KPSS İktisat Hap Bilgiler
HAP BİLGİ 1: Soru toplam üretim fonksiyonunu veriyor ve; Eğer ortalama ürünün maksimum olduğu durumda kullanılan emek miktarı soruluyor ise, verilen fonksiyonu değişken girdi olan L’ye bölüp ve verilen fonksiyonunun türevine eşitlenir. Eğer, marjinal ürünün maksimum olduğu üretim düzeyinde kullanılan emek miktarı sorulursa, verilen fonksiyonun 1. türevi 2. türevine eşitlenir. Eğer, maksimum üretim düzeyinde emek miktarı istenirse, verilen fonksiyonun 1. türevi sıfıra eşitlenir.
HAP BİLGİ 2: Dış bükey farksızlık eğrisi üzerinde sol yukarıdan sağ aşağıya inildikçe, yatay eksendeki malın tüketimi artar ve marjinal faydası azalır, dikey eksendeki malın tüketimi azalır ve marjinal faydası artar. Bu nedenle MRS ve eğim azalır.
HAP BİLGİ 3:Oligopol piyasasını açıklayan teorileri 2 grupta toplanmıştır. Bunlar; 1. Grup Teoriler: Oligopol firmaların arasındaki rekabeti esas alan teorilerdir. Bu teoriler aynı zaman da klasik oligopol teorileri olarak da isimlendirilirler. Her firmanın fiyat, reklam ya da üretim politikasında diğer firmalardan bağımsız davrandığı varsayılır. Yeni fir reklam ya da fiyat politikası savaş anlamına gelirki bu fiyat savaşı bir firmanın piyasadan kovuluncaya devam eder. Bu teorilerde rekabetçi davranışlar nedeniyle denge üretim ya da fiyat düzeyinden söz edilemez. 2. Grup Teorileri: Oligopol firmalar arasında anlaşmaları esas alır. Bu teori, rekabetten zarar görmek istemeyen oli-gopol firmaların aralarında anlaşarak monopol gibi davrandığı ve ortak karlarını maksimum yaptığı temeline da-yanır. Firmaların aralarında konu olan anlaşmalar; fiyat, miktar, bölge veya reklam olabilir. Birbirini etkileyebilecek kadar az sayıda satıcı (oligopol firmalar) eğer homojen bir mal üretip satıyorlar ise Saf Oligopol, farklılaştırılmış mal üretip satıyorlar ise Farklılaştırılmış Oligopol, eğer firmalar arasında bir anlaşma var ise Tam Oligopol, firmalar arasında rekabet var ise Kısmi Oligopol denir.
HAP BİLGİ 4: Oligopol piyasasında firmalardan biri ya da tamamı piyasa talebinin tamamını karşılamayaz. Firmaların piyasa talebinin tamamını karşılamadığı bir piyasa organizasyonu için firmalardan biri için talebin karşılanamayan kısmı artık talep olarak isimlendirilir.düşüktür.
HAP BİLGİ 5: Sweezy Modeli Firmalardan biri fiyatını düşürdüğün diğerleri takip eder, yükselttiğinde kimse takip etmez İstisrarlı denge çerçevesinde oligopol teorisi açıklanır. Maliyetlerdeki değişme firma dengesini etkilmez Corunot Modeli Üretim tam rekabet üretiminin 2/3 kadardır. Her firma toplam talebin 1/3’ünü üretir. Fiyat; Monopolden düşük, Stackelberg modelinden yüksek, tam rekabetten yüksek Bertrand Modeli Üretim ve Fiyat tam rekabettekine eşittir. Edgewort Modeli Denge üretim ve fiyat yoktur. Chamberlin Modeli Üretim ve fiyat monopol ile aynıdır. Stackelberg Modeli Üretim tam rekabet üretimin ¾’ü kadadır. Fiyat tam rekabetten yüksek, Cournot modelinden
HAP BİLGİ 6: Mahkûmların Açmazı (Tutuklu İkilemi): Güncel bir örnek ile açıklamak gerekirse, iki kuyumcu soyguncusunun bir trafik kazası nedeniyle ruhsatsız bir tabanca ile yakalandığı varsayalım. Göz altına alınan iki kafadar polis kara-kolunda aynı odaya konulduklarında anlaşıp aynı ifadeyi verebilme riskini önlemek amacıyla karakolda ayrı ayrı odalara konulmuştur.
Gerçekte iki kafadar bir kuyumcu soygunudur. Ancak polisin elinde bu durumu kanıtlayacak bir delil bulunmamaktadır. Bu durumda, ya iki kafadar ruhsatsız silah bulundurmaktan 6 ay ceza alacaklar ya da birinin suçu kabul etmesi veya itiraf etmesi durumunda diğerinin aldığı ceza değişecektir. Şöyle ki, eğer bizim kafadarlardan biri suçlarını itiraf ederse az bir ceza ile kurtulken itiraf etmeyen daha fazla ceza alacaktır. Bu durumda her iki kafadar da kendisi için en iyi olanı seçmek zorundadır ki, buna hakim strateji denir. Bu durumda hakim strateji her iki kafadar içinde suçu itiraf etmek olacaktır. Hakim Strateji: Firmaların kendileri için en iyi stratejiyi belirlerken, rakiplerinden bağımsız hareket etmektedirler. Böylece rakipleri hangi stratejiyi uygularlarsa uygulasınlar kendi durumunun kötüleşmemesidir. Nash Dengesi: Oligopolistik piyasa yapısında rakiplerin eylemleri veri iken, firmanın kendisi için elinden gelenin en iyisini yaptığı denge durumudur.
HAP BİLGİ 7: Mutlak Gelir Teorisi: 1. Keynes geliştirmiştir. 2. Tüketim ve tasarruf cari kullanılabilir gelirin istikrarlı bir fonksiyonudur. 3. Gelir istikrarsızdır. 4. Gelir artıkça APC azalır, APS artar. 5. Tüketim fonksiyonu C = C0 + cYd 6. Tasarruf fonksiyonu S = S0 + sYd 7. Tüketimin istikrarlı olması, milli gelirdeki değişmelerin toplumun toplam tüketimini izlenmesine olanak tanır.
HAP BİLGİ 8: Nispi Gelir Hipotezi; 1. J. Dusenberry tarafından geliştirilmiştir. 2. Kısa ve Uzun dönem tüketim fonksiyonunu açıklar. 3. Tüketiminin cari veya geçmişte elde edilen en yüksek gelir tarafından belirlendiğini savunur. 4. Tüketim çevre unsurundan etkilenir. 5. Tüketim aşağıya doğru yapışkandır.
HAP BİLGİ 9:Yaşam Boyu Gelir Hipotezi; 1. F. Modigliani, A. Ando, R. Brumberg geliş-tirmiştir. 2. Tüketim yaşam boyu gelirin fonksiyonudur. 3. Tüketim Fonksiyonu C = αW + βY 4. İnsan yaşamı gençlik, orta yaş ve yaşlılık olmak üzere üç döneme ayrılmıştır. 5. Arizi gelir artışı karşısında cari tüketimini hemen arttırmaz. 6. Gelir arttıkça ortalama tüketim eğiliminin azaldığı varsayılmaktadır.
HAP BİLGİ 10: Tüketimi Sürükleme Hipotezi; 1. A. Smithies tarafından geliştirilmiştir. 2. Keynes’in gelir arttıkça ortalama tüketim eğilimi azalır görüşüne karşıdır. 3. Tüketim kentleşme, yaşam standardı ve servet tarafından etkilenir ve bunlar tüketimi sürüklemektedir.
İkmalen Vergi Tarhı; her ne şekilde olursa olsun bir vergi tarh edildikten sonra, bu vergi ile ilgili olarak ortaya çıkan ve idare tarafından defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak belirlenen bir matrah veya matrah farkı üzerinden verginin tarh edilmesidir. Buna göre ikmalen vergi tarh için; beyanname verilmiş olmalı, matrah veya matrah farkının defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere göre tespit edilmiş olması gerekmektedir. Re’sen Vergi Tarhı; Vergi Usul Kanunu’na göre re’sen vergi tarhı, vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitine imkân vermeyen durumlarda takdir komisyonları veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından düzenlenen raporlarda belirtilen matrah veya matrah farkı üzerinden verginin hesaplanmasıdır.
AÇIK PİYASA İŞLEMLERİ (APİ)…
Merkez bankacılığı tarafından en yaygın olarak kullanan para politikası aracıdır.
A.P.İ : Merkez Bankası’nın bankalarla Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) alım ve satımı yapmasıdır.Açık piyasa işlemlerinin büyüklüğü ve zamanlaması tamamen Merkez Bankası tarafından belirlenir.Açık piyasa işlemlerinde Merkez Bankası şunları amaçlar ;
-Bankaların rezervlerini etkelemek, -Parasal taban ve para arzını etkilemeki -Faiz oranlarını etkilemek, -Kredi koşullarını etkilemektir.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, para arzının ve ekonomideki likiditenin düzenlemesi amacıyla bünyesinde 1987 tarihinden itibaren açık piyasa işlemlerine başlamıştır.TCMB , bu piyasa bünyesinde DİBS’lerin doğrudan alım ve satımı ya da geri satım vaadiyle alım ve geri alım vaadiyle satım işlemleri yapabilmektedir.Örneğin piyasada likidite sıkıntısı yaşandığında TCMB bankacılık sistemi rezervlerinin geçici bir süre artırmak için aracı kuruluşlardan portföylerindeki DİBS’leri ileride belirli bir tarihte belli bir fiyattan ger, satmak vaadiyle satın almaktadır. Aynı şekilde piyasada likidite fazlasının geçici olduğunu düşünüldüğünde TCMB portföyündeki DİBS’leri belirli bir vadede belirli bir fiyattan geri almak vaadiyle aracı kuruluşlara satılır.
TCMB yine piyasdaki likiditeyi düzenlemek istediğinde portföyündeki DİBS’leri satıp dolaşımdaki fonların bir kısmını geri çekebilmekte veya aracı kuruluşların ellerindeki DİBS’leri satın alıp piyasayı fonlayabilmektedir.TCMB açık piyasanın yaptığı bütün işlemler piyasadaki likiditeyi etkilediğinden diğer piyasaları da doğrudan etkilemektedir.
Örneğin TCMB repo ihalesiyle piyasaya nakit verirse faiz oranları düşer tahvil fiyatları fiyatları artar.Diğer taraftan TCMB ters repo ihalesiyle piyasdan fonları geri cekmesi piyasadaki likiditeyi azaltacağından faizlerin yükselmesine tahvil fiyatlarının düşmesine neden olabilmektedir.
TCMB açık piyasa işlemlerini iki birim ile gerçekleştirilir -Açık piyasa işlemleri (A.P.İ) müdürlüğü -Para Piyasa Müdürlüğüdür.
Açık piyasa işlemleri çeşitleri ve kullanılan yöntemler: -Likidite açığı yada fazlalığının geçici olduğu durumlarda : REPO: likidite sıkışıklığında piyasanın kısa vadede, geçici süre fonlanmasıdır.Merkez bankası repo konu olan menkul kıymetleri(DİBS’leri) işlemin vadesinde geri satmak üzere , belirli bir süre için satın alır , piyasaya likidite verir.İşlemin vadesinde ters işlem gerçekleşir. TERS REPO: Piyasadaki likidite fazlalığını geçici bir süre için piyasadan çekilmesidir.Merkez Bankası , portföyündeki menkul kıymetleri DİBS’leri işlemin vadesinde geri almak üzere , belirli bir süre için satarak piyasadaki likidite fazlalığını alır.İşlemin vadesinde ters işlem gerçekleşir. Repo ve Ters Repo işlemlerinde maksimum vade 91 gündür.
-Likidite açığının yada fazlalığının kalıcı olduğu durumlarda
Doğrudan Alım : Piyasada kalıcı bir likidite sıkışıklığı varsa , Merkez Bankası eksik olan likidite kadar Menkul kıymet satın alarak , piyasaya Likidite verir. Doğrudan Satım : Piyasada kalıcı olarak likidite fazlalığı varsa , Merkez Bankası fazla olan likidite kadar Menkul kıymet satarak , piyasadaki likidite fazlasını alır.