İLK TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ
Divanı istifa: mali işler.
Divanı arz: askerlik işleri.
Divanı işraf: Mali ve idari işlerin teftişi.
Divanı inşa: iç ve dış yazışmalar.
Divanı mezalim: Yüksek mahkeme.
Emri Dad: örfi davalara bakan görevli.
Nizamiye medreselerinde bilim adamı ve devlet memurluğu kadrosu yetiştirilirdi ayrıca zararlı fikir akımlarına ilim yoluyla karşı fikir ortaya koymaya çalışılırdı.
Napolyon Bonaparte’ın hiçbir şey değil onların yapabildiklerini başarabilsen yeter. O zaman Fransa’nın izi bu topraklardan silinmez dediği Mısırda hüküm sürmüş Türk-İslam devleti Tolunoğullarıdır.
Türkiye tarihinin başlangıcı kabul edilen savaş Malazgirt savaşıdır.
Eski Yunan filozoflarının düşüncelerini İslam dünyasında yayılması sağlayan hava titreşimlerinden ibaret ses olayının ilk mantıklı izahını yapan ve tarihte ilk kez birleşmiş milletler fikrini ortaya çıkaran kişi Farabi’dir.
Mısırda hüküm süren, Tolunoğullarını örnek alarak Mısır halkını kendilerine ısındırmaya çalışan dev.İhşidoğulları.
İlk Türk-islam devletlerinde kölelerden oluşan Gulam adı verilen birlikler vardır. Gazneliler, Selçuklular, Karahanlar bu sistemi uygulamıştır.
Türk-İslam devletlerinde hükümdarın ve sarayın güvenliğinden sorumlu olan kişi Emr-i candar.
Türk-İslam devletlerinde saraya Bargat denir.
Moğol imparatorluğunun yıkılmasından sonra Çinde Hüküm süren ve İslamiyeti kabul etmeyen tek Moğol devleti Kubilay Hanlığıdır.
İslamın Roması olarak adlandırılan şehir Buhara’dır.
Orta Asyada kurulan ilk Türk-İslam devleti olan Karahanlılar için ilek(ilig), Afasiyaboğulları, Türkistan Uygur Hanları isimleri kullanılmıştır.
Mihmandar: sultana gelen elçileri ve misafirleri ağırlayan devlet görevlisi.
Devaddar: Hükümdarın yazı takımıyla ilgilenen kişi.
Emr-i candar: Hükümdar ve sarayın güvenliğine bakar.
Arzü’l ceyş: Divan’ı arzın başkanıdır ve orayla ilgilenir.
Nakibüleşraf: Efendimiz (s.a.s) soyundan gelenlere hizmet ede.
Emr-i ahur: alır görevlisi.
Diva-ı pervane: İkta topraklarıyla ilgilenen görevli.
Divanı mezalim: hakın şikayetlerinin dinlendiği divan.
İbn-i Batuta’nın Seyahatname adlı eserinde Dünyanın yarısı olarak adlandırıp sinekleri altın otları safran ve taşları cevherdir dediği şehir İsfahan’dır.
Celali takvimi Selçuklu sultanı Melikşah döneminde hazırlanmıştır.
Kalem güzeli unvanıyla hat sanatıyla uğraşan kişi Amasyalı Yakuti’dir.
Han’ın oturduğu yer ve Ordu Kent olarak ünlenen şehir Kaşgar’dır.
Çift katlı anıt mezarı olarak bilinen Kümbet adı verilen mezarlar ilk kez Selçuklu döneminde ortaya çıkmıştır.
Selçuklu veziri Nizamülmülk tarafından yazılan siyasetname adlı eserin yazılış amacı devlet yönetimini sistemleştirmektir.
Tezhip (altınlama) sanatı.
Çetr, hilat, tıraz, tuğra hükümdarlık sembolü olarak kullanılmıştır. Ama sultan lakabı kullanılmamıştır.
Şah Cihan’ın ölen eşi için yaptırtığı mimari eser Tac Mahaldir.
Türk-İslam mirarisinde:
Tabhane: Misafirhane.
Darüüşşifa: Hastane.
İmarethane: Aşevi.
Sultan’ı azam( Büyük sultan ünvanını kullanan ilk hükümdar Melikşah’tır.
Karamanlılar zamanında şehilerin şahı oalrak adlandırılan şehir Semerkand’dır.
Türk tarihinde ilk burslu eğitim sistemini uygulayan devlet Karahanlılardır.
Marco Polo’nun Seyahatname adlı eserinde gözlemlediği Türk devleti Kubilay Hanlığıdır.
Maristan adı verilen hastane ve eczane gibi sosyal tesisler kuran Mısırdaki ilk Türk-İslam devleti Karahanlılardır.
Türk-İslam kültürünün Hindistan’a yayılmasını sağlayan devletler Babür ve Gazne devletleridir.
Hassan Sabbah önderliğinde Batınilik hareketine son veren devlet İlhanlılardır.
İlk Türk-İslam devletlerinde:
Arasta: Ticari yapı( ahi çarşısı)
Ribat: Küçük kervansaray.
Tekke: Dini aktivitelerin yapıldığı yer.
Ribat adı verilen kervansaraylar ilk kez Karahanlılar tarafından oluşturulmuştur.
Uygurlarda ikta sistemi( askeri ekonomik sistem) uygulanmamıştır.
Hicaz bölgesine hakim olan ilk Türk-İslam devleti Akşitlerdir.
Hacip: Padişah ve vezirden sonra en yetkişi kişi.
Serhenk: Hükümdarın yol güzergahının belirleyen kişi.
Şikar: Av partilerini düzenleyen kişi.
Çeşnigir: yemekle ilgilenen kişi.
Hoca Ahmet Yesevi’nin yazdığı tasavvuf edebiyatının ilk örneği olan eser Divan-ı Hikmettir.
Büyük Selçuklu Devletinde davalara bakan kişiye Kadıleşker denir.
İhşidler ve Tolunoğulları halkın Arap yöneticilerinin Türk olmasından dolayı kısa sürede yıkılmıştır.
Firdevsi Şehname adlı eseri Gazneli Mahmut’a sunmuştur.
Gazneliler ve Harzemşahlar isimleri kuruldukları bölgeden almışlarıdır.
Anadoludaki en eski anıt mezarı kabul edilen Emir Saltuk Türbesi Erzurumdadır.
İlhanlılar Bağdatı ele geçirip Abbasilere son vermişlerdir, İranda kurulmuşlardır,Türkiye Selçuklularının yıkılma sürecine girmesinde etkili olmuşlardır.
Avrupa’da Avereos adıyla bilinen, Aristo ve onun öğrettiklerini Avrupaya tanıttığı için kendisine Şarih(yorumcu) unvanı verilen lişi İbn-i Rüşt’tür.
Türk-İslam devletinde örfi davalara bakan kişiye Emr-i Dad denir.
İlk Türk-İslam devletlerinde savaş esirleri arasından seçilen küçük yaştaki çocukların yeteneklerine göre yetiştirildiği merkezlere verilen ad Gulemhane’dir.
İlk kez İslam Hükümdarı olarak tanınan Ebu Nasr Ahmet Karahanlıların hükümdarıdır.
Büyük Selçuklu devletine, Büveyhoğullarını yıkmasının ardından Doğunun ve Batının sultanı unvanı verilmiştir.
Türk-İslam devletlerine hukukta şeriat kuralları, gelenek görenekler ve fethedilen yerdeki uygulamalar geçerliydi.
Ani kalesini fethedip Ebul-Feth unvanını alan kişi Alp Arslandır.
Gazneli Mahmutun, sarayımın en değerli hazinesi dediği El Asağril adı eseri bulunan kişi Biruni’dir.
Kudüsü kurtaran hüümdar Selahaddin Eyyubi’dir.
Muallim Sani (İkinci öğretmen) olarak adlandırılan kişi Farabi’dir.
İlk Türk-İslam devletlerinde: Arasta: Ahi çarşısı. Tabhane: fakirlerin barındığı yer. Bedesten Kumaş çarşısı.
Türk-İslam devletlerinde tek bir cins ürünün ticaretinin yapıldığı yere Kapan Hanı denir.
Camedar: hükümdarın giysileriyle ilgilenir.
Hansalar: Saray mutfağı ve hükümdarın sofrasıyla ilgilenir.
Türk-İslam devletlerinde Türkçeyi resmi dil olarak kullanan devlet Karahanlılardır.
İlk medrese Büyük Selçuklu döneminde Tuğrul Bey tarafından Bağdatta açılmıştır.
Kadı: adaletten sorumlu.
Softa: medrese öğrencisi.
Müderris: medrese öğretmeni.
Muid: medrese asistanı
Karahanlılarda medrese yöneticilerine Fakih denir.
Kutadgu Bilig Mutluluk veren anlamına gelir, siyasetname özelliğindedir ve Uygur alfabesiyle yazılmıştır.
Karahanlıların kuruluşunda Çiğil, Karluk ve Yağmaların rölü vardır.
Türk-İslam devletlerinde hastanelere şifahane, Bimarhane, darüşşifa, darüssıhat denir.
Bağdattaki Dünyanın ilk üniversitesi Nizamiye medresesi Büyük Selçuklular zamanında yapılmıştır.
Türklerin Bizans tehlikesine karşı Abbasiler döneminde İslam devletini korumakla görevlendirdiği sınır şehirlerine verilen adlar: Sancak, Uc, Suyurgal, Liva’dır.
Tarihte kağıt üretiminin ilk kez çin dışına çıkması Talas savaşı sonucu olmuştur.
Karahanlılarla Göktürklerin yazılı eser bıraklmaları ve yönetimde ikili teşkilat kullanmarı birbirlerinin benzerlikleridir.
İlk Türk haritası Divanü Lügati’t Türk’te yer almaktadır.