TİCARİ KAZANÇ
Gelir Vergisi Kanunumuz ticari kazancı; Her türlü ticari ve sınaî faaliyetlerden doğan kazançtır. Şeklinde tanımlamıştır. Genelde emeğin getirisi Ücret, Sermayeye bağlı olarak elde edilen gelirler İrat, Teşebbüs ve Sermayenin getirisi ise Kazanç’tır.
ŞİRKET ORTAKLARININ KAZANCI
Kollektif şirketin, ortaklarından ayrı tüzel bir kişiliği vardır. Ancak tüzel kişilik olarak hiçbir vergiye tabi olmayıp ortakların elde ettiği kazançlar ticari kazanç sayılarak vergilendirilir.
Kollektif şirketler zirai faaliyetle uğraşsalar dahi ortakların kazancı ticari kazanç sayılır.
Komantide ortaklar: Sınırsız sorumlu olup gerçek kişilerdir. Bunların kazançları ticari kazanç olarak vergilendirilir.
Komanditer ortaklar: Sınırlı sorumlu olup, Bunların kazancı Menkul Sermaye İradı sayılır.
Adi şirketlerin tüzel kişilikleri yoktur. Hangi işle uğraşırsalar ortakların kazançları o kazanç türüne girer.
Sermaye şirketleri Anonim şirketler, Limited şirketler, Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketlerdir. Sermaye şirketleri kurumlar vergisi mükellefidirler. Ortakların kazancı ise Gelir Vergisi Kanuna göre Menkul Sermaye İradı sayılır.
Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketlerde komandite ortağın kazancı Ticari kazanç, Komanditer ortağın kazancı ise Menkul Sermaye İradı sayılır.
TİCARİ KAZANCIN VERGİLENDİRİLMESİ
A-) GERÇEK USULDE VERGİLENDİRME
1-) Bilanço Esası
Bilanço esasına göre defter tutanlar şöyle sıralayabiliriz;
Yıllık alım ve satımı kanunda belirtilen miktarı aşanlar.
Tüm ticaret şirketleri
Kurumlar vergisi mükellefleri
Kendi isteği ile bilânço esasını seçenler.
Birinci sınıf tacir sayılırlar ve Bilânço esasına göre defter tutarlar. Bu defterler;
Yevmiye defteri (Günlük Defter)
Defter-i Kebir (Büyük Defter)
Envanter ve Bilânço Defteridir.
Donem sonunda vergi karını hesaplayabilmek için dönem sonu öz sermaye ile dönem başı öz sermaye karşılaştırılır.
Dönem sonu öz sermaye (+)
Dönem başı öz sermaye (- )
Çekilenler (+)
İlaveler (-)
FORMÜL : Öz sermaye = Gerçek Aktif – Borçlar
NOT: Birden fazla yıl süren inşaat ve onarım işlerinde kesin kar ve zarar işin bittiği yılda belli olur. Beyanname geçici kabulün yapıldığı yılı izleyen mart ayında verilir. Geçici kabul tarihi kabul tutanağının düzenlendiği tarihtir.
2-) İşletme Esası : Yıllık alım ve satımları kanunda belirtilen limitlerin altında kalan tüccarlar ikinci sınıf tüccar sayılırlar ve işletme defteri tutarlar.
Gider
İŞLETME DEFTERİ
Gelir (hâsılat)
Dönem başı mal mevcudu
Dönem sonu mal mevcudu
Alışlar
( Peşin, Kredili, vadeli alışlar)
Satışlar (Hâsılat)
Giderler – Borçlar
B-) BASİT USULDE VERGİLENDİRME
FORMÜL : Basit usulde Ticari Kazanç = Hâsılat – (Giderler + Satın Alınan Malların Maliyeti)
Basit usule tabi olanlar defter tutmazlar. Bunlara ikinci sınıf tacirlere uygulanan hükümler uygulanır.
Dönem içinde basit usulün şartlarını kaybedenler izleyen yılın başından itibaren Gerçek usule geçerler. Aynı işi yaptıkları sürece bir daha basit usule dönemezler.
TİCARİ KAZANCIN YARI GÖTÜRÜ USULDE TESPİTİ
Gelir vergisine tabi dar mükelleflerin ulaştırma işlerinden elde ettikleri hasılatlarına Maliye Bakanlığı’nca tespit edilen ortalama emsal oranlar uygulanarak safi kazançları tespit edilir. Hava Ulaştırmalarında = %5 Kara Ulaştırmalarında = %12 Deniz Ulaştırmalarında = %15
İhracat istisnası : ihracat istisnasının amacı Türkiye’ye döviz girdisi elde etmek ve ihracatı teşvik etmektir.