1. Türkiye’de Ticaret

   Her türlü mal ve hizmetlerin el ve yer değiştirmesine, maddi unsurlar veya takas usulüyle alım satımına ticaret denir. İç ve dış ticaret olmak üzere ikiye ayrılır.

• Dış ticaret hacmi = İthalat + İhracat
• Dış ticaret açığı = İthalat > İhracat
• Dış ticaret fazlası = İthalat < İhracat

NOT! Türkiye’nin günümüzde ihracatından elde ettiği gelir ithalat için ödenen paranın ancak %64’ünü karşılayabilmektedir.

UYARI! Türkiye ilk kez dış ticaret fazlasını 1940 yılında vermiştir. Bu tarihten sonra sürekli dış ticarette açık oluşmuştur. 1940 yılında savaş nedeniyle tüm dünyada üretimler durmuş ve yurt dışından pek bir şey alınamamıştır. Günümüzde dış ticaret açığının oldukça fazla olmasının en temel nedeni ithalatın oldukça fazla olması ve en fazla enerji ithalatına para ödenmesidir.

UYARI! Türkiye’nin her geçen yıl artan dış ticaret açığının kapatabilmesi için yapılması gereken çalışmalar şunlardır:

• Kaliteli ve ucuz ürünler üreterek, tanıtımını yapmak ve pazarlamak,
• Yeni pazarlar bulmak ve mevcut pazarlarla birlikte pazar payını artırmak,
• Endüstri ürünleri ve bunların içinde daha çok gelir getiren ürünlerin dış satımını artırmak,
• Dış alım giderlerini azaltmak,
• Turizm gelirlerini artırmaktır. 

1. İç Ticaret

Mal ve hizmetlerin Türkiye’nin bölge ve bölümleri arasında el değiştirmesidir. Türkiye’de iç ticaret oldukça fazladır. Bu duruma etki eden şunlardır:

• İklim çeşitliliğine bağlı olarak tarım ürünlerinin çeşitli olması, her tarım ürününün her bölgede olmaması,
• Ülke içinde sanayi tesislerinin dengesiz dağılması,
• Nüfusun ülkenin bölümlerine göre dengesiz dağılması,
• Yaz ve kış turizmine bağlı bazı yörelerin oldukça fazla nüfuslanması,
• Ulaşımın gelişmesine bağlı olarak ülkenin her yerine erişilebilmesi,
• Reklam ve tanıtım faaliyetlerinin artmasına bağlı olarak her tür üründen haberdar olunması,
• Pazarlama imkânlarının ve tekniklerinin gelişmesi.

NOT! Türkiye’nin sanayi ve nüfus bakımından önde olan ülkeleri aynı zamanda i en önemli ticaret merkezi konumundaki illerdir.

• İstanbul
• İzmir
• Ankara
• Adana
• Kayseri
• Bursa
• Antalya
• Konya ve Gaziantep’tir. 

NOT! Tarım ürünlerinin her yerde yetişmemesi tarım ürünün iç ticarette çok fazla yer bulmasını sağlamıştır. Özellikle yalnızca Karadeniz’de yetişen çay ile Akdeniz’de yetişen Muz iç ticarete en fazla konu olan ürünlerdir.

2. Dış Ticaret

Türkiye’nin dış ticaret hacmi giderek artmaktadır. Hem satımı yapılan ürünler artmakta hem de yurtdışından daha fazla ürün alınmaktadır. 1970 yılında ihracatın sektörlere göre dağılımı incelendiğinde %75,3’ünü tarım ürünleri, % 17,5’ini sanayi ürünleri, % 7,2’sini madenlerin oluşturduğu görülür. 2013 yılına gelindiğinde ihracatın % 94’ünü sanayi ürünleri, % 4’ünü tarım ürünleri , % 2’sini ise madenler oluşturmuştur.

İhracatımız ( Dış Satım )

• Sanayi ürünleri ihracatı % 94 ile birinci sıradadır.
• En fazla otomotiv, beyaz eşya, tekstil ve kazan – makineler ihraç edilmektedir.
• Dış satımda en fazla kullanılan yol deniz yoludur.
• En çok ihracat OECD ülkelerine yapılmaktadır.
• Dış satımda Almanya birinci Irak ikinci sıradadır.
• Tarım ürünleri ihracatı % 4 civarındadır.
• Başta Pamuk ve tütün olmak üzere kuru üzüm, kuru incir, kayısı, fındık ve turunçgiller ihraç edilir.
• Maden ihracatının payı düşüktür ( % 2 )
• En çok ihraç edilen madenler Demir, Bor, Mermer ve Kromdur.

3. Transit Ticaret

Türkiye’nin yalnızca kara ve deniz yolları kullanılarak başka ülkelerin yapmış olduğu ticarete transit ticaret denir. Türkiye’nin Asya ile Avrupa arasında ulaşım koridoru olması transit ticareti geliştirmiştir. İki önemli transit ticaret yolu vardır. Bunla İran Transit Ticaret yolu ve Habur – Kapıkule arası transit ticaret yoludur.

NOT! İran Transit Ticaret Yolu Trabzon Limanı’ndan başlar ve İran Gürbulak sınır kapısına uzanır. İran’ın en fazla ticaret yaptığı yollardan biridir.

İthalatımız ( Dış Alım ) 

• Türkiye’de ithal edilen ürünler içinde ilk sırayı % 72,6’sını sanayi ve enerji üretimi için gerekli olan ham maddeler alır.
• Doğal gaz ve petrol en çok alımı yapılan enerji kaynaklarıdır.
• İthalatın % 13,9’unu yatırım malları ( Sanayi kurulması için gerekli olan aletler ) alır.
• İthalatın 13,1’i tüketim malları ve % 0,5’ini diğer ürünler oluşturmaktadır.
• İthalatta birinci sırada Rusya ikinci sırada Çin gelmektedir.

1. Türkiye’de Ulaşım

Türkiye Dünya üzerindeki konumu nedeniyle ulaşım yollarının kilit noktalarından birinde yer almaktadır. Ancak arazi yapısı nedeniyle ulaşımda güçlükler yaşanmakta ve ulaşım maliyetleri yükselmektedir. Günümüzde gelir düzeyinin artmasına bağlı olarak yol kalitesi ve ulaşım sistemlerinde gelişmeler yaşanmaktadır. Başlıca ulaşım türleri şunlardır:

1. Kara Yolları

• 1950’li yıllardan sonra önem verilmiştir.
• Türkiye’nin her yerine ulaşılabilen sistemdir.
• Dağların doğu batı doğrultulu olmasından dolayı akarsu vadilerini takip eder ve doğu batı yönlü uzanmaktadır.
• Son yıllarda yapılan köprü, tünel, viyadük ve duble yolları ile büyük ilerleme kaydedilmiştir.
• Kuzeyde ve güneyde iç bölgelere ulaşım geçitlerle sağlanır.

NOT! Kara yollarının niteliğinin iyileşmesi sonucunda;

• Kaza riski azalıştır.
• Seyahat süresi kısalmıştır.
• Karbondioksit salınımı azalmıştır.
• Ekonomik kayıplar azalmıştır.

2. Hava Yolları

• Günümüzde en çok gelişen yol sistemidir.
• Uluslar arası düzeyde gelişme sağlanmıştır.
• Hava yolu ile ulaşılan merkez sayısı artmıştır.
• Türkiye’de en işlek hava limanı İstanbul – Atatürk Hava Limanı’dır.
• Ankara’da Esenboğa ve İzmir – Adnan Menderes hava limanları gelişmiştir.
• Turizmin gelişmesine bağlı olarak Antalya hava limanı ve son yıllarda hizmete giren yine turizme bağlı olarak gelişen Dalaman, Bodrum – Milas hava limanları mevcuttur.
• Karadeniz Bölgesi’ndeki gelişmelere bağlı olarak Samsun ve Trabzon hava limanları en işlek hava limanları arasındadır.

NOT! Türkiye’de bir ilk olan denizin doldurulmasıyla yapılacak olan hava limanı OR – Gi adındaki Ordu – Giresun arasındaki hava limanıdır.

NOT! Türkiye’nin en uzun piste sahip hava limanı Şanlıurfa havalimanıdır. Kargo havalimanının ikincisi Çukurova’ya planlanmaktadır.

3. Demir Yolları

• İlk demir yolu 1856 yılında yapımına başlanan ve 1860 yılında tamamlanan İzmir – Aydın demir yollarıdır.
• Eğim ve engebenin fazla olduğu yerlerde gelişimi zordur.
• Bu nedenle Hakkâri, doğu Karadeniz ve Menteşe Yöreleri ile Antalya, Muğla kentlerine demir yolu erişimi yoktur.
• Kara üzerinde yük taşımacılığında en çok kullanılan yoldur.

NOT! 2000’li yıllardan sonra YHT ( Yüksek Hızlı Tren Projeleri ) ile oldukça önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Günümüzde;

• İstanbul – Ankara
• İstanbul – Konya
• İstanbul – Eskişehir
• Ankara – Konya
• Ankara – Eskişehir

Arasında hızlı tren ile ulaşım sağlanabilmektedir. Ayrıca Ankara – İzmir ve Ankara – Sivas hatlarının yapımı devam etmektedir. İstanbul – Antalya hızlı tren projesi alt yapısı hazırlanmaktadır.

Deniz Yolları

• Türkiye’nin dış ticaretinde en çok kullanılan yoldur. Ancak üç tarafımız denizlerle çevrili olmasına rağmen fazla gelişmemiştir.
• Türkiye’nin en önemli limanı İstanbul Limanıdır. İstanbul Limanı en önemli ithalat limanıdır.
• İstanbul İmanından sonra en işlek limanlar olan Mersin ve İzmir limanları en önemli ihracat limanlarıdır.
• İzmit, İskenderun, Samsun, Trabzon, Zonguldak, Bandırma, Antalya ve diğer önemli limanlardır.
• Antalya Limanı yolcu ve turizm limanı olarak gelişmiştir.
• Çanakkale Limanı ve doğal liman olduğu halde Sinop Limanı da gelişmemiştir.

NOT! Turizmin gelişmesi oldukça önemlidir. Döviz girdisi sağladığı için dış ticaret açığının kapanmasına yardımcı olurken iç ticareti de canlandırır.

UYARI! Türkiye’nin toplam turizm geliri en fazla olan bölgesi Marmara’dır. Turizmin bölge ekonomisine katkısında birinci sırada olan bölge ise Akdeniz’dir.

Turizmin Geliştirilmesini Kolaylaştıran Etkenler

• Tanıtım çalışmalarının yapılması,
• Ulaşım, konaklama, iletişim altyapılarının geliştirilmesi,
• Sektörde çalışacak nitelikli elemanların yetiştirilmesi,
• Sürdürülebilir gelişme için değerlerin korunması,
• İç ve dış turizmde alternatiflerin artırılarak turizm sezonunun daha uzun olmasının sağlanmasıdır.

Turizmin Gelişmesinin Yararları

• Milli gelir ve dış ticaret açığına katkı sağlar,
• İstihdam kapasitesini artırır,
• Ticareti canlandırır,
• İnşaat, ulaşım, iletişim sektörünü canlandırır,
• Kültür alışverişi ve ülkenin tanıtımını sağlar.
• Bazı yörelerin gelişmesini ve yöre halkı için yeni geçim kaynakları elde etmesini sağlar. (el sanatlarının değerlendirilmesi gibi)

Türkiye’nin 2023 Turizm Stratejisi

• Sürdürülebilir turizm yaklaşımı benimsenerek, istihdamın artırılmasında ve bölgesel gelişmede turizmin öncü bir sektör konumuna ulaştırılması,
• Türkiye’nin 2023 yılına kadar, uluslararası pazarda turist sayısı ve turizm geliri bakımından ilk beş ülke arasında uluslararası bir marka hâline getirilmesinin sağlanması,
• Ekonomik gelişimi destekleyen; fiziksel düzeyde uygulanabilir, toplum yönelimli ve sürdürülebilir turizm ilkesini içeren bir planlama yaklaşımının ortaya konması,
• Ulusal, bölgesel ve yerel ölçekte markalaşmanın hedeflenmesi, ulusal tanıtım ve pazarlamaya ek olarak varış noktası bazında tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine başlanması,
• Zengin kültürel ve doğal değerlere sahip kentlerimizin markalaştırılarak turistler için bir çekim noktası hâline getirilmesi,
• Alternatif turizm türlerinden öncelikli olarak sağlık turizmi, termal turizm, kış turizmi, golf turizmi, deniz turizmi, eko turizmi, yayla turizmi, kongre ve fuar turizminin geliştirilmesi hedeflenmiştir.

İlgili Kategoriler

Coğrafya Ders Notları