Kemalizm
Kemalizm, Mustafa Kemal’in temelini attığı bir ideolojik yaklaşımdır, amacı bağımsı z bir ulusal devlet ve yeni bir siyasi rejim kurmaktır. Yeni rejim, Türklerin laik cumhuriyetidir. Cumhuriyet rejimine geçiş, saltanatın kaldırılması ve ulusal egemenliğe dayalı halk hükûmetinin kurulması sürecini başlatmıştır. Mustafa Kemalbunun nasıl bir cumhuriyet olduğuna dair Nutuk adlı eserde tanımlamalar getirmiştir. Nutuk’taki Milliyetçilik (CHP’nin 2. Oku) kültürel ve mekânsal milliyetçiliktir, yani mevcut sınırlar içinde millî aidiyeti tanımlar; fetihçi ve yayılmacı değildir. Kemalizm, bu yönü ile toplumun büyük bölümü tarafından paylaşılan, “ulusal modernleşme ve ulus devlet”i idealize eden bir ideolojidir. Nutuk’ta Laiklik (CHP’nin 5. Oku), ve hilafetin kaldırılması sürecinin sonuçları siyasal anlamda (din-devlet işlerinin ayrılması), toplumsal anlamda (dinsel kurumların toplumsal yaşama karışmaması) ve kültürel anlamda(dinî düşüncenin yerini bilimin alması) olmak üzere üç seviyede tanımlamıştır; bu seviyeler zihniyet olarak rasyonelleşme sürecinin de ifadesidir.
Kemalist ideoloji Cumhuriyet Halk Partisi ile özdeşleşen Cumhuriyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Milliyetçilik, inkılapçılık/Devrimcilik ve Laiklik ilkeleriyle kendini tanımlamıştır. Bunların en çarpıcı sonucu saltanat ve hilafetin kaldırılması olmuştur. Kemalizmde iktidar meşruiyetini dinî bir kutsallıktan değil “millî egemenlik”ten alacak şekilde tasarlanmış, vatandaş ile devlet “millî egemenlik” çerçevesinde bir araya getirilmiştir. Cumhuriyet ile birlikte Osmanlı Devleti’nin dinsel meşruiyetinin yerini “laik”lik almıştır. milliyetçilik halkın genelini bir ‘ulusal mit’ etrafında birleştirir; bireyi değil, grup değerlerini yüceltir, böylelikle de kitlelerin devlete bağlılığını ve sadakat hissini arttırır. Bu ideolojinin ürettiği homojen kimlik kalıbı sayesinde kitleleri tek vücut halinde, “tek bayrak, tek millet, tek dil” olarak ele alıp, kitlelere yön veren tek parti sistemine ya da hâkim parti sistemine de elverişlidir. Özetle Kemalizm sosyal ve siyasi alanda bir reform hareketine yol açmıştır.
Kemalizm dört teorik varsayım üzerinde durmuştur:
- Hükümdar otoritesi üzerine kurulu meşruiyet anlayışı yerine, kanun ve yasalara
bağlı meşruiyet anlayışı,
- Ümmet toplumundan bir ulus devletine geçiş,
- Teba/Halk-Kral/Sultan ikiliğinden oluşan siyaset yerine ulusun egemenlik
kurduğu bir siyasal alan inşa etmek,
- Dünyayı analiz ederken dinî yaklaşımdan, pozitif (olgusal) anlayışa geçmek