HESAPLAR
HESAP
Bilançonun her bir unsurunda işlemler nedeni ile meydana gelen değişiklikleri kaydettiğimiz çizelgeye hesap denir. Yani varlıklar, borçlar ve sermaye unsurlarının
her biri varsa başlangıç durumunu, işlemlerin meydana getirdiği artışı, azalışı ayrı ayrı gösteren çizelgedir. Hesap çizelgesi şekil olarak şöyledir.
Borç ve alacakta değişime neden olan işlemlere mali nitelikli işlemler denir.
HESABI BORÇLANDIRMAK ve ALACAKLANDIRMAK
İlgili hesapların borç tarafına (soluna) kayıt o hesabı borçlandırır. Alacak tarafına (sağına) kayıt ise o hesabı alacaklandırır.
HESAP AÇMAK
İlgili hesabın borcuna yada alacağına ilk kez kayıt yapmaktır.
HESAP KALANI
İlgili hesabın borç toplamı ve alacak toplamı arasındaki farktır. (Borç kalanı, Alacak kalanı)
HESABIN KAPALI OLMASI
İlgili hesapların borç ve alacaklarının toplamlarının eşitlenmesidir. Hesap kalanı yoksa o hesap kapalı demektir.
AKTİF HESAPLAR
Varlıkların izlediği ve borç kalanı veren yani bilançonun aktif kısmındaki unsurlara ait hesaplar (kasa hsb, bankalar hsb, alacak senetleri hsb vb.)
PASİF HESAPLAR
Sermaye ve borçların izlendiği ve alacak kalanı veren yani bilançonun pasif tarafındaki unsurlara ait hesaplar (sermaye hsb, borçlar hsb, satıcılar hsb, borç senetleri hsb vb)
GELİR HESAPLARI
İşletmenin varlıklarını arttıran işlemlerin (gelirlerin) kaydedildiği hesaplardır. Gelirler hesap kavramında daima alacakta yer alır.
GİDER HESAPLARI
İşletmenin varlıklarını azaltan işlerin (giderlerin) kaydedildiği hesaplardır. Giderler hesap kavramında daima borçta yer alır.
Artışların ya da azalışların hesabın hangi tarafında yazılacağına o hesabın niteliği belirler.
SERMAYEDEKİ DEĞİŞMELERİN GELİR ve GİDER HESAPLARINDA İZLENMESİ
Sermaye hesabının alacağına işletmenin sermayesini çoğaltan değiştiren gelirler, borcuna da işletmenin sermayesini azaltan giderler kayıt edilir.
İşletmenin öz sermayesini etkileyen işlemlerde gelir ve gider hesapları diye adlandırılan sonuç, dolayısı ile özsermaye, sermaye ile bağlantılı olduğu için işlemler sonuç hesaplarında incelenir.
Faaliyetlerine bağlı olarak bir gelir doğduğunda sermayeyi arttıracağından ilgili gelir hesabının alacağına yazılır. Örneğin: faiz gelirleri hsb, komisyon gelirleri hsb, satışlar hsb, vb. gelir hesapları her zaman alacak kalanı verir. Kalanlarda dönem karı veya zararı hsb ‘na borçlandırarak devredilir.
Bir gider ortaya çıktığında sermayede azalış olacağından ilgili gider hesabında incelenir. İşletmenin gelir elde etmesi için bir aktifin (varlığın) kullanılması veya tüketilmesi sonucu oluşur. Gider oluştuğunda ilgili gider hesaplarının borcuna kaydedilir. Hesap dönemi sonunda kalanlarda dönem karı veya zararı hsb ‘na alacaklandırılarak kaydedilir.
HESAPLARIN SINIFLANDIRILMASI
Hesaplar bilanço ve gelir tablosunun oluşturulmasında iki gruba ayrılır.
l- Bilanço Hesapları:
- Varlık Hesaplan (Aktif Hesaplar)
- Borç Hesaplan (Pasif Hesaplar)
- Özsermaye Hesapları (Pasif Hesaplar)
2- Gelir Tablosu (Sonuç) Hesapları
- Gelir (Hasılat) Hesapları
- Gider Hesapları
Kayıtların Temel Olup olmamasına göre:
1- Asli Hesaplar :
Varlıklar, borçlar ve sermayeyi oluşturan unsurlarla gelir giderleri etkileyen ve ifade eden hesaplar.
2- Düzenleyici Hesaplar :
Asli hesaplan etkileyen aktif ve pasif değerlerin gerçek değerleriyle gösterilmesini sağlamak için kullanılır, (verilen çekler ve ödeme emirleri hs. gibi)
3- Geçici Hesaplar:
Tamamlanmayan işlemler ve belirli bir süre veya bir konu için kullanılan hesaplardır.
4- Nazım Hesap :
Aktif veya pasiflerde değişme yaratmayan, işletme yönetimi tarafından bilinmesi gereken işlemlere ait hesaplardır.Bilançonun hem aktif hem de pasifinde aynı adla karşılıklı olarak yer alır.
Kapsanılana göre:
Ana Hesaplar : Bankalar Hs.
Yardımcı Hesaplar : İş Bankası Hs. , Dışbank Hs. gibi
HESAP PLANI
Bir işletmede kullanılacak hesapların muhasebenin temci kavramları ve ilkeleri doğrultusunda sistemli bir şekilde gruplandırılmış olarak yer aldığı listeye denir.
TEKDÜZEN HESAP PLANI ( ÇERÇEVESİ):
1.1.1994 tarihinden itibaren tek düzen hesap planına uyulma zorunluluğu getirilmiştir. THP ‘ndaki hesaplar desimal (ondalık) kodlama sistemine göre l ‘den 9 ‘a kadar düzenlenmiştir. Tekdüzen Hesap Planından amaç, bütün işletmeler arasında ve muhasebe sistemi ile mali tablolar arasında uyumluluk sağlamaktır.
Hesap Sınıflan:
- Dönen varlıklar :
Para veya l yıl içinde paraya çevrileceği yada kullanılacağı tahmin edilen varlıkları kapsar.
- Duran varlıklar :
Normal koşullar altında l yıl içinde elden çıkarılması düşünülmeyen veya yararları l yıl sona ermeyecek olan varlıkları kapsar.
- Kısa vadeli yabancı kaynaklar :
En çok l yıl yada bir faaliyet dönemi sonunda ödenmesi gereken borçlan kapsar.
- Uzun vadeli yabancı kaynaklar :
l yıl yada bir faaliyet döneminden daha uzun sürede ödenecek olun borçlan kapsar.
- Özkaynaklar :
İşletme sahip ve ortaklarının işletmeye tahsis ettiği sermaye. Faaliyetlerden elde edilmiş fakat ortaklara verilmeyip işletmede bırakılan karları,
Değer yükselmelerinin neden olduğu artışlar ve dönemin net karına ait hesaplan kapsar.
- Gelir tablosu hesapları:
Varlık veya hizmet satışlarından faiz, kira gibi gelir işlemleri ile gelir elde etmek amacıyla tüketilen ve sermayeyi azaltıcı etkisi olan işlemlere ait hesapları kapsar.
- Maliyet hesapları :
Mal ve hizmetlerin planlandığı şekilde üretilmesi ve yapılması için katlanılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlanna dönüştürülerek izlendiği hesaplan kapsar.
8.Nazım hesapları :
Varlıklarda, borçlarda ve sennayede artış yada azalış yaratmayan, ancak işletme yönetimi ve diğer ilgililer tarafından bilinmesi ve izlenmesi gereken işlemlere ait hesaplan kapsar.