarı 1 Nisan 2007 de 15 tl ye indirilmiştir.