DÜNYA VE TÜRKİYE’ DE HAYVANCILIK

ÜNİTE 1

HAYVANCILIĞIN DÜNYADAKİ DURUMU

Hayvansal ürünlere olan talepteki tarihsel değişiklikler büyük oranda nüfusu artışı, gelir artışı ve kentleşmeden kaynaklanmıştır. Ayrıca farklı hayvancılık sistemlerindeki üretimler, hayvan sayılarındaki artışların yanı sıra bilim ve teknolojideki değişiklikler de hayvancılıkta oluşan talepleri etkilemiştir.

Gelişim sürecini tamamlamamış olan ülkelerde, hayvancılık ürünleri için hızla artan talebe cevap olarak hayvancılık da gelişmektedir. Gelişmiş ülkelerde ise birçok hayvancılık üretim sistemi verimliliklerini ve çevresel sürdürülebilirliğini artırmasına rağmen hayvancılık ürünleri talebi durgunlaşmaya başlamıştır.

Hayvancılığın Dünya Ekonomisindeki Yeri

Hayvancılık, tarımsal üretim küresel değerinin %40‘ına katkıda bulunmakta ve yaklaşık 1.3 milyar insanın geçim kaynaklarını ve gıda güvenliğini desteklemektedir. Hayvancılık sektörü günümüzde, tarım ekonomisinin en hızlı büyüyen kısımlarından biri durumuna gelmiştir. Sektörün büyümesi ve dönüşümü, tarımsal kalkınma, yoksulluğun azaltılması ve gıda güvencesi kazanımları için fırsatlar sunmaktadır. Bu durum, küçük işletmelerin marjinalize edilmesindeki hızlı değişim risklerini ve sürdürülebilirliklerini sağlamak için, doğal kaynaklara ve insan sağlığına yönelik sistemik riskleri de ortaya çıkarmıştır.

Büyümeye devam etmesi beklenen hayvansal ürünlerin üretim ve tüketiminde hızlı bir küresel genişleme olmuştur. Geleneksel hayvancılık sistemleri, dünyanın kırsal yoksullarının %70‘inin geçimine katkıda bulunmaktadır [2]. Gittikçe büyüyen teknoloji ve uluslararası ticaret ile ortaya çıkan büyük ölçekli uygulamalar; hızla büyüyen et, süt ve yumurta pazarlarına hitap etmektedir.

Dünyada 2016 yılında gerçekleştirilen toplam ithalatta hayvancılığın payı %1.93, toplam ihracatta ise %2.06 olarak belirlenmiştir [3]. Bu oran bazı ülkelerin hayvancılığının kendilerine yetmediğini, bu nedenle dışardan hayvan almak zorunda kaldıklarının en önemli göstergelerinden biridir.

Hayvancılıkta önde gelen bazı ülkelerin 2016 yılında hayvancılıktan ekonomik olarak elde ettikleri yıllık ihracat ve ithalat değerleri Tablo 1. 1.’de gösterilmiştir.

Hayvan Varlığı

Hayvancılık sektörü geçtiğimiz birkaç on yıl içerisinde görülmemiş bir hızda değişim geçirmektedir. Dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinde, hayvanlardan elde edilen gıdalar için artan talep, büyük teknolojik yenilikler ve sektördeki yapısal değişiklikler ile desteklenen, hayvancılıkta büyük artışlara yol açmıştır. Bu talep, çoğunlukla ticari hayvan üretimi ve ilgili gıda zincirleri tarafından karşılanmaktadır.

Beslenmede Hayvansal Ürünlerin Önemi

Genel olarak yaş gruplarına göre oranlar farklılık göstermekle birlikte, sağlıklı yetişkin bir bireyde enerjinin %10-15’i proteinlerden, %55-60’ı karbonhidratlardan ve en çok %30’u yağlardan elde edilmelidir. Başka bir ifade ile yetişkin bir insanın dengeli olarak beslenebilmesi için bir günde 2800-3000 kalori ve 75-80 gram proteini karşılayacak besin alması gerekmektedir. Gün içerisinde aldığı besinlerden elde edilen bu proteinin 30-35 gramının hayvansal kökenli olması sağlanmalıdır. Bu durumun nedeni, hayvansal kökenli proteinlerin biyolojik yararlığının bitkisel kaynaklı proteinlere göre daha yüksek olmasıdır.

Etlerin protein miktarı ve protein kalitesi oldukça yüksektir. Yağlı etlerin özellikle doymuş yağ ve kolesterol içerikleri yüksektir. Balıklar çok uzun zincirli çoklu doymamış omega-3 yağ asitleri açısından en iyi et kaynağıdır. Ayrıca etler; B12 vitamini, demir, çinko gibi birçok vitamin ve mineral açısından da oldukça zengindir

Dünyada Hayvansal Kaynaklı Ürünlerin Üretimi

Et Üretimi

Dünya et üretiminde küresel boyutta baskın olarak gözlemlenen hayvan türleri arasında, büyük oranda kanatlı, sığır-manda ve domuz yer alırken, daha az oranda ise koyun-keçi gibi çiftlik hayvan etleri yer almaktadır.

Küresel et üretimi son 20 yılda hızlı bir şekilde artış göstermiştir. Dünya et üretiminde kıtasal bakımdan 1986’lı yıllarda Avrupa kıtası önde iken, 1996’lı yıllardan itibaren Asya kıtasının et üretimindeki liderliği devraldığı gözükmektedir

Hayvanlar tür olarak incelendiğinde özellikle son yıllarda toplam et üretiminde kanatlı sektöründen elde edilen ette büyük bir artış olduğu gözlenmiştir. Kanatlı sektöründeki bu artış, 1986 yılına göre 2016 yılında yaklaşık üç kat artarken, domuz eti üretimi ise aynı yıllara göre yaklaşık iki katlık bir atış göstermiştir

Süt Üretimi

Dünyada süt üretiminin yapıldığı bölgeler genel olarak ılıman iklim kuşağına sahip alçak bölgeleridir. Yüksek yağış alan, tahıl ürünleri için elverişsiz olan çayır arazileri süt üretimi için uygun yerler olarak görülmektedir.

Yüksek süt üreten Avrupa hayvanlar için, nemli tropik ortam uygun değildir. Ayrıca yüksek ortam sıcaklığında hayvan aşırı ısınmayı önlemek için enerji harcamak zorunda kalmakta, yem alımını ve metabolik hızı düşürmek zorunda kaldığından süt üretimi düşmektedir.

Süt üretiminde seksen ve doksanlı yıllarda kıtasal olarak Avrupa birinci sırada yer almaktaydı. 2000’li yıllara gelindiğinde ise, Asya kıtası süt üretimindebirinci sıraya yerleşmiştir. 2016 yılında ise Asya kıtası aradaki bu farkı daha da büyütmüştür.

Süt üretimi yapılmakta olan bazı çiftlik hayvanlarından elde edilen süt miktarı ve 1986, 1996, 2006 ile 2016 yıllarındaki toplam süt üretimleri Tablo 1. 3.’de gösterilmiştir. Tablo 1. 3. incelendiğinde özellikle manda sütü üretiminin son yıllardaki artışı dikkat çekmektedir.

Yumurta Üretimi

Yumurta üretimi kıtasal olarak incelendiğinde, seksenli yıllarda itibaren Asya kıtasının önde olduğu  gözlenmektedir. Özellikle 2016 yılında Asya kıtası yumurta üretiminde diğer kıtalara göre büyük bir fark atmıştır. Kıtasal olarak yumurta üretimi 2016 yılında yaklaşık olarak Asya’da 51.10, Amerika’da 15.03, Avrupa’da 11.08, Afrika’da 3.2 ve Okyanusya’da 0.3 milyon ton olarak elde edilmiştir

 

Dünya yumurta üretiminde önemli paya sahip olan ülkelerin 1986 ve 2016 yıllarındaki yumurta üretim miktarları Tablo 1. 4.’de verilmiştir. Dünya yumurta üretiminde Çin en büyük üretime sahiptir. Çin’i takiben 2016 yılında yumurta üretiminde Amerika, Hindistan ve Meksika gelmektedir. Çin 2016 yılındaki veriler dikkate alındığında yaklaşık olarak dünyanın toplam yumurta üretiminin %40’ına sahiptir.

Hayvansal Kaynaklı Diğer Üretimler

Dünyada hayvansal kaynaklı ürün olarak 2016 yılında yaklaşık 18 bin ton salyangoz (deniz hariç), 1.8 milyon ton doğal arı balı, 67 bin ton bal mumu, 602 bin ton ipek solucan kozası elde edilmiştir. Ayrıca, hayvansal kaynaklı ürünlerden 2014 yılında taze krema 3.4 milyon, ham ipek 168 bin, sığır-koyun içyağı 6.6 milyon, kuru peynir altı suyu 2.6 milyon ve yoğurt 164 bin ton üretilmiştir

Dünyada Hayvansal Kaynaklı Ürünlerin Tüketimi

Günümüze kadar yapılan çeşitli çalışma ve araştırmalarda tüketim üzerine yaş, cinsiyet, eğitim, hane halkı sayısı, gelir düzeyi, alışkanlık, güvenilirlik gibi konuların etkili olduğu görülmüştür [5]. Bu duruma bölgesel yapı ve ulaşılabilirliğin de etkisinin olduğu düşünülmektedir. Dünya üzerinde tüketimi yapılan hayvansal ürünlerde özellikle et, süt ve yumurta önemli paya sahiptir. Bu ürünleri takiben deri, tüy, organ gibi tüketimi yapılan ürünleri de yine hayvanlardan elde etmekteyiz.

Et Tüketimi

Diğer ürünler ile karşılaştırıldığında et, hayvancılık ve tüketici fiyatlarından dolayı, yüksek üretim maliyetleri ve yüksek çıkış fiyatları ile karakterizedir. Hayvancılık sektörünün bu alanında, düzenli ve sürekli olmayan uygulamalar, sorunlar başlamadan değil de sorunlar çıktığı andaki müdahaleler ile giderilmeye çalışılmıştır. Ancak düzenli ve sürdürülebilir politikaların uygulanmaması bu olumsuz durumu yeterince düzeltememiştir

Bazı ülkelerin 2017 yılına göre sığır, domuz, kanatlı ve koyun eti kişi başı yıllık tüketim oranları Tablo 1. 5.’de verilmiştir. Sığır eti tüketiminde Arjantin, domuz eti tüketiminde Avrupa Birliği, kanatlı eti tüketiminde Amerika ve koyun eti tüketiminde Avustralya ilk sıralarda yer almaktadır.

Süt Tüketimi

Yeterli ve dengeli beslenmenin en önemli ögelerinden biri olan süt, bebeklikten yaşlılığa vücudun gelişmesi ve sağlığının korunması için gerekli olan birçok besin içermektedir. Sütün bileşiminde karbonhidrat, yağ, protein, mineral (özellikle kalsiyum, fosfor, iyot, sodyum, magnezyum), vitamin ve yaklaşık %85-89 oranında su bulunmaktadır. Süt; büyüme ve gelişmeyi, besin ögelerinin vücutta elverişli kullanılmasını sağlamaktadır. Ayrıca sinir sisteminin fonksiyonlarının yerine getirilmesini ve vücut direncinin gelişmesini sağlayarak bağışıklık sisteminin güçlenmesine de katkı sağlamaktadır.

Yumurta Tüketimi

Dünyanın birçok kısmında sevilerek tüketilen yumurta besleyici değeri yüksek olan bir gıda maddesidir. Beslenmenin içinde yer alan protein tüketimin önemli bir kısmının hayvansal kaynaklı olması gerekmektedir

Genel olarak gelişmiş ülkelerin yumurta tüketim oranı kişi başı yıllık 210 adedin üzerinde iken, gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde bu oranın altında seyretmektedir. Kişi başı yumurta tüketiminde özellikle Japonya ilk sıralarda yer almaktadır. Yumurta tüketiminde, özellikle ülkelerin dünya ekonomisindeki durumları ve nüfus yoğunlukları da etkili olmaktadır. Küresel boyutta ekonomik olarak güçlü ve nüfus olarak en kalabalık ülkelerden Amerika, Çin ve Rusya’nın yumurta tüketim sayısı da yıllık kişi başı 270 adedin üzerindedir.

Diğer Hayvansal Ürünlerin Tüketimi

Dünyadaki hayvansal kaynaklı diğer tüketim ürünleri arasında kültürel olarak bölgeden bölgeye değişen birçok ürün bulunmaktadır. Bu ürünler arasında özellikle etten elde edilen sucuk, salam, sosis, kavurma, pastırma, janbon vb. yer alırken, sütten elde edilen süt tozu, yoğurt, peynir çeşitleri, peynir altı suyu, kefir, kımız vb. ürünler olmak üzere birçok ürün vardır.

HAYVANCILIĞIN TÜRKİYE’ DEKİ DURUMU

Türkiye’nin hayvan varlığı cumhuriyetin kuruluşundan günümüze önemli değişimler göstermiştir. Hem büyükbaş hem de küçükbaş hayvan yetiştiricilerinin neredeyse tamamı, yerli ırk hayvanlarla ve doğal otlaklarda yapılan mera hayvancılığını 1970’li yıllara kadar sürdürmüştür.

Devlet desteklemeleri ve teşviklerinin özellikle 2000’li yıllardan itibaren yetiştiricilerin daha büyük kapasiteli hayvancılık yapmasını teşvik edici politika izlemesi ve desteklerinde bu yönde olması ile Türkiye’de büyük ölçekli hayvancılık tesis sayılarında önemli ölçüde artış olmuştur [

Hayvancılığın Türkiye Ekonomisindeki Yeri

Tarımda modernleşme süreci Türkiye’de 1950’li yıllardan sonra başlamıştır. Bu dönemde kaliteli gübre kullanımı artmış, ilaçlama ve makineleşme yaygınlaşmış ve tohum ıslahı sayesinde birim alandan elde edilen verim miktarları artış göstermiştir.

Şuan için Türkiye gelişmiş ülkelere göre istenilen düzeyde olmasa da, tarımsal ve hayvansal üretimi ile verimin yıldan yıla arttığı bir ülke konumundadır. Bu nedenle ülke ekonomisinde hayvancılığın payı da sürekli bir artış göstermektedir.

Türkiye’nin Hayvansal Varlığı ile Hayvansal Ürünler Üretim ve Tüketimi

Hayvancılığın ülkede geniş yer kaplamasındaki başlıca nedenler arasında iklim koşulları ve yer şekilleri yer almaktadır. İklim olarak hayvancılığın yapılabileceği sıcaklık, nem ve yağış koşulları, yer şekli olarak ise ova, mera ve hayvansal yem kaynaklarının ekilebileceği arazilerin bulunması Türkiye’de hayvancılığın önem kazanmasında etkili olmuştur.

Türkiye’de Hayvan Varlığı

Türkiye’nin geçmiş yıllardaki hayvan varlığına bakıldığında, 1970’li yıllarda yaklaşık 13 milyon baş sığır, 36 milyon baş koyun ve 20 milyon baş keçi, 1998’li yıllarda ise yaklaşık 11 milyon baş sığır, 30 milyon baş koyun ve 8 milyon baş keçi yetiştiriciliği yapılmıştır

Hayvan varlığı açısından Türkiye’nin büyükbaş hayvan sayısı 2017 yılında bir önceki yıla göre %13,2 artarak 16 milyon 105 bin baş olarak gerçekleşmiştir. Büyükbaş hayvanlar arasında yer alan sığır sayısı 15 milyon 944 bin baş olurken, manda sayısı 161 bin 439 baş olarak belirlenmiştir.

2017 yılında Türkiye’de et tavuğu sayısı 221 milyon 245 bin adet olurken, yumurta tavuğu sayısı 121 milyon 556 bin adet olmuştur.

Türkiye’ de Et Üretimi

Türkiye’de et üretimi genel olarak kırmızı et ve beyaz et başta olmak üzere iki kısımda yapılmaktadır.

Kırmızı et olarak ülkemizde genel olarak sırası ile sığır, koyun, keçi ve manda etinden yararlanılmaktadır. Geçmiş yıllarda Türkiye’nin et üretimi incelendiğinde, 1970’li yıllarda yaklaşık 114 bin ton sığır, 267 bin ton koyun ve 59 bin ton keçi eti, 1998’li yıllarda ise 379 bin ton sığır, 324 bin ton koyun ve 54 bin ton keçi eti elde edilmiştir. Geçmiş yıllara göre bugün Türkiye’nin sığır ve koyun eti üretiminde artış, keçi eti üretiminde ise düşüş gözlenmektedir.

Türkiye’de en fazla et kanatlı hayvanlarından elde edilmektedir.

Türkiye’de Süt Üretimi

Türkiye’de süt, yoğurt ve peynir için genellikle inek sütü üretimi diğer sütlerden önde yer almaktadır. Ancak keçi, koyun, manda gibi diğer hayvanların sütleri, bu sütlerin tozları ve kalsiyumla zenginleştirilmiş soya sütü gibi ürünlerinin de üretimi yapılmaktadır. Ayrıca kefir gibi canlı mikroorganizma içeren fermente süt ürünlerinin de ülkemizde üretimi yapılmaktadır. Türkiye’nin son yıllarda toplam süt üretimi 20 milyon tonun üzerinde seyretmektedir

Türkiye’de Yumurta Üretimi

Türkiye’de tavuk sektörü sürekli büyümeye devam eden, ihracatını hızlı bir şekilde artırmayı sürdüren, yoğun istihdam sağlayan ve tarımı destekleyen bir yapıya sahiptir. Tavukçuluk Türkiye’nin ekonomisine önemli ölçüde katma değer sağlamaktadır.

2017 yılında kanatlı sektöründe toplam işletme sayısı 10 bin 280 adet, toplam kümes sayısı 18 bin 819 adet olmuştur. Yumurta üretimi ise yaklaşık 18 milyar adet olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye’ de Hayvansal Kaynaklı Diğer Üretimler

Türkiye’de yapılan diğer hayvansal kaynaklı üretimlerden, bal üretimi 2017 yılında 114 bin 471 ton, balmumu üretimi ise 4 bin 488 ton olarak belirlenmiştir. İpek böcekçiliği faaliyeti yapan köy sayısı 659, ipek böcekçiliğiyle uğraşan aile sayısı da 2 bin 128 adettir. Açılan tohum kutusu sayısı 5 bin 686 adet, yaş ipek kozası üretimi ise 102 ton olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye’de Hayvansal Ürünlerin Tüketimi

Türkiye’de yıllık kişi başı tüketilen et oranı hâlâ istenilen seviyelerde değildir.

Türkiye’de kişi başına tüketilen hayvansal kaynaklı ürünlerden etin tüketimi 2017 yılında yaklaşık 30 kg seviyelerindedir. Ancak yıllık kişi başı et tüketimi, gelişmiş ülkelerden Amerika’da 99 kg, Avrupa Birliğinde ise 70 kg’a kadar ulaşmaktadır. Dünya et tüketimi ortalaması yaklaşık 34 kg seviyelerindedir. Yumurta tüketiminde 2016 yılında ise, yine gelişmiş ülkelerin altında yaklaşık kişi başı yıllık tüketim 203 adet olarak belirlenmiştir.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Aşağıdakilerden hangisi hayvancılık ürünlerine olan talepteki tarihsel değişiklikleri büyük oranda etkilemektedir?
2. a) İnsan nüfusu artışı
3. b) Gelir azalması
4. c) Kırsallaşmanın artışı
5. d) Hayvan pazarlarının azalması
6. e) Hayvan sayısının düşmesi
7. Aşağıdaki ülkelerden hangisi sığır eti tüketiminde 2017 yılında ilk sırada yer almaktadır?
8. a) Arjantin
9. b) Çin
10. c) Hindistan
11. d) İran
12. e) Rusya

 

3. Aşağıdakilerden hangisi ekonomik olarak 2016 yılında hayvancılıkta en fazla ihracat ve ithalatı yapan ülkedir?
4. a) Almanya
5. b) Amerika
6. c) Çin
7. d) Japonya
8. e) İtalya
9. Dünyada yetiştiriciliği en fazla sayıda yapılan çiftlik hayvanı aşağıdakilerden hangisidir?
10. a) At
11. b) Domuz
12. c) Keçi
13. d) Koyun
14. e) Sığır
15. Dünya genelinde en fazla süt ve süt ürünleri üretimi yapılan hayvan aşağıdakilerden hangisidir?
16. a) İnek
17. b) Manda
18. c) Koyun
19. d) Keçi
20. e) Deve
21. 2016 yılında yıllık kişi başı yumurta tüketimi (331 adet) ile ilk sırada yer alan ülke aşağıdakilerden hangisidir?
22. a) Brezilya
23. b) Almanya
24. c) Fransa
25. d) Japonya
26. e) İtalya
27. Türkiye’de büyük ölçekli hayvancılık tesislerindeki artış ve devletin büyük hayvancılık tesisleri yapılmasını teşvik edici politikaları hangi yıllarda başlamıştır?
28. a) 1950
29. b) 1960
30. c) 1970
31. d) 1980
32. e) 2000
33. Yumurta üretimi kıtasal olarak incelendiğinde, seksenli yıllardan itibaren ilk sırada yer alan kıta aşağıdakilerden hangisi?
34. a) Asya
35. b) Amerika
36. c) Okyanusya
37. d) Avrupa
38. e) Afrika
39. Aşağıdakilerden hangisi hayvansal kaynaklı diğer üretimler arasında yer almaz?
40. a) Bal
41. b) Zeytin
42. c) Deri
43. d) İpek
44. e) Tüy
45. Türkiye’nin 2017 yılında kişi başına tükettiği toplam et miktarı (kg) aşağıdaki değerlerden hangisidir?
46. a) 5
47. b) 10
48. c) 20
49. d) 30
50. e) 40

Cevap Anahtarı 1.a, 2.a, 3.b, 4.e, 5.a, 6.d, 7.e, 8.a, 9.b, 10.d

DEĞERLİ ÖĞRENCİLER,

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ GELİŞEN TEKNOLOİ İLE BİRLİKTE EĞİTİM VE ÖĞRETİMDE DÜNYADA YAYGIN OLAN UZAKTAN EĞİTİM SİSTEMİ İLE HİZMET VERMEKTEDİR. BİLGİSAYARA YÜKLENEN EĞİTİM KAYNAKLARI SİZ ÖĞRENECİLERE LMS UZERINDEN ULAŞTIRILMAKTADIR.BU UYGULUMANIN AVANTAJLARI OLDUĞU GİBİ CIKTISI OLMAMASI , 1 DERS KİTABININ ORTALAMA 300 – 350 SAYFA OLMASI , NORMAL UYGULAMALARDA 10 UNITE OLAN DERSLERIN 14 UNITE OLMASI GİBİ DEZAVANTALARI MEVCUTTUR.BU NEDENLE ÖZELLIKLE ÖĞRENCILERIN ÇALIŞAN KİŞİLER OLDUĞU GERÇEĞİ GÖZONUNE ALINDIĞINDA EMEK VE ZAMAN AÇISINDAN ÖĞRENCİLERI ZOR DURUMDA BIRAKMAKTADIR. BİZLER DE BU ZORLU EĞİTİM MARATONUNDA SİZLERE ÖZET KITAPLARIMIZLA DESTEK OLMAKTAYIZ. DERS KITAPLARININ ORTALAMA 1600 SAYFA ÖZET KITAPLARIMIZ ISE 300 İLA 400 SAYFA OLDUĞU DÜŞÜNULDUĞUNDE ZAMAN VE EMEK KAYBINIZ EN AZA INDIRILMIŞTIR.

ÖZETLERİMİZDEN  SİPARİŞ EDİN ,  SINAVLARDA RAHAT EDİN.

AYRINTILI VE GÜNCEL ÖZETLERIMIZLE SIZLERIN YANINDAYIZ.

AOF. SORUBLOG   ATAAÖF SAĞLIK YÖNETİMİ

WATSUP ILETIŞIM HATI

05063550320-05352580128

 

BAŞKA PLATFORMLARDA YAYIMLANMASI KOPYALANMASI BASILMASI YASAKTIR.

AKSİ HALDE TÜM YASAL HAKLARIMIZ SAKLI KALMAK SURETIYLE GEREKLİ İŞLEMLER YAPILACAKTIR.

 

İlgili Kategoriler

Anadolu AÖF AÖF Ders Notları