ZİRAİ KAZANÇ VE SERBEST MESLEK KAZANCI
Zirai kazanç: GVK’da her türlü zirai faaliyetlerden doğan kazançtır. Şeklinde tanımlamıştır.
Zirai kazanç sayılan gelirler;
Arazi, deniz, nehir ve göllerde ekim, dikim, bakım, üretme, ıslah yoluyla veya tabiattan doğrudan doğruya ürün elde etmek(mantar toplanması) ormancılık, hayvancılık, balıkçılık, avcılık, saksı ve seralarda çiçek yetiştirilmesi.
Aşım yaptırmak amacıyla erkek damızlık beslenmesi
Zirai faaliyette kullanılan her türlü makine ve aletlerin başka çiftçilerin zirai işlerinde çalıştırılması (Ancak bu işlerin zirai faaliyet sayılabilmesi için sürekli yapılması gerekir.)
Çiftlik, mandıra, hara ve dalyanların işletilmesinden elde edilen kazançlar.
NOT : Zirai faaliyetlerle uğraşan Kollektif şirket ortaklarının, adi komandit şirketlerde komandite ortakların kazancı zirai kazanç sayılmaz Ticari kazançtır. Adi şirketler zirai faaliyetlerle uğraşır ise ortakların kazancı Zirai Kazanç’tır.
Üründen pay alma (yarıcılık) zirai kazanç sayılmaz. Gayrimenkul sermaye iradı’dır. Ürünlerin mağaza açılarak satılması zirai kazanç sayılmaz Ticari Kazançtır. Zirai faaliyetle ilgili alım satım amacıyla açılan yazıhaneler, mağaza sayılmaz buralardan elde edilen kazançlar zirai kazançtır.
ZİRAİ KAZANCIN VERGİLENDİRİLMESİ
A-) GERÇEK USULDE VERGİLENDİRME : Bir biçerdöver veya benzeri araca, 10 yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olanlar, ayrıca işletme büyüklüğünü aşan çiftçiler Gerçek usulde vergilendirilir. Gerçek usule tabi çiftçiler kazançlarını ya bilânço esasına göre, ya da işletme esasına göre tespit ederler. Bilânço esasını seçenler iki yıl geçmedikçe bu usulden dönemezler.
FORMÜL : Zirai kazancın bilânço esasına göre tespiti = DSÖS – DBÖS + ÇEKİLENLER – İLAVELER
1-) Zirai Kazancın Bilanço Esasına Göre Tespiti : Bilânço esasına göre çiftçiler Yevmiye defteri, Defter-i Kebir, Envanter ve Bilânço Defterlerini tutmak zorundadır. Ayrıca toptan satışlar için fatura, perakende satışlar için de kasa veya satış fişi kesmek zorundadırlar.
Dönem sonu öz sermaye (+)
Dönem başı öz sermaye (- )
Çekilenler (+)
İlaveler (-)
2-) Zirai Kazancın İşletme Hesabına Göre Tespiti : Bu usulde çiftçiler işletme defteri tutarlar.
Gider
İŞLETME DEFTERİ
Gelir (hâsılat)
Dönem başı mal mev.
Dönem sonu mal mev.
Alışlar
Satışlar (Hâsılat)
Giderler
İşletmenin büyüklüğü, zirai faaliyetin türü, arazinin büyüklüğü, ağaç ve hayvan sayısı tekne boyu göz önünde bulundurularak tespit edilir.
Kanunda işletme büyüklüğü belirtilmeyen zirai faaliyetlerde işletme büyüklüğünü Tarım, Orman ve Maliye Bakanlığı müşterek belirler.
Bakanlar kurulu Zirai kazançlar merkez komisyonlarının önerileri üzerine işletme büyüklüğünü 5 katına arttırmaya veya yeniden belirlemeye yetkilidir. Bu ölçüler Resmi Gazetede yayımlandığı tarihi izleyen yılın başından itibaren yürürlüğe girer.
B-) ZİRAİ KAZANCIN STOPAJ YOLUYLA VERGİLENDİRİLMESİ : Gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçiler kaynakta kesinti (stopaj) yolu ile vergilendirilir. Gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçiler beyanname verme, defter tutma zorunlulukları yoktur. Hayvansal Ürünlerde : %2 Zirai Ürünlerde %4 kaynağında vergi stopajı yapılır. Çiftçi borsaya kayıtlı ise hayvansal ürünlerde %1 , zirai ürünlerde %2 oranında vergi stopajı yapılır. Orman idaresine karşı taahhütte bulunan kurumlar da ormanların ağaçlandırılması, kesimi, taşınmasında %2 diğer hizmetlerde %4 kaynağında vergi stopajı yapılır.
SERBEST MESLEK KAZANCI
Sermaye ve emeğin çalışmasından doğan gelir Kazanç’tır. Serbest meslek kazancından da bu iki üretim faktörünün (Emek + Sermaye ) etkisi görülmektedir. Sermaye ve emeğin çalışmasından ve sürekli yapılmasından elde edilen kazançtır. Diğer Bir deyişle; Sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi ve mesleki bilgiye dayanan ticari mahiyette olmayan şahsi sorumluluk altında Kendi Nam ve Hesabında yapılan faaliyetlerdir.
SERBEST MESLEK KAZANCININ ÖZELLİKLERİ
a-) Serbest meslek faaliyeti bağımsızdır. Bir işverene tabi olmaksızın kendi nam ve hesabına yapılması gerekir.
b-) Süreklidir. (sürekli yapılmayan serbest meslek faaliyeti, arızi serbest meslek kazancı sayılır.)
c-) Serbest meslek faaliyeti uzmanlığa dayanır.
d-) Serbest meslek faaliyetinde sermaye ikinci plandadır. Sermaye birinci planda olursa ticari kazanç sayılır.
e-) Serbest meslek faaliyeti ticari nitelikte olmamalıdır.
f-) Muayenehane yazıhane gibi özel iş yerleri açılmalıdır.
g-) Mesleki kuruluşlara (baro, tabipler odası gibi) kayıt olunmalıdır.
Serbest Meslek Faaliyetine Başlamanın Belirtileri : İş yeri açmak – Çalışılan yere tabela asmak – mesleki faaliyette bulunduğunu belirten ilanlar yapmak – Mesleki kuruluşlara kayıt olmak.
TELİF HAKLARI
Telif haklarının sahipleri veya mirasçıları tarafından ister satılsın ister kiraya verilsin elde edilen kazanç Serbest Meslek Kazancıdır. (kitap, resim, heykel, nota, şiir, roman, röportaj, senaryo gibi) telif haklarının sahipleri veya kanuni mirasçıları dışında kalan 3. kişiler tarafından satılması Sair Kazanç ve İrat. Telif haklarının sahipleri veya kanuni mirasçıları dışında kalan 3. kişiler tarafından kiraya verilmesi Gayrimenkul Sermaye İradı’dır.
Kazancın elde edilmesi için yapılan giderler İndirilebilecek giderlerdir. Bunlar; ısıtma, aydınlatma, kırtasiye, telefon gibi giderler.
Kiraladıkları ikametgâhlarının bir kısmını işyeri olarak kullananlar ikametgâh olarak ödedikleri kiranın tamamını, ısıtma, aydınlatma vb. gibi giderlerin yarısını, iş yeri kendi mülkü ise kira yerine amortismanlarının yarısını gider olarak yazabilirler.
Telif Kazançları İstisnası : İstisna kapsamına giren eserler; kitap, resim, şiir, nota, roman, makale, karikatür, heykel, radyo, televizyon senaryosu vb. eserlerdir. Telif Kaynağında %17 stopaj yoluyla vergilendirilir.
NOT : Tercüme, telif kazancı istisnasından yararlanamaz. Mansup mirasçılar (kan bağı olmayan mirasçı) da yararlanamaz.