MEMUR HUKUKU FİNAL NOTLARI

Devlet Memurlarının Ödev ve Yükümlülükleri:

• Hukuk devleti ilkesinin bir gereği olarak, memurlar ve diğer kamu görevlileri görevlerini yerine getirirken Anayasaya bağlı kalmak zorundadır.
• Memurlar, görevlerini dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayrımı yapmadan yerine getirmekle yükümlüdürler. Buna, tarafsızlık diyoruz.
• Memur üstünün emirlerine, hukuka aykırı emre ilişkin kurallar saklı kalmak üzere, uymak zorundadır. Memur üstünden aldığı emri, hukuka aykırı görürse emri yerine getirmez ve aykırılığı emri verene bildirir.
• Üstün emrinde direnmesi, emrini yazılı olarak tekrarlaması durumunda, memur emri yerine getirir; emri veren sorumlu olur. Konusu suç olan emirler hiçbir şekilde yerine getirilemez.
• Memurlar, günlük çalışma saatlerinde işbaşında bulunmak ve hizmeti kişisel olarak yürütmekle ödevlidir.
• Devlet Memurları Kanunu’na göre, devlet memurları, kendileriyle eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacaklarını ve borçlarını bildirmek zorundadırlar. Mal bildirimi aynı zamanda anayasal bir ödevdir.
• Devlet memurları, görevleri sona erdiğinde, görevle ilgili belge, araç ve gereçleri geri vermekle yükümlüdürler.
• Devlet memurları, resmî sıfatlarının gerektirdiği itibar ve güvene layık olduklarını hizmet içindeki ve dışındaki davranışlarıyla göstermek zorundadır.
• Devlet Memurları, kamu görevleri hakkında basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç veremezler. Bu konuda gerekli bilgi ancak bakanın yetkili kılacağı görevli, illerde valiler veya yetkili kılacağı görevli tarafından verilebilir. Askeri hizmet ile ilgili bilgiler özel kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin yetkili, kıldığı personel dışında hiç bir kimse tarafından açıklanamaz.

Memurlar İçin Konan Yasaklar:

• Memurlar prensip olarak ikinci bir görev alamaz. Ancak bu kuralın istisnaları vardır.
• Devlet Memurları Kanunu’ nda, memurların siyasi partilere girmeleri, herhangi bir siyasi parti veya kişinin yararını veya zararını hedef tutan davranışta bulunmaları yasaklanmıştır.
• Memurlar, görevlerinden ayrılmış bile olsalar, kamu hizmetleriyle ilgili gizli bilgileri, yetkili bakanın yazılı izni olmadıkça açıklayamaz.
• Memurlar, tacir veya esnaf sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya kolektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamaz. (Görevli oldukları kurumların iştiraklerinde kurumlarını temsilen alacakları görevler hariç).
• Memurların doğrudan doğruya veya aracı eliyle hediye istemeleri ve görevleri sırasında olmasa dahi menfaat sağlama amacı ile hediye kabul etmeleri veya iş sahiplerinden borç para istemeleri ve almaları yasaktır.

Kamu Görevlileri Etik Kurulu:

• Kamu Görevlileri Etik Kurulunun görevi, kamu görevlilerinin uymaları gereken saydamlık, tarafsızlık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme gibi etik davranış ilkeleri belirlemek ve uygulamayı gözetmektir.
• Kurul üyeleri dört yıl için Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
• Kurul, kamu görevlilerinin görevlerini yürütürken uymaları gereken etik davranış ilkelerini hazırlayacağı yönetmeliklerle belirlemek, etik davranış ilkelerinin ihlal edildiği iddiasıyla resen veya yapılacak başvurular üzerine gerekli inceleme ve araştırmayı yaparak sonucu ilgili makamlara bildirmek, kamuda etik kültürünü yerleştirmek üzere çalışmalar yapmak veya yaptırmak ve bu konuda yapılacak çalışmalara destek olmakla görevli ve yetkilidir.

Önemli: Anayasa, m. 129/1 Memurlar ve diğer kamu görevlileri Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunmakla yükümlüdürler.

Önemli: DMK, m. 7/1 Devlet memurları siyasi partiye üye olamazlar, herhangi bir siyasi parti, kişi veya zümrenin yararını veya zararını hedef tutan bir davranışta bulunamazlar; görevlerini yerine getirirlerken dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep gibi ayırım yapamazlar; hiçbir şekilde siyasi ve ideolojik amaçlı beyanda ve eylemde bulunamazlar ve bu eylemlere katılamazlar.

Önemli: DMK, m. 14 Devlet memurları, kendileriyle eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları hakkında, özel kanunda yazılı hükümler uyarınca, mal bildirimi verirler.

Önemli: DMK, Ek m. 19 Devlet memurları, kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmeliklerin öngördüğü kılık ve kıyafet kurallarına uymak mecburiyetindedirler.

Önemli: DMK, m. 15 Devlet memurları, kamu görevleri hakkında basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç veremez. Bu konuda gerekli bilgi ancak bakanın yetkili kılacağı görevli, illerde valiler veya yetkili kılacağı görevli tarafından verilebilir. Askeri hizmet ile ilgili bilgiler özel kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin yetkili, kıldığı personel dışında hiç bir kimse tarafından açıklanamaz.

Önemli: DMK, m. 87/1 Memurlara;

1. Bu Kanuna tabi kurumlarda,
2. Sermayesinin tamamı Devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan iktisadi kurumlar ile sermayesinin yarısından fazlası Devlete ait bankalarda,
3. Özel kanunlarla veya özel kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlarda,

ç. Yukarıdaki bentlerde yazılı idare, kuruluş ve bankalar tarafından sermayelerinin yarısından fazlasına katılmak suretiyle kurulan kuruluşlarla bunların aynı oranda katılmaları ile vücut bulan kurumlarda, ikinci görev verilemez; bu kurumlardan her ne ad ile olursa olsun para ödenemez ve yarar sağlanamaz.

Önemli: DMK, m. 26 Devlet memurlarının kamu hizmetlerini aksatacak şekilde memurluktan kasıtlı olarak birlikte çekilmeleri veya görevlerine gelmemeleri veya görevlerine gelip de Devlet hizmetlerinin ve işlerinin yavaşlatılması veya aksatılması sonucunu doğuracak eylem ve hareketlerde bulunmaları yasaktır.

Önemli: DMK, m. 28 Memurlar Türk Ticaret Kanunu’ na göre (Tacir) veya (Esnaf ) sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar. (Görevli oldukları kurumların iştiraklerinde kurumlarını temsilen alacakları görevler hariç).Memurlar, mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeriyerler açamaz; gerçek kişilere, özel hukuk tüzel kişilerine veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait herhangi bir iş yerinde veya vakıf yükseköğretim kurumlarında çalışamaz. Memurların üyesi oldukları yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulmuş yardım sandıklarının yönetim, denetim ve disiplin kurulları üyelikleri ile özel kanunlarda belirtilen görevler bu yasaklamanın dışındadır. Eşleri, reşit olmayan veya mahcur olan çocukları, yasaklanan faaliyetlerde bulunan memurlar bu durumu 15 gün içinde bağlı oldukları kuruma bildirmekle yükümlüdürler.

Türk Ticaret Kanunu:

1. Bir ticari işletmeyi, kısmen de olsa kendi adına işleten kişiye tacir denir.
2. Bir ticari işletmeyi kurup açtığını, sirküler, gazete, radyo, televizyon ve diğer ilan araçlarıyla halka bildirmiş veya işletmesini ticaret siciline tescil ettirerek durumu ilan etmiş olan kimse, fiilen işletmeye başlamamış olsa bile tacir sayılır.
3. Bir ticari işletme açmış gibi ister kendi adına ister adi bir şirket veya her ne suretle olursa olsun hukuken var sayılmıyan diğer bir şirket adına ortak sıfatıyla işlemlerde bulunan kimse, iyi niyetli üçüncü kişilere karşı tacir gibi sorumlu olur.

Dikkat: Memurlar şahıs şirketlerine ortak olamaz. Buna karşılık, anonim veya limited şirket gibi sermaye şirketlerine ortak olabilirler fakat bu şirketlerde yönetim kurulu, denetim kurulu üyesi veya müdür olamaz.

Önemli: DMK, m 29 Devlet memurlarının doğrudan doğruya veya aracı eliyle hediye istemeleri ve görevleri sırasında olmasa dahi menfaat sağlama amacı ile hediye kabul etmeleri veya iş sahiplerinden borç para istemeleri ve almaları yasaktır. Kamu Görevlileri Etik Kurulu, hediye alma yasağının kapsamını belirlemeye ve en az genel müdür veya eşiti seviyedeki üst düzey kamu görevlilerince alınan hediyelerin listesini gerektiğinde her takvim yılı sonunda bu görevlilerden istemeye yetkilidir.

Memurların Maaş Rejimi:

• Memur olarak atananlar göreve başladıkları günden itibaren aylığa hak kazanırlar. Aylık kadroya girmenin ve memurluk sıfatı kazanmanın bir sonucudur.
• Devlet Memurları Kanunu ve memurlara parasal olanaklar sağlamaya yönelik öteki hukuksal düzenlemeler günümüzde tek ücret ilkesinden uzaklaşılmasına yol açmıştır.
• Katsayı, memurların aylık tutarlarının hesaplanmasında, gösterge rakamıyla çarpılmak üzere saptanan bir sayıdır ve Bütçe Kanunuyla belirlenir.

Memurların Yükselmeleri:

• Görev ve unvanında değişiklik olmaksızın memurun belirli bir hizmet süresi ve yeteneğini göstermesi hâlinde aylıkça ilerlemesine “yatay ilerleme” ya da “kademe ilerlemesi” denir. Kademe ilerlemesi her memurun yasal hakkıdır. Bu konuda idarenin takdir yetkisi yoktur.
• Memurun bir alt dereceden bir üst dereceye geçmesine derece yükselmesi denir. Bunun için, üst derecede açık bir kadronun bulunması, alt derece içinde en az üç yıllık ve bu derecenin üçüncü kademesinde bir yıllık bekleme süresinin dolmuş olması, kadronun tahsis edildiği görev için öngörülen niteliklerin elde edilmiş olması gerekir.

Memurların Yer Değiştirmesi ve Kadronun Kaldırılması:

• Kurumlarda yer değiştirme suretiyle atanmalar; hizmetlerin gereklerine, özelliklerine, Türkiye’nin ekonomik, sosyal, kültürel ve ulaşım şartları yönünden benzerlik ve yakınlık gösteren iller gruplandırılarak tespit edilen bölgeler arasında adil ve dengeli bir sistem içinde yapılır.
• Aynı kurumun başka başka yerlerde bulunan aynı sınıftaki memurları karşılıklı olarak yer değiştirme suretiyle atanmalarını isteyebilirler.
• Bir kurumdan başka bir kuruma geçmek isteyen memur, kurumlararası nakil için bulunduğu kurumun da muvafakatini almalıdır.
• Memurların eşit dereceler arasında veya derece yükselmesi suretiyle sınıf değiştirmeleri caizdir. Bu şekilde sınıf değiştireceklerin geçecekleri sınıf ve görev için bu Kanunda, kuruluş kanunlarında veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen niteliklere sahip olmaları şarttır. Bu durumda sınıfları değişenlerin eski sınıflarının derecesinde elde ettikleri kademelerde geçirdikleri süreler yeni sınıflardaki derecelerinde dikkate alınır.
• Kurumlar, görev ve unvan eşitliği gözetmeksizin kazanılmış hak dereceleriyle, memurları, bulundukları kadro derecelerine eşit veya 68. maddedeki esaslar çerçevesinde daha üst, kurum içinde aynı veya başka yerlerdeki diğer kadrolara naklen atayabilirler.
• Kadrosu kaldırılan memurlar, en geç altı ay içinde kendi kurumlarında niteliklerine uygun bir kadroya atanırlar. Bu memurlar, kurumlarında atama imkânı bulunmaması hâlinde aynı süre içinde başka bir kurumdaki kadrolara atanmak üzere Devlet Personel Başkanlığına bildirilir.
• Kadrosu kaldırılan memurlar, atama işlemi yapılıncaya kadar kurumlarında niteliklerine uygun işlerde çalıştırılır ve yeni bir kadroya atanıncaya kadar eski kadrolarına ait mali haklardan ve sosyal yardımlardan yararlanmaya devam ederler.

Personel Başarı Değerlendirmesi:

• Personel başarı değerlemesine ilişkin çağdaş sistemler yalnızca personelin belirli bir dönemdeki performansının iş gereklerine, görev tanımlarına ve performans standartlarına uygunluk derecesini belirlemeye hizmet etmekle kalmayıp, aynı zamanda personelin gelecekte göstereceği gelişme düzeyi hakkında da bir yargıya varmayı amaçlar.

Ücretlerde denklik: Mali haklar yönüyle kamu personeline benzer bir rejim uygulanması.

Ücret açıklığı: Ücretin aleniliğini sağlamak için, memura ödenen para ve yan ödemelerin tam bir açıklıkla belirlenmesi.

Katsayı: Memur aylıklarının hesaplanmasında esas alınan ve Bütçe Kanunuyla belirlenen sayı.

Taban aylığı: Memur aylıklarının hesaplanmasında 1000 gösterge rakamının katsayı ile çarpılması sonucu bulunan miktar.

Kıdem aylığı: Hizmet yıllarına göre değişen göstergelerin katsayı ile çarpılması sonucu bulunan miktar.

Önemli: DMK, m. 86/1 Memurların kanuni izin, geçici görev, disiplin cezası uygulaması veya görevden uzaklaştırma nedenleriyle işlerinden geçici olarak ayrılmaları halinde yerlerine kurum içinden veya diğer kurumlardan veya açıktan vekil atanabilir.

Önemli: DMK, m. 72/1 Kurumlarda yer değiştirme suretiyle atanmalar; hizmetlerin gereklerine, özelliklerine, Türkiye’nin ekonomik, sosyal, kültürel ve ulaşım şartları yönünden benzerlik ve yakınlık gösteren iller gruplandırılarak tespit edilen bölgeler arasında adil ve dengeli bir sistem içinde yapılır.

Önemli: DMK, m. 72/2 Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde ataması, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere 74 ve 76 ncı maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılır. Yer değiştirme suretiyle atanmaya tabi memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun münhal bir görev bulunmaması ve ilgilinin de talebi halinde, bu personele eşinin görev süresi ile sınırlı olmak üzere (…) izin verilebilir.

Becayiş Aynı kurumun farklı yerlerde bulunan aynı sınıftaki memurlarının kendi istekleri ve amirlerinin onayıyla karşılıklı olarak yer değiştirmeleri.

Dikkat: Bir kurumdan başka bir kuruma geçmek isteyen memur önce bulunduğu kurumun rızasını almalıdır.

Önemli: DMK, m. 71/1 Memurların eşit dereceler arasında veya derece yükselmesi suretiyle sınıf değiştirmeleri caizdir. Bu şekilde sınıf değiştireceklerin geçecekleri sınıf ve görev için bu Kanunda, kuruluş kanunlarında veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen niteliklere sahip olmaları şarttır. Bu durumda sınıfları değişenlerin eski sınıflarının derecesinde elde ettikleri kademelerde geçirdikleri süreler yeni sınıflardaki derecelerinde dikkate alınır.

Önemli: DMK, m. 76/1 Kurumlar, görev ve unvan eşitliği gözetmeden kazanılmış hak aylık dereceleriyle memurları bulundukları kadro derecelerine eşit veya 68 inci maddedeki esaslar çerçevesinde daha üst, kurum içinde aynı veya başka yerlerdeki diğer kadrolara naklen atayabilirler.

Önemli: DMK, m. 76/2 Memurlar istekleri ile, kurumlarında kazanılmış hak derecelerinin en çok üç derece altında aynı veya başka yerlerdeki kadrolara atanabilirler.

Disiplin ve Disiplin Yaptırımı Kavramı:

• Disiplin yaptırımı, kurum düzenini ve idareye duyulan güven ve saygıyı sağlamak amacıyla disipline aykırı davranışların bastırılması için uygulanan bireysel yaptırımlardır.
• Disiplin yaptırımının hukuki niteliğini açıklamakta kullanılan teorik yaklaşımlardan biri, sözleşme görüşüdür. Bu görüş, devletin kamu görevlileri üzerinde sahip olduğu disiplin yaptırımı yetkisini sözleşmeye dayandırmaktadır.
• Diğer bir görüşe göre ise disiplin yaptırımı uygulama yetkisi sözleşmeden çok kurumsal kurallardan kaynaklanır.

Disiplin Hukukuna Hakim Olan Başlıca İlkeler:

• Disiplin hukukuna hakim başlıca ilkeler şunlardır: Savunma hakkına saygı ilkesi, oranlılık ilkesi, çift disiplin yaptırımı uygulama yasağı
• Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez (savunma hakkına saygı ilkesi).
• Disiplin hukuku alanında devlet memuruna uygulanan yaptırım ile bunu gerektiren disiplin fiili arasında adil bir “oran” olmalı (oranlılık ilkesi).
• Bir kurumda disiplin fiiline bu fiil tekrarlanmadıkça ancak bir defa disiplin yaptırımı uygulanabilir (çift disiplin yaptırımı uygulama yasağı).

Disiplin Soruşturmasının Usule İlişkin Kuralları ve Disiplin Yaptırımları:

• Disiplin yaptırımını gerektiren bir fiilin işlenmesi hâlinde disiplin soruşturmasına soruşturma emri ile başlanır.
• Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından; kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra, atamaya yetkili amirler, il disiplin kurullarının kararlarına dayanan hâllerde valiler tarafından verilir. Devlet memurluğundan çıkarma cezası, amirlerin bu yoldaki isteği üzerine, memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kurulu kararı ile verilir.
• Uyarma, memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.
• Kınama, memura görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.
• Aylıktan kesme, memurun brüt aylığından 1/30-1/8 arasında kesinti yapılmasıdır.
• Kademe ilerlemesinin durdurulması, fiilin ağırlık derecesine göre memurun, bulunduğu kademede ilerlemesinin 1-3 yıl durdurulmasıdır.
• Devlet memurluğundan çıkarma, bir daha Devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarmaktır.
• Aynı olaydan dolayı memur hakkında ceza mahkemesinde kovuşturmaya başlanmış olması, disiplin kovuşturmasını geciktirmez.
• Geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan ve ödül veya başarı belgesi alan memurlar için verilecek yaptırım kararlarında bir derece hafif olanı uygulanabilir.
• Fiil ve hallerin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında bir ay içinde, memurluktan çıkarma cezasında altı ay içinde disiplin kovuşturmasına başlanmadığı takdirde disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar (soruşturma zamanaşımı).
• Disiplin yaptırımını gerektiren fiil ve hâllerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl içinde disiplin yaptırımı uygulamasına karar verilmediği takdirde yaptırım uygulama yetkisi zaman aşımına uğrar (yaptırım zamanaşımı).
• Disiplin amirleri tarafından verilen uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarına karşı itiraz disiplin kuruluna, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı yüksek disiplin kuruluna itiraz edilebilir. DMK’de öngörülen disiplin cezalarına karşı idari yargı yolu açıktır.

Memurlar Hakkında Ceza Kovuşturması:

• Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için izin vermeye yetkili merciler ve izlenecek usul 4483 sayılı Kanunla düzenlenmiştir.
• Cumhuriyet başsavcıları, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin bu Kanun kapsamına giren suçlarına ilişkin herhangi bir ihbar veya şikâyet aldıklarında veya böyle bir durumu öğrendiklerinde, ivedilikle toplanması gerekli ve kaybolma ihtimali bulunan delilleri tespitten başka hiçbir işlem yapmayarak ve hakkında ihbar veya şikâyette bulunulan memur veya diğer kamu görevlisinin ifadesine başvurmaksızın evrakın bir örneğini ilgili makama göndererek soruşturma izni isterler.
• İzin vermeye yetkili merci, 4483 sayılı Kanun kapsamına giren bir suç işlediğini bizzat veya söz konusu kanunun 4. maddesinde belirtildiği şekilde öğrendiğinde bir ön inceleme başlatır.
• Soruşturma izni verilmesine ilişkin karara karşı hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisi, soruşturma izni verilmemesine ilişkin karara karşı Cumhuriyet başsavcılığı veya şikayetçi, izin vermeye yetkili merciler tarafından verilen işlememe koymama kararına karşı şikayetçi itiraz yoluna gidebilir. İtiraz süresi, yetkili merciin kararının tebliğinden itibaren 10 gündür.

Görevden Uzaklaştırma:

• Soruşturma veya yargılama sonunda yetkili mercilerce; haklarında memurluktan çıkarmadan başka bir disiplin cezası verilenler, yargılamanın men’ine veya beraatine karar verilenler, hükümden evvel haklarındaki kovuşturma genel af ile kaldırılanlar, görevlerine ve memurluklarına ilişkin olsun veya olmasın memurluğa engel olmayacak bir ceza ile hükümlü olup cezası ertelenenler hakkındaki görevden uzaklaştırma tedbiri bu kararların kesinleşmesi üzerine kaldırılır.
• Görevden uzaklaştırma, hizmet gerekleri bakımından görevi başında kalması sakıncalı olan Devlet memuru hakkında uygulanan geçici bir tedbirdir.
• Görevden uzaklaştırma, hakkında ceza kovuşturması veya disiplin soruşturması açılan memurlar için uygulanabilir. Soruşturma henüz açılmamış olmakla birlikte, ileride açılacak ise yine görevden uzaklaştırma tedbiri uygulanabilir. Görevinden uzaklaştırılan Devlet memurları hakkında görevden uzaklaştırmayı izleyen 10 iş günü içinde soruşturmaya başlanması gerekir.
• Görevden uzaklaştırmaya yetkili makamlar; atamaya yetkili amirler, Bakanlık ve genel müdürlük müfettişleri, illerde valiler, ilçelerde ise kaymakamlardır.
• Görevden uzaklaştırılan memurun görevle ilişkisi kesilir. Ancak memurluk statüsü sona ermez. Görevden uzaklaştırılan memura bu sure içinde aylığının 2/3’ü ödenir.
• Görevden uzaklaştırma tedbiri, disiplin soruşturması nedeniyle alınmışsa en çok üç ay sürebilir. Aynı tedbir, bir ceza kovuşturması dolayısıyla alınmış ise her iki ayda bir gözden geçirilir ve ulaşılan sonuç ilgiliye bildirilir.

Otokratik Disiplin Disipline bastırıcı bir işlev yükleyen, sert ve şiddetli yaptırımlar öngören disiplin anlayışı.

Demokratik Disiplin Disipline yapıcı bir işlev yükleyen disiplin anlayışı.

Disiplin Yaptırımı Kurum düzenini ve idareye duyulan güven ve saygıyı sağlamak amacıyla disipline aykırı davranışların bastırılması için uygulanan bireysel yaptırımlardır.

Önemli: DMK, m. 130 Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Soruşturmayı yapanın veya yetkili disiplin kurulunun 7 günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmayan memur, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.

Önemli: Anayasa, m. 129/2 Memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve bunların üst kuruluşları mensuplarına savunma hakkı tanınmadıkça disiplin cezası verilemez.

Oranlılık İlkesi Disiplin suçunun ağırlığıyla disiplin cezasının sertliği arasında makul bir oran olması.

Önemli: Anayasa, m. 38/1 Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.

Önemli: Anayasa, m. 38/3 Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur.

Soruşturma Emri Yetkili disiplin amiri tarafından verilen ve disiplin soruşturmasını başlatan karar.

Uyarma Memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.

Önemli: DMK, m. 126 Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından; kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra, atamaya yetkili amirler il disiplin kurullarının kararlarına dayanan hallerde Valiler tarafından verilir. Devlet memurluğundan çıkarma cezası amirlerin bu yoldaki isteği üzerine, memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kurulu kararı ile verilir. Disiplin kurulu ve yüksek disiplin kurulunun ayrı bir ceza tayinine yetkisi yoktur, cezayı kabul veya reddeder. Ret halinde atamaya yetkili amirler 15 gün içinde başka bir disiplin cezası vermekte serbesttirler. Özel kanunların disiplin cezası vermeye yetkili amir ve kurullarla ilgili hükümleri saklıdır.

Kınama Memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.

Kademe İlerlemesinin Durdurulması Fiilin ağırlık derecesine göre memurun, bulunduğu kademede ilerlemesinin 1-3 yıl durdurulmasıdır.

Aylıktan Kesme Memurun, brüt aylığından 1/30-1/8 arasında kesinti yapılmasıdır.

Önemli: DMK, m. 131/1, 2 Aynı olaydan dolayı memur hakkında ceza mahkemesinde kovuşturmaya başlanmış olması, disiplin kovuşturmasını geciktiremez. Memurun ceza kanununa göre mahkûm olması veya olmaması hâlleri, ayrıca disiplin cezasının uygulanmasına engel olamaz.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Bir daha devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarmaktır.

Haksız Tahrik Cezayı azaltan bir nedendir. TCK’ ye göre, haksız bir fiilin meydana getirdiği öfke veya şiddetli üzüntünün etkisi altında suç işleyen kişiye daha az ceza verilir (TCK md. 29).

Önemli: DMK, m. 125/3: Geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan ve ödül veya başarı belgesi alan memurlar için verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilir.

Soruşturma Zamanaşımı Disiplin cezasını gerektiren fiil ve durumların öğrenildiği tarihten itibaren belli bir sure içinde disiplin soruşturmasına başlanmasını gerektiren, aksi hâlde disiplin soruşturması açılmasını engelleyen zamanaşımı türü.

Yaptırım Zamanaşımı Disiplin yaptırımını gerektiren fiil ve hâllerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl içinde disiplin yaptırımı uygulamasına karar verilmediği takdirde yaptırım uygulama yetkisini kaldıran zamanaşımı türü.

Önemli: DMK, m. 128 Disiplin amirleri uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını soruşturmanın tamamlandığı günden itibaren 15 gün içinde vermek zorundadır. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren hâllerde soruşturma dosyası, kararını bildirmek üzere yetkili disiplin kuruluna 15 gün içinde tevdi edilir. Disiplin kurulu, dosyayı aldığı tarihten itibaren 30 gün içinde soruşturma evrakına göre kararını bildirir. Memurluktan çıkarma cezası için disiplin amirleri tarafından yaptırılan soruşturmaya ait dosya, memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kuruluna tevdiinden itibaren azami altı ay içinde bu kurulca, karara bağlanır.

4483 s. Kanun, m. 1 Bu Kanunun amacı, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için izin vermeye yetkili mercileri belirtmek ve izlenecek usulü düzenlemektir.

4483 s. K. m. 4/1 Cumhuriyet başsavcıları, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin bu Kanun kapsamına giren suçlarına ilişkin herhangi bir ihbar veya şikâyet aldıklarında veya böyle bir durumu öğrendiklerinde ivedilikle toplanması gerekli ve kaybolma ihtimali bulunan delilleri tespitten başka hiçbir işlem yapmayarak ve hakkında ihbar veya şikâyette bulunulan memur veya diğer kamu görevlisinin ifadesine başvurmaksızın evrakın bir örneğini ilgili makama göndererek soruşturma izni isterler.

Önemli: Soruşturma izni verilmesine ilişkin karara karşı, bildirimden itibaren 10 gün içinde hakkında soruşturma için izin verilen memur veya diğer kamu görevlisi itiraz yoluna gidebilir.

Görevden Uzaklaştırma Hizmet gerekleri bakımından görevi başında kalması sakıncalı olan bir devlet memuru hakkında uygulanan geçici bir tedbir.

Önemli: DMK, m. 141/1 Görevden uzaklaştırılan ve görevi ile ilgili olsun veya olmasın herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınan memurlara bu süre içinde aylıklarının üçte ikisi ödenir. Bu gibiler bu Kanunun öngördüğü sosyal hak ve yardımlardan faydalanmaya devam ederler.

Önemli: DMK, m. 140 Haklarında mahkemelerce cezai kovuşturma yapılan devlet memurları da 138. maddedeki yetkililer tarafından görevden uzaklaştırılabilir.

İdari Vesayet Devletin bütünlüğünü ve kamu hizmetlerinin tüm ülke düzeyinde uyumlu bir biçimde yürütülmesini sağlamak için devlet tüzel kişiliğinin ve bu tüzel kişiliği temsil eden merkezî idarenin yerinden yönetim kuruluşları üzerinde sahip olduğu denetim yetkisidir.

DMK, m. 143 Soruşturma veya yargılama sonunda yetkili mercilerce:

1. Haklarında memurlukta çıkarmadan başka bir disiplin cezası verilenler;
2. Yargılamanın men’ine veya beraatine karar verilenler;
3. Hükümden evvel haklarındaki kovuşturma genel af ile kaldırılanlar;

ç.  Görevlerine ve memurluklarına ilişkin olsun veya olmasın memurluğa engel olmayacak bir ceza ile hükümlü olup cezası ertelenenler; Bu kararların kesinleşmesi üzerine haklarındaki görevden uzaklaştırma tedbiri kaldırılır.

Önemli: DMK, m. 144 140 ıncı ve 142 nci maddelerde 143 üncü maddenin a, b, c fıkralarında yazılı olanlar hakkındaki görevden uzaklaştırma tedbiri, Devlet memurunun soruşturmaya konu olan fiillerinin, hizmetlerini devama engel olmadığı hâllerde her zaman kaldırılabilir.

Zımnî Ret

İdarenin kendisine yapılan bir istemi, belli bir süre içinde cevaplamaması durumunda, istemi reddetmiş sayılmasıdır.

Önemli: DMK, m. 139 Görevinden uzaklaştırılan devlet memurları hakkında görevden uzaklaştırmayı izleyen 10 iş günü içinde soruşturmaya başlanması şarttır. Memuru görevden uzaklaştırdıktan sonra memur hakkında derhâl soruşturmaya başlamıyan, keyfi olarak veya garaz veya kini dolayısıyla bu tasarrufu yaptığı, yaptırılan soruşturma sonunda anlaşılan amirler, hukuki, mali ve cezai sorumluluğa tabidir.

İdareye ve Hizmetten Yararlananlara Karşı Mali Sorumluluk

• Devlet memurları, görevlerini yerine getirirken gerekli dikkat ve özeni göstermek, kendilerine teslim edilen devlet malını korumak ve her an hizmete hazır hâlde bulundurmak için gerekli önlemleri almak zorundadır.
• Devlet memurunun kasıt, kusur, ihmal veya tedbirsizliği sonucu idare zarara uğratılmışsa bu zararın ilgili memur tarafından rayiç bedeli üzerinden ödenmesi esastır.
• Zararların ödettirilmesinde bu konudaki genel hükümler uygulanır. Ancak fiilin meydana geldiği tarihte en alt derecenin birinci kademesinde bulunan memurun brüt aylığının yarısını geçmeyen zararlar, kabul etmesi hâlinde disiplin amiri veya yetkili disiplin kurulu kararına göre ilgili memurca ödenir.
• Kişiler kamu hukukuna tabi görevlerle ilgili olarak uğradıkları zararlardan dolayı bu görevleri yerine getiren personel aleyhine değil, ilgili kurum aleyhine dava açarlar. Ancak Devlet dairelerine tevdi veya bu dairelerce tahsil veya muhafaza edilen para ve para hükmündeki değerli kağıtların ilgili personel tarafından zimmete geçirilmesi hâlinde, zimmete geçirilen miktar, cezai takibat sonucu beklenmeden Hazine tarafından hak sahibine ödenir. Kurumun, genel hükümlere göre sorumlu personele rücu hakkı saklıdır.

Memurun Kişisel Kusuru ve Bunun Hizmet Kusurundan Ayırt Edilmesi

• Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmelik md. 6’ya göre, memurların zararları tazmin mükellefiyetinin doğması için; zararın mevcut olması, zararın doğrudan doğruya memurun fiilinden kaynaklanması, zararın mücbir sebepten hasıl olmaması gerekir.
• Kamu görevlilerinin görevlerini yürütürken düşmanlık, siyasal kin ve rekabet, kişisel ihtiras ya da kişisel menfaat temini gibi nedenlerle zarar verici işlem ya da eylemlerde bulunmaları kişisel kusur kapsamındadır.
• Görev kusuru, geniş anlamda kişisel kusur olmakla birlikte, aslında hizmet kusuru niteliği taşıyan, ancak hizmet kusurunun anonimliğinden çıkarak, kamu personelinin hizmet içinde veya hizmet dolayısıyla, kendisine verilen ödev, yetki ve araçlardan yararlanarak işlediği, kendisine atıf ve izafe edilebilecek nitelikteki hukuka aykırı davranışları olarak tanımlanabililir.

Kamu Görevlisine Rücû ve Zararın Tazmini ile İlgili Düzenlemeler

• İdare, memurların kişilere verdikleri zararı tazmin ettikten sonra, ödediği tazminatı ilgili memura rücu edebilir. Diğer bir deyişle memura dönerek ödediği miktarı ondan talep edebilir.
• Anayasamızın 40/3. maddesine göre, kişinin, resmî görevliler tarafından vaki haksız işlemler sonucu uğradığı zarar, kanuna göre, Devletçe tazmin edilir. Devletin sorumlu olan ilgili görevliye rücu hakkı saklıdır. Anayasamızın 129/5. maddesine göre, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin yetkilerini kullanırken işledikleri kusurlardan doğan tazminat davaları, kendilerine rücu edilmek kaydıyla ve kanunun gösterdiği şekil ve şartlara uygun olarak ancak idare aleyhine açılabilir.

Sorumluluğu Azaltan veya Ortadan Kaldıran Hâller

• Memurun mali sorumluluğundan söz edebilmek için maddi ve hukuki birtakım sebep ve şartlar bir araya gelmelidir. Bunlardan birinin yokluğu sorumluluğun tamamen ya da kısmen ortadan kalkması sonucunu doğurur. Memurun sorumluluğunun doğabilmesi için kişisel kusurunun bulunması gerekmektedir.
• Kusursuz sorumluluk hâllerinde belirlenebilecek kusur olmadığından memurun sorumluluğu doğmayacaktır. Hizmet kusurunu ortadan kaldıran bir neden bakımından da memurun ya da kamu personelinin sorumluluğu doğmayacaktır.
• Zarar, tamamen zarar görenin kusurundan kaynaklanmışsa idarenin sorumluluğu kalkar. Zarar, zarar görenin kusurlu davranışı sonucu artmış ise, idarenin sorumluluğu zarar görenin kusuru oranında azalır.
• Zarar tamamen üçüncü kişinin kusurundan kaynaklanmış ise, gerekli önlemleri alan idarenin kusurlu sorumluluğundan söz edilemez. Buna karşılık zarar, üçüncü kişinin kusurlu davranışı sonucu artmış ise, idarenin kusur sorumluluğu, zarardaki artış oranında azalır.
• Beklenmeyen hal, idarenin kusursuz sorumluluğunu kaldırmaz. Ancak beklenmeyen hal söz konusu ise, idarenin hizmet kusuruna dayalı sorumluluğundan söz edilemez.
• Mücbir sebebin varlığı halinde idarenin faaliyeti ile zarar arasında nedensellik bağı kurulamayacağından idarenin kusurlu sorumluluğundan da, kusursuz sorumluluğundan da söz edilemez.

Memuriyeti Sona Erdiren Sebepler

• Memurluğu sona erdiren sebepler şunlardır: Çekilme (istifa), çekilmiş sayılma, devlet memurluğundan çıkarılma (ihraç), koşullarda eksiklik, ölüm, bağdaşmazlık ve emeklilik.
• Belli bir yaşa ulaşmış ve belli hizmet süresini doldurmuş olan memurların, kendilerine bazı sosyal haklar verilmesi ile memurluk statüsünden çıkarılmasına emeklilik denir.
• Çekilme, memurun tek yanlı bir irade açıklaması ve kendi isteği ile memurluktan ayrılmasıdır.
• Çekilmiş sayılma, bir memurun belli koşulların gerçekleşmesi hâlinde idarenin yapacağı bir işlem ile çekilmiş sayılmasıdır.
• Disiplin cezası olarak memurluktan çıkarmada yüksek disiplin kurulu kararı gerekir.
• Memurluğa alınma koşullarından herhangi birini taşımadığı sonradan anlaşılan ya da bu koşullardan birini memuriyet sırasında kaybedenlerin memurlukları sona erer.
• Memurun, memurlukla bağdaşmayan bir görevi kabul etmesi hâlinde memurluğu sona erer.
• Ölüm hâlinde de doğal olarak memurluk sona erer.

Önemli: DMK, m. 13/1: Kişiler kamu hukukuna tabi görevlerle ilgili olarak uğradıkları zararlardan dolayı bu görevleri yerine getiren personel aleyhine değil, ilgili kurum aleyhine dava açar. Ancak Devlet dairelerine tevdi veya bu dairelerce tahsil veya muhafaza edilen para ve para hükmündeki değerli kâğıtların ilgili personel tarafından zimmete geçirilmesi hâlinde zimmete geçirilen miktar, cezai takibat sonucu beklenmeden Hazine tarafından hak sahibine ödenir. Kurumun, genel hükümlere göre sorumlu personele rücu hakkı saklıdır.

• İdari İşlem: İdarenin tek yanlı iradesiyle hukuki sonuç doğuran işlemlerdir.
• Düzenleyici İdari İşlem: Genel, soyut, sürekli, objektif nitelikte olup bir defa uygulanmakla tükenmeyen tüzük, yönetmelik gibi kural işlemlerdir.
• Öznel İşlem: Süjeye göre değişen bireysel işlemlerdir.

İdari Eylem: Dar anlamda idarenin kamu hukuku alanındaki maddi fiil ve hareketleridir.

Mücbir Sebep: İdarenin iradesi dışında ortaya çıkan, önceden görülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan harici olaylardır.

Beklenmeyen Hâl: Önceden görülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan, idarenin faaliyetleri içinde bulunan olaylardır.

Ölüm Yardımı Ödeneği: Memurun ölümü hâlinde sağlığında bildiri ile gösterdiği kimseye, eğer bildiri vermemiş ise eşine ve çocuklarına, bunlar yoksa ana ve babasına, bunlar da yoksa kardeşlerine en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) iki katı tutarında ölüm yardımı ödeneği verilir.

Çekilme: Memurun kendi isteğiyle memurluk statüsünün sona erdirilmesidir.

Çekilmiş Sayılma: Bir memurun kanunda öngörülmüş koşulların gerçekleşmesi hâlinde idarenin yapacağı bir işlemle istifa etmiş sayılmasıdır.

Bağdaşmazlık: Memurun memurlukla bağdaşmayan bir görevi kabul etmesi hâlinde memurluğun sona ermesidir.

İlgili Kategoriler

Anadolu AÖF AÖF Ders Notları