RASYONALİZM
*Mutlak bilgi vardır
*Bilginin kaynağı akıldır
*Bilgi doğuştandır
*Ruhta saklı olan bilgiler öğrenilmez , hatırlanır
*Değerler değişmez , davranışlar değişir.
1-)HEGEL
*Temel bilim mantık bilimidir.
*Hakikatin apaçık görüneni mantıkdır.
*Asıl gerçek deneye hiç başvurmadan aklın sınırlarında bulunabilir.
2-)SOKRATES
*Savunduğu bilgi Ahlak ve Erdem bilgisidir .
*Bütün bilgiler doğuştan gelir,bu yüzden öğretmen öğrenciye bir şey öğretmez öğrenci bilgilerini hatırlar.
*Mutlak bilgi vardır.
*Felsenin amacı doğuştan gelen bu bilgileri ortaya çıkarmak.
3-)DESCARTES
*Filozofun görevi sağlam bilgileri elde etmek.
*Her şeyden kuşku duyar.
*Kuşkuyu doğru bilgi için bir araç olarak görür.
*Doğru bilgi deneyimlerimiz aracılığıyla gelir .
*İnsan zihninde iki temel güdü var ; SEZGİ + TÜMDENGELİM
*”Düşünüyorum öyleyse , varım .“Şüphe etmek düşünmek demektir.
*Doğru bilgi aracısızı olarak elde edilir.
*Bilginin kaynağında düşünce vardır.
*Düşünmek, kendisinde şüphe edilmeyecek apaçık bilgiyi gösterir.
4-)PLATON
*Bilgi ideaların bilgisidir.
*İdealar değişmez , gözle görülmez , mutlaktır , duyularla algılanamaz.
*İdealar ancak akıl yoluyla bilinir.
*İdeaların yapısında sürekli bir dinamizm(hareketlilik) vardır.
*Nesne sürekli bir oluş içinde olduğu için duyularla bilinemez.
*Bilgi doğuştan gelir , zihnimizde var olanların hatırlanması ile bilgiler oluşur.
5-)FARABİ
*Farabi’ye göre 2 tür akıl yürütme vardır ;
1-)Zorunlu Akıl Yürütme : Metafizik ve metafiziğin ilkeleri
2-)Olası akıl Yürütme : Aynı neden fazla sonuç çıkaranlar.(ikilem)
*Bilginin 3 kaynağı var ;
-DUYU : Dış dünyayı algılarız .
-AKIL : İç dünyamızı algılarız .
-NAZAR : Doğuştan fikirlere karşılık gelir.
EMPRİSİZM(DENEYCİLİK)
*Mutlak bilgi vardır.
*İnsan zihni doğuştan boştur.
*Bilginin kaynağı Deneyim ve Yaşantılardır .
*Bilgi doğuştan gelmez ,hatırlanmaz ,sonradan öğrenilir.
*Bilimin temel ilkeleri alışkanlıklara dayanır ,alışkanlıkların temeli de deneyime dayanır.
1-) J. LOCKE
*İnsan zihninden doğuştan gelen bilgi yoktur .
*Bütün bilgilerimiz DENEY + DUYULAR’dan gelmektedir.
*İnsan zihni doğuştan boş levha (Tabula Rassa)’ya benzetilir , zamanla duyulardan(deneyimlerden) gelen bilgiyle dolar
*Locke göre gerçeklik ;
-Birincil Nitelikler :Biçim , yayılma ve devinim.
-İkincil Nitelikler : Koku , renk , tat , sertlik
2-) DAVİD HUME
*Zihindeki her şey 5 duyu organımızla gelir.
*Nedensellik ilkesi deneyden bağımsız olarak bilinemez.
*Doğa yasaları ( güneşi doğuşu vs. ) bir alışkanlık ilkesidir.
*Her bilgi deneyden gelir ve deneyden çıkar.
KRİTİSİZM(ELEŞTİRİCİLİK)
*Rasyonalizm + Emprisizim’i uzlaştırmış ( Akıl + Deney) . Doğuştan bilgi yoktur.
*Bilgi = A priori(Deney öncesi bilgi) + A posteriori (Deney sonrası bilgi)
*Doğmatizm ve Rölativizm’i uzlaştırma yoluna gitmiş.
1-)KANT
*Bilginin kazanılmasınde DENEY + AKIL etkilidir.Duyu hammadeyi verir , akıl düzenler işler .
*Temelinde aklın olanaklarını sorgulama vardır.Doğuştan bilgi yoktur.
*Bilgi özneldir , kişinin algılamasına bağlıdır.
*Bilgi A priori + A posteriori’den doğar.
*Duyuların algılamadığı bilgi , mutlak değildir .
PRAGMATİZM(FAYDACILIK)
*Doğru bilginin ölçütü eylem sonucunda sağladığı yarardadır.
*Pragma > eylem demektir.
1-)WİLLİAM JAMES
*Hiçbir tanım veya formül kesin veya değişmez değildir.
*Bir kuram problemi çözemiyorsa o kuramdan vazgeçilmelidir.
*Yararlılık ön plandadır.
*Doğru bilginin ölçütü yaşamda uygulanabilir olmasıdır.
2-) JOHN DEWEY
*Bir düşüncenin doğruluğu , onun bir araç olarak işe yararlılığına bağlıdır.
*Bir şeyin değerini ancak insanla olan ilişkisinden bilebiliriz.
POZİTİVİZM(OLGUCULUK)
*Bilime çok önem verir.
*Mutlak bilgi olguya dayanır
*Olgu , ölçülen, deney ve gözlem konusu olan olaylardır.
*Sadece Deney ve Bilime önem verir.
1-)AUGOST COMTE
*En önemli özelliği doğanın mutlak ve yüce bir amacı olduğunu reddetmesidir.
*Bilimn tek amacı olaylar arasındaki değişmez ilişkileri va yasaları bulmaktır.
*Deney ve Gözlem ile yapılan bilgi pozitif bilgidir.
ANALİTİK FELSEFE(ÇÖZÜMLEYİCİ , MANTIKCI)
*Bilimsel bilgiye , bilimsel önermelere önem verir.
*Bilimsel önermeler , matematik ve mantık diliyle analiz edilmelidir (Sembolik ifadelerle)
1-)WİTTGENSTEİN
*Varlıkların bilgisi ancak dil ile bilenebilir.
*Felsefe temel problem alanları kötü biçimce ortaya koyar.
*Önermeler olguların tesvir ve resimleridir.
*Felsefe yapılan bir etkinliktir
*Felsefi kuramlar oluşturmaktan vazgeçilmelidir.
*Felsefe, dilin çözüme kavuşturulduğu bir yaşam alandır.
ENTÜİYONİZM(SEZGİCİLİK)
*Mutlak bilgiye Sezgiyle ulaşılır.
*Rasyonalizmi eleştirmiş , karşı çıkmıştır.
*İslam dünyasında Gönül Dünyası , Kalp Gözü ile ifade edilirken Batıda Sezgi = Zeka + İç Güdü ile ifade edilmiş.
1-)BERGSON
*Rasyonel bilgi şematik ve soyuttur.Bundan dolayı bilimsel bilgi gerçekliğe nüfuz edemiyor , nesnelerle tamas kuramıyor.
*Gerçekliğe temas eden , nüfuz eden SEZGİ’dir.
*Sezgi gerçekliğin bizzat kendisini bilme imkanı verir.
*Sezgi , aracısız bilgi edinme yetisidir.
*Sezgi , dinamik gerçekliği,bütünlüğü içinde hemen yakalama durumudur.
1-)GAZALİ
*İnsan bilgi yolunda duyu ve akıldan da yararlanır fakat duyular ve bilgiler hakikat bilgisi için yeterizdir.
*Kesin bilgi Sezgi yoluyla bilinir.
*Sezgi insan gönlüne yüce ve manevi bir nur olarak iner.
FENOMENOLOJİ(GÖRÜNGÜ,ÖZ BİLİM)
-HUSSERL
*Bilgide özneye (suje) önem verir.
*Bilgiyi kuran öznedir , bilinçtir.
*Bilinci kuran özlerdir . Özler değişmez , mutlak ,gerçekliklerdir.
*Paranteze alma yöntemi uygulanır.
SEPTİSİZM(ŞÜPHECİLİK) : Phyyron , Timon , Karneades , Empricus
-PHYYRON
*Şüphe amaçtır.
*Duyular ve olgular bize nesleri oldukları gibi yansıttıklarından şüphelidirler.
*Hiçbir şey ispat edilemez.Çünkü her şeyin karşıtı var.
*Yargıyı askıya alırlar . (Mutlu bir yaşam için)
*Duyulara karşı güvensizlik içindedirler.”Duyularımız bizi yanıltır.”
*Nesnelerin gerçek yapısını kavrayamayız.
*Felsefe sadece düşünce etkinliği değil , yaşam biçimidir de.
SOFİSTLERİ(Bilgili Kişi) : Pratogoras , Gorgias
*Her şey insana göre değişir. Her şey Görecelidir(Rölativizm).
*İnsan her şeyin ölçüsüdür.
*Mutlak bilgi yoktur.
NİHİLİZM (HİÇCİLİK)
* Protagoras temsilcisidir.
*Hiçbir şey yoktur , varsa da bilinemez .