MALİYE POLİTİKASI KISA NOTLAR
1-Ekonominin iç dengesini sağlayan 2 unsur: FİYAT İSTİKRARI-İSTİHDAM
2-Ekonomik dalgalanmaların nedeni olarak ücret ve kar farklılığının zamanla açılması ve buna bağlı olarak yatırım ve tüketim dengesizliğinin oluşmasını savunan görüş : POST KEYNESYEN
3-IS-LM modelinde merkez bankasının para arzını artırması durumunda : LM EĞRİSİ SOLA
KAYAR
4-Dışa açık ekonomide çarpan değerinin düşmesinin nedeni :TALEBİN BİR KISMININ
YABANCI MALLARA KAYMASIDIR
5-Parasal taban üzerinde yabancı para girişinden kaynaklanan etkileri nötr hale getirmesi : STERİLİZASYON
6-BP Eğrisinin yukarısındaki IS-LM denge noktaları : Dış ödemeler fazlasıdır
7-Maastrich kriterlerine göre borç stoku/milli gelir üst sınırı: % 60
8-Bir ekonomide ekonomik yapıyla ilgili göstergeler belli bir değeri aşınca türü ve büyüklüğü önceden belirlenmiş önlemlerin devreye girmesi : FORMÜL ESNEKLİĞİ dir
9-Enflasyonun fiyat sisteminin işlevini kaybetmesine neden olması : KAYNAK DAĞILIMININ BOZULMASINA NEDEN OLUR
10-Enflasyonun her zaman ve her yerde parasal bir oldu olduğunu ileri süren ekonomik görüş : MONETARİST
11-Merkez Bankasından borçlanmak : ENFLASYONİST BORÇLANMADIR
12-Kurumlar vergisinin otomatik istikrar sağlayıcı özelliğini azaltan unsur :DÜZ ORANLI OLMASIDIR
13-Bir durgunluk durumunda genişletici bir maliye politikasının Merkez bankasından borçlanarak finanse edilmesinin fiyatlar genel düzeyi üzerinde fazla bir etkisinin olmamasının nedeni : ATIL KAPASİTENİN VARLIĞIDIR
14-Vergileme seçeneğine kıyasla kamu harcamalarının borçlanma yoluyla finansmanının özel tüketim harcamalarını etkilememesinin nedeni : BORÇLANMANIN GÖNÜLLÜ TASARRUFLARDAN KARŞILANMASIDIR
15-STAGFLASYONLA mücadelede önerilen vergi temelli gelirler politikasına örnek : Hükümetin belirlediği referans değerin altında ücret artıranları vergi yolu ile ödüllendirme
16-Uzun dönem Philips eğrisi : DİKEY EKSENE PARALELDİR
17-Arz yönlü ekonomi yaklaşımını savunanlara göre stagflasyonla mücadelenin aracı : VERGİ İNDİRİMİ POLİTİKASIDIR
18-devletin para basma tekeline sahip olmasının sonucu olarak elde ettiği gelir : SENYORAJ
19-Keyneysen görüşe göre iradi bütçe açığı verilmesi gerekmektedir.
20-Vergilerle karşılanmayan kamu harcamaları için HAZİNE yolu ile borçlanmaya gidilir.
—————————————————————————————————————–
Likidite tuzağındaki faiz oranında vergilerin artırılması halinde yatırım harcamaları azalır.
Yatırım faiz oranındaki değişimlere duyarsız ve para piyasası denge eğrisinin pozitif eğimli olduğu bir durumda vergilerdeki azalış IS EĞRİSİNİ SAĞA KAYDIRIR
Döviz kuru sabit ve sermaye dolaşımı serbest olduğunda maliye politikası etkindir
Parasal taban üzerinde yabancı para girişinden kaynaklanan etkilerin nötr hale getirilmesine : STERİLİZASYON denir
Sabit döviz kurunda ve sınırlı sermaye dolaşımında genişletici para politikası uygulandığında ülke dış ödemeler açığı verir
Esnek döviz kurunda ve sınırlı sermaye dolaşımında genişletici para politikası uygulandığında dış ödemeler fazlası ortaya çıkar
Likidite tuzağının geçerli olduğu faiz oranında yatırım faiz esnekliği sıfırdır.
Likidite tuzağı varsayımından bulunarak bir ekonomide denge gelir düzeyinin belirlenmesinden para politikasının etkin olmadığını KEYNESYENLER söyler
Spekülasyon güdüsüyle para talebinin faiz esnekliğinin küçük hatta sıfır olabileceğini savunan MONETARİSTLER dir
Toplam talebe ticaret yapılan ülkelerin katkısına NET İHRACAT denir.
ticaret yapılan ülkelerin toplam talebine yapılan katkıya NET İTHALAT denir.
FAİZ ORANI İLE YATIRIM TALEBİ ARASINDAKİ İLİŞKİYİ yatırım faiz esnekliği gösterir
Maliye ve para politikalarının faiz oranı ve gelir düzeyinde yaratacağı değişiklik miktarını etkileyen faktör : IS-LM eğrilerinin eğimidir.
Yatırım talebinin faiz esnekliğinin sıfır olduğu kesimde gelir düzeyi kamu harcamaları ile artırılabilir.
Açık bir ekonomide para ve maliye politikalarının nispi etkinliği ülkenin seçtiği döviz kuruna bağlıdır.
Açık ekonomide maliye ve para politikalarını nispi etkinliğini MUNDEL-FLEMİNG modeli açıklar
BP eğrisinin altındaki IS-LM denge noktaları DIŞ ÖDEMELER AÇIĞINI gösterir
BP eğrisinin yukarısındaki IS-LM denge noktaları DIŞ ÖDEMELER FAZLASINI gösterir
MERKEZ BANKASININ BELİRLENMİŞ BİR KUR ÜZERİNDEN DÖVİZ ALIM SATIM YAPMASINA : ESNEK DÖVİZ KURU SİSTEMİ denir
Döviz kuru sabit ve sermaye dolaşımı serbest olduğunda GENİŞLETİCİ PARA POLİTİKALARI etkin değildir.
KAMU HARCAMALARINDAKİ ARTIŞ /OTONOM YATIRIMLARINDAKİ ARTIŞ/VERGİLERDEKİ AZALIŞ : IS eğrisini sağa kaydırır.
IS eğrisinin yatık olduğu kısımda para politikasının etkinliği artar
Spekülasyon amacıyla para talebinin faize tamamen duyarsız olduğu durulmada LM eğrisinin konumu yatay eksene diktir.
LM eğrisinin eğiminin dik olduğu kısımda para politikası etkilidir.
Döviz kurundaki artış yabancıların gelirindeki artış veya yabancı faiz oranındaki düşüş BP eğrisini sağa kaydırır.
Sabit döviz kurunda ve sınırlı sermaye dolaşımında genişletici para politikası uygulanırsa ülke dış ödemeler açığı verir.
Esnek döviz kuru ve sınırlı sermaye dolaşımında genişletici maliye politikası uygulanırsa dış ödemeler fazlası ortaya çıkar
Ülkeler arasında hızla yayılan finansal krizlerden dolayı ortaya çıkan etiye : global kamusal zarar denir.
——————————————————————————————————————-
TANIMA GECİKMESİ : Bir ekonomide herhangi bir sorunun ortaya çıkışı ile bir mali işlem için harekete geçme kararı arasındaki gecikmedir.
UYGULAMA GECİKMESİ : Bir maliye politikası paketi için harekete geçme anı ile bu paketin uygulamaya başlanması arasındaki gecikmedir.
TEPKİ GECİKMESİ : Bir maliye politikası işleminin uygulamaya konulması ile beklenen sonucu vermesi arasındaki gecikmedir.
Vergilerin yasallığı ilkesi çerçevesinde vergilerin konulması veya bir verginin ortadan kaldırılması yasa ile mümkün olacağından bu durumun zaman alması UYGULAMA GECİKMESİNE örnektir.
Gelir vergisi oranlarının düşürülmesi ile kullanılabilir geliri artan bireylerin harcamalarını artırması ve ekonomide üretim ve istihdamı artırması TEPKİ GECİKMESİNE örnektir.
Otomatik istikrar sağlayıcılar durgunluk döneminde bütçe açığı VEYA enflasyon döneminde bütçe fazlası yaratarak ekonomide istikrarı sağlarlar
Otomatik istikrar sağlayıcıların en güçlü olanı : İŞSİZLİK TAZMİNATI dır. (ülkemizde 2002 de uygulanmaya başlanmıştır.)
Sabit tarifeli vergiler esnekliği en düşük vergilerdir. (örneğin baş vergisi )
KİŞİSEL GELİR VERGİSİ : esnekliği son derece yüksek bir vergidir. Artan oranlı vergidir
KURUMLAR VERGİSİ: tek oranlıdır. Otomatik istikrar sağlayıcı özelliği kişisel gelir verg. Göre daha düşüktür
SERVET VERGİLERİ : otomatik istikrar sağlayıcı özelliği yoktur.
MALİ KURAL : mali disiplin sağlamak ve uzun dönemde ülke ekonomisinin yararına olacak politikaları belirlemek açısından önemlidir.
Maastrich kriterleri : Kamu açığı/ milli gelir üst sınırı % 3 borç stoku/milli gelir üst sınır borç yükü % 60 öngörülür
OG = 0 ise vergilerin ekonomik büyüklükte etkisi yoktur
OG = 1 ise vergilerin ekonomik istikrar gücü tamdır
Vergi hasılatındaki yüzde artış gelir düzeyindeki yüzde artışa eşitse verginin esnekliği e = 1
Vergi sisteminin esnek olduğunu söylemek için vergi esnekliği değerinin 1 den büyük olması gerek.
Vergi matrahındaki değişikliklere karşı ortalama vergi oranında meydana gelen değişikliklere : VERGİ ORANI ESNEKLİĞİ denir
Otomatik istikrar sağlayıcıların (stabilizatörlerin) nitelikleri: hiçbir iradi karara gerek yoktur
Durgunluk döneminde bütçe açığı sağlayan mekanizmalardır Enflasyonist dönemde bütçe fazlası yaratarak istikrarı sağlar
konjoktür dalgalanmalarını hafifletir
En yüksekten en düşüğe vergilerin otomatik istikrar sağlayıcılar Kişisel gelir vergisi (artan oranlıdır )
kurumlar vergisi
servet vergisi
tüketim vergisi
baş vergisi
Kişisel gelir vergisinin otomatik istikrar gücünü etkileyen faktörler
ekonomideki vergi kaçakçılığının yaygınlığı vergi tahsil edilme biçimi verginin artan oranlılık derecesi her çeşit kazancı vergilendiren bir vergi olup olmadığı
İradi maliye politikalarının genel olarak ekonomi politikaları içerisindeki yerine ilişkin olarak katkıda bulunan maliyeci : HANSEN
1-tam istihdamın sağlanması için efektif talebi önemli gören görüş : KEYNESYEN
2-Maliye politikasının amaçlarından biri olan iç istikrar alanını statik olarak kapsayan föktörle : FİYAT İSTİKRARI / İSTİHDAM dır
3-genişletici maliye politikası uygulaması sonucunda faiz oranlarının artmasına bağlı olarak özel yatırım harcamalarının azalmasına : DIŞLAMA ETKİSİ denir
4-bireylerin davranışlarını rasyonel beklenti ile oluşturdukları kararlarla gerçekleştireceklerini savunan görüş : YENİ KLASİK
5-Monetarist yaklaşım ile ilgili kavramlar : DOĞAL İŞSİZLİK / PARA YANILSAMASI
6-Eşit miktarda vergi artışı ile finanse edilen kamu harcamalarının gelir düzeyinde artan kamu harcamalarına eşit miktarda artış yaratmasına neden olan çarpan : DENK BÜTÇE ÇARPANI
7-ekonomide mal ve para piyasalarının eşanlı olarak dengede olduğu fiyat düzeyi ve çıktı bileşimlerini gösteren eğriye : TOPLAM TALEP EĞRİSİ denir
8-Dışa kapalı bir ekonomide vergiler otonom ve marjinal tüketim eğilimi ( c) 0,75 ise mal ve hizmet alımına yönelik kamu harcamalarında 100 milyarlık bir artış milli gelirde 400 lük artış sağlar
9-keynesyen toğlam arz eğrisinin geçerli olduğu bir ekonomide , mevcut fiyat düzeyinde talep edilen tüm mallar arz edilir
10-dışa açık bir ekonomide çarpanın değerinin düşmesinin nedeni, yurt içinde yaratılan talebin bir kısmının ithal mallara gitmesidir.
11-genişletici maliye politikasının dış ödemeler dengesi üzerindeki etkisini BP eğrisinin eğimi etkilemektedir.
12-IS-LM eğrilerinin kesiştiği noktada mal , para ve tahvil piyasası dengededir.
13-IS-LM-BP modeline göre dışa açık bir ekonomide yabancı faiz oranlarının düşmesiyle BP EĞRİSİ SAĞA KAYAR
14-bir ekonomide yatırımın faiz esnekliği sıfır ise IS EĞRİSİ DİKTİR.
15-döviz kurunun sabit ve sermaye dolaşımın sınırlı olduğu bir durumda genişletici bir maliye politikasının dış fazlaya yol açmasının koşulu : yeni denge noktasının BP eğrisinin üzerinde olmasıdır
16-bir maliye politikası işleminin uygulamaya konulması ile beklenen sonucu vermesi arasında geçen süreye : TEPKİ GECİKMESİ denir
17-kamu harcamalarının otomatik istikrar sağlayıcı olma özelliğinin vergilerden daha düşük olmasının temel sebebi : kamu harcamalarının gelir düzeyine duyarlılığının daha az olmasıdır
18-vergi sisteminin otomatik istikrara sahip olması için gereken özelliklerin başında ESNEK BİR VERGİ SİSTEMİNİN OLMASI gelir
19-uygulama gecikmesinin nedeni : maliye politikasındaki değişikliklerin genellikle yasal ve idari kararlar gerektirmesidir.
1-philips eğrisinin uzun dönemde hemen hemen dikey hal almasının anlamı : enflasyonist politikaların uzun dönem işsizlik oranında bir azalmaya neden olmayacağı
2-müdahaleci devlet kavramı 1930 lu yıllarda ortaya atılmıştır.
3-verili bir faiz oranında halkın arz edilen tüm para miktarını tutmaya hazır olması : LİKİDİTE TUZAĞI
4-klasik yaklaşım kapsamında olanlar : tarafsız devlet/kişisel çıkar/pasif devlet/jandarma devlet
5-toplam arz eğrisinin klasik alanında gerçekleştirilecek genişletici bir politikanın sonucu : sadece fiyatlar genel düzeyi artar
6-vergilerin otonom olduğu kapalı bir ekonomide marjinal tüketim eğilimi 0,80 ise, transfer harcamalarından yapılacak 50 milyon TL lık bir artış milli gelir denge düzeyini 200 milyon tl artırır
7-beklentiler ve toplam arz eğrisi göz önüne alındığından enflasyon beklentisi sabit ise toplam arz eğrisi yatay konuma yakındır
8-keynesyen yaklaşıma göre özel tüketim harcamaları basit milli gelir modeline göre gelirin fonksiyonudur
9-dışa açık ekonomide çarpan değerinin düşmesinin nendi : talebin bir kısmının yabancı mallara kaymasıdır
10-parasal taban üzerinde yabancı para girişinden kaynaklanan etkilerin nötr hale getirilmesine STERİLİZASYON denir
11-Merkez bankasının tahvil satması LM eğrisinde değişiklik meydana getirir
12-Açık bir ekonomide maliye ve para politikalarının nispi etkinliğini MUNDEL-FLEMİNG modeli ile açıklamak mümkündür
13-bir ekonominin kapalı olması diğer ülkelerle ihracat ve ithalat yapamadığı anlamına gelir
14-bozulan dış ödemeler dengesini tekrar sağlama süreci döviz kuru rejimine göre değişir
15-yeni bir verginin konulmasını ya da bir verginin ortadan kaldırılmasını ancak yasa ile mümkün kılar : VERGİNİN YASALLIĞI ilkesidir
16-işsizlik sigortası Türkiyede 2002 yılında uygulamaya başlamıştır
17-baş vergisi en düşük esnekliğe sahip vergidir
18-bir ekonomide ekonomik yapıyla ilgili göstergeler belli bir değeri aşınca türü ve büyüklüğü önceden belirlenmiş önlemlerin devreye girmesine : FORMÜL ESNEKLİĞİ denir
19-bir ekonomide herhangi bir sorunun ortaya çıkışı ile bir mali işlem için harekete geçme kararı arasındaki gecikmeye : TANIMA GECİKMESİ denir