İNSAN HAKLARI VE KAMU
ÖZÜRLÜKLERİ
ULUSLAR ARASI DÜZEYDE İNSAN HAKLARININ KORUNMASI II.İNSAN HAKLARININ
KORUNMASINA YÖNELİK BÖLGESEL SİSTEMLER:
**Amerika, Afrika Avrupa’daki İnsan Hakları Sözleşmeleri Ve Denetim Mekanizmaları Amerika kıtasında kurulan sisteme İnter-Amerikan insan hakları sistemi de denir ve iki temel belgeye dayalıdır: Amerikan Devletleri Örgütü temel kurucu Şartı ve Amerikan insan Hakları Sözleşmesi.
İNSAN HAKLARININ AMERİKA KITASINDA KORUNMA SİSTEMİ
Bu sistemin iki hukuki temeli vardır: ilk hukuki kaynak Bogota Şartı adı da verilen 30 Nisan 1948 tarihli ADÖ Temel Kurucu Şartı’dır.
İkincisi ise, Kosta Rika’da gerçekleştirilen hükümetler arası bir konferanstan sonra 20 Kasım 1969’da imzaya açılan Amerikan insan Hakları Sözleşmesi’dir.
Bogota Şartı’nın Kurduğu Sistem Bogota Şartı’nın insan haklarının korunması bakımından en önemli kurumu İnter-Amerikan insan Hakları Komisyonu’dur.
İnter-Amerikan İnsan Hakları Komisyonu
Komisyon’a Amerikan insan Hakları Bildirisi’nde tanınan bazı hakların ihlal edildiği iddiası ile Taraf Devletlere karşı bireysel başvuru kabul etme yetkisi tanınır. Bu haklar şunlardır: Yaşama, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakları, hukuk önünde eşitlik ilkesi, din ve ifade özgürlükleri, keyfi tutmaya karşı korunma ve hukuka uygun bir usulde yargılanma hakları.Komisyon’un en önemli görevi, devletlerle ilgili soruşturma ve incelemeler ile bireysel başvuruları değerlendirmektir.
Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Koruduğu Haklar Hukuki kişilik hakkı, Yaşama hakkı, İnsani muamele hakkı, Köleliğin yasaklanması, Kişisel özgürlük hakkı, Ceza normunun geriye yürümezliği, Yargı hatası halinde tazminat hakkı, Özel yaşama saygı hakkı, Din ve vicdan özgürlüğü, Düşünce ve ifade özgürlüğü, Cevap hakkı, Toplanma özgürlüğü, Örgütlenme özgürlüğü, Aile hayatına saygı hakkı, İsim sahibi olma hakkı, Çocuk hakları, Vatandaşlık hakkı, Mülkiyet hakkı, Seyahat ve oturma özgürlüğü, Yönetime katılma hakkı, Hukuk önünde eşitlik hakkı, Hukuki korunma hakkı.
Ek protokollerle çalışma, sendika kurma ve grev, sosyal güvenlik ve sağlık, sağlıklı bir çevrede yaşama, beslenme ve eğitim, kültürden yararlanma, ailenin, çocuğun, yaşlıların ve engellilerin korunması hakları tanınmıştır.
Sözleşme Organları
Sözleşme, İnter-Amerikan İnsan Hakları Komisyonu ve İnter-Amerikan insan Hakları Mahkemesi’nin kuruluşunu öngörmekte ve bu kurumlara taraf devletlerin ilgili haklara saygısını sağlamak konusunda yetkiler tanımaktadır.
Komisyon ve Mahkeme, yedişer üyeden oluşmaktadır.
Bir Sözleşme Organı Olarak İnter-Amerikan İnsan Hakları Komisyonu
- Komisyon’un bireysel ve devlet başvurularını inceleme yetkisi
Bir başvuru aşağıdaki koşulları taşıyor ise kabul edilebilir bulunabilir:
– İç hukuk yolları tüketilmiş olmalıdır.
– Başvuru iç hukuktaki son kararın mağdura tebliğinden itibaren altı ay içinde yapılmış olmalıdır.
– Başvuru açıkça hukuki dayanaktan yoksun olmamalıdır.
- Komisyon’un Mahkeme önündeki görevleri
Sözleşme, Komisyon’a Mahkeme’ye başvuru gönderme ve Mahkeme önünde bu davalar hakkında görüşte bulunma yetkisini tanımaktadır.
İnter-Amerikan İnsan Hakları Mahkemesi
Sadece taraf devletlere ve Komisyon’a Mahkeme’ye başvurma hakkı tanınmaktadır. Bireylerin Mahkeme’ye başvurma hakkı yoktur.
Mahkeme önüne gelen bir başvuruda Mahkeme, Komisyon’un belirlediği olaylarla ya da hukuki nitelendirme ya da sonuçlarla bağlı değildir.
Mahkeme’nin kararları kesindir ve herhangi bir itiraz mercii tarafından incelenmemektedir.
Mahkeme, eğer bir hakkın ihlal edildiği sonucuna varırsa, tazminat verme yetkisine de sahiptir.
Taraf devletlerin talebi üzerine Mahkeme, bir ulusal mevzuatın insan hakları sözleşmeleri ile uyumu hakkında da görüş verme yetkisine sahiptir.