İYİ BİR DENETİM PROGRAMININ YARARLARI
- Denetim çalışmaları sırasında yapılacak işlerin genel görünümü hakkında bilgi verir,
- Denetim elemanları arasında dengeli bir iş bölümü yapılmasını sağlar,
- Zaman ve emek tasarrufu sağlar,
- Gelecekte yapılacak denetimlerde yol gösterici olur,
- Denetim çalışmalarının eksiksiz yapılmasına olanak sağlar,
- Daha sonra yapılacak soruşturmalarda kanıt olarak kullanılabilir.
DENETİM KANITI
Denetim bilgilerinin önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk derecesini belirtmek amacıyla denetçi tarafından kullanılan her türlü bilgi, belge ve kanıtlardır.
KANITLARIN SAYISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1-Önemlilik Düzeyi, önemlilik düzeyi yüksek, önemlilik tutarı düşük ise kanıt sayısı artar,
2-Risk, risk arttıkça kanıt sayısı artar. Denetçi denetim riskini düşük belirlemişse buna bağlı olarak toplaması gereken kanıt sayısı da artar.
3-Nitelik, Kanıtın neren elde edildiği önemlidir. Örneğin bankadan aldığımız ekstrenin niteliği önemlidir.
4-Ekonomik Etkenler, Denetçi kanıt elde etme maliyeti ile kanıtın yararlılığını karşılaştırmalıdır. Maliyeti faydasını aşan kanıtları toplamamalıdır.
5-Ana kütlenin büyüklüğü ve özellikleri
DENETİM KANITININ GÜVENİLİRLİĞİNİ ETKİLEYEN ETMENLER
1-Kanıtın ilgili olması
2- Kanıtın kaynağı,
-işletmenin kanıt üzerindeki etkisi azaldıkça kanıtın güvenilirliği artar.
-İç kontrol yapısının varlığı,
-Denetçinin kanıt üzerindeki etkisi
3- Kanıtın Zamanlılığı, Dönem sonuna doğru ve ya dönem sonunda elde edilen kanıtlar daha güvenilirdir.
4- Kanıtın Objektifliği, objektif kanıtlar sübjektif kanıtlara göre daha güvenilirdir.
MALİ TABLOLARIN DEĞERLENDİRİLMESİNDE KANITLARIN ÖNEMİ
Mali tabloların aşağıdaki özellikleri taşıması gerekir;
- Var olma (Gerçeklik); Mali tablolarda gösterilen varlıkların, borçların ve öz sermayenin gerçekte var olduğunu ve yine mali tablolardaki satış hasılatı ile giderlerin gerçekleştiğini saptamak,
- Tamlık (Tamamını Kapsama); Mali tablolarda sunulması gereken tüm işlem ve hesapların yine bu tablolarda gösterilmiş olması,
- Değerleme; İşletmenin varlıklarının, borçlarının, öz sermayesinin, hasılatlarının ve giderlerinin gerçek değerleriyle yansıtılıp yansıtılmadığı konusunda görüş sahibi olmaktır.
- Sunuş ve Kapsam; Mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe standartlarına uyularak hazırlanmış olması ve yeterli açıklamaları kapsamasıdır.
- Uygunluk; Mali tabloların ve işletme faaliyetlerinin mevcut yasa ve düzenlemelere uygun olarak hazırlanıp yürütülmesidir.
DENETİM KANITI ÇEŞİTLERİ
Fonksiyonlarına Göre Denetim Kanıtları;
1-Esas Muhasebe Kanıtları
Büyük defter ve yevmiye defteri, yardımcı defter kayıtları, mizanlar, hesap planı, hesap ekstreleri, muhasebe yönetmeliği
2-Destekleyici Kanıtlar
İşletmede düzenlenerek dışarıya giden, dışardan gelen çekler, senetler, doğrulama mektupları, faturalar, iş sözleşmeleri, toplu söz.vb.
- Fiziksel Kanıtlar; Denetçinin bizzat elde ettiği, saydığı, ölçtüğü vs. tekniklerden sonra elde ettiği kanıtlardır.
- Doğrulama Kanıtları; Güvenlik derecesi yüksek kanıtlardır.
- Belgelerden elde edilen kanıtlar
-İç belgeler,
-Dış belgeler, iç belgelere göre daha güvenlidir.
Belgelerden elde edilen kanıtların güvenlik düzeyini şekil yardımıyla gösterdiğimizde;
- Dışardan düzenlenip doğrudan denetçiye gelen belgeler, Çok Güvenilir
- Dışardan düzenlenip işletmeye gelen belgeler,
- İşletmede düzenlenip bir nüshası işletmede kalan ve dışarıya gönderilen belgeler,
- İşletmede düzenlenip dışarıya gönderilen ancak bir nüshası işletmede kalmayan belgeler
- İşletmede düzenlenip işletmede kalan belgeler, Az Güvenilir
- Gözlem sonucu elde edilen kanıtlar
- Soruşturmalar sonucunda elde edilen kanıtlar,
- Mekanik doğruluk kanıtları
- Analitik Kanıtlar
Amaçlarına Göre Denetim Kanıtları;
- Genel Kanıtlar; İşletmenin genel durumu hakkında bilgi sağlayan kanıtlardır. İşletmenin çevresi ve faaliyet gösterdiği iş kolu hakkında bilgiler verir.
- Temel Kanıtlar; Faaliyetler ve işlemlerin meydana gelişi ve onaylanışı hakkında bilgi veren kanıtlardır.
- Sistem Kanıtları; Denetçiye muhasebe sisteminin işleyişi hakkında bilgi veren kanıtlardır.
KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ (DENETİM PROSEDÜRLERİ)
- Fiziki İnceleme Tekniği
- Doğrulama Tekniği Ana Teknikler
- Belgelerin incelenmesi tekniği,
- Kayıt sürecinin izlenmesi
- Yeniden hesaplama,
- Gözlem
- Derinlemesine araştırma tekniği
- Soruşturma tekniği
- İlgili hesaplar arasında ilişki kurma tekniği
- Analitik inceleme tekniği
Fiziki İnceleme Tekniği
Denetçi fiziki inceleme ve sayım tekniğini kullanırken şu sırayı izlemelidir.
- İncelenecek ve sayılacak varlıklar tespit edilir,
- Görülen varlığın miktar ve tutarını tespit etmek için sayım yapılır,
- Denetlenen varlığın kalitesi tespit edilir,
- İncelenen ve sayılan varlığın sahte olup olmadığı belirlenir.
Doğrulama Tekniği;
Üç doğrulama türü bulunmaktadır.
- Olumlu doğrulama; Karşı taraftan bildirilen bilginin doğru ya da yanlış olduğuna bakılmaksızın cevap vermesi istenir.
- Olumsuz doğrulama; Doğrulama mektubuna karşı tarafla ilgili olarak işletme kayıtlarında görünen bilgi yazılır ve bu bilgi yanlışsa yanıt istenir.
- Boş Bakiyeli Doğrulama; Doğrulama mektubuna işletmenin kayıtlarında görünen bilgi yazılmaz. Ve ilgili kaynaktan kendi kayıtlarında görünen bilgi sorulur.
| DOĞRULAMA KONUSU | BİLGİ KAYNAĞI |
| Bankadaki Para | Bankalar |
| Senetsiz Alacaklar | Borçlular |
| Emanete verilen mallar | Emanet alanlar |
| Umumi mağazalardaki mallar | Umumi mağazalar |
| Sigorta Tazminatları | İlgili sigorta şirketleri |
| Senetsiz Borçlar | Alacaklılar |
Kayıt Sürecinin gözden geçirilmesi tekniği;
- Kayıt Sistemini Geriye Doğru İzleme; Kaydedilen işlemlerin doğruluğunu tespit etmek için işlemleri kanıtlayan belgelerin incelenmesi ve kayıtlarla karşılaştırılmasını kapsar. Denetçi Büyük defter kayıtlarından yevmiye defteri kayıtlarına, yevmiye kayıtlarından da kaynak belgelere doğru karşılaştırma yapar.
- Kayıt Sistemini İleriye Doğru İzleme; Denetçi örnekleme yoluyla kaynak belgeler seçer ve bu belgeleri yevmiye defteri, yardımcı defter ve büyük defter kayıtları ile karşılaştırır.
Analitik inceleme Tekniği;
İşletmenin kayıtlarında yer alan veriler ile çeşitli finansal ve ya finansal olmayan veriler arasında anlamlı ilişkiler kurarak beklentilerin gerçekleşip gerçekleşmediğine bakma işlemidir.
Yeniden Hesaplama Tekniği;
- Amortismanların yeniden hesaplanması,
- Günlük ve büyük defter toplamlarının alınması,
- Envanter listelerindeki matematiksel işlemlerin yeniden yapılması,
- Şüpheli alacaklar karşılıklarının yeniden hesaplanması,
- Ücret bordrolarının yeniden hesaplanması vb.