24 Temmuz 1923- Lozan Ant.
Türkiye- İtilaf Devletleri
Mudanya Antlaşmasındaki başarısından dolayı konferansa İsmet Paşa gönderilir. (Lozan’a Rauf Paşa’nın gönderilmesi gündeme gelmiş fakat Mondros Mütarekesi’ni imzalamasından dolayı gönderilmemiştir.)Lozan Konferansı’nda İtilaf devletlerinin katı bir tutum göstermeleri üzerine 4 Şubat 1923’te görüşmeler kesilir. Türk heyeti Ankara’ya döner. Savaş çıkması ihtimali üzerine hazırlıklar yapılır.İtilaf devletlerinin isteği üzerine 23 Nisan 1923’te görüşmeler yeniden başlar. Sonucunda 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması imzalanır.
Antlaşmaya göre;
- Batı sınırı, Mudanya’da belirtildiği gibi olacaktır. Meriç nehri iki ülke arasında sınır olacaktır.
- Yunanistan, savaş tazminatı olarak Türkiye’ye Karaağaç’ı bırakacaktır.
- Bozcaada ve Gökçeada, Türkiye’ye bırakılacak, Türkiye’ye yakın Yunan adaları silahsızlandırılacaktır.
- Türkiye’deki Rumlarla Yunanistan’daki Türkler karşılıklı olarak değiştirilecek, İstanbul’daki Rumlarla, Batı Trakya’daki Türkler bu değişimin dışlında tutulacaktır. (Nüfus mübadelesi)
- Kapitülasyonlar kaldırılmıştır. (Ekonomik bağımsızlık sağlanmıştır.)
- Türk sınırları içinde yaşayan bütün azınlıklar Türk vatandaşı kabul edilmiştir. Hiçbir hakları olmadığı kabul ettirilir.
- Suriye sınırı, Ankara Antlaşması’nda kabul edildiği gibi olacaktır.
- Türkiye’deki azınlık okullarının öğrenimini Türk hükümeti düzenleyecektir. Diğer devletler okullar üzerinde etkisi olmayacaktır. (Bağımsızlık korunmak istenmiştir.)
- Dış borçlar, Osmanlı’dan ayrılan diğer devletlerle Türkiye arasında paylaştırılacaktır.
- Boğazları, başkanı Türk olan Boğazlar Komisyonu ismi verilen bir komisyon tarafından yönetilecektir. (Tam bağımsızlık ve topraklarımızda tam hakimiyete terstir. Uygun zaman beklenilir.)
- Lozan Antlaşması, TBMM’de onaylandıktan sonra altı hafta sonra İşgal kuvvetleri İstanbul’u boşaltacaklardır.
- İstanbul’daki Fener Rum Patrikhanesi kaldırılamaz ama siyasi yetkileri elinden alınır.
- Irak sınırı, Lozan Antlaşması’nda çözüm e kavuşturulamayan tek sorundur. Bu sorun İngiltere ile Türkiye arasında daha sonra ikili görüşmelerle çözümlenecektir. (İngiltere, Musul ve Kerkük gibi petrol bölgelerini Türkiye’ye kaptırmak istemez. Bundan dolayı Şeyh Sait İsyanı’nı çıkaracaktır. 5 Haziran 1926’da İngilizlerle yapılan Ankara Antlaşması ile Musul ve Kerkük Irak’a bırakılır.)
Lozan Antlaşması’nın Önemi:
Bu antlaşma ile itilaf devletleri Misak-ı Milli’yi kabul etmişlerdir.Yeni Türk Devleti’nin bağımsızlığı Avrupa devletlerince tanınmıştır. Bağımsızlığını engelleyen kısıtlamaları büyük çapta ortadan kaldırmıştır. Misak-ı Milli’ye tam olmasa da büyük çapta ulaşılmıştır.Kurtuluş Savaşı’nın başarılı olması diğer ezilen milletlere örnek olmuştur.