TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER
1- Yerleşme hürriyeti: kamu mallarını korumak, sosyal ekonomik gelişmeyi sağlamak, sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek, suç işlenmesini önlemek adına sınırlandırılabilinir.
2- Suç ve cezalara ilişkin esaslar: kanuna aykırı olarak elde edilmiş deliller delil olarak kabul edilemez. Uluslar arası ceza divanına taraf olmanın getirdiği yükümlülükler hariç vatandaş suç sebebiyle yabancı ülkeye verilemez. Hiç kimse yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülük yerine getirmemesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz. Genel müsadere cezası verilemez.
3- Temel hak ve hürriyetler savaş, seferberlik, olağanüstü hallerde kısmen veya tamamen durdurulabilir.
4- Askeri öğrenciler, silah altındaki er ve erbaşlar ve seçmen kütüğüne kayıtlı olmayanlar oy kullanamazlar.
5- Siyasi partiler: yabancı devletlerden yardım alamazlar. Ülkemizde seçimlerde nispi temsil sistemi uygulanmaktadır. Genel seçimlerde ülke genelinde oyarın yüzde onunu geçemeyen siyasi partiler milletvekili çıkaramaz. Siyasi partiler ticaret yapamazlar.
6- Siyasi partilerin kapatılması davasını Yargıtay Cumhuriyet başsavcısı açar. Anayasa mahkemesine açar.
7- Sendikalar, basımevleri, dernekler, siyasi partiler önceden izin almadan kurulabilirler ama vakıflar kurulamazlar.
8- Siyasi partilerin mali denetimini Anayasa Mahkemesi yapar.
9- Devlet memurları, hakimler ve savcılar, Sayıştay üyeleri, TSK mensupları siyasi partiye üye olamazlar. Yükseköğrenim öğrencileri üye olabilirler.
10- Bilgi edinme hakkı ve kamu denetçisine başvuru hakkı 2010 anayasa değişikliğiyle gelmiştir.
11- Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde taraflar Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurur.
12- Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulması ilk kez 1982 anayasasıyla gelmiştir.
13- Aynı zamanda ve aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olunamaz ifadesi 2010da anayasadan çıkmıştır.
14- Dernek kurma hakkı kişi hak ve ödevlerdendir.
15- Siyasi parti kurma hakkı siyasi hak ve ödevlerdendir.
16- Sendika kurma hakkı sosyal ve ekonomik hak ve ödevlerdendir.
17- Toplu sözleşme hakkı sosyal ve ekonomik haklar arasına 2010 anayasa değişikliğiyle dâhil edilmiştir.
18- Vergi ödevi ve kamu hizmetlerine girme hakkı siyasi hak ve ödevler arasındadır.
19- Siyasi partiler en az 30 Türk vatandaşıyla kurulur.
20- Türk vatandaşlığı siyasi hak ve ödevler arasında yer alır ve vatandaşlıktan çıkarmaya karşı yargı yolu açıktır.
21- Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri kanun ile konulur.
22- Çekirdek haklar: kimsenin yaşama hakkına dolunulamaz, suç ve cezalar geçmişe yürütülemez, suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılmaz, kimse din vicdan düşüncelerini açıklamaya zorlanamaz.
23- Konut dokunulmazlığı, düşünce dokunulmazlığı, ispat hakkı, yerleşme ve seyahat hakkı kişi hak ve ödevlerindendir.
24- Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılmaması 1961 anayasasında 1971 değişiklikleriyle hukukumuza girdi.
25- Sosyal ve ekonomik hak ve ödevler: sanatın ve sanatçının korunması, çalışma ve dinlenme hakkı, kıyılardan yararlanma hakkı, ücrette adaletin sağlanması. Süreli ve süresiz yayın hakkı. Hak arama hürriyeti.
26- Uluslar arası ceza divanına taraf olmanın getirdiği yükümlülükler hariç, vatandaş suç sebebiyle yabancı ülkeye verilemez ifadesi 2004 değişikliğiyle gelmiştir.
27- Siyasi hak ve ödevler: konut dokunulmazlığı, toprak mülkiyeti, mülkiyet hakkı, konut dokunulmazlığı, dilekçe hakkı, bilgi edinme hakkı, Türk vatandaşlığı.