REHBERLİK
ÇAĞDAŞ EĞİTİM VE ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ
1.GELENEKSEL EĞİTİM(2005 ÖNCESİ) 2.ÇAĞDAŞ EĞİTİM (2005 SONRASI)
Belli dönemlerle sınırlıdır. Yaşam boyudur.
Konu aktarmak önemlidir. Nasıl öğretelim amaçtır.
Ne öğretelim asıl amaçtır. Bireysel farklılık gözetilir.
Öğretmen otaritedir. Öğrenci aktiftir.
Öğretmen önemlidir. Pragmatizm felsefesi etkilidir.
Tüm öğrenciler aynıdır.(Homojen) İlerlemecik önemlidir.
Öğrenci pasiftir. Yapılandırılmış ve bilişsel ekol vb.
Realizm Felsefesi hakimdir. Öğrenci ve bireysel merkezli bir yola başvurulur.
Esasicilik eğitim felsefesi davranışçılık ekol Amacı:İyi insan iyi yurttaş meslek edinmiş
Vb.etkilidir. bireyler yetiştirmektir.
Not:Geleneksel ve çağdaş eğitim arasında rehberlik kapsamında en önemli farkı öğrenci kişilik hizmetleri(ökh)olmasıdır.
ÇAĞDAŞ EĞİTİMİN İŞLEVLERİ
1.Sosyallaştirme işlevi:Kültürü,değerleri,normları bireye aktarıp çevreye uyumunu sağlamaktır.Sosyalleştirmede kaynaklar kullanılır.1.cil kaynaklar aile,okul,arkadaş vb.
2.cil kaynaklar internet,kitaptır.
2.BİREYSELLEŞTİRME İŞLEVİ:Bireyi önce iç denetimli kendine yeter,kendini tanıyan biri olarak yetiştirmektir.
3.EKONOMİK İŞLEVİ:Bilinçli üretici-tüketici nitelikli işgücü eleman sağlamaktır.
4.FELSEFİ İŞKEVİ:Ne tip insan yetiştirmek istiyorsun.(Uzak hedef gibi)
5.SİYASİ İŞLEV:Siyasetçi,lider devlet adamı muhtar,başbakan vb.yetiştirmektir.(Atatürkler)
ÇAĞDAŞ EĞİTİMDE OKULLARIN YAPISI
Öğretim:Öğretmenler,öğretim kapsamındaki ilgi beceri tutum ve değerleri öğretmen amaçtır.(bilimsel)
ÖKH:Sosyal yardım,özel eğitim,özel yetiştirme sosyal-kültürel faaliyetler vb.(bilişsel)
Yönetim:ÖKH ve öğretimin en düzeyde öğrenciye katkı sağlaması için gerekli iş ve işlemleri yaparlar.
Üçünün de ortak amacı bireyi kendisi ve toplum için yetiştirmek geliştirmek tüm potansiyelini kullanmasına ortam hazırlamaktır.
Birey önce ‘kendi’için sonra ‘toplum’için olmalıdır.
ÖKH NİN KAPSAM ALANLARI
1.Sağlık
Hastahane Hizmetleri Revir Medikolar
Göz teması Aşı Salgın hastalık hakkında bilgi verme
Diz kemik gelişimi için süt dağıtılır.
2.Sosyal Yardım
Fırsat ve İmkan Eşitliği Süt,fındık,üzüm dağıtımı
Burs,Yurt,Kredi Kısmi zamanlı çalışma
Beslenme yemekhane otobüslerde öğrenci indirimi.Örn:Müze gezerken vb.(Para yardımı)Maslow da güvenlik kısmını karşılar.
3.ÖZEL EĞİTİM
Norm Dışı Öğrencilere
Özgül Öğrenme Güçlüğü Mental Gerilik Kaynaştırma Destek Odaları vardır.
Isıtma,görme vb.engellilik Otistik,üstün zeka. BEP (ders öğretimi )yapar.
Rampa tuvalet yaptırılması vb.BİSEM Üstün zekalılar gider.
ÖZEL YETİŞTİRME
Normal öğrencilere
Öğrencinin eksiliğini tamamlaması için okul kurslarına katılmasıdır.
İlgisi olan alanda kendini geliştirmesi için kurs açılmasıdır.Örn:Satranç,Drama doğaya ilgisi var vb.
SOSYO-KÜLTÜREL FAALİYETLER
Geziye götürmektir.
Sosyalleşsin diye kulüplere katmaktır.
Sanatsal faaliyetlerde bulunmasını sağlar.
Piknik yapmak,müze gezmek vbv.
KAYIT KABUL İŞLEMLERİ
Yönetimde görevli olanlar kayıt kabul işlerini yaparlar.Alanlara kayıt yapmak.Devam-devamsızlık.
REHBERLİK HİZMETLERİ
Dorudan ve dolaylı hizmet olmak üzere ikiye ayrılır.
DOĞRUDAN HİZMETLER
1.Bireyi Tanıma:ölçme araçlarını kullanmaktır.Kendisi için kullanır.
2.Bilgi Toplama ve Yayma:Bilgi toplanıp panoda okul sitesinde öğrencilere duyurulur.
3.İzleme:Geri bildirim almak.Hizmet işe yaramış mı?Örn:pilav günü,geleneksel piknik.
4.Oryantasyon:Yeni bilgiye yeni ortama,duruma uyum sağlama hizmetidir.İşlev denirse uyum sağlayıcılık işaretlenir.
5.Yüceltme ve Yerleştirme:Alanlara,dallara,kulüplere,kurslara,seçmeli derslere vb. alanlara yönlendirmektir.
6.Rehberlik:bilişseldir.Her yerde yapılır.Herkes verebilir.(öğretmen yönlendiricidir.)
Ekonomik 1 kişi bireysel 30+gurup rehber
7.Rehbere Sevk etme:Uzmanlık dışı yeterli olunamayacak haddimizi aşan durumlarda konu dışı rehbere sevk yapılır.
Psikolojik Danışma
Duyuşsal-bireysel-ekonomik değildir.8 10 oturum yapılır.50-55 dakika sürer.
Gurupla özel mekan uzmanla yapılır.9-11 dakika 8 10 oturumla yapılır.
90 dakika sosyal öğrenme yalnız değildir.
DOLAYLI HİZMETLER
ARAŞTIRMA-DEĞERLENDİRME
Başarıyı artırmak için daha iyi mesleklere yerleştirmek için neler yapılabilir?
Sonuçları eleştirme,sorgulama(olumlu-olumsuz)
Alanda daha iyi hizmet vermek için ne gibi gelişmeler oluyor?
Öğretmen rehber yönlendiricidir.Herkes yapabilir.
2.MÜŞAVİRLİK/KONSÜLTASYON
Sadece rehberlik öğretmeni verir.Öğretmenlere,velilere,yöneticilere, bilgiler verir.Panel seminer düzenler.
ÇEVRE VE VELİYLE İLİŞKİLER
Çevre:Veliyi yönetim okul yakınına kumarhane,içkili vb mekan yasaktır.
Veli:ÖKH ve öğretime katmaktır.(Rehberlik ekip işidir.)Okul Aile Birliği,Okul Veli Toplantıları
REHBERLİK PROGRAM HAZIRLAMA
Okul rehber öğretmen okulun 1 yıllık rehberlik programını hazırlar.
Sınıf rehber öğretmen bu planı gözetmek için sınıf rehber planı hazırlar.
Sınıf rehberi için (Sınıf rehber öğretmeni öncelikle hazırlar.)
Okul rehber öğretmeni iletişim kurar.
Sınıf rehber öğretmeni görev ve sorumlulukları öğrendi.
Oryantasyon yapılır.
Problem Tarama Listesi
İhtiyaçları tespit etme/analiz
Sınıfın Rehberlik Program planını hazırlama
Veliler çağrılır.Onlardan beklenenler yapılacak iş ve işlemler anlatılır.
Kapsamlı Rehberlik Programı da Rehberlik Programı hazırlama kapsamındadır.
Bu program MEB tarafından hazırlanmış programdır.
Programın okula ve çevreye uyum kişilerarası ilişkiler,aile ve toplum güvenli ve sağlıklı hayat,kendini tanıma eğitsel ve mesleki başarı gibi ‘yeterlilik alanları’var.Hedefi+İçeriği+E tkinlikleri değerlendirme gibi ölçme araçları vardır.
Program öğretim kademelerine göre farklılık gösterir.İlkeleri asla değişmez.
Programın boyutları vardır.Rehberlik müfredatı içeriğidir.Eğitsel mesleki başarı,başarıyı artırma,amaç belirleme,güvenli ve sağlıklı hayat için yapılması gerekenler vb.
BİREYSEL PLANLAMA
Eğitsel,mesleki,kişisel,sosyal alanlara yönelik yardım(Bilgi toplama,yayma,yönetme,yerleştirme)
MÜDAHALE HİZMETİ
Bireyle ve gurupla olan psikolojik olan kriz durumlarında müdahale olur.
SİSTEM DEĞİ
RAM,MEB eğitim vermesi HİE almayı sağlaması yeniliklerden,gelişmelerden haberdar etme vb.
REHBERLİĞİN AMACI
Bireyi kendisine toplum için yetiştirmek kendini tanımasına iç görü kazanmaya yeterliliklerini bilmesine…yardım sürecidir.
Nihai Amaç:Kendini gerçekleştirmeye yardımdır.İnsancıl Kuram Maslowa aitti
Kendini Gerçekleştiren Birey Özellikleri
-Yaşantılara açıktır. –Mizahidir.
Spontan doğal gerçekçi otantiktir. Tutarlıdır.
Varoluşsal yaşar.Geçmişle dövünmez.Onunla şimdi ve burada vardır.
Esnektir. Değişim ve gelişim için kültürüne direnebilir.
Problemlere karşı duyarlı yapıdadır. İdeal olanı yapar.(İnsana yaraşır.)
REHBERLİĞİN İLKELERİ
Seçme özgürlüğünü önemseyip koşulsuz sevgi ve saygı önemlidir.(Ne olursan ol yine gel)
Özerklik esastır.Balık tutmayı öğret.(İç denetimli davran)
Birey adına problem çözülmez.
Gizlilik ve gönüllülük esastır. Çocukla ilgili bilgiler her yerde konuşulmaz.
(Zorla eğitim zorla danışmanlık yaptırılamaz.
Çocuk kendine ve çevreye zarar verecek duygu ve düşünce davranış içindeyse bunlar ihlal edilebilir.(madde,intihar,istismar,taciz,şiddet..)
Herkese açık bir hizmettir.Sadece sorunları olanlarla ilgilenmez.
Rehberlik bireye ve topluma karşı sorumludur.
Kendine hayrı olmayan topluma da hayrı olmaz.(Meslek sahibi insan)
Rehberlikte işbirliği esastır.Veli,yönetim,rehberlik ile birlikte bir ekip işidir.
Rehberlik yaşam boyudur.Meb de lise bitene kadardır.
Birey bir bütündür.Bireyi bütün alanlarda geliştirmek esastır.(Gelişimsel Rehberlik Modeli)
Bireysel farklılık esastır.Karşılaştırma yapmaz.
Özel eğitim norm dışı öğrencilere özel yetiştirme hizmeti normal öğrenciye uygulanır.
Planlı programlı organize örgütlenmiş profesyonel bir hizmettir.
Öğretimin ve yönetimin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir parçasıdır.
Ahmet ders çalışma yollarını bilmediği için başarısıdır.Rehberlikten destek alır.Bunun akabinde akademik başarısı yükselir.
Karar vermeye yardımcıdır.
Öğretim kademelerine göre farklılık gösterir.(amaç,içerik,etkinlik,değerlendirme)
İlkeleri değişmezdir.
REHBERLİKTE HİZMET ALANLARI
Askeri,sağlık,okul,adliye,işletme,kulüp vb.
REHBERLİĞE KATKI SAĞLAYAN BİRİMLER
Sosyoloji,psikoloji,Tıp,Antropoloji vb.
REHBERLİĞİN TEMELLERİ
Felsefi Temel:Pragmatizm,İlerlemecilik,Demokratiklik,Bireye verilen değerin artmasıdır.
Sosyolojik Temel:Aile yapısındaki değişim,göç,Nüfus Planlaması,Kadının Çalışma hayatına girmesi vb.
Bireyse Temel:Hümanizm akımı önemlidir.Her birey tek değerli biriciktir.Bireye kişisel nitelikler kazandırmadır.Yaşamında kariyer oluşturmasına yardım edilir.
REHBERLİĞİN TARİHÇESİ
İlk def Amerika da Persons ilk mesleki büroyu açtı.Böylece Rehberlik başladı.(Mesleki Rehberlik)Şunlardan oluşur:
1.Bireyi tanıma,
2.Meslekleri tanıma,
3.Birey ve mesleği eşleştirmedir.
Avrupa ve Türkiye de Rehberlik 1950 sonrası başladı.Marshal yardımlarıyla ülkeye Amerikadan uzmanlar gelip eğitim verdiler.
REHBERLİK MODELLERİ
Persons modeli 1908 de ilk defa Amerika da Rehberliğe başladı.
1.Birey ve niteliklerini tanıma
2.Meslekleri tanıma
3.Bireyi ve mesleği eşleştirme işe yerleştirmedir.
*Yöneltme-Yerleştirme hizmeti sunmuştur.
Not:Özellik faktör yaklaşımının temelini oluşturur.Soruda ikisi de yazılmamışsa Persons yerine özel faktör işaretlenir.
KLİNİK YAKLAŞIM (ÖZELLİK-FAKTÖR)MİNNESOTA OKULU
Bireyi tanımada standart ölçme araçları kullanılmalıdır.
PSikometriyi geliştirir.(Klinik psikolojide daha çok kullanılır.)
Daha çok kişisel sosyal rehberlik ön plandadır.
Psikolojik danışma bu sayede ortaya çıktı.
Temsilcisi:Williamson’dur.
EĞİTİMLE ÖĞRETİMLE KAYNAŞMIŞ MODEL(BRAVER)
Okullarda rehberlik saati olmalıdır.Uzman gelmelidir.Bu saatlerde grup rehberliği şeklinde bilgiler aktarılmalıdır.
Bilgi verme yönü ağırlıklıdır.
Eğitsel rehberlik problem alanında eğitim verir.
Rehberlikte verilen bilgilerle akademik başarı artar.Böylece Rehberlik tamamlayıcılık işlevini yapmış olur.
KARAR VERMEYE YARDIMCI MODEL (TREDMAN-KATZ TYLER)
Eş,okul,meslek,alan,dal,kulüp vb karar anları var ve seçim yapılacaksa rehberlik hizmeti verilmelidir.
Geç kalmış bir hizmet olduğu için eleştirilmiştir.
Rehberliğin kapsamı alanını daraltmıştır.
GELİŞİMSEL REHBERLİK MODELİ
Çağdaş psikologlar ortaya attı.
Çağdaş eğitimde bu model kullanılır.
Önleyicilik/koruyuculuk önemsenir.Planlı programlıdır.
Hedef yönelimlidir.Ölçülebilirdir.Profesyonellik gerektirir.
Öğrenci merkezlidir.Öğretmen odaklıdır.Sınıf rehber öğretmenleri aracılığıyla yürütülür.
Sistemli ve organizelidir.Sadece eğitimde Milli Eğitim Bakanlığında kullanılır.(İlkokul,Ortaokul,Lise)Tüm eğitim kademelerinde vardır.Uygulanır.
Öğretim kademelerine göre farklılaşır.
Rehberlik temel ilkeleri asla değişmez.
Birey bütün tümdengelim alanlarını gözetir.
GELENEKSEL REHBERLİK MODELİ
Tepkiseldir.Kriz yönelimlidir.Var olanı korur.
Uzmanlık esastır.Görev yönelimlidir.(Psikolojik danışmanın görevi)
Tüm eğitim kademelerinde kullanılır.(Lisede ön plandadır.)Milli Eğitim Bakanlığında uygulanır.
Sistemli organize değildir.
Planlı programlı değildir.
REHBERLİK TÜRLERİ
BİREY SAYISINA GMRE REHBERLİK TÜRLERİ
Bireysel:1 kişidir.Bilgilendirme esastır.Gündemi belli değildir.Okul kadrosunda herkes yapabilir.Etkinlik esastır.Etkili ilkeler önemli değildir.
Grupla Rehberlik:Ekonomiktir.Kişi sınırlaması yoktur.Bilgilendirme esastır.Gündemi bellidir.Okul kademesinde herkes yapabilir.Etkinlik esastır.Etik ilkeler önemli değildir.
Tüm öğrenciler rehberlik etkinliğine katılır.(Özel konular hariçtir.)
Psikolojik danışmaya göre daha kapsamlıdır.
Bireysel:1 kişidir.8 10 oturum olur.Maksimum 60 dakikadır.Yalnızlık hissededr.Sadece yardım alma sürecidir.Bireysel sorunlar görüşülür.
Grupla Rehberlik:8-12 kişidir.90 dakikadır.9-11 oturumdur.Yardım verme sürecidir.(Sosyal öğrenme)
Yalnızlık hissetmez.Ortak sorunlar görüşülür.
Tarvmatik,kişisel,taciz,madde,şiddet,atılganlık,istismar,özgüven eksikliği vb.konularda yapılabilir.
Kapsamı rehberliğe göre dardır.
KURUMLARA GÖRE REHBERLİK TÜRÜ
1.Eğitim,okul,RAM,Askeri Liseler,Üniversiteler
2.Güvenlik,EGM,TSK
3.Sağlık,Hastane,Sağlık Ocakları,polikinlikler
4.Sosyal Yardım Kurumları:Mavi Çatı,Mor Çatı,Çocuk Esirgeme Yurtları,Sevgievleri,Bakımhane,Huzur evleri
5.Endüsride:fabrikalar,İşkur,Arge birimleri(Üretim-Tüketim)
İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK TÜRLERİ
1.ÖNLEYİCİLİK KORUYUCULUK İŞLEVİ
Problem ortaya çıkmadan önce tedbir almaktır.Örn:Müdür öğrenciler okuldan kaçmasın ve tuvalette sigara içmesinler diye okulda kamera sayısını artırdı.
Kapılar okulda dışarıya doğru açılır.(Deprem için)
2.KRİZ MÜDAHALE İŞLEVİ
Problem ortaya çıkmış olay anı o an içinde kısa süre içinde yapılan işlerdir.
3.İYİLEŞTİRİCİ ÇARE BULUCU İŞLEV
Devam eden problem durumları için yapılır.Örn:Sınav kaygısı,yas süreci yaz tatilinde oldu.Eylülde öğrendik.
4.TAMAMLAYICILIK İŞLEVİ
Akademik başarıyı artırmak için yapılan her şeydir.
Örn:Denemede netleri çok düşük nedeni sınav kaygısı rehber öğretmenden yardım aldı.Bunun üzerime deneme netleri arttı.
5.UYUM SAĞLAYICILIK İŞLEVİ
Oryantasyon işlevidir.Bilgide değişiklik ortam değişikliği bunu etkiler.
Öncelikle hangisi diye sorarsa uyum sağlayıcılık işlevi diye işaretlenir.
6.YÖNELTME YERLEŞTİRM İŞLEVİ
Sevk hizmetidir.Okullara kulüplere üst yönetime vb.
7.AYARLIYICILIK İŞLEVİ
Plan program üzerinde yapılan her türlü işlemdir.Rehber öğretmen ayarlar.
8.GELİŞTİRİCİLİK İŞLEVİ
Gelişim ödevlerini,görevlerini sağlık bir biçimde yapmalarını veya kritik dönemleri başarıyla atlatmaları için yapılan etkinliklerdir.
Rehberlikte birey bir bütündür.
Lise-meslek seçimi kritik dönemdir.Bunu atlatmak geliştiriciliktir.
ÖĞRETİM KADEMELERİNE GÖRE REHBERLİK
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE REHBERLİK
3-6 yaş arasıdır.
Okula uyum sağlar.
Öz bakım becerisini öğrenir.
Oyunları öğrenir.
Kendini kabul eder.
Meslekleri fark etmeye başlar.
Özgüven kazanır.
Basit kuralları öğrenir.
Eğitsel mesleki,kişisel,sosyal rehberlik etkinlikleri de yapılır.
Ağırlık eğitsel rehberliktedir.
İLKOKUL DA REHBERLİK
6-10 yaş arasında yapılır.
Okula uyum sağlar.
Meslekleri tanır ve her mesleğin kendine özel olduğunu öğrenmeye başlar.
Somut düzeyde mantıksa akıl yürütür.
Başarılı olmayı öğrenir.
Özgüveni gelişir.
Okul kurallarını öğrenir.
Ders çalışmayı öğrenir.
Kendi niteliklerini fark eder.Temel bilgi beceri kazanır.
Eğitsel,mesleki,kişisel,sosyal rehberlik verilir.Ağırlık eğitsel rehberliktir.
ORTAOKULDA REHBERLİK(10-14 YAŞ)
10-14 yaş arasıdır.
İlgilerini ve yeteneklerini ayrıştırır.(11-12 yaş ilgi 13-14 yetenek )
Yöneltme ve yerleştirme ilk kez başlar.(8.Sınıf OKS)
Erinlik sorunlarıyla baş ederler.
Uyum sağlamaya çalışırlar.
Üs okul seçimi yaparlar.
Meslekleri araştırırlar.
Eğitsel-mesleki,kişisel-sosyal rehberlik verilir.Ağırlıklı rehberlik mesleki ve eğitsel rehberlik olarak verilir.
ORTAÖĞRETİMDE REHBERLİK(14-18YAŞ)
14-18 yaş arasıdır.
Ergenlik problemleriyle baş eder.
Planlı çalışır,sınava hazırlanır.
Mesleki geleceğiyle ilgili kararlar alır.
Aliyle-akranla yaşamayı öğrenir.
Alan,dal,kulüp,üst öğrenimi seçimi yapar.
Akran danışmanlığı etkili olur.
Üniversiteler gezi olur.
Eğitsel,mesleki,kişisel-sosyal rehberlik verilir.
Ağırlık ‘’ ‘’ ’’ ‘’ ‘’ .
Bedeni kabul eder.
YÜKSEKÖĞRETİMDE REHBERLİK(ÜNİVERSİTE)
18-23 yaşları arasıdır.Seçtiği meslekten eğitim alır.
Entelektüel kişiliğe sahip olur.
Kariyerini geliştirir.
Kendini geliştirme sürecindedir.
Meslekte çift ana dallar yeni olanaklar araştırır.
Eğitsel,mesleki,Kişisel-Sosyal rehberlik verilir.
Ağırlıklı olarak kişisel-sosyal rehberlik verilir.
PROBLEM ALANLARINA GÖRE REHBERLİK TÜRLERİ
EĞİTSEL KİŞİSEL-SOSYAL MESLEKİ REHBERLİK
1.EĞİTSEL REHBERLİK(öğrenmeyi öğrenmedir.)
Oryantasyon hizmetidir.Yeni bilgiye ve ortama uyum sağlama amaçtır.Uyum sağlayıcılık işlevi vardır.
Alanlara,dallara,kulüplere,okullara yönelmesi için bilgiler verilmesidir.(yöneltme-yerleştirme işevi)
Boş zamanları etkili ve verimli geçirmeyi öğrenmeyle ilgili bilgiler verilmesidir.(ÖKH Sosyo-kültürel hizmet vermesidir.
Verimli ders çalışma yollarını anlatır.
Akademik başarıyı artırmasına yardımcı olur.(tamamlayıcılık işlevi)
Sınav stresi,sınav kaygısını gidermek eğitsel rehberlik kapsamındadır.
Ancak travmatik bir hal almış uykuları kaçıp özgüveni kaybetmişse kişisel sosyal rehberlik verilir.
2.KİŞİSEL SOSYAL REHBERLİK (YAŞAMAYI ÖĞRENME)
Özgüven,atılganlık,hayır deme becerisi,kişilerarası iletişim öfke kontrolünü kazandırır.
Akranlarıyla mücadele edebilmeyi öğrenir.
Şiddet,istismar,taciz,madde kullanımı vb.durumlarda özel’psikolojik danışma hizmeti’verilir.
Sadece bilgi vermekle aşılabilecek problemler değildir.
MESLEKİ REHBERLİK(GELİŞMEYİ ÖĞRENME)
Staj uygulaması buna örnektir.
Meslekte başarılı olmuş kişileri okul davet ettirip seminer verdirilmesidir.
11.ve 12.sınıfları Üniversitelerin tanıtım günlerine götürmek buna örnek oluşturmaktır.
7.ve 8.sınıfları Liselerin tanıtım günlerine götürmektir.
11.ve 12.sınıflara mesleklerin çalışma alanları hakkında bilgi verilir.
MESLEKİ REHBERLİKTE TEMEL KAVRAMLAR
Meslek:Belli bir alanda bilgi ve beceri sahibi olmayı gerektiren sınırları çizilmiş kuralları olan
Eylemlerdir.
Serbest meslek sahibi:Simitçi,ayakkabı boyacısı.
İŞ:Belli bir ücret karşılığında hizmet vermektir.(para)
Meslek Doyumu:Yaptığı meslekten haz almaktır.
İş Doyumu:Yaptığı mesleğin parasının da haz vermesidir.(mutlu etmesi)
Ücretli öğretmenliğin meslek doyumu yüksektir.
İş doyumunu 2018 de atanıp meslek doyumuyla taçlandırılmalıdır.
Meslek Seçimi kendi yeteneklerine uygun bir mesleği seçme karar vermedir.
Karar lisenin sonuna doğru alınır.
Meslek Danışmanlığı:Mesleki seçim karar alma sürecinde yardım almaktır.
Kariyer:Meslekle ilgili daha üst statü saygınlığı pozisyonu olan alanları düşünmektir.(Yüksek Lisans,doktora,müfettişlik gibi alanları düşünmektir.)
Kariyer Danışmanlığı:Kariyer düşüncesi içinde bireylere yardım sürecine denir.İşinde nasıl ilerleyebilir?Farklı pozisyona nasıl geçilebilir?Yollar gösterilir.
Yetkinlik Beklentisi:bireyin kapasitesiyle ilgili algısıdır.Ben bunu yapabilirim ya da bunu yapamam düşüncesi içinde olmaktır.
Yeteneklerini bilmek,
Yetenekleri hakkında farkındalık kazanmıştır.
Mesleki Olgunluk:İçinde bulunduğu döneme uygun meslek tercihleri yapmaktır.Okul öncesinde cinsiyete hayallere dayalı meslek seçimi yapmaktır.Mesleğin gerektirdiği bilgi-beceriyle donanmış olmak kendine uygun gerçekçi seçimi yapmaktır.
ÖZ YARGILAMA:Öz eleştiri yapmak kendini değerlendirip sorgulamaktır.
Öz yargılama beklentisini etkiler.
Öz Düzenleme(otokontrol,otonomi)
Planlı programlı hareket etmektir.
Ders çalışma programı yapıp hedefine adım adım ilerlemesidir.
Değer mesleğin maddi manevi getirileri tatmin edecek mi etmeyecek mi?İkiye ayrılır:İçsel ve dışsal değerdir.
İçsel Değer:Doktor olmuş insan hayatını kurtarmak müthiş bir duygudur.
Dışsal Değer:Doktor olmuş para statü,saygınlık vb
İlgi:Bir işi ya da mesleği yapmaktan haz almak hoşlanmaktır.
11-12 yaş civarında ilgiye göre seçim yapılır.
Meslek seçiminde önce yetenek sonra ilgiye bakılır.
Ticaret,İkna,Mekanik,Temel Bilimler,Edebiyat,Müzik,Sosyal Yardım,Görsel Sanatlar,İş Ayrıntıları,Sosyal Bilimler gibi ilgi alanları vardır.
Yetenek:Doğuştan getirilen gizil güç potansiyeldir.Anne-Babadan kalıtımla çoğunlukla çocuklara aktarılır.
Yetenek alanları meslek seçiminde önceliklidir.
Sözel Yetenek:Edebiyat,Sosyoloji,Psikoloji,Dil Bilimleri vb.
El göz uyumu önemli olan yetenekler:beden eğitimi,balet-balerin,dansçı,çizim vb.
Sayısal Yetenek:Fizik,Kimya,Biyoloji,Matematik
Şekil Uzay Yeteneği:heykeltıraş,gemici,fizikçi,mimari,tasarım,harita vb.
MESLEK GELİŞİM SÜRECİNİN EVRELERİ ISACSON MODELİ
1.Uyanış ve Farkında Olma(5-12)yaş
Okul öncesi ve ilkokul yıllarıdır.
Okul öncesinde hayallerine göre meslek seçimleri yaparlar.
Çevrede farklı meslekler var.Buna benzer veya benzemez.
Cinsiyete dayalı seçimde yapar.
MESLEKLERİ ARAŞTIRMA KEŞFETME(12-15)
Ortaokul yıllarıdır.Burada mesleklere olan ilgisini ve yeteneklerini keşfeder.
Mesleği sadece sevmek yetmez yetenekte lazımdır.
KARAR VERME-Lise yıllarıdır.Yeteneğine uygun mesleki gerçekçi kararlar alır. Kendini tanır.Yeterliliklerini bilir.15-18 yaş
HAZIRLIK(18-23):Üniversite yıllarıdır.Meslekle ilgili bilgi ve beceriler edinilir.Okul deneyimi staj uygulamaları yapılır.
İşe Başlama:Mesleği uygulamaya koymak işe girmek para kazanmaktır.
GİNZBERG VE ARKADAŞLARI
Mesleki süreç geri dönülemez bir noktadır.(Kritik dönem)
Belli yaşlarda meslekle ilgili belli özellikleri kazanılmalı ve meslek seçilmelidir.(süreç geri dönülemez-uzlaşma)
Meslek seçimi bir uzlaşmayı gerektirir.
GİREBERG VE ARKADAŞLARININ MESLEKİ EVRELERİ
1.FANTAZİ(5-11 yaşlar):Model alma,taklit ve özdeşime dayalı mesleki seçimler yapar.Hayalinde olmak istediği mesleği seçer.Sık sık karar değiştirir.Bir gün öğretmen bir gün şoför olmayı ister.
2.GEÇİCİ SEÇİMLER(7-11 YAŞ)
İlgileri fark etme (11-12 yaş)hoşlanma,haz alma ben müzikten hoşlanıyorum.
Yeteneklerini fark etme(13-14 yaş)
Sadece hoşlanmak yetmediğini kapasite gizil gücünde önemli olduğunu fark eder.
3.DEĞERLERİ FARK ETME(15-16 YAŞ)
Mesleğin maddi ve manevi getirileri tatmin edecek mi?
Seçmeyi düşündüğü meslekle ilgili ufak denemeleri tecrübeleri olabilir.Meslekte kalır ya değiştirir.
GERÇEKÇİ SEÇİMLER(17-23 YAŞ)
ARAŞTIRMA KEŞFETME(17-19 YAŞ)
Farklı mesleklerin iş,istihdam vb.olanakları da araştırılır.Ancak bir meslek seçimine karar verilmiştir.
BİLLURLAŞMA(19-21):Üniversitede meslekle ilgili bilgi ve beceriler kazanılır.ve psikolojik danışman olacağım kararını verdim ya da matematik öğretmeni olacağım denir.
BELİRLEME(21-23 YAŞ)Bu evrede seçtiği mesleğe devam mı edecek yoksa o alanın yüksek bir dalında ihtisas mı yapacak (klinik psikolog olacağım)(Cebirde Yüksek Lisans yapacağım)
SUPERN BENLİK KURAMI ÖZ KURAMI
Benlik gelişimi yaşam boyu devam eder.
Ben ya şu ya bu şekilde bir insanım.
Ben çok güzel bir resim yapıyorum.Resme yetenekliyim.Ressam olabilirim.(Benlik Algısı)
Meslek seçimi belli bir gelişim süreci dönemleri içinde gerçekleşir.
Bireyin benlik algısı değiştiği anda mesleki kararları da değişebilir.
Super Benlik Algısı Olan
0-14 büyüme
14-24 Araştırma
25-44 yerleştirme
45-64 Koruma
64 Çöküş Deneme 14-18 Geçiş 19-21 Sınama 22-24
Super benlik algısı olan bay Koç DGS ye girdi.
EVRELERİ
1.BÜYÜME(0-14) HAYAL İLGİ YETENEK
0-11 11-12 13-14
2.ARAŞTIRMA(14-24) DENEME GEÇİŞ SINAMA
14-18 19-21 22-24
Lise Üniversite Üniversite
Seçmeyi düşündüğü mes- Meslekle ilgili staj,okul deneyimi vazgeçebilir,devam edebilir.
Lekle ilgili yaşantılar benliği bilgi beceri
Etkiler. Edinir.
3.YERLEŞME 24-44:İş bulma mesleği uygulamaya koymak benlik algısı kararlılık göstermeye başlar.
Uyguladığı meslekte en üst noktaya çıkma çabasıdır.
Öğretmen olmuş.Müfettiş ya da müdür olmak için uğraşıyor.
Yüksek Lisans Doktara vb.
4.KORUMA 45-64 YAŞ ARASI
Uyguladığı çıktıyı en üst nokrayı koruma çabasıdır.Benlik daha da olgunlaşmış (koruma çabaları9
5.ÇÖKÜŞ
Emekliliğe hazırlanma artık benlik algısı kolay kolay değişmez.Yavaşlama(65-70)Kendini yoracak daha az işler yapar.Tam emeklilik 70+emekliliği kabullenir.
HOLLAND KİŞİLİK TİPOLOJİSİ
Çevremizde herkese uygun bir meslek vardır.
Mesleki doyum bireyin kişilik tipine uygun mesleği yapıyor olmasıdır.
Meslek seçimi kişilik tipinin iş hayatına mesleğe yansımasıdır.
İlgi envanteri olarak kullanılır.
Sınıf rehber öğretmeni de uygulayabilir ancak paraşüt yıldızına yerleştirme kişilik kodlarını belirleme gibi analizler uzmanlık ister.(rehber öğretmen)
90 sorudan oluşan bir envantendir.
Kişilik tipolojisin 6 kişilik tipi kodu var.
Her bir kişilik tipi için 15 soru yazılmıştır.
Sorular(hoşlanırım,fark etmez,hoşlanmam)(Likart tipi derecelendirme ölçeği kullanılır.)
PARAŞÜT YILDIZI
Gerçekçi:doğacı,maddeci,motor beceriler
Geleneksel:otariter,katı,esnek değil,ayrıntıcı
Girişimci:pazarlık,ikna,enerji
Sosyal:Sosyal yardım,iyimser
Sanatçı.Esnek duygusal ,hassas,duyarlı,yaratıcı
Araştırıcı:Bilimsel,yöntemci,eleştirel yalnız çalışmayı sever.
Yan yana olan kişilik kodları tutarlıdır.Karşıtlık içinde olanlar tutarsızdır.
En yüksek puan alan iki kişilik kodu belirleyici ve ayrışmış denir.(Ranja göre belirlernir.)
Üçüncü kişilik tipi de alınabilir.(Geleneksel,Gerçekçi,Araştırıcı)Tutarlı ve ayrışmıştır.
(Girişimci-Geleneksel-Gerçekçi)Tutarsız gelecekte her an değişebilir.
ANNE ROE NİN İHTİYAÇLAR KURAMI
Maslow’un İhtiyaçlar hiyerarşisinden etkilendi.
Ailede içinde doyurulmamış ihtiyaçlar meslek seçimini etkiler.
Anne baba tutumu,çocukluk yaşantıları meslek seçiminde etkilidir.
Bireyler anne baba tutumu ve doyurulmamış ihtiyaçlarına göre iki alanda meslek seçerler.
İnsanla İlgili Meslekler
Öğretmenlik,psikolog,din görevlisi,polis,avukat.İnsanlar onlar için metadır.Müşteri maldır.
İnsanla İlgili Olmayan Meslekler
Makine,otomotiv mühendisi,veteriner,biyolog,astronot,arkelog….
İnsanlardan kaçıp değer vermiyor.
Anne-baba tutumu
Çocuğa aşırı düşkün,aşırı korumacı ve mükemmeliyetçi yetkin davranışlı ebeveynleri ifade eder.
İnsanlarla ilgili olan ya da olmayan mesleklerden birini seçer.
Çocuğa soğuk davranan reddeden ebeveynlerle çocuğu bu meslekleri seçmesine neden olur.
İdeal olan ebeveyn tutumu çocuğu kabul eden destekleyen demokratik ebeveynlerdir.
Çocuk serbest de bırakılmamalıdır.
ÖZELLİK FAKTÖR(PERSONS MODELİ)
Klinik yaşamın temeli diğer adıdır.
1.Bireyin niteliklerini tanıma
2.Mesleğin niteliklerini tanıma
3.Bireyle mesleği uzlaştırma İŞKUR
İşe yerleştirme
Şans kuramı olması gereken zamanda olması gereken yer de ve özellikte olmasıdır.
Örn:2018 sınavında atanmaktır.
SOSYAL ÖĞRENME
Birey çevre ve bireyin davranışları birbiriyle etkileşim halindedir.
BİREY MODEL ALMA ÖYKÜLEME
KARŞILIK BELİRLEYİCİLİK
ÇEVRE DAVRANIŞ
HOPPECİKİN İHTİYAÇLAR KURAMI
Çocukluk yaşantılarında doyurulmamış gelecekte seçilen meslekle doyurulur.Telafi edilir.
Maslow hiyerarşisine dayandırılmamıştır.
Anne baba gibi ayrıntılara yer vermemiş genel bir çerçevede açıklamıştır.
GOTFREDSON UZLAŞMA DARALTMA PROGRAMI
Bireyler meslek seçerken çevre olanaklarına,cinsiyete,statüye,saygınlığa,paraya göre daraltılabilir.Kendine göre olan bir meslekte uzlaşırlar.
Meslekleri daraltırken cinsiyet kadınlarda önemsenmezken erkekler de daha hassas davranırlar.
KARAR KURAMLARI(GELLAT VE KATZ)
Karar verme,meslek seçimi ciddi öğretilmesi ve öğrenilmesi gereken işlemdir.
Karar meslek seçimi normal bireylere öğretilmelidir.Norm dışılarla uğraşmak vakit kaybıdır.
Meslek seçme kararlar alma aşamalarıyla sırayla yapılması gereken basamaklı bir iştir.
KARAR ALANIN BASAMAKLARI
1.Karar vermesi gerektiğini fark etmesi
2.Karar vermesi durumunu tanımlama
3.Seçenekleri oluşturma
4.Seçenekleri deneme/uygulama yapması
5.Seçenekleri değerlendirme
6.Uygunsa karar verme yapma uygun değilse yeni seçenekler oluşturup süreci yeniden başlatmalıdr.
Problem Çözmenin Basamakları Gibi Öğretilmelidir.
İLETİŞİM VE İLETİŞİM BECERİLERİ.
Kişisel-Sosyal Rehberlik kapsamında daha çok değerlendirilir.
Kaynak-Masa-Kana-Alıcı
Rehberlik ileti yollar
Öğretmen(konu,içerik) söyleme biçimi yöntem Öğrenci Danışan
Geribildirim(dönüt)
İşleme hizmeti(dönüt almak)
Sözlü İletişim:Konuşma ifade etme bireye etkisi %30’dır.
Sözsüz İletişim:Beden dili jest ve mimiklerle ifade etmektir.(Bireye etkisi %70’dir.)
Edilgen Katılım:pasif hı hı-baş sallama
Aynen kelimesi iletişim engelidir.
Etkin Katılım:Birey aktiftir.Seni anlıyorum.Annenle tartıştığın için üzgünsün…be dili ego geliştirici dildir.
Sen dili ego zedeleyici iletişim engelidir.
İLETİŞİM SÜRECİNDE MESAJ TÜRLERİ
Tam Mesaj:Algı:Kardeşinle aran iyi değil galiba
Tutum:Aramızın gergin olması beni olumsuz etkiledi.
Duygu:Beni üzdü ve aranızın düzelmesini istiyorum.
Tamamlanmamış Mesaj:Bu öğelerden biri ya da bir kaçı eksiktir.
Çiftli Mesaj:Ağzı başka bedeni başka konuşmasıdır.
İLETİŞİM
Olumsuz İletişim:Sen diliyle yargılayıp suçlar.Kişiye yönelik savunmaya iter.İletişim engelidir.Sürekli konuşup başkalarının konuşmasına izin vermeyip sözünü her kesip beni konuşturmamasıdır.
Olumlu İletişim:ben diliyle konulur.Yargılamaz,suçlamaz,savunmaya itmez.Kişiliğe değil davranışa yöneliktir.İletişimi destekler.Belli bir konuda söyleyeceğim var.Ancak başkalarının da fikirleri olduğunu görüyorum.Onların görüşlerini merak ediyorum.(Durum,etki,duygu)
Sözümün kesilmesi(durum)Söyleyeceklerimi engelliyor-etki.Bu beni etkiliyor-dduygu
İLETİŞİM
Ego Zedeleyici Dil:Sen dili kullanılır.Tembelsin,Hep geç geliyorsun,Medine fukaralarına dönmüşsün sıskasın.
Ego Zedeleyici Dil:Ben dili kullanır.Ders çalışmaktan hoşlanmıyorsun.Seni merak ettim.Biraz incelmişsin fena olmamış.
İLETİŞİM ENGELLERİ
Savunmak,suçlamak,yargılamak,övmek,sürekli ödüllendirmek,araştırıcı olmak,öğüt vermek,otoriter davranma,aynen kelimesini sıkça kullanmaktır.
SORU TÜRLERİ
Açık uçlu sorular:anlatmaya ya da konuşmaya iter.Neler hissediyorsun?Ne yapmak isterdin?
Kapalı Uçlu Sorular:cevabı tek kelime veya sadece cevabı hayır evet olan sorular.Örn:Babanla kabga mı ettin?
Savunmaya iten sorular:neden?Niçin? soruları savunmaya iter.
ÇATIŞMA TÜRLERİ
Engellemişlikleri çatışmaya neden olur.Kişilerarası iletişimdeki çatışmaları çözmek bireye yardımcı olmak(Kişisel+sosyal rehberlik)
YAKLAŞMA-YAKLAŞMA + +:İki olumlun durum arasında kalmaktır.Örn:Ayşe de Fatma da güzel beni seviyor hangisiyle çıksam.
YAKLAŞMA-KAÇINMA+,-Bir olumlu bir olumsuz durum arasında kalmaktır.Örn:Matematik hocasını sevip dersini sevmemektir.
KAÇINMA-KAÇINMA-,-İki olumsuz durum arasında kalmaktır.Örn:Matematik dersini de öğretmenini de sevmemektir.
ÇATIŞMAYA GÖSTERİLEN TEPKİLER
KAZAN-KAZAN TEPKİSİ +,+:Kendiside başkaları da kazanacak diğer insanlarla ilişki değerlidir.(amaç-ilişki ikilemi) ben ve diğerli.Modeldir.Horowite ve Bortholemiwi savunur.
Demokratik yollarla işbirliği içinde problemi çözmektir.
Baykuş taktiğini kullanmaktır.
Her iki tarafta kazanır.(istek)İsteklerinden her ikisi de vazgeçmez.
Not:Tilki taktiği kullanmakta ‘kazan-kazan’ tepkisidir.Ancak her iki tarafta eşit oranda amaçlarından taviz verip uzlaşmayı sağlarlar.
KAZAN-KAYBET TEPKİSİ +,-:Kendisi ve amaçları değerlidir.İlişkiyi ve diğer insanları önemsemez.
Köpekbalığı taktiği kullanmaktır.(narsistik kişilik,kendini beğenmişlik)
KAYBET-KAZAN TEPKİSİ -,+:Kendisi ve amaçları değersizdir.Özgecilik yapıyor.Alttan alır.Yeter ki ilişki bozulmasın diğer insanların mutluluğu öneceliklidir.Sensiz yaşayamam
Oyuncak ayı taktiği kullanmaktır.
KAYBET-KAYBET TEPKİSİ -,-:Amaç ve kendisi değersizdir.(önemsiz olduğu gibi ilişki ve diğer insanları da umursamaz tepkisiz kalır.
Bazı durumlarda tepkisiz kalmak için en iyi tepki olabilir.
Kaplumbağa taktiği kullanmaktır.
AKRAN ARABULUCULUĞU
Psikolojik danışman iletişim becerisi yüksek olan veya üst sınıf öğrencilerinden birkaçına ‘çatışma çözme’ ‘arabuluculuk eğitimi’ verir.Müşavirlik hizmetidir.
Yardımcı olacak psikolojik danışman yetiştirilir.
1.Arabulucu seçilir.
2.Arabulucu seçilenlere eğitim verilir.
3.Çatışma çözme süreci birlikte planlanır.
4.Taraflar rehberlik servisinde bir araya gelir ve konuşurlar.(uzlaştırmacı dinler)
5.Taraflar uzlaştırılır.(Baykuş veya Tilki taktiğidir.)
AKRAN DANIŞMANLIĞI
Danışanla aynı benzer bir problem yaşamış ve başarıyla atlatmış üst sınıflardan bir ya da birkaç öğrenciye danışmanlık eğitimi verilir.Müşavirlik hizmeti verilir.
AKRAN ÖĞRETİMİ
Akademik başarıyı artırmak için kullanılır.(Tamamlayıcılık işlevi)
Akranından öğrenmesi sağlanır.
İşbirlikli öğrenme vardır(heterojen grup)
Çatışma çözmede ve kendini anlatma Johari Penceresi kullanılır.
Açık Pencere(Amaç):Kendisi de çevresi de bilir.Çevreden çok dönüt alınırsa bu alan genişler.
Kör Pencere :Kendisi bilmez çevre bilir.Kendini çevreye kapamış Dönüt almıyor.
Gizli(Saklı)Pencere:Kendisi bilir.Çevresi bilir.Kendini çevreye açarsa genişler.
Bilinmeyen(Karanlık) Pencere:Freud’da ‘bilinçaltı’dır.Psikoanalitik tekniklerle yapılır.Oral,anal,fallik dönemde olur.Kimse bilmez.
Kendisinin yardımsever olduğunu düşünürken çevre onu yardımsever bulmuyor.Bu bir örnektir ve bireyin profili çıkarılır.
Sağlıklı kişilik,sağlıklı ruh haline sahip bireylerin arenası geniştir.
OKULLARDA KARŞILAŞILAN PROBLEMLER
1.Genel Kaygı Bozukluğu:sürekli stresli gergin endişeli görünmedir.Tedavisi uzman işidir.
2.Mutizm/Seçici Konuşmazlık:Çocuğun bir yerde konuşup bir yerde konuşmamasıdır.
5 ile 6 yaş civarında başlar.
En az 6 aydır devam ediyor olmalı ki tedavi edilmelidir.
3.DIŞA ATIM BOZUKLUĞU
Enürazis:İdrar kaçırma(okul öncesi+ilk okul)
Enkoprezis:Dışkı kaçırmadır. (okul öncesi+ilk okul)
4.Nero gelişimsel Bozukluklar
Tik Bozukluğu:Motor Tekrarlı beden hareketidir.Vokal Tikler:Boğaz sesi çıkarma gibidir.
Tuvalette Sendromu:Motor +Vokal tiklerin bir arada görülmesidir.
Bunları yapanlar normal zekadaki çocuklardır.Engellenemez otomatik aniden ortaya çıkar.
Basit Özgül Fobiler:Yükseklik,kedi,yılan,fare,karanlık vb.korkuların olmasıdır.
Sosyal Fobi:Topluluk karşısında heyecanlanma,evden dışarı çıkamama(diğer insanlarla temas),ayrılık kaygısı(daha çok okul öncesi ve ilkokulda olur),yabancı ortamın verdiği endişedir.
Oryantasyon hizmeti verilmelidir.
8.Çalma:Yeteri kadar para alamadığı için dikkat çekmek için,özentili ihtiyacı karşılamak için vb.
9.Yalan Söyleme:dikkat çekmek için,model aldığı için,anı kurtarmak için vb.
Ebeveynin Ayrılması
Boşanma-Farklı evde yaşamayı tercih etmeleridır.Anne baba rolümüze devam ediyoruz.Seni yine seviyoruz.
Ölüm (vefat):Çocuğa uygun ifadelerle anlatılmalıdır.6-12 yaşında somut olarak anlıyabilir.
Ölüm,geri dönüşü olmayan bir yolculuktur.
SALDIRGANLIK ZORBALIK(ŞİDDET EĞİLİMİ)
Akran baskısı:ısrar etmeleri,marka giyinmeleridir.
Akran Zorbalığı:dövmek,küfretmek,itmek,küçük düşürmek,öldürmek
Cinsel taciz-istismar vb.(şiddet)
Çocuğu ailenin parasız bırakması(ekonomik şiddet)
Çocuğu ailenin sevgisiz bırakması(duygusal şiddet)
Çocuğu ailenin dövmesi-Fizyolojik şiddet
Çocuğu ailenin aç bırakması-Fizyolojik Şiddet
Not:Psikolojik danışman-okuldaki çatışmaları çözmede akran danışmanı arabulucu kullanabilir.
Bazı öğrencilere akran danışmanı eğitimi verir.
İletişim becerisi iyi alanlara eğitim verir.
AKADEMİK BAŞARI DÜŞÜKLÜĞÜ:Akran öğretimi tercih edilebilir.
Tutor olabilir.
İŞBİRLİKLİ ÖĞRENME ORTAMLARI
Tamamlayıcılık işlevi kullanılır.
Eğitsel rehberlik kapsamındadır.(Öğrenmeyi öğrenmedir.)
PSİKOLOJİK DANIŞMA SÜRECİNDE KULLANILAN TERAPATİK BECERİLER
1.Yapılama/Yapılandırma:İlk oturumda yapılır.
Gün,süre,gizlilik,gönüllülük hakkında bilgi verlir.
Her hafta önceden belirlediğimiz saatte 40-45 dakika burada olacağız.
Yakından İlgilenme:ilgili olma güven duyması sağlama değer verdiğini hissetmesidir.
KONUŞMAYA AÇIK DAVET:Şu an ne hissediyorsun?Bugün neler konuşmak istersin?Daha çok ilk oturumlarda yapılır.Konuşmayı başlatmayı sağlamak için yapılır.
ASGARİ DÜZEYDE TEŞVİK:hı hı,evet,hım,öfkelenmişsin ,başka ne gibi…kısa ifadeler
DUYGU YANSITMA:Danışanın duygusunu ifade etmektir.
Yarın önemli kişilere sunum yapacağın için heyecanlısın
İÇERİK YANSITMA:Danışanın hangi konu üzerinde konuştuğunu söylemesidir.
Kalorifer yanmıyor,okul pislik içinde olduğu için iyi öğrenemeyeceğini şartların sağlıksız olduğunu düşünüyorsun.
Kişiselleştirme 3 türlü yapılır:
Anlamın kişiselleştirilmesi:Çok mutlusun çünkü kendine hakim olabiliyorsun.
Duygu:Çünkü-Olumlu ifadedir.
PROBLEMİN KİŞİSELLEŞTİRİLMESİDİR-Çok üzgünsün.Çünkü sana verilen programı uygulayamadın.
Duygu+Çünkü+Olumsuz İfadedir.
AMACIN KİŞİSELLEŞTİRİLMESİDİR-Çok öfkelendin.Çünkü 1.olamadın.Halbuki dereceye girmek istiyordun.Duygu+Çünkü+Olumsuz İfade+İstek (Amaç)
ÖZETLEME:Oturumun sonunda başında,ortasında konuyu toparlamak için kullanılan beceridir.İnsancıl Kurama özetlemeyi ‘danışan’ yaparken psiko analiz de ‘danışman’ yapar.
PAYLAŞTIRMA:Sadece grupla psikolojik danışman yapar.Benzer sorun yaşayan bir grup üyesine danışmanın söz hakkı vermesidir.
SESSİZLİK:Bazen danışan birden susar.Konuşmaz.Bir süre bekler.Danışman sonra ’Şimdi ve burada terapatik’ konuşulanı uygulayarak sessizliği bozar.Terapatik süreç içerisinde
Şu an ne hissediyorsun?
Şu an parmaklarının dili olsa ne söylerdi?
BAĞLAMA:Danışanın konuşmaları,duyguları,davranışları arası paralelliği farklılığı fark ettirmedir.
Geçen oturumda …….için öfkelendim.
Bu oturumda……………için öfkelendim diyorsun.İkisi arasında paralellik vardır.
PSİKOLOJİK DANIŞMAN SÜRECİNDE TERAPATİK KOŞULLAR
1.EMPATİK ANLAYIŞ:Seni anlıyorum,problemini dinliyorum.Sana yollar göstermek için buradayım…
Danışman dedesinden yadigar kalan saati kaybettiğin için kendine çok öfkelidir.
Dedenden yadigar kalan saati kaybederek aranızdaki değerli bağı da kaybetmiş hissettiğin için öfkelendin gerginsin.Mutsuzsun.
KOŞULSUZ KAPALI:Sadece insan olduğu için değer vermeye layıktır.Ne olursan ol yine gel.Hatasız kul olmaz.Hatamla sev beni.72 millete bir gözle bakmayan halka müderris olsa Hakka asidir.
JOŞULSUZ SAYGI:Kabulle aynıdır.ÖSYM farklı seçeneğe yazmaz.
BAĞDAŞIM/İÇTENLİK/TUTARLILIK/SAYDAMLIK:İçi dışı bir olmayı ifade eder.Biz dile ve söze değil hale ve öze bakarız.Özünle,gözünle,sözünle ve işinle ol.(Hacı Bektaşi Veli)
Dürüstlük önemlidir.
KENDİNİ AÇMA:Danışman kendinden örnekler verir.Danışman-Lise yıllarında zaman zaman bende ailemle çatışma yaşamıştım.
SOMUTLUK:Genel ifadeleri özelleştirmesini sağlamadır.
Danışan:Beni kimse anlamıyor.
Danışman.Kimseyi açar mısın?
(herkes,hiç kimse,her şey) üstüme geliyor…
Şimdi ve burada
Şu an ne hissediyorsun?
Ellerinin dili olsa şu an neler söylerdi?
YÜZLEŞTİRM:Davranışları arasındaki tutarsızlığı fark ettirmektir.
Ustaca yapılıp incitmemelidir.
Baykuş taktiği kullanılır.
Danışan:Konuşmaya çok ihtiyacın var dedi ve sustu konuşmuyor.
Danışman:Konuşmaya ihtiyacın olduğunu söylemiştin.Endişelerin olabilir.Konuşmak ister misin?
Konuşmuyorsun?
BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ
Amaçları:
1.Bireyi kendine tanıtmak.
2.Farkındalık kazandırmak
3.Sağlıklı kişilik kazanması
4.Kendini gerçekleştirebilmesine yardımcı olmak Rehberliğin nihai amacıdır.
İLKELERİ
1.Bireyi çok yönlü tanımak
2.Amaca yönelik olmalı
3.Geçerli ve güvenilir olmalı
4.En önemli özelliği yapı geçerliliği
5.Sonucu birden çok kişi yorumlamalı
6.Sürekli olmalı
7.Aile,Öğrenci,Öğretmen işbirliği içinde olmalıdır.
8.Gizlilik ve gönüllülüğe dikkat edilir.
9.Gizli ve özel bilgiler saklı kalmak şartıyla ilgililerle paylaşılabilir.
BİREYİN TANINMASI GREKEN ÖZELLİKLERİ
1.Fiziksel-Bedensel özellikleri
2.Sosyal-duyuşsal yönleri
3.Kişisel özellikleri yönünden
4.Sosyal-ekonomik-kültürel yönlerden tanınması gerekir.
Birey bütündür.(Sosyal bir varlıktır.)
ENVANTERE KARIŞAN HATALAR
1.Orta yollu cevap verme veya boş bırakması (bazen,ara sıra gibi ifadelerin fazla seçilmesidir.)
2.Sosyal kabul hatası(Toplum süper egonun beğeneceği ifadeleri hep olumlu işaretleme.
Yaşlılara yer verir misin?(Her zaman)
3.Yanıltma hatası:Kendinde var olmayan özelliği varmış gibi işaretlenir.KYK başvuru formu hatalar buna örnektir.
DERECELENDİRME ÖLÇEKLERİNE KARIŞAN HATALAR
1.Genelleme Hatası.Hatırlama hatasıdır.(Holo ve Horn etkisi)
İyi ya da olumlu,kötü ya da olumsuz olabilir.
Güzel giyiniyor,gözlük takıyor o zaman başarılıdır.
Farklı alanlar arası ilişki kurulup genellenir.
2.MANTIK HATASI:Benzer alanlar arası ilişki kurulup genelleme yapılmasıdır.
Ahmet derslerde başarılı o zaman zekidir.
3.KİŞİSEL YANLILIK HATASI:bonkörlük(bol puan verme),cimrilik(Az puan Verme),ortada bırakma 40 45 50 civarında bırakmadır.
4.GÖZLEM YETERSİZLİĞİ-Eksik gözlem yapmadır.1-2 kere gördü tam bizim işe göre dedi.İşe aldı.
5.ANLAMA HATASI:Yorum farklılığı yaratabilecek ifadeler kullanmaktır.
Kendi kelimesinin virgüllü kullanıldığı yerlerde dikkat etmeme sonucu farklı bir anlam çıkarabiliriz.
Okul eşyasına zarar verdi.Yıkıcılık/Vandallık
Çocuğa saldırganlık kısmına tik atmak anlam hatasına yol aar.
Saldırganlık eşyaya değil kişiye yöneliktir.
GÖRÜŞMEYE KARIŞAN HATALAR
1.TANIMA:Söylenenlerin bazılarının önemsiz,değersiz bulma üstünde durmamaktır.
Okulu birincilikle bitirdin ama es geçtik.
2.İHMAL:Söylenenlerin bazıları yine es geçilmiş not alınmamışsa buna örnektir.
3.DERLEME:Küçümsenerek ya da abartılarak not alınmasıdır.Mülakatta bir an sesi titredi diye heyecanlı stresli bir kişi size yaramaz dedi.
4.YERİNİ DEĞİŞTİRME:Bilgilerin yerinin değiştirilmesidir.100 vermediği için öğretmenle tartıştım.Öğretmenle tartıştığım için 10 vermedi.
TEST TEKNİKLERİ
A.MAKSİMUM PERFORMANS TESTLERİ
1.BAŞARI TESTLERİ:Geçmiş ve bugün bireyin sahip olduğu bilgileri tespit için kullanılır.(Diognastic-ön bilgi,formatif-izleme)
Geleceğe dair öngörü yapılacaksa yetenek testi kullanılır.
Standart ya da uzman yapımı testlerdir.Örn:Kpss,Dgs,Ales gibidir.Geçerlilik-güvenirlik çalışması yapılır.
Standart olmayan Öğretmen Yapımı Testler
Yazılılar,sözlüler,testlerdir.Geçerlilik güvenirlik aranmaz.
Bu testlerden elde edilen bilgiler belli bir zaman dilimi için geçerlidir.
2.YETENEK TESTLERİ:Bireyin gizli gücünü kapasitesine ölçen araçlardır.
Uzman yapımıdır.
Uygulama,yorumlama ve değerlendirme uzmanlık gerektirir.Psikiyatrist,Psikolojik Danışman,Psikolog,Rehber Öğretmen yapar.
Bireylerin geleceğe yönelik maksimum performansları ölçülür.
Genel yeteneği ölçen testler:öğrendiklerinden faydalanma gücü yürütme,muhakeme,problem çözme,analitik düşünce gibi becerileri ölçer.
Özel yeteneği ölçen testler:müzik,resim,yaratıcılık gibi tek belli bir alana ait yeteneği ölçer.(Özellik kayıt çizelgesi) Özellik-tek alan müzik.
Yetenek-Başarı İlişkisi:yeteneği olduğu alanda başarılı olması beklenir.Ancak yeteneği oranında başarı gösterdiği gibi yeteneği altında üstünde başarı gösterenleri tespit etmek eğitsel rehberliktir.
Yeteneği oranında başarı:istendik durumun devam etmesi için zaman zaman ödüllendirilir.
Yeteneği altında başarı:Bunun altında yatan ilgilerine,ders çalışma yollarına,aile içi ilişkilere,arkadaşlık ilişkileri,aşırı kaygı vb. nedenleri incelenebilir.
Yeteneği Üstünde Başarı:Bunun altında yatan Kopya,adam kayırma,aşırı güdülenmişlik,aşırı stres,kişilik sorunları vb. nedenlere bakılır.
PERFIRMANS TESTLERİ
İLGİ ENVANTERLERİ
İLGİ:Bir obje ya da kişiye ya da etkinliğe sürekli tepkide bulunmanın verdiği hoşlanmadır.
İlgiler 11-12 yaş civarı görülür.
‘’ 11-12 yaşlarında ortaya çıkmaya başlar.
11 25 yaşlarında karşılaşırlı.
Mesleğe yöneltmede önce yetenek sonra ilgiye bakılır.
Kulüp seçimi,seçmeli dersler alanlara yöneltme boyutunda kullanılan yetenek testleriyle birlikte ilgi envanterlerini sınıf rehber öğretmeni uygular ama yorumlama ve değerlendirme uzmanlık ister.
Önce yetenek sütununa bakılır.En yüksek mekanik %65
dir.2.sırada ilgiye bakılır.En yüksek ilgi Fen %68
Mühendislik alanına yöneltmek en doğrusudur.İlgiye
dayalı meslek tercihi yanıltıcı olur.Hangi alana yöneltme
yapılması en doğru olur?
TUTUM ÖLÇEKLERİ
3 D Duygu,Düşünce,Davranıl önemlidir.
Bireyin bir obje olay ya da kişiye karşı aldığı tavır davranış olumsuz ya da olumlu olabilir.
Duygu:Diş fırçalamaktan hoşlanıyorum.
Düşünce:Diş fırçalamak sağlıklıdır.
Davranış:Her gün en az bir kere dişimi fırçalarım.
Tek başına kullanılmaz.Diğer testlerle birlikte kullanılması daha sağlıklı olur.
Okul rehber öğretmeni okuldaki çoçukların sokak çocuklarıyla ilgili duygu,düşünce,davranışları araştırmak için tutum ölçekleri kullanılır.
Uygulamai,yorumlama,değerlendirme hepsini sınıf rehber öğretmeni yapar.
KİŞİLİK TESTLERİ:Bireyin tipik olarak sergilediği tutarlı kararlı özelliklerini tespit etmek için yapılır.Uzmanlık gerektirir.
Standart Kişilik Testleri:Soru ifadeleri projektif yansıtıcı kişilik testleri üzerinden oluşturulmuş formlardır.
Mürekkep lekesi gibi resimli kartlar gibi materyaller gösterip yorumlatılarak yapılır.
TEST DIŞI TEKNİKLER
A.GÖZLEME DAYALI TEKNİKLER
1.Gözlem Tekniği:Gerçek hayatta izleme bilgi toplama amaçlı yapılır.
İLKELERİ
1.Kim,niçin,nerede,ne zaman ne kadar süre gözlenecektir.
2.Bir defada bir davranış gözlenmelidir.
3.Gözlem sonuçlarını birden çok kişi değerlendirilmelidir.
4.Objektif ve güvenilir olmalıdır.
5.Diğer envanterlerle birlikte kullanılmalıdır.
6.Birey bütün olarak görülmelidir.
7.Amaca uygun gözlem türü seçilmelidir.
8.Tekrar tekrar sürekli gözlenmelidir.
9.Gözlem listeleri de kullanılarak yapılabilir.
Uzmanlık istemeyen ve gözlem türleri de vardır.(doğal gibi)
10.Sonuçları kaydedilmelidir.
11.Etiketleme yapılamaz.
Eksik bilgiden dolayı gözlem yetersizliği olabilir.
Gözlemcinin olumlu ya da olumsuz tutumu sonucu etkileyebilir.
Gözlem neden-sonuç hakkın bilgi vermez.Sadece o an için sınırlı bilgi oluşturur.
Derinlemesine bilgi toplanmaz.
Doğal Gözlem:planlı programlı gözlem olmayıp doğal ortamda gözlem yapılmasıdır.
Sistematik Gözlem:Planlı programlı gözlem yapmaktır.
Katılımlı Gözlem:Gözleme gözlemcide dahil olup rol alabilir.
Katılımsız Gözlem:Gözleme gözlemci girmez.Dışarıdan izler.Doğal veya sistematik olabilir.
Gözlem listeleri oluşturulup bireylerin birden çok alandaki davranışları gözlemlenebilir.
(en çok tercih edilir.Herkes kullanabilir.Uzmanlık gerektirmez.)
ÖZELLİK KAYIT ÇİZELGESİ
Tek bir alanla ilgili gözlem için kullanılır.Örn:Spor,müzik,resim,yaratıcılık.
Özel yetenek testleriyle kullanılması işlevseldir.
Derecelendirme ölçekleriyle ilgili gözlem yapabilir.
Sayısal Gözlem:1-5 arası derecelendirmedir.Yani nicel puan değeri yoktur.
Betimsel Gözlem:Her zaman hiçbir zaman bazen kullanılabilir.
Grafiksel Gözlem.——————————-
1 en yakın 5 en uzak
VAKA KAYDI
Olay ne zaman,nerede,nasıl oldu?Kim ya da kimlerle oldu?Tek kişiyse tek olay oldu.Birden çok kişi varsa kişi sayısı kadar vaka tutulur.
ADI SOYADI TARİH SAAT
NUMARASI ÖĞRETMEN YER
KONU—————————————————————————————–
OLAY——————————————————————————————
Asla yorum yoktur.Objektiftir.
YORUMLAR———————————————————————————–
ÖNERİLER—————————————————————————————
KENDİNİ ANLATMA TEKNİKLERİ
OTOBİYOGRAFİ:Öz yaşam öyküsü yazdırmaktır.
Sınırlı:Sadece ilk okulu anlat
Serbest:Bana yaşamını anlat.
Bastırılmış duygular,terimler ortaya çıkarılabilir.
Yansıtma veya sosyal kabul hatası yapılabilir.Objektifliği,güvenirlik geçerliği sağlamak güçtür.
Uzmanlık istemez.
Öğretmenlerin en çok kullandığı tekniktir.
Yazıdan elde edilen güzel izlenim
Uzunluğu,kısalığı,Tutarsızlıklar kararsızlığı,yazının belli bir yerde bozulması
Bahsedilmeyen kişi olaylar-Öncelik olarak bakılır.
Sayfa düzeni yazı stili öncelikli öneme sahip değildir.(Planlı-serbest yazılmış)
ARZU LİSTESİ:Daha çok okul öncesi ilkokulda etkili olup öğrencinin hayallerini ortaya çıkarır.Örn:Sihirli güçlerin olsaydı neler yapardın?
ZAMAN CETVELİ:Öğrenci verilen formu doldurur.Günün saatleri ve o saatler neler yaptığını ne kadar süre harcadığını yazar.Ders çalışma programı hazırlamadan önce doldurulması işlevsel olur.
İlgileri,hobiler,kültürel ekonomik düzey vb.alanlar da bilgi toplanır.
KİME GÖRE BEN NEYİM?
Birey annesi,babası,öğretmeni,arkadaşlarının gözünde tembel,çalışkan,düzensiz olma gibi özelliklerini onların gözünden nasıl gözüktüğünü düşündüğüne göre işaretler.
Bireyin kendini nasıl algıladığı hakkında bilgi verir.Kimdir bu tekniğiyle kullanılması işlevseldir.
PROBLEM TARAMA LİSTESİ
Sene başında plan hazırlamadan önce uygulanması işlevseldir.
İhtiyaç analizi yapmayı sağlar.
Kişisel,davranışsal aileyle ilgili okullarla ilgili okulla ve öğretmenle ilgili birçok alanda bilgi toplanır.
ÖĞRENCİ TANIMA FİŞİ
Öğrencinin kendisi veya velisi doldurabilir.
ANKET
Yüzdelik sonuçlar elde etmek,kısa sürede bir konu hakkında çok kişiden bilgi toplamak gerekli işe etkilidir.
İsim yazma zorunluluğu yoktur.
BAŞKALARININ GÖRÜŞLERİNE DAYALI TEKNİKLER
1.SOSYOMETRİ:Sınıf içi uyumu arkadaş ilişkilerini gruplamaları,sınıfın bütünlüğünü,yakın,uzak ilişkileri tespit etmek için yapılır.
Uygulama uzmanlık istemez.
Sosyogram çizimi ve değerlendirme uzmanlık isterken sonuçların yorumlaması sınıf rehber öğretmen tarafından yapılır.Sene başı olmaz.
2.KİMDİR BU TEKNİĞİ
Birbirlerini tanıyan öğrencilerin birbirlerini değerlendirmesidir.
Birey ifadesinin karşısına arkadaşının adını yazar.Kendisi de o özelliğe kendini kendim diye yazar.
İfadeler olumlu-olumsuz cümleler listesidir.
Bağdaşım:Kişinin kendini görüş biçimi ile başkalarının görüşlerini arası tutarlılıktır.
ROL DAĞITIM TEKNİĞİ
Bir oyun sergilenmelidir.
Roller listesi oluşturulmuştur.
Roller uygun öğrenci seçilir.
KRAL………………
KRALİÇE……………
CADI…………………
SOSYAL UZAKLIK ÖLÇEĞİ
Sosyometriye benzer.
Sınıf içi arkadaş ilişkileri hakkında bilgi verir.
1-5 arası dereceleme yapması istenir.
ADI SOYADI 1 2 3 4 5
ALİ +
FATMA +
AHMET +
ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER
1.Görüşme:Yüz yüzedir.Planlıdır.En az alınması şarttır.
Sözlü sözsüz bilgiler toplanır.
Bilgi alma sürecidir.
Yapılandırılmış:Önceden soru listesi var.Onun dışına çıkılmaz.
Yarı yapılandırılmış:Belli bir yere kadar önceden hazırlanmış sorularla ilerlenir.Sonrası spontanedir.
Yapılındırlmamış:Spontane,soru listesi önceden hazır değildir.
GÖRÜŞMECİNİN ÖZELLİĞİNE GÖRE
Güdümlü görüşme::Tüm süreç tamamen görüşmecinin denetimindedir.Görüşülen kişi pasif sadece sorulara cevap verilir.Yapılandırılmıştır.Yarı Yapılandırılmıştır.Yarı yapılandırılmamıştır.
Güdümsüz:Görüşülen kişi aktiftir.Görüşmecinin denetimindedir.Yapılandırılmamıştır.Görüşmecinin söylediklerine göre ilerler.
PSİKODRAMA:Bireyin kendi ruhsa iç çatışma,gerilim vb.duygularının canlandırılmasıdır.
Bireyin bedeni oynar. Terapidiç.Tedavidir.
Bireye baş oyuncu protogonist denir.
Sosyodrama:Birey toplumsal ortak bir sorunu canlandırır.
Örn:Toplu taşıma araçlarında nasıl davranılır.
Rol Oynama:Öğrenciye metin verilir.Roller dağıtılır.Rolün kimliğine bürünüp dışına çıkmadan canlandırır.
Oyun Terapisi:Terapistin vereceği doğal bir oyun ortamında çocuğun izlenip bilgi alınmasıdır.
DİĞER TEKNİKLER
BİBLİYOREPİ:Kitap önermek kitaptaki karakterlerle özdeşim kurarak sorunu aşabilir.
SOSYOMETRİ:Alan önermektir.Kitaptaki karakterlerle özdeşim kurarak sorunu aşmaktır.
Vaka İncelemesi:Bir uzman vakayı ayrıntılı derinlemesine bütüncül bakış açısıyla irdeler.Değerlendirir.
Vaka Konferansı:Birden çok uzman vakayı ayrıntılı derinlemesine bütüncül olarak irdeler.
Veli Görüşmesi:Sınıf rehber öğretmeni yapar.Zzorunludur.Çevre ve Veliyle ilişkilidir.
Psikoloji danışman müşavirlik amaçlı yapabilir.
EV ZİYARETLERİ:Zorunlu değildir.Yapılması faydalıdır.
ANI DEFTERİ:Gizlilik ve gönüllülük esastır.
TOPLU DOSYADA GİZLİLİK DÜZEYLERİ
GELİŞİM DOSYASI 1.Düzey:Ad,Soyad,Cinsiyet,Yaş,Boy,Kilo geneldir.Herkese açıktır.
2.Düzey:Anne,baba eğitimi boşanmışların çocuğun merakları,hobileri,gelecek planları ilgililere açıktır.
3.Düzey:Sınıf içi başarı yönetici,öğretmen,uzman görüşleri,test sonuçları veli onayı ile ilgililere açıktır.
4.Düzey:Psikiyatrik Değerlendirme,raporlar,hastalıklar asla verilmez.
REHBERLİKTE ÖRGÜTLENME
REHBERLİK DÜZEYİNDE ÖRGÜTLEME
MİLLİ EĞİTİM BAKANI
MÜSTEŞARLAR
ÖZEL EĞİTİM REHBERLİK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ DAİRE BAŞKANLIĞI
REHBERLİK HİZMET DAİRE BAŞKANLIĞI
BAKANLIK MERKEZ TEŞKİLATI
İL DÜZEYİNDE ÖRGÜTLENME
İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
MÜDÜR YARDIMCILARI VE ŞUBE MÜDÜRLERİ
PDR HİZMETLERİ RAM İlçe Milli Eğitim Okul Müdürlükleri
İL DANIŞMA İşbirliği için çalışır. Müdürü İlçe Düzeyi
KOMİSYONU (İlçe) (İlçe)
Rehber Öğretmen
Okul Müdürü
Ram Müdürü
Özel Eğitim İlçe Şube
Müdrü
RAM PDR bölüm başkanı-il düzeyi
2 kere Eylül Haziranda toplanır.
DİĞER GENEL MÜDÜRLÜKLER
RAM DÜZEYİNDE ÖRGÜTLENME
RAM MÜDÜRÜ
MÜDÜR YARDIMCILARI
REHBERLİK HİZMETLERİ BÖLÜMÜ ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ
Başkan Başkan
Rehber Öğretmen Rehber Öğretmeni
Özel Eğitim Öğretmeni
Madde 25 de ki meslek alanları da bu birimlerde çalışır.
OKUL DÜZEYİNDE ÖRGÜTLEME
OKUL MÜDÜRÜ
MÜDÜR YARDIMCILARI BAŞ MÜDÜR YARDIMCISI
REHBER HİZMET YÜRÜTME KOMİSYONU REHBERLİK SERVİSİ SINIF DİĞER ÖĞRETMEN
Rehber öğretmen koordinatör rehber öğretmen REHBER ÖĞRETMENİ
ÖZEL EĞİTİM(NORM DIŞI BİREY)
TEMEL KAVRAMLAR
1.SAPMA-ZEDELEME
Bireyin fizyolojik,duygusal,psikolojik,nöroloji,anatomik herhangi bir alandaki kaybın yitimidir.
Kaybetme Yitirme
Ortadan kaldırılabilir veya kaldırılamaz.
İşitme,görme,mental gerilik kaybı var.
Nörogelişimsel Bozukluklar
Ortopedik kaybı var.(bacakları kolları var.)
Erken yaşta anne kaybetme Hasar yoktur.
2.YETERSİZLİK
Bireyin sapma zedelenme sonucu normal kabul edilen etkinlikler yapamamasıdır.Örn:duymama,işitmeme,görmeme,yürüyememe,alışveriş yapamaması,araç kullanamaması.
Bireyin engeli yetersizliği vardır.Yetersizliği olan birey tanımı doğru olur.Örn:Tekerlekli Sandalyeye Mahkum.
Birey sapmadan kaynaklı yapabileceğini yapamaz hale gelmiştir.
3.ENGEL/HANDİKAP
Engelli birey tanımı yanlıştır.
Engeli çevre oluşturur.
Yetersizliğe uygun olarak çevre düzenlemeler yapar.Çevredeki engeller kaldırılır.
Örn:Otobüse binememe,katlara çıkamam,akranlarıyla eğitim alamamasıdır.
Otobüse binmesi için rampa yok,kata çıkması için asansör yok,BEP yok öğretmen okul istemiyor.
Bacakları yok(sapma)yürüyemiyor.
Otobüse binemiyor.(Engel)
Engel ortamdadır.(çevre)
Ayrıcalıklı
Üstün yeteneklidir. Özel yeteneğe sahiptir.
Yaratıcıdır. Akranlarından üstün özel yeteneği sebebiyle farklılaşmıştır.
Daha zeki çocuktur. Engelsizsiniz(Çevre)
BİLSEM (BİLİM SANAT EĞİTİM MERKEZİ):1,2,3.sınıftan 5,6,7sınıftan çocuklara sınav yaoar.
510 puan üstü yapanlar yerleştirilir.
NİÇİN ÖZEL EĞİTİM VERLİR?
Bireyin yetersizliklerinin engele dönüşmemesi için verilir.(Önlem)
Toplumla kaynaşma önemlidir.
Huzurlu mutlu bir birey olarak yaşam sürdürmesi,akranlarından geri kalmaması için yapılır.
ÖZEL EĞİTİMİN AMAÇLARI
1.İlgi,istek,yetenek ve yeterlilikleri ölçüsünde üretken mutlu vatandaşlar yetiştirmektir.
2.Toplumda kendine yeter bir birey olması için yaşam becerileri kazandırılır.
3.Tüm kurum ve kuruluşlar,araç-gereç,sağlık,eğitim vb. alanlarda gerekli tedbirler alıp planlamalar (yönetmelik yasal düzenleme yapma) yapmaktır.
ÖZEL EĞİTİMİN İLKELERİ
1.Özel eğitim hizmeti herkese açıktır.
2.Demokratik ve insancıl olunmalıdır.
3.Zorla özel eğitim hizmeti verilmez.(veli onayı ve çocuğun istemesi gereklidir)
4.Yetersizlikler üzerine uygun planlamalar yapılır.BEP derse giren öğretmen yapar.
5.Okullarda BEP geliştirme birimi kurulmalıdır.
6.Rehabilitasyon merkezleriyle işbirliği içinde yürütülür.
7.Tüm kurum ve kuruluşlar,sivil toplum örgütleri ve velilerin işbirliğiyle yapılır.Veliye eğitim verilir.
8.RAM özel eğitim hizmetleri bölümü ve MEB özel eğitim sorumlusu,şube müdürü her türlü hizmeti planlamalıdır.
9.Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler erken tanılanmalıdır.
10.Özel eğitim hizmetlerinde süreklilik gösterilmelidir.
Okulöncesi-ilokul-ortaokul-lise-üniversite de uygulanır.
ÖZEL EĞİTİM İHTİYACI OLAN BİREYLERİN SINIFLANDIRILMASI
1.ZİHİNSEL YETERSİZLİK:18 yaş öncesi zihinsel bir aktivite yapamama,mental gerilik vb.tespit edilmiştir.Normal olarak yapabileceği bilişsel davranışları yapamadığı görülür.
1.Sınır Zeka: Iq 71-90 arasıdır.
2.Hafif Zihinsel Yetersizlik:ıq 50/55-70 arasıdır.
3.Orta Düzey Zihinsel Yetersizlik:IQ 35/40 50-55 dir.
4.Ağır Düzey Zihinsel Yetersizlik:IQ 20/25 30-35 dir.
5.Özgül Öğrenme Güçlüğü:Zeka geriliği yoktur.IQ 90 +üzeridir.
Okuma Disteksi Yazma Disgrafi Diskolkuli Matematik Dispraksi Motor Koordinasyon
6.DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVE BOZUKLUĞU
DEHB 6 yaş öncesi tespit edilmelidir.
7.DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU
Artikülasyon bozukluğu vb.
8.DİKKAT BOZUKLUĞU
Tekrarlı hareket,sürekli aynı noktaya bakma,sakinleştirememe,hareketlerdeki dengesizliklerdir.
9.İŞİTME YETERSİZLİĞİ
10.GÖRME YETERSİZLİĞİ
11.ORTOPEDİ YETERSİZLİĞİ
12.ÜSTÜN YETENEKLİ AYRICALIKLI
13.DUYGUSAL VE DAVRANIŞ BOZUKLUĞU OLANLAR
Bipolar,Şizofren,Narsistlikler.
ÖZEL EĞİTİM BİREYLERİ İÇİN İZLENECEK SÜREÇ
1.FARK ETME:Okul,aile çevre burada önemlidir.
2.GÖNDERME:Veli onayı ile hastaneler RAM’ a gönderilmesidir.
3.TANILAMA:Tıbbi Tanılama ve Eğitsek Tanılama olarak ikiye ayrılır.RAM a gönderilir.
4.EĞİTİM PLANI HAZIRLAMA:RAM yapar.
5.YÖNLENDİRME:RAM OÇEM e yönlendirir.OÇEM-OTİSTİK ÇOCUKLAR EĞİTİM MERKEZİ
Kaynaştırma mı olacak İşitme,görme vb.eğiitm veren bir okula mı gönderilecektir.İş okuluna mı gidecektir.E-OKUL’A işlenir.
6.YERLEŞTİRME:E-okul sisteminde görünür.Müdür ya da müdür yardımcısı kayıt kabul yapar.
7.OKULDA BEP BİRİMİ KURULUR.
Başkanı Müdürdür.
Derse giren öğretmen BEP yapar.
8.İZLEME
Her özel eğitimden sorumlu birim kendi izlemesini yapar.(Dönüt Almak)
Hizmet ne kadar etkili oldu?
Değerlendirmeye hizmet eder.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ
KAYNAŞTIRMA:Yetersizliği olan bireyin normal öğrencilerle birlikte eğitsel,sosyal yönden desteklenmesidir.
Amacı:Asla yetersizliği olan çocuğu normalleştirmek değildir.Yeterlilikleri ölçüsünde eğitim almasını sağlamaktır.Topluma uyumunu entegrasyonunu gerçekleştirmektedir.İlgi ve yetenekleri ölçüsünde eğitim almasını sağlayıp üretken bir birey olarak yetiştirmektir.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNİN İLKELERİ
1.Akranlarıyla aynı kurumda eğitim almalıdır.
2.Sınıftaki öğrenci sayısı 15 öğrenci içinde 1 kaynaştırma öğrencisi olmalıdır.
3.Kaynaştırma genel eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır.
4.Bireysel farklılıklar gözetilir.
5.Gönüllülük esastır.Zorla kaynaştırma uygulamasından faydalandırılamaz.
6.Eğitimin ihtiyacına göre plan yapılır.
7.Bir sınıfta tek bir yetersizlik alanından kaynaştırma birey bulunmalıdır.
8.Erken teşhis edilmelidir.
9.Veli onayı alınmalıdır.İşbirliği yapılmalıdır.
10.Her birey için BEP hazırlanır.Her ders için ayrı ayrı hazırlanmalıdır.
11.Duyu kalıntısından yararlanmalıdır.Duyu organlarından az da olsa görme işitmeden ve diğerlerinden yararlanılmalıdır.
12.Gönüllülük saygı sevgi gayret gerektirir.
13.Akranlarıyla aynı doğal ortamda eğitim verilmelidir.
KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARI
A.Tam Zamanlı Kaynaştırma:Çocuğun kaydı normal sınıftadır.Akranlarıyla aynı anda BEP doğrultusunda eğitim alır.Okul destek odası da açılmış ise zaman zaman oradan eğitimalır.
B.YARI ZAMANLI KAYNAŞTIRMA
Çocuğun kaydı özel eğitim sınıfındadır.
Okulda özel eğitim sınıfı var.Maksimum 12 kişi olabilir.Beden,resim derslerinde normal öğrencilerle eğitim alır.
C.TERSİNE KAYNAŞTIRMA
Özellikle okul öncesinde uygulandı.İlk Tekirdağ Oçem de uygulandı.Normal öğrenciler özel eğitim okulları sınıflarında kaynaştırılır.
KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARINDA GÖREV VE SORUMLULUKLAR
Müdür:BEP geliştirme birimini kurar.Planlamaların yapılmasını sağlar.Yürütülmesini de izler.Birime başkanlık eder.Eşgüdümlü çalışma sağlar.
Araç-gereç vb.eksiklikleri giderir.
Aksaklıklar için önlemler iyileştirmeler yapar.
Personel desteği sağlar.(İlçeden öğretmen ister)
GEZEREK ÖZEL EĞİTİM VEREN ÖĞRETMEN
BEP birim toplantılarına katılır.BEP yapar.Yaptığı BEP’İ uygular.Uyguladığı BEP sonuçlarını değerlendirir.Rapor yazar.Gerekli kişilerle işbirliği yapar.
REHBERLİK ÖĞRETMENİ
BEP birim toplantılarına katılır.Müşavirlik hizmetini sunar.Öğrenci gelişimini izler.Gerekli kişilerle işbirliği yapar.Aileyle eğitimi planlar.-Uygular.Verir.Ayarlayıcılık/Müşavirlik hizmetidir.
DERS ÖĞRETMENİ:BEP birimi toplantılarına katılır.BEP yapıp uygulayıp değerlendirir.Rapor yazar.Gerekli kişilerle işbirliği yapar.
VELİ:BEP birimi toplantısına katılır.BEP planını onaylar.İmzalar.
Gerektiğinde araş gereç desteği sağlar.Gönüllülük gösterir.Zorlama yok.İşbirliği yapar.
ÖZEL EĞİTİM ÖĞRENCİSİ:BEP birimi toplantısına katılır.Gönüllülük gösterir.İstekli olur.(Zorlama yok)
KAYNAŞTIRMA HAZIRLIK AŞAMALARI
1.Öğretmeni hazırlama
2.Öğrenciyi hazırlama
3.Diğer öğrencileri hazırlar.
4.Aile ve çevreyi hazırlar.
5.Yönetimi hazırlar.
6.Eğitim ortamını hazırlar.
7.BEP ‘İ hazırlar.
BEP GELİŞTİRME ÜYELERİ
Okul müdürü başkanlık eder.
Rehberlik öğretmeni katılır.
Gezerek Özel Eğitim veren öğretmen katılır.
Der öğretmenleri katılır.
Veli katılır.
Öğrenci katılır.
Sınıf rehber öğretmeni katılır.
Destek odası varsa öğretmeni katılır.
Özel eğitim sınıfı varsa onun öğretmeni katılır.
BEP GELİŞTİRME SÜRECİNİN YEDİ TEMEL BASAMAĞI
1.BEP geliştirme ekibinin kurulması
2.Çocuğun eğitsel performans düzeyinin belirlenmesi(BEP öğretmeni Kaba gözlem formu uygular)
3.Uygun eğitim ortamı ve destek hizmetlerinin hazırlanması (Müdür+Rehberlik Öğretmeni yapar)
4.BEP hazırlanması-Ders öğretmeni gezerek özel eğitim veren öğretmenler hazırlar.
5.Uzun ve kısa dönemli amaç belirlenmesi
Ders öğretmeni+gezerek eğitim veren özel eğitim öğretmeni verir.)
6.Yöntem-teknik araç gereç seçimi ve hazırlanması(Ders öğretmeni+gezerek eğitim veren özel eğitim öğretmeni)verir.
7.BEP uygulanır.İzlenir.Değerlendirilir.Zaman çizelgesi hazırlanır.Veliye imzalatılır.En sonunda rapor yazılır.(Ders Öğretmeni+Gezerek eğitim veren özel eğitim öğretmeni yapar)
Not:Gerekli hallerde okul müdürü özel eğitim hizmeti kuruluyla işbirliği yapar.Raporlar da bu kurula gönderilir.