PARAGRFAF ÇÖZME TAKTİKLERİ:
BÖLÜM 1:CÜMLEDE ANLAM
A.CÜMLEDE ANLAM ÖZELLİKLERİ
1.HAYALİ CÜMLELER:Bir olayın,bir durumun,bir varlığın olduğundan farklı anlatıldığı cümlelere denir.Hayali cümlelerde geçen varlığın,gerçekle uzaktan yakından ilgisi olmayıp tamamen hayal ürünüdür.Kolay anlaşılması için çoğunlukla insanlara ait özellikleriyle anlatılır.
Örnek:Tablodaki ağaç,sessiz sokaklara fısıldaşıyordu.(İnsana ait bir özellik olan fısıldaşma,ağacın özelliğiymiş gibi gösterilmiş.)
Binanın tarihi duvarları, söğüdün gölgesinde dinleniyordu.(İnsan ve hayvanlara ait olan dinlenme özelliği,duvarın bir özelliğiymiş gibi gösterilmiş.)
TAKTİK-1:İNSANLARA AİT “GÜLMEK,AĞLAMAK,DÜŞÜNMEK,ANLAMAK,ANLATMAK …” GİBİ DAVRANIŞLARI İNSAN DIŞINDAKİ VARLIKLAR SERGİLERSE O CÜMLEDE HAYALİ ANLATIM VARDIR.
2.GERÇEKÇİ CÜMLELER:Bir olayn veya bir durumun hiç değiştirilmeden olduğu gibi anlatıldığı cümlelerdir.
Örnek:Kuşlar,erik ağacının ince dallarına konmuştu.(Gerçekçi anlatım)
Bahçedeki tüm meyve ağaçlarını güzelce budadı.(Gerçekçi anlatım)
3.ABARTILI CÜMLELER:Bir durum veya olayın olduğundan daha büyük veya daha küçük olarak anlatıldığı cümlelere abartılı cümleler denir.
Örnek:Aşırı sıcaktan dolayı sahilde beynimiz pişti.(Sıcaktan beynin pişmesi abartıdır.)
Bugünlerde başımı kaşıyacak vaktim yok.(İşlerinin yoğunluğundan başını kaşıyacak vaktin olmaması abartıdır.)
4.DUYGUSAL CÜMLELER:Bir kişinin yaşadığı ya da hissettiği bir duyguyu anlatan cümlelere duygusal cümleler denir.Bu cümlelerde bir duygu,genelde o duyguyu yaratan nedenlerle beraber verilir.
Örnek:Sınavdan kötü not alınca üzüldüm.(Üzülmek duygusu sebebi ile birlikte verilmiş.)
Yıllar sonra onu karşımda görünce çok mutlu oldum.(Mutluluk duygusu sebebiyle birlikte verilmiş.)
TAKTİK-2:”Üzülmek,sevinmek,gülmek,ağlamak…” gibi duyguların yer aldığı cümlelerde duygusal anlatım vardır.
ETKİNLİK:Cümlelerin karşısına hangi cümle türüne girdiklerini parantez içinde yazınız.(Duygusal/Gerçekçi/Abartılı/Duygusal)
1.Minik serçe düşünceli adımlarla pencereye yaklaştı.
2.Bugün dünya kadar işim var.
3.Sokağın başındaki kırtasiyeden bu kitabı aldı.
4.Annesinin bu sözlerine çok kırıldı.
5.Öfkeli dalgalar kayaları dövüyordu.
B.CÜMLEYE HAKİM OLAN DUYGULAR
1.ÖNERİ(TAVSİYE):Bir konu veya durum hakkında teklif getirmeye “öneri” denir.Öneri cümlelerinde belli bir konuda bir yönlendirme vardır.Bu yönlendirme iledoğru sonuç elde edileceği düşünülmektedir.
Örnek:Başarılı olmak için mutlaka düzenli test çöz ve tekrar yap.
TAKTİK-3:Bir cümlede bir kişi başka bir kişiyi belli bir konu hakkında olumlu sonuç alması için fikir verip yönlendiriyorsa o cümlede öneri vardır.
2.UYARI(İKAZ):Uyarı anlamlı cümlelerde,bir durum veya olaya dikkat edilmemesinden doğacak olumsuz sonuçlar vardır.Bu yüzden bu cümlelerde,doğacak olumsuz sonuçlardan dolayı kişinin önceden tedbir alması amaçlanır.Bu uyarı yapılırken kişinin tedbirli olması gerektiği sonucu çıkar.
Örnek:Ailene danışmadan belli kararları alma.(Kararları alırken ailesine danışması gerektiği uyarısı var.)
TAKTİK-4:Uyarı cümlelerinde uyarı dikkate alınmazsa olumsuz bir durumun meydana geleceği anlamı sezilir.Bir cümlede bir işin veya eylemin yapılmaması gerektiği vurgulanıyorsa o cümlede uyarı anlamı vardır.
ETKİNLİK:Cümlelerden uyarı anlamında olanların yanına (U),öneri anlamında olanların yanına (Ö) harfi yazın.
1.Evden çıkarken anahtarını yanına almayı unutma.( )
2.Elbiselerinin kırışmaması için onları güzelce katla.( )
3.Otobüse yetişmek istiyorsan biraz acele etmelisin.( )
4.Bu hareketlerinle tepki topladığının farkında mısın? ( )
5.Güneşli havalarda şapkanı takmadan plaja gitme.( )
6.Saçlarını toplarsan daha düzenli görünürsün.( )
7.Kitapları anlayarak okursan konularını unutmamış olursun.( )
8.Beyaz gömleğine siyah kravat taktığında uyumsuzluğu giderirsin.( )
9.Karşılıklı ilişkilerde saygıyı elden bırakma.( )
10.Sorunlarını ailenle paylaşabilirsen onlara çözüm bulabilirsin.( )
11.Tuzlu ve aşırı yağlı yemeklerden uzak dur.( )
3.SİTEM:Bir kimsenin bir kişiye karşı kırgınlığını ifade eden cümlelere sitem cümleleri denir.Bu cümlelerde kırılan ya da alınan kişi,duyduğu üzüntüyü öfkelenmeden dile getirir.
Örnek:Herkesin sorunlarıyla ilgilendi fakat benimkilerle ilgilenmedi.(Alınganlık ve kırgınlık var.)
Geçenlerde köye gelmiş te bana uğramamış.(Kırgınlık,alınganlık yani sitem var.)
TAKTİK-5:Sitem anlamlı cümlelerde genelde bir kişinin başka bir kişiye olan kırgınlığı vardır.Bu kırgınlık ise öfke içermemektedir.Bir cümlede bir kişinin gücendiği ya da kırıldığı anlamı varsa bu tür cümlelere sitem cümleleri denir.
4.ŞİKAYET:Bir olay ve durumla ilgili hoşnutsuzluğu ifade eden cümlelere şikayet cümleleri denir.Bu tür cümlelerde bir hoşnutsuzluk veya memnuniyetsizlik vardır.
Örnek:Bu odayı her gün toplamaktan bıktım artık.
Her akşam,nedense bulaşıkları yıkamak bana kalıyor.
TAKTİK-6:Bir durum veya olayın olumsuz olarak değerlendirilip hoşnutsuzluğun dile getirildiği cümlelerde şikayet anlamı vardır.
ETKİNLİK:Cümlelerden şikayet anlamında olanların yanına (Ş),sitem anlamında olanların yanına (S) harfini yazın.
1.Geçen yıl buralara kadar gelmişsin de bize uğramamışsın.( )
2.Kaç gündür hasta yattım bir kere arayıp sormadın.( )
3.O kadar anlattım,sen hala bildiğini yapıyorsun.( )
4.Bu kadar yolu gidip gelmekten artık bıktım.( )
5.Sorunlarını en yakın arkadaşın olan benimle paylaşmıyorsun.( )
6.Bu şehirde bir gün de sis olmasa…( )
7.Ödevlerini bir gün de zamanında yapsan ne olur.( )
8.Seni dün o kadar aradım ki bir kere cevap vermedin.( )
9.İş yerindeki or görevler nedense bana veriliyor.( )
10.O kadar uyarmama rağmen çöpler yine aynı yere bırakılıyor.( )
5.BEKLENTİ:Henüz olmamış ya da gerçekleşmemiş bir durumla ilgili istekleri,duyguları belirten cümlelere beklenti cümleleri denir.Bu tür cümlelerde gerçekleşmesi beklenen bir olay ya da bir durum vardır.
Örnek:Son çıkan kitabın çok satacağını düşünüyorum.(Kitabın çok satacağı beklentisi var.)
Bu filmin çok izleneceğini biliyordum.(Beklentisi gerçek olmuş.)
Beni de pikniğe çağıracaklarını sanmıştım.(Beklentiye girmiş ama çağırılmamış.)
TAKTİK-7Bir cümlede geçen “düşünüyorum,bekliyorum,umuyorum,biliyordum,söylemiştim…” gibi sözcükler genelde beklenti anlamı katar.
6.İHTİMAL(OLASILIK,TAHMİN):Bir şeyin olabilmesi durumu,olabilirlik.Bir olayın veya durumun sonucuyla ilgili kesin olmayan ifadelerin belirtildiği cümlelere ihtimal(olasılık) cümleleri denir.İhtimal cümlelerinde eylemin gerçekleştiği kesin olarak belli değildir.Bu tür cümlelerde eylemin,işin ya da durumun gerçekleşip gerçekleşmediği olasılıklarla ifade edilir.
Örnek:Bugün öğleden sonra yağmur yağabilir.(Yağmur yağma olasılığı var.)
Bu saatte köye varmış olmalılar.(Köye ulaşma olasılıkları var.)
TAKTİK-8:Bir cümlede geçen “-ebilir,gibi,galiba,belki,sanırım,herhalde,olsa gerek” gibi sözcükler genelde cümleye ihtimal anlamı katar.Bu sözcüklerin geçtiği cümlelerde eylemin gerçekleşmesi kesin değildir,olasılıklara bağlıdır.Bu cümlelerde ihtimal vardır.
ETKİNLİK:Cümlelerden beklenti anlamında olanlara (B),ihtimal anlamında olanlara (İ) harfi yazınız.
1.Birkaç saat sonra yanımıza geleceğini düşünmütüm.( )
2.Gönderdiğim mektup eline geçmiş olabilir.( )
3.Şu saatlerde o da burada olacaktı.( )
4.Son toplantıya belki öğretmenleri de katılır.( )
5.Sınıfın tamamının pikniğe geleceğini umuyorum.( )
6.Bu kararı alırken bana danışmalarını bekliyorum.( )
7.Hep beraber son filme gidecektik.( )
8.Annemin bugün erken geleceğini biliyordum.( )
9.Babamın işleri herhalde bitmiştir.( )
10.Arkadaşlarım ders çalışmaya erkenden gelebilirler.( )
7.ÖN YARGI:Bir kişi veya bir olayla ilgili olarak önceden verilmiş olumlu ya da olumsuz düşüncelere ön yargı denir.Ön yargılarda sözü edilen kişi veya olayla ilgili henüz herhangi bir eylem gerçekleşmemiştir.Ancak,bu tür cümlelerde belirli şart veya sezgilere dayanarak olumlu veya olumsuz bir karara önceden varılmıştır.
Örnek:Bu konuda onu asla ikna edemezsin.(“asla ikna edemezsin” ifadesi eylem daha yapılmadan varılan bir sonuçtur.Belki de ikna edilecektir.Bu yüzden ön yargı vardır.)
Bu kitabı okusa da anlamayacaktır.(“okusa da anlamayacaktır” ifadesi ile erkenden sonuca varılmıştır.Belki de okuyunca anlayacaktır.Bu yüzden ön yargı vardır.)
TAKTİK-9:Ön yargı cümlelerinde sözü edilen eylem henüz yapılmamıştır.Henüz gerçekleşmeyen durum ya da yapılmayan bir eylemle ilgili olumlu veya olumsuz bir sonuca varılmışsa o cümlede ön yargı vardır.
8.VARSAYIM:Bir eylem veya durumu olumlu ya da olumsuz olarak bir süreliğine de olsa olmuş gibi kabul etme düşüncesine varsayım denir.
Örnek:Diyelim ki bugün derse geç kaldınız.(“derse geç kalma” durumu yaşanmış gibi ifade edilmiş.)
Yarınki maç ola ki iptal edildi.(“iptal edilme” durumu gerçekleşmiş gibi kabul edilmiş.Varsayımdır.)
TAKTİK-10:Bir cümleye” tut ki,kabul et ki,diyelim ki,varsayalım ki,ola ki” gibi anlam kalıpları henüz olmamış bir eylemin olmuş gibi kabul edildiği anlamı katıyorsa o cümle varsayım cümlesidir.
ETKİNLİK:Cümlelerden ön yargı olanlara (Ön yargı),varsayım anlamında olanlara (Varsayım) yazınız.
1.Kolay denilen bu soruyu kimse çözemez.( )
2.Bu yaz,tut ki köye onunla gidemedik.( )
3.Bindiği tren,yine zamanında durağa varamayacaktır.( )
4.Ne kadar anlatsam da beni anlamayacaklardı.( )
5.Akşama doğru farzedelim ki fikrimi değiştirdim.( )
6.Onunla konuşmaya çalışsan da seni dinlemez ki.( )
7.Ola ki gittiğim yerde telefonlar çekmesin.( )
8.Planlarımız diyelim ki istediğimiz sonucu verdi.( )
9.Babamın verdiği para tut ki bize yetmedi;sonra ne yaparız?( )
10.Öğretmenleri asla ona izin vermeyecektir.( )