ATATÜRK DÖNEMİNDE MİMARLIK
- Türkiye’yi modern bir görünüme kavuşturmak elbette ki mimarlık ile gerçekleştirilmiştir. Türkiye’nin çağdaş bir kent haline dönüştürülmesinde ciddi adımlar atılmıştır.
- İstanbul’un ilk şehir planını hazırlayan Henry Prost’tur.
- İzmir’in şehir planını hazırlayan ilk mimar Le Courbier’dir.
- Bu amaçla 1927’de başkent Ankara’nın planlaması yarışması açılır. Yarışma sonunda Ankara şehir planı işi Alman şehir bilimcilerinden Hermann Jansen’e verilir.
- Ankara’da başlatılan kent uygulamaları ülkede 1930’lardan sonra büyük bir hızla arttı. 1930’da Belediye Yasası çıkarıldı. Belediyelere Müstakbel Şehir Planı ve en az beş yıllık çalışma ve imar programı yapma mecburiyeti getirildi. 1933’te Belediyeler Bankası kurularak maddi açıdan destek sağlandı.
- Ancak ülke genelinde yetişmiş mimar az sayıda olunca yurtdışından birçok mimar getirildi. Örneğin Avusturyalı Clemens Holzmeister Mili Savunma Bakanlığını 1930’da Ankara Orduevini 1930-1933’te Cumhurbaşkanlığı Köşkünü 1931-1932de Merkez Bankasını 1931-1934’te Yargıtay Binasını da 1933-1934’te inşa etti.
- Atatürk döneminde görev yapan yabancı mimarlar arasında Emst Egli; 1935-!946 yılları arasında Ankara Siyasal Bilgiler Okulunun mimarlığını yaptı. Şehircilik hocası Ernst Reuter, 1935-1936 yıllarında Sümerbank Genel Müdürlüğünün Mimarı Martin Elsaesser, 1937-1938 yıllarında Güzel Sanatlar Akademisi hocası ve Dil Tarih Coğrafya Fakültesi ve Ankara Atatürk Lisesi mimarı olan Bruno Taut dikkat çeken bazı mimarlardandır.
- Atatürk döneminde yerli mimarlar da dikkate şayandır. Cumhuriyetin kuruluşunda var olan ve ilkeleri Vedat ve Kemalettin Bey’ler tarafından belirlenen 1. Milli Mimarlık Akımı doğmuştur. Bu dönemde yapıların önemli bir kısmı Vedat Tek, Kemalettin Bey, Arif Hikmet Koyuncuoğlu, Tahsin Sermet, Necmettin Emre tarafından yapılmıştır.
- Bu mimarlardan Ankara’ya ilk gelen Vedat Bey’dir. Vedat Bey önce Çankaya Gazi Köşkünü onarmış, 1924’ten sonra TBMM binası olarak kullanılan Cumhuriyet Halk Fırkası mahvelini kendi üslubuyla biçimlendirmiştir. Ankara Palas’ın inşasına başlamış ancak bu yapı Kemalettin Bey tarafından bitirilmiştir.
- Mimar Kemalettin’in eserlerinden bazıları ve hizmetleri şunlardır,
- Eyüp Anadolu Lisesi‘nin inşaatı
- Çapa Anadolu Öğretmen Lisesi binasının inşaatı
- Çamlıca Kız Lisesi inşaatı
- Bostancı Camii inşaatı
- Bebek Camii inşaatı
- Yeşilköy Camii inşaatı
- Sultan Reşad Türbesi inşaatı
- Gazi Osman Paşa Türbesi inşaatı
- Mahmut Şevket Paşa Türbesi inşaatı
- Ahmet Cevat Paşa Türbesi inşaatı
- Ali Rıza Paşa Türbesi inşaatı
- Hüsnü Paşa Türbesi inşaatı
- Fethiye Camii Koca Sinan Paşa Medresesi restorasyonu
- Gazi Üniversitesi Rektörlük Binası inşaatı
- İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi kütüphanesi
- Gazi Eğitim Enstitüsü binası inşaatı
- Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Müdürlüğü binası inşaatı
- Kudüs Mescid-i Aksa restorasyonu (1922-1926)
- Ayrıca Fatih Ülkü, Konya Postanesi, Necmettin Emre ise İzmir Halkevi binalarını inşa etmiştir.
- 1926’da Arif Hikmet Bey’e Kutsal emanetlerin saklamak ve Türk Folklurunu tanıtmak için Ankara Etnografya Müzesi binası yaptırılmıştır.
- Mustafa Kemal’in naşı bir süre Etnografya müzesindeydi. Anıtkabir’in inşaatına 1944 yılında İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanlığı döneminde başlandı. 1953 yılında Demokrat Parti döneminde Adnan Menderes başbakanlı ve Celal Bayar’ın cumhurbaşkanlığında 1954 yılında inşaatı tamamlandı. Mimarları Emin Onat ve Orhan Arda’dır. Demokrat Parti döneminde Mustafa Kemal’in naşı Anıtkabir’e taşındı. Aynı zamanda İsmet İnönü’nün naşı da Anıtkabir’de bulunmaktadır.
- Ayrıca ilk kadın inşaat mühendisimiz Sabiha Güreyman’da on yıl Anıtkabir’in hizmetinde çalışmıştır.