SOKAKTAKİ ÇOCUK VE ZAYIFLAYAN AİLE BAĞLARI
Sokakta yaşayan ve çalışan çocuklar sorununun temelinde göç, kentleşme ve aile yapısındaki değişme yatmaktadır. İşsizlik ve yoksulluğun kuşattığı aileler çözülmekte ve sorunlarıyla başa çıkamaz duruma gelmektedir. Bu süreç çocuğu sokağa itmektedir. Gelir dağılımındaki bozukluk, çözülmüş aileler, işsizlik, sosyal hizmetlerin yetersizliği gibi pek çok etken çocuğu sokakta çalışmaya ve giderek sokakta yaşamaya yöneltmektedir. Yapılan araştırmalar, sorunun boyutlarının her yönden büyüdüğünü ve giderek çözümsüzlüğe doğru yöneldiğini göstermektedir. Her geçen gün daha çok aile ekonomik yönden marji nalleşmekte ve bu durum pek çok sosyal soruna kaynaklık etmektedir.
Bu tespitler ışığında çocukların ve gençlerin ihmal ve istismarı genel çerçeveyi belirlemek bakımından önemli bir kriter olarak ele alınabilir. UNİCEF’in yaptığı ayırım ise çocuk istismari ve ihmalinin aile bağındaki zayıflama ile açıklanabileceğini göstermesi bakımından kaydadeğer bir tespit olarak alınmalıdır.
UNİCEF sokak çocukları kavramını çocukların aileleriyle olan ilişkilerinin düzeyine göre üç kategoride tanımlamaktadır:
- Grup : Aileleriyle sürekli ilişkisi olan çocuklar “sokakta çalışan çocuklar” günlerini sokakta çalışarak geçirseler de ailelerinin koruması ve denetimi altındaki çocuklardır.
- Grup : Aileleriyle zaman zaman ilişki kuran “sokaktaki çocuklar”. Bu çocukların aile bağları zayıf lasa da tümüyle kopmamıştır. Kendilerini halen ana baba, kardeşleriyle özdeşleştirmektedirler. Gününü sokakta bir şeyler satarak ya da dolaşarak geçiren çoğu zaman geceleri evlerinde geçiren çocuklardır.
- Grup : Aileleriyle hiç ilişkisi olmayan “sokaktaki çocuklar”. Genelde toplumun en yoksul kesiminde ve parçalanmış ailelerin çocuklarıdır. Ailelerinden ya zorla ya da kendi istekleriyle ayrılan bu çocuklar günün 24 saatini sokakta geçiren “sokağın çocuklaradır.
Bütün bu farklılıklara rağmen; literatürde oldukça kabul gören bir sınıflama, özellikle geri kalmış ülkelerin sokaklarındaki çocukları, sahip oldukları aile desteğine göre, kabaca 3 katagoriye ayırmaktadır.
- “Sokak çocuğu olmaya aday olanlar” Yani aileleriyle oturan ve sokakta çalışan çocuklar. Bu çocukların aile ilişkileri bir şekilde sürmekte, aile korumasından uzak mekanlarda aileye katkı için çalışanların bir kısmı eğitimlerini bırakarak para kazanmanın verdiği hisle zamanla sokağın “sınırsız ve sorumsuz özgürlüğü”nü seçerek sokak çocuğu olma konumuna düşebilmektedir.
- Aile desteği yetersizlik ve/veya süreksizlik gösterenler, yani “sokaktaki çocuklar” (children on the street)
- Aile desteğinden hemen hemen bütünüyle yoksun olanlar, yani “sokak/sokağın çocukları” (children of the street). Bu çocuklar neredeyse tamamen aile, okul ve toplumla ilişkilerini kesmişlerdir.