1930 – 1940 Dönemi (Planlı Devletçilik)
Türkiye devletçi ekonomik kalkınma modeline başvuruldu ve bu dönemde karma ekonomisi modeli benimsenmiştir.
Devletçilik Politikası Uygulama Nedenleri
- Cumhuriyetçilik dönemine uygun politikanın yetersiz kalması
- Özel sermaye birikiminin yetersiz olması
- Kalkınmanın devlet kanalı ile gerçekleşeceğine inanılması
- Nitelikli girişimci ve personel eksikliği
- Büyük buhranın etkileri
- Fiziksel yetersizlik
- Devletçi politika izleyen ülkelerin başarısı
Bu Dönemde Uygulanan Politika
- Korumacı uygulama
- Dış alım sınırlamaları
- Denk bütçe sağlanması
- Kur rejiminde istikrarın hedefi
TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI
- 11 Haziran 1930 da 1715 sayılı yasa ile kurulmuştur.
- 1931 yılında faaliyete başladı.
MERKEZ BANKASI’nin Amaçları
- Iskonto oranını saptamak
- Para piyasasının ve paranın dolaşım hızını düzenlemek
- Hazine işlemi yapmak
- Hükümet ile birlikte Türk Evrak-nakdiyesinin istikrarına yönelik tüm önlemleri almak
Uygulanan Politikalar
- Evrak-ı Nakdiyenin MB bankaları ile değiştirilmesi
- Para basma tekeli
- Emisyon uygulaması
- Iskonto uygulaması
- Faiz oranları ve döviz kurunu belirleme
Uygulanan Vergi Politikaları
- Arazi vergisinde yapılan düzenlemeler
- Muamele vergisinde yapılan düzenlemeler
- Bina vergisi
- Hava kuvvetleri yardım vergisi
Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı
- 1933 yılında hazırlandı 1934 yılında yürürlüğe girdi.
- Temel amaçları küçük buhranın getirdiği ekonomik krizin atlatılma çalışması.
Planın Hedefleri
- Sanayi üretiminin geliştirilmesi ve hızlandırılması
- İthal ikameci politikası uygulanması
- Kurulacak sanayi birimlerin demografik ve coğrafi konuma göre belirlenmesi
- Stratejik önemi bulunan be maliyeti tüksek kuruluş devletçe kurulması
- Sanayi birim toplama talebini karşılayacak kapasitede olmak
- Şeker, tekstil, kimya, maden işleme, cam, çimento, dokuma, demir-çelik gibi sektör geliştirme ve devlet desteği verilmesi
- Emek ve hammaddenin sanayi sektöründe etkili ve verimli kullanılması
- İleri teknolojinin projelerin desteklenmesi
- Yatırımın dengeli olması
- Üreticilerin iç talebi karşılayabilmesi
Birinci Beş Yıllık Sanayi Planında Kullanılan Kaynaklar
- Sovyetler birliğinden sağlanan mali yardım
- Devlet bütçesinden ayrılan pay.
- Sümerbank, iş bankası, ziraat bankasından sağlanan krediler
İkinci Beş Yıllık Plan
- Planın başarılı olması üzerine 1936 yılında 2,Beş yıllık sanayi planı oluşturuldu.
- Dünya savaşının başlaması ve devletin bu yönde önlemler alması sebebiyle uygulanamamıştır.
- Sanayi planından daha geniş kapsamlı ve daha geniş bütçe ayrılmıştır.Yatırım mallarının üretilmesi(ikincinin hedefi)
Bu Planda Öncelik Verilen Alanlar
- Madencilik
- Taş kömürü ocakları
- Bölge elektrik santralleri
- Toprak kimya makine endüstrisi
- Denizcilik
- Enerji sektörü
- Alt yapı geliştirmesi sağlanacak önlemler
BU DÖNEMDEKİ EKONOMİK SEKTÖRLER
TARIM
- Arpa, susam, incir, pamuk gibi ürün üretimi artarken fiyat artar. Diğer tarım ürünlerinde düşüş görülür
- Ekili tarım alanlarında artış meydana geldi
- Tarım Sektöründe Sağlanan Destekler
- Ziraat bankasının tarımsal kredinin faizinin
- Tarım kredisinde kolaylık sağlandı
- 1932 de ziraat bankasına bağlı olan kuru 1938 de bağımsız olan çiftçilerin ürünleri satın alarak destek pol. Güden Toprak Mahsulleri Ofisi kurulacaktır.
- Çiftçilere sübvansiyon sağlanacak
- Çiftçi üzerinden alınan vergisi
- Yüksek fiyatlı tarım ürünü alım politikası
SANAYİ
1939 Yılında karabük’te kalkınmanın yapıtaşından ilk demir çelik sanayisi kuruldu. Sanayileşme sürecinde madencilik sektöründe gelişme gösterdi.
BANKACILIK
- Sümerbank (1933)
- Etibank (1935)
- Denizbank (1937
- Halk bank (1938)
- İller bankası (1933)
Sümerbank’ın Yürüttüğü Politikalar
- Devlet adına sanayi kuruluş kurmak
- Devlete ait sanayi kuruluşu işletmek
- Özel girişim kredi desteği vermek
- Yatırımların sağlanması için kaynak yaratmak
- İş gücünün arttırılması için önlemler almak
- Kurs açmak
- Gelişim stratejisini belirlemek
Etibank
- Osmanlıdan bu yana aktif olarak kullanılmayan yer altı kaynaklarını değerlendirmek amacıyla kurulmuştur
- Aynı yıl maden teknik ve arama enst. Kurulmuştur.
Yürüttüğü Faaliyetler
- Yer altı kaynaklarının etkin kullanımını sağlar
- Madenlerin işletilmesini sağlar
- Maden sektörüne kredi desteği sağlar
- MTA’ yardımcı olmak
- Taşkömürü ve bakır işletmelerinin devletleşmesini gerçekleştirir
- 1936 yılında taşkömürü ve bakır işletimini devletleştirir
Halk bankası
- Küçük esnafın korunması ve küçük esnaf ve ticarethanelere kredi olanak sağlamak için kuruldu
- 1933 yılında planlandı 1938 yılında kuruldu
İller Bankası
- Alt yapı eksikliği sorunun çözmek için 1933 yılında kuruldu
- Alt yapı sorununu çözmek için finansal kaynak sağlamak görevi
Denizbank
- Deniz işletmesine kredi sağlamak amacıyla oluşturuldu
DIŞ TİCARET
- İthal ikamesi politikası izlenir
- Dış ticaret ülke bazındadır
- Dış ticaret dengesi açık vermeyecek şekilde yapılmalı gerekçesi savunulur fakat 1933 ve 1939 da ilk kez dış ticaret açığı verilir
- İthalat kotaları ve tarifeleri uygulanır
- Dış ticaret kliring sistemi etkili olmuştur
- Kliring- takas yönteminin gelişmiş halidir
- Dövizin fiyatı 10 kat artmıştır