İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

Türk kelimesi ;türeyen,çoğalan,miğfer,güçlü,erdemli,olgun anlamına gelir.türk kelimesinin anlamı çin,bizans,arap,pars(iran) kaynaklarında geçer

TÜRK GÖÇLERİNİN NEDENLERİ

• Çin ve moğol baskısı
• Kuraklık (iklim değişikliği )
• Yeni yerler görme isteği
• Nüfusun artması (otlakaların azalması
• Türk cihan hakimiyeti iddası
• Boylar arası mücadele
• Göç eden bir boyu diğerininde takip etmesi

TÜRK GÖÇLERİNİN SONUÇLARI

• Kültürel etkileşim yaşanmıştır
• Göç eden türklerin dil ve din yapısında değişiklikler olmuştur
• Türk tarihinin bir bütün içinde incelenmesi zorlaşmıştır
• Gidilen bölgelerde türkler devlet kurdular
• Yazılı hukuk kuralları gelişmemiştir

Not 1:

• Buğday ambarı yerleşik hayata geçişin kanıtı değildir
• Tohumluk buğday ambarı yerleşik hayatın kanıtıdır.

Not 2:

• Bilinen ilk türk boyu iskitlerdir(sakalar):tomris hatun
• Bilinen ilk türk devleti asya hunları

ASYA HUN DEVLETİ

• Başkenti ÖTÜKENDİR.Türklerin milli başkentidir
• En çok bilinen hükümdarı metehandır
• Türk tarihinde bütün türk boylarını bir bayrak altında toplayan ilk devlettir
• Metehan bulduğu onluk sistem sayesinde kalabalık ve düzensiz ÇİN ordularını mağlup edip onları vergiye bağlamıştır.(milli benliklerini kaybetmemek kalabalık çin nüfusu içinde asimile olmamak için)
• Metehan ‘ın ölümğnden sonra devlet ikiye ayrılmıştır.

KAVİMLER GÖÇÜ SONUÇLARI

• Doğu imparatorluğu ikiye ayrıldı (siyasi)
• Avrupa’nın bugünkü milletleri oluştu (etnik)
• Avrupa da Hristiyanlık yayıldı (dini)
• Avrupa da feodelite rejimi (derebeylik)ortaya çıktı (siyasi)
• Avrupa da HUN devleti kuruldu (siyasi)
• İlkçağ kapandı ortaçağ açıldı (evrensel)

AVRUPA HUN DEVLETİ

• En önemli hükumdarı atilladır
• Atilla doğu roma üzerine yaptığı seferler sonucu bu devleti MARGUS ve ANATOLYUS anlaşmaları ile vergiye bağladı.daha sonra ise ROMA ya kadar geldi.Ancak;
• Papa’nın ricası
• Doğu da SASANİ tehlikesinin bulunması
• Roma nın Hristiyanlarca kutsal kabul edilmesi
• Batının gücünü kırdığına inanması gibi sebeplerden dolayı Roma yı almaktan vazgeçti
• Atilla ya bu olaydan sonra Hristiyanlar tarafından TANRININ KAMÇISI ünvanı verildi.

AVARLAR (JUAN JUAN)

• İSTANBULU KUŞATAN İLK TÜRK DEVLETİ
• Avarla hunlar ile hem orta Asyada hemde Avrupa da devlet kurmuşlardır.

PEÇENEKLER

• Devlet kuramamışlardır
• 1071 Malazgirt savaşı sırasında taraf değiştirerek savaşın kazanılmasını sağlamışlardır.
• Bizans da ücretli askerlik yapmışlardır

KUMANLAR

• Oğuzlar ile yaptıkları mücadeleler DEDEKORKUT hikayelerine ,RUSlarla yaptıkları mücadelelerle İGOR destanına konu olmuştur

SİBİRLER

• Bugünkü sibiryaya adını veren Türk boyudur

BULGARLAR

2 ye ayılır

• İTİL BULGARLARI:islamiyeti kabul ettiler
• TUNA (VOLGA)BULGARLARI:hristiyanlığı kabul ettiler

ORTA ASYADA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ VE BOYLARI

KÖKTÜRKLER (ÇİN SON VERMİŞTİR)

• Kurucusu BUMİN KAĞAN
• Türk adıyla kurulmuş ilk TÜRK devletidir
• Orta Asya dan Bizansa ilk elçi gönderen (yani ilk diplomasiyi başlatan) devlettir
• İkili teşkilatı ilk uygulayan devlettir (doğu –batı)
• Asya hunlarından sonra Orta Asya da siyasi birliği kuran 2. Türk devletidir
• İpek yoluna hakim olabilmek için AKHUN lara karşı SASANİLERLE,SASANİLERE karşı BİZANSLA işbirliği yapmıştır
• Bizans,Çin,Sasanilerle ticari ilişkilerde bulundular

Not kpss :bu esaret döneminde Çin e karşı ilk istiklal hareketini KÜRŞAT başlatmıştır.(ilk milli istiklal ayaklanmasıdır)

KUTLUKLAR (2.KÖKTÜRK)

• ORHUN ABİDELERİ bu devletin zamanında yazılmıştır

UYGURLAR

• Türk tarihinde ilk kez din değiştiren devlettir (Budizm,maniheizm (vejeteryan))
• İlk defa şehirleşme UYGUR larda başladı
• İlk defa yerleşik hayata geçen Türk devletidir
• Zamanla savaşçılık özelliklerinş et yemedilkleri için kaybettiler
• Harf hareketli matbaayı kullanmışlardır(ilkel matbaa)
• Türk tarihinde ilk defa kütüphane kurdular
• İlk örgün eğitim kurumları UYGURLAR da başladı
• İlk defa Türk tiyatrosunun temelleri atıldı
• Moğolları devlet yönetiminde en çok etkileyen UYGUR lardır
• Bizans,Çin,Moğol,Abbasilerle ticari ve siyasi ilişkileri olmuştur
• Uygur mimarisinde taş, ahşap kullanılmıştır

KIRGIZLAR

• MANAS destanına sahiptirler(kpss :canlı destan özelliğine sahiptir hala yazılı.)
• Cengiz Han a itaat eden ilk Türk devletidir

OĞUZLAR

• Büyük ve Anadolu Selçukle ile Osmanlı yı kuran boydur.
• Müslüman türkmen denir .
• Oğuz adından ilk defa ORHUN ABİDELERİNDE bahsedilmişir (kpss)

KARLUKLAR

• İslamiyeti kabul eden ilk Türk boyudur
• Karahanlılar devletinin kurulmasında ve TALAS savaşının kazanılmasında etkili olmuşlardır.

HAZARLAR (HAZAR=BARIŞ)

• Museviliği kabul eden ilk ve son Türk devletidir
• Kürk yolunu kullanarak zenginleşmişlerdir
• İlk defa ücretli askerler bu devlette bulunur
• Hazar denizine ismini verdiler
• Yaşadıkları döneme Hazar Barış Çağı denildi
• Müslüman araplarla savaşarak islamiyetin Kafkasya da yayılmasını bir süreliğine engellediler

TÜRGİŞLER

• Baga Tarkan kendi adına para bastırdı ( ilk değil )
• Hazarlar gibi müsülman araplarla savaşarak islamiyetin Orta asya da yayılmasını bir süreliğine engellediler

AKHUNLAR ( EFTALİTLER)

• Afganistan da kurulmuştur.
• Bir süre ipek yoluna hakim olmuşlardır.

DİĞERLERİ :KİMERLER,BAŞKURTLAR

İSLAM ÖNCESİ KÜLTÜR VE MEDENİYETİ

1. DEVLET YÖNETİMİ

• HÜKÜMDAR
• Sembolleri
• Otağ (çadır)
• Nevbet (davul)
• Örgün(taht)
• Asa
• Çetr (şemsiye)
• Kotuz (sorguç)
• Ordu
• Toy (ziyafet)
• Kama
• Kemer
• Tuğ (sancak)
• Yay
• Unvanları
• Kağan
• Hakan
• Han
• Erkin
• İlig
• İdikut
• İlteber
• İlteriş
• Yabgu
• Tanhu
• Şanyü
• Hükümdarın görevleri
• Ülkenin bağımsızlığını korumak
• Kurultaya başkanlık etmek
• Törelerin değişmesi için kurultaya istek göndermek
• Ordunun başında sefere çıkmak
• Töreleri uygulamak

Not :

• Ög :anne
• Kang:baba

Gök tanrının hükğmdarı donattığı yetkiler:

• Kut:siyasi
• Küç(güç):askeri
• Ülüş (ülüg):ekonomik kuvvet
• Kut:gök tanrının devleti yönetme yetkisini bir hükümdar ve ailesinin ortak malıdır.buda taht kavgalarına neden oldu ve Türk devletlerinin kısa ömürlü olmalarına yol açtı

1. DEVLET GÖREVLİLERİ

• Ayuki:hükümet
• Ayguci:vezir
• Apa:sivil yönetici
• Tudun:vergi memuru
• Tamgacı (bitikçi)yazıcı mühürdar
• Ağılığ:hazineden sorumlu
• Tarkan:komutan
• Sübaşı:komutan
• Yargan:yargıç
• Yarlığ:hakanın emri
• Tigin:hükümdarın oğlu
• Ataman (inanç):tiginlerin eğitiminde sorumlu devlet görevlisi
• Şad:hanedan üyesi komutan
• Tutuk:askeri vali
• Otacı:tabip
• Böri:kağan muhafızları

1. İKİLİ TEŞKİLAT (FEDERATİF DEVLET ANLASYIŞI )

Batı:yabgu batı kanadı somrulusu,istemi yabgu

Doğu:hakan,bumin kağan

Federatif devlet:batı içişlerinde serbest dış işlerinde doğuya bağlı

1. KURULTAY (TOY,KENGEŞ):

• Hükümdarı seçer ve törelere uymayan hükümdarları görevinden azleder
• Hükümdarın isteği ile töreleri değiştirir
• Avaş barış antlaşma gibi devlet ve toplumsa kararları alır

Üyeleri şunlardır;

• Hakan
• Hatun:elçi kabul eder ,asker ve sarayı var,devleti yönetir
• Hanedan üyeleri
• Boy beyleri
• İleri gelenler
• Komutanlar

Boy beylwrinin burada bulunması kurultaya demokratik özellik kazandırmıştır.kurultaya katılanlara TOYGUN adı verilir.

1. HUKUK

• Sözlü hukuk kurallarına töre denir
• Töreleri yazıya geçiren uygurlardır
• Töreler hakanın isteği ile kurultayın kararıyla değişir
• Göçebe yaşamdan dolayı hapis cezaları kısadır.
• Töreye hakan da dahil herkes uymak zorundadır.

1. SOSYAL HAYAT

• Managomi tipi evlilikler görülür
• Halkın kaldığı çadırlara yurt adı verilir
• Toplumsal sıralama söyledir.(büyükten küçüğe)
• İl :devlet
• Budun :millet
• Boy:bod
• Urug sülale
• Oguş :aile

Not:KIMIZ milli içeceğimiz

Göçebe yaşamın sonuçları;

• Savaşçılık özelliği artmıştır
• Yazı geç kullanılmıştır
• Sınıf farklılıkları görülmez (tarım olmadığı için)
• Hayvan üslubu kullanılır
• Mimari bulunmaz
• Sanat eserleri taşınabilir malzemeden yapılır
• Hapis cezaları kısadır.

1. DİN VE İNANIS

• DİNLER
• Gök tanrı
• Hrıstıyan (avrupada kurulan)
• Musevilik (hazar)
• Maniheizm(uygur)
• İslamiyet (karluklar)
• Budizm
• İNANÇ
• Atalar kültü:öldükten sonra ataların bizi izlediğine inanç
• Doğalar kültü:doğadaki bazı varlıklara inanç
• Şamanizm :büyü,sihir
• Totem
• KAVRAMLAR
• Küt:inanç
• Kurgan:mezar
• Balbal:mezartaşı (bengütaş)
• Kam(baksı):din adamı
• Şaman:sihir
• Tamu:cehennem
• Uçmağ:cennet
• Eşük:kefen
• Yuğ:cenaze töreni
• Umay:ruh (melek)
• Kün:halk
• Törün:düğün yemeği

Not:halı,at,sevdiği eşyalar, kılıç ile birlikte gömülür dü

Not:öldürdüğü düşman askeri kadar balbal dikilirdi .diğer hayyatta ona hizmetçi olacağıdüşünlürdü.(bunlar ahiret inancı olduğunun göstergesidir)

1. ORDU

Onlu sistem sıralaması

• On-takım-onbaşı
• Yüz-bölük-yüzbaşı
• Bin-tabur-binbaşı
• Onbin-tümen-tümenbaşı

Bu sıralama ast-üst sıralamasıdır.hiyerarşi –disiplin- düzen

Türklerin onlu sistemi kullanılmasıyla beraber hemen hemen bütün türk ve dünya devletleri bu sistemi kullandı

• Türkler dünyayı ençok askerlik alanında etkiledi
• Ordu-millet anlayışı bulunur.(hazarlar hariç onlarda ucretlı askerlik var )
• Savaş öncesi düşmanın durumunun öğrenilmesi amacıyla YELME adı verilen keşif birlikleri gönderilir
• Ordu, HİLAL (turan),SAHTE RİCAT (geri çekilme) ve PUSU taktikleri kullanmıştır.

Not:uzlar ve peçenekler Bizans da paralı askerlik yapmıştır.

1. EKONOMİ

PARA	CİNSİ	DEVLET
Yarmak	Bez	Köktürkler
Kamdu	Bez	Köktürkler
Kuanpoyu	Bez	Uygurlar
Çav	Kağıt	Uygurlar
Böz	Bez	Uygurlar

Not:türk tarihinde parayı ticarette bir değişim aracı olarak kullanan ilk devlet köktürkler dir.

Not:çine hayvansal ürün ihraç eder çinden tarımsal ürün ithal eder.

1. BİLİM

• 12 hayvanlı Türk takvimi (güneş)
• Hicri takvim(ay yılı)
• Celali takvim(b.selçuklu) (güneş)
• Rumi takvim (Osmanlı)güneş
• Miladi takvim (güneş)

Takvim yapmak astronomi ve matematik ile uğraşıldığını gösterir

1. SANAT

• Minyatür
• Fresko:duvar resmi (bu resimle uğraşanlara bedizci denr)
• Çadırcılık
• Dokumacılık
• Halıcılık
• Maden işlemeciliği
• Çinicilik
• Heykel(balbal taşlarının yontulması)

Not:altın adam zırhı :İskitler

Diz çökmüş adam ve atlar heykeli uygurlara ait

Gılgamış destanı :sümerlere aittir türklere değil

Not:minyatür ve fresko uygurlarla birlikte gelişmiştir.

1. YAZI DİL VE EDEBİYAT

• ALFABE (sırasıyla)
• Köktürk (orhun):ilk
• Uygur
• Çin
• Soğd (iran)
• Kiril (ruslardan aldık)
• Fars
• Arap
• latin
• EDEBİYAT

YAZILI EDEBİYAT

1.ORHUN ABİDELERİ

• 8.yy yazılmıştır.
• İlk yazılı eser
• Moğolistan da bulunur
• Türk tarihi ve edebiyatının ilk yazılı örneği
• W.thamsen tarafından okunmuştur
• Hükümdarın halka karşı görevleri anlatılır.(açı doyurmak,çıplağı giydirmek yanı sosyal devlet anlayısı)
• Vezir tonyukuk (725)BİLGE KAĞAN (732) ve Kültigin (735) adına Yollug tigin tarafından dikilmiştir.
• İlk türk tarihçisi ve yazarı vezir tonyukukdur
• Runik yazı çeşidindeki işaretler kullanılmıştır
• Bir tarafı Türkçe bir tarafı çincedir
• Kutluklar zamanında dikilmiştir.

2.ŞİNE-UŞİ ,KARABULASAGUN MAYEN-ÇUR :Uygurlara aittir.

3. Yenisey yazıtları :Kırgızlara aittir.aslında ilk yazıt budur ama okunamadığı için orhun alınır.

SÖZLÜ EDEBİYAT

• Sav:atasözü
• Koşuk:kopuz ,saz eşliğinde söylenen şarkı
• Sagu:ağıt
• Hikaye :dede korkut (oğuz –kıpçak mücadelesi)
• Destanlar
• ALPER TUNGA/ŞU :İSKİTLER
• ERGENEKON/BOZKURT:KÖKTÜRKLER
• OĞUZ KAĞAN:ASYA HUN
• TÜREYİŞ VE GÖÇ :UYGURLAR
• ATTİLLA /SİHİRLİ GEYİK:AVRUPA HUN
• MANAS :KIRGIZLARA ait.ayrıca en uzun destan

İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ

TALAS SAVAŞI:

-Orta asya ya egemen olabilmek için ÇİN liler ile ABBASİLER arasında yapılan savaşı KARLUKLULAR ın yardımı ile abbasiler kazandı

-Bu savaş sonıunda ABBASİLER in hoşgörüsünden etkilenen karluklar toplca İslamiyete girdi.Bu olay TÜRK-İSLAM tarihinin başlangıcı sayılır

-Ayrıca ilk defa KAĞIT ın ÇİN dışında SEMERKANT ta (şehirlerin şahı) üretimine başlandı

ORTA ASYA DA KURULAN İLK MÜSLĞMAN TÜRK DEVLETLERİ

• KARAHANLILAR
• Orta asya da kurulan ilk Müslüman türk devletidir
• Satuk Buğra Ha(abdül kerim)n zamanında islamiyete girdi
• Yöneticisi ve halkı tamamen türktür (karluk,yağma,çiğil)
• Resmi dilleri Türkçe (ulusçuluğu gösterir)
• Türk tarihinin ilk sisteml posta teşkilatını kurdular (ilk posta teşkilatı Göktürklerde ama sistemli değil)
• İlk Türk islam medresesini yaptılar. (tamgaç Buğra Han zamanında yapılan Semerkant medresesi)
• Dünyanın ilk burslu öğrencilik sistemini başlattılar
• İlk Türk –İslam hastanesnş (bimahane)yaptılar
• İlk defa gulam sşstemini uyguladılar (gazne değil şaşırma)
• İlk Türk-İslam eserini verdiler
• Ribat adı verilen kervansaraylar yapmışlardır
• GAZNENİLER
• Afganistanın gazne kentinde kuruldu
• Kurulduğu yerden ismini almıştır
• En önemli hükümdarı GAZNELİ MAHMUT tur
• Abbasileri Şİİ Büveyhoğlu tehlikesinden kurtardığı için halife tarafından kendisine SUNTAN ünvanı verildi
• Hindistana 17 sefer yaparak İslamiyet yaydı.Böylece Hindistandaki kast sistemi zayıfladı(kast sistemi srayla =soylu,din adamı,burjuva,köylü,köle)
• Bugünkü Pakistan ve Bangledeş devletinin müslğman olmasında etkili oldu
• 1037 Serah 1038 Nesa ve 1040 Dandanakan savaş sonucu Selçuklulara yenilip yıkılma sürecine girmiştir

MISIRDA KURULAN TÜRK İSLAM DEVLETLERİ ( TİEM)

• TOLUNOĞLI
• Mısırda kurulan ilk Türk islam devletidir (Abbasilerden ayrılıp yine abbasiler tarafından yıkılmıştır.
• Yöneticileri TÜRK halkI ARAP olduğu için çabuk yıkıldılar
• Abbasilerin zayıflamasıyla ortaya çıkan küçük devletçiklere tevaf mülük denir.
• İHŞİTLER(AKŞİTLER)
• Kutsal topraklara (hicaz) egemen olan ilk Türk-İslam devletidir
• EYYUBİLER
• 1187 yılında HITTİN savaşıyla haçlıları mağlup edip Mısır a egemen olmuşlardır
• Kudüsü harçlılardan alan devlet
• MEMLÜKLER
• Veraset sistemi tek değişik olan Türk devleti(her komutan da sultan olabilir)
• 1260 AYN CALUD ve 1277 ELBİSTAN savaşları ile MOĞOLLARI dünyada ilk defa yendiler
• 1258 yılında İlhanlı devletinin Abbasileri yıkmasıyla halifelil memlüklere geçmiştir.(halifeliği korumuştur)

Not :4 Halife donemi :emevler,abbasiler,memlükler,Osmanlı

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ

• Oğuzların kınık türklerinin kolu tarafından kuruldu
• 1040 dandanakan savaşı sonrası iranda kuruldu.yurt bulmak için anadoluya keşif haeketlerinde bulundu
• 1048 ilk türk –islam-bizans devleti savaşı olan Pasinler savaşı kazanıldı
• 1055bağdat seferine çıkan Tuğrul Bey Şii Büvehyoğullarını yıktı.(doğunun ve batının sultanı ünvanı tugrul beye verildi)
• 1058 Abbasi halifesi törenle siyasi yetkilerini Tuğrul Bey e devretti (laik devlet anlayışı)İslamın koruyuculuğu Türklere geçti
• 1064 sultan Alparslan Hristiyanlarca kutssal kabul edilen Ani şehrini fethederek halifeden Ebul Feth (fetihlerın babası) ünvanını almıştı
• 1071 sultan Alparslan ile Romen Diyojen arasında Malazgit savaşı yapıldı .

MALAZGİRT SAVAŞININ SONUÇLARI

• Anadolunun kapısı türklere açıldı (1176 Miryekefelonla anadolunun Türk yurdu olduğu kesinleşti
• Türkiye tarihi başladı
• Türkleri tek başına yenemiyeceğinş ankaan Bizans Avrupalı devletlerden yardım isteyerek Haçlı seferlerlerine neden olmuştur
• Anadolu da ilk türk devletleri kurulmuştur
• İlk defa bir Bizans imparatoru Türklere esir düşmüştür
• Bizans da paralı askerlik yapan Peçenekler ve Uzlar Selçuklular tarafına geçmiştir. Buda savaşın kazanılmasında önemli rol oynamıştır

NOT:bsd başkentleri merv,rey,nişabur,isfahan

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİNİN YIKILMA NEDENLERİ

• Haşhaşilik hareketinin ortaya çıkması (batinilik faaliyeti)(hasan sabbah hareketi (hassan sabbah dünyanın ikl terörist
• Abbasilerin gizli faaliytleri
• Oğuzların devlete küsmesi
• Taht kavgaları
• 1141 yılında KARAHİTAYlarlar (Moğol kökenli) yapılan KATVAN savaşının kaybedilmesi
• Melik ve atabeylerin bağımsızlık çalışmaları

Not:kendısını BSD nin mirasçısı gören devlet harzemşahlardır.

Not:

-ırak ve horosan atabeylikleri

-kirman Selçukluları

-Suriye Selçukluları

-Anadolu Selçukluları ortaya çıktı

ANADOLUDA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ (DSMAÇ)

• DANİŞMENTLİLER
• Sivas ve Tokat çevresinde kuruldular
• Kayseri ulu camii
• Yağıbasan medresesi (Niksar/Tokat)(anadoluda kurulan ilk medresedir
• ASD ni en çok uğraştıran beyliktir
• ASD son verdi
• SALTUKLULAR
• Erzurum ve çevresi (Gümüşhane Bayburt)
• Anadolu da kurulan ilk türk devletidir
• Mama hatun türbesi
• Tepsi minare
• Üç kümbetler
• Kale camii
• ASD son verdi
• MENGÜCEKLİLER
• Erzincan ve divriği çevresinde
• Divriği ulu camii ve külliyesi
• Mengücekliler zamanında Davut Şah döneminin bilim insanı MUVAFFAKİ ABDÜLLATİF (tıp,fizik,bilim insanı)Erzincan sarayında yaşamıştır
• ASD son verdi
• ARTUKLULAR
• Mardin,Diyarbakır,batman (Harput) çevresinde
• Hasankeyf
• Kızıltepe ulu camii
• Malabadi köprüsü
• Semanın medresesi
• Hüsneviye medresesi
• Koçhisar ulu camii
• Necmeddin külliyesi
• Hatuniye medresesi
• Robatik ve sibernetik biliminin kurucusu EL CEZERİ bu dönemde yaşamıştır.(dikkat dünyada ilk robot yapan )
• ASD son verdi
• ÇAKA BEYLİĞİ
• İZMİR ve çeresinde
• İlk türk denizci devleti
• 1081 yılında kurduğu deniz kuvvetleri günüüzde D.K.K nın yıl dönümü olarak kutlanır.
• Bizans son verdi

**Anadolu da kurulan ilk türk devleti saltuklular dır

**anadoluda kurulan ilk medrese yağıbasan medresesidir.

İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ KÜLTÜR VE MEDENİYETİ

1. DEVLET YÖNETİMİ
2. HÜKÜMDAR

• SEMBOLLERİ (HÜKÜMDARLIK ALAMETLERİ)
• OTAĞ
• NEVBET
• TUĞ (SANCAK)
• KOTUZ(SORGUÇ)
• YAY ÖRGİN
• HUTBE
• HİLAT(HEDİYE)
• TIRAZ(ELBİSE)
• ÇETR (ŞEMSİYE)
• MENŞUR(HALİFE ONAYII
• BERAT(ATAMA ONAYI)
• PARA BASTIRMA
• ASA
• ÜNVANLAR
• KARA
• İLİG
• ERKİN
• MELİK
• SULTAN
• SULTAN-I AZAM
• BEY
• HAN
• HAKAN
• HAN –HAKAN-İLİG-ERKİN İSLAMİYET ÖNCESİNDE DE VARDI KUT ANLAYIŞI DEVAM EDİYOR

NOT:BÜYÜK SELÇUKLU HÜKÜMDARLARI

• SULTAN MELİKŞAH
• SULTAN ALPARSLAN
• MUHAMMET TOPAR
• SULTAN SENCER

1. SARAY GÖREVLİLERİ

• Candar:sarayı ve hükümdarı korur
• Silahtar:hükümdarın silahıyla ilgilenir
• Çaşnigir:hükümdarın yiyecekleriyle ilgilenir
• Honsalar:hükümdarın sofrasıyla ilgilenir
• Emir-i şikar:hükümdara av partileri tertip eder
• Camedar:hükümdarın kıyafetleriyle ilgilenir
• Şarapdar:hükümdarın içecekleriyle ilgilenir
• Hacip:hükümdar ve vezirden sonra gelen en yetkili kişidir.hükümdar ile hükümet ,hükümdar ile halk arasındaki bağları kurar.elçileri kabul eder,törenleri düzenler,uygun gördüklerini divan-ı mezalime çıkarır.en bilgili hacip’e HAS HACİP veya HACİBÜLHÜCCAB denir.

1. Devlet görevlileri

• Amid:sivil yönetici (şehirlerdeki mülki idareci)
• Amil :vergi toplayan kişi
• Şıhne:askeri vali
• Muhtesib:belediye işlerinden sorumlu (çarşı Pazarı denetler)
• Melik (tigin):hükümdarın oğlu
• Atabey(ataman):hükümdarın eğitiminden sorumlu komutan

1. DİVAN-I SALTANA (DANIŞMA MECKLİSİ)

• Devlet ve toplumun sorunlarının tartışılıp karara bağlandığı yerdir
• Başında sultan bulunur.sultan yoksa NAİP başkanlık eder son söz hükümdara aittir
• Bu divana bağlı alt divanlar şunlardır;
• Divan-ı arz(ceyşül arz):askerlik le ilgili işlemleri yapar başında,emri arz vardır
• Divan-ı tuğra-i (inşai):yazışmlara bakar başında tuğrai vardır
• Divan-işraf (denetim):denetim yapar ancak ordu hukuk denetlemez başında müşrifi memalik(memleketin denetçisi) bulunur
• Niyabet-i saltanat:hükümdarın olmadığı zamanlar toplanır.başında NAİB (vezir)(hükümdarın yardımcısı)bulunur
• Divan-ı istifa(düzenlemek) :ekonomi ile işleri yapar başında müstevfi(muhasebeci)
• Divan-ı mezalim :zalimden zulum görenlerin divanıdır.başında SULTAN vardır.

görevleri ;

• Memurlar hakkındaki şikayeti inceler
• Katipleri aracılığı ile vakıfları denetler
• Siyasi suçları karara bağlar (vatana ihanet)
• Muhtesipin yerine getiremediği görevleri denetler

Not:tüm türk islam devletlerinde (T.C HARİÇ) kut anlayışı devam etmiştir

Not:emir-i hares:hükümdara karşı suç işleyenleri cezalandırır.

1. HUKUK

İLK TÜRK İslam devletlerinde hukukun oluşmasında;

• Köktürk-akhun ve uygur gelenekleri
• Oğuzların kabile gelenekleri
• İslamın getirdiği esaslar etkili olmuştur

ŞERİ HUKUK :Başında KADI ASKER vardır.Kadı askeri KADİÜL KUDAT atar.

• Miras
• Evlenme
• Nikah
• Boşanma
• Adam öldürme
• Ticaret
• Zina
• Hırsızlık
• Dinden dönme
• Savaştan kaçma gibi davalara bakar

Örfi hukuk:başında emri dad vardır

• Sosyal
• Güvenlik gibi davalara bakar

Not:askeri davalara KADI-LEŞKER bakar

**cengiz yasalarına YASANAME-İ BÜZÜRG (büyük yasalar )denir

1. TOPRAK YÖNETİMİ

MİRİ TOPRAK :

• HAS(en iyi)
• Vakıf
• İkta (ilk uygulayan BSD)

MÜL TOPRAK:

• ÖŞRİ :Müslümanlara verilen toprak alınan vergi ÖŞÜR
• HARACİ:gayri Müslimlere verilen toprak alınan vergi HARAÇ

**Pervaneci:arazi kayıtlarını tutar

Has toraklar:geliri hükümdara ayrılan topraklardır

Vakıf toraklar:geliri dini ve sosyal kurumlara ayrılan topraktır

İkta topraklar:geliri devlet memurlarına ve komutanlara ayrılan topraklardır.iktanın özellikleri;

• Toprağın boş kalması engellenmiştir
• Vergiler toplanmıştır
• Memur maaşı ödenmiştir
• Masrafsız bir ordu kurulmuştur
• Bölgenin güvenliği sağlanmıştır
• Yetişen askere sipahi (barış zamanı) yada cebelli (savaş zamanı) denir
• Göçebe toplulukların yerleşik düzene geçirilmiştir
• Üretimin devlet kontrolünde yapılması sağlanmıştır
• Üretimde süreklilik ve verim sağlanmış,
• Eyaletlerde devlet otoritesi sağlanmıştır.
• İkta sistemni ilk bulan ve uygulayan HZ .ÖMER dir,geliştiren BÜYÜK SELÇUKLU, son şeklini veren OSMANLI dır

1. SOSYAL HAYAT

• Kümbet :siyasilerin adına dikilmiş anıt mezar
• Türbe:din adamlarının mezarı
• Tekke -zaviye–dergah:din öğretilen kurumlar
• Bimarhane-darülafiye-darüşşifa-maristan:hastane
• İmarethane:aş evi(fakirlere yiyecek verilir
• Tabhane:hasta yakınlarına yapılan konuk evi
• Debbahhane(tabakhane)dericilk ile uğraşanların
• Kapan:tek bir cins malın satıldığı yer(un kapanı sadeceun satılır,gunumuzdeki GİMAT )
• Kapan emiri:kapanı koruyan görevli
• Bedesten:birden fazla çeşidin bulunduğu günümüz alışveriş merkezleri (kapalı çarşı)
• Sebil:çeşme
• Külliye :camii yanlarına yapılan toplu yapılar (yatakhane,camii,imarethane,hamam,medree bulunur)
• TUTMAÇ:Türklerin milli yemeği 11.yy da ramazan ayının ilk günü yapılır

1. ORDU
2. GULAM

• Gulaman-i saray:merkezi ordudur.Biştegani adı verilen 3 ayda bir maaş alır.Türk-gayrimüslim bir arada bulunur.Hükümdarı korur
• Hassa (osmanlıda kapıkulu olacak) :ordunun vurucu gücüdür.topraktan alınan vergiler (ikta) ile geçinir.sadece türklerden oluşur

1. Eyalet askerleri:

• Sipahiyan

1. Yardımcı kuvvetler

• Türkmenler

1. Melik ve atabeylerin askerleri
2. Bağlı bey ve devlet ordusu

Not:islam öncesine göre orduya getirilen en büyük yenilik GULAM sistemidir.

1. EĞİTİM

• İlk B.S.D medresesi NİŞABUR medresesidir
• İlk medrese Karahanlılar zamanında açılan SEMERKANT medresesidir.(tamgaç Buğrahan)
• Anadoluda açılan ilk medrese YAĞIBASAN medresesidir
• Büyük Selçuklu devletinin en önemli medresesi NİZAMİYE medreseleridir.bu medreselerin açılma nedenleri ;
• Bilim insanı yetiştirmek
• Zararlı fikirlere fikir ile karşılık vermek (not :ilki bağdatta açıldı NİZAMÜL MÜLK)
• Devlet memuru ihtiyacını karşılamak
• Anadolu Selçuklu devletindeki lk medrese KOCAHASAN medresesidir
• Osmanlının ilk medresesi İZNİK ORHANİYESİ dir,
• Medresenin öğretmenine –müderris,öğrencisine –danişment ,alınan diplomaya-icazetname denir
• Medresler de okutulan dersler 2 ye aryrılır

1.AKLİ BİLİMLER:

• Heyet-astronomi
• Nücum-astroloji-yıldızlar
• Riyaziye-matematik
• Müsellesat-trigonometri
• Cebr-matematik
• Simya-kimya
• Hesap-matematik
• Mantık dersleri-felsefe
• Dil dersleri
• Tarih
• Coğrafya
• Fizik
• Tabiyat:doğa çevre bilgisi
• Hemdese-mühendislik

2.NAKLİ BİLİMLER

• Megazi –savaşları
• Hadis
• Sünnet (davranışlar)
• Siyer (peygamberimizin hayatı)
• Arapca
• Kuran-ı Kerim
• Kelam –islam felsefesi
• Fıkıh-islam hukuku
• Tefsir-meali
• Meal
• farsça

 

MİMARİ VE SANAT

Mimari:

• Ayşe Bibi türbesi ve Arap Ata türbesi –Karahanlılar
• Leşker-i Bazaarca Camii –Gazneliler
• Diyarbakır Ulu Camii –Büyük Selçuklu
• Mimaride Türk üçgeni kullanılırken minareler çifte yapılmıştır.Çift devleti sembolize etmektedir

Sanat :

• Bu dönemde Arapçayı güzel yazma sanatı olan HAT sanatı gelişmiştir
• Bilinen ilk Türk Hattatı AMASYALI YAKUT tur.
• Resmin yerini ise minyatür sanatı almıştır
• Dönemin bilim insanı CEZERİ yaptığı Mekanik tasarımları OTOMATO aslı eserinde toplamıştır
• Ayrıca kitap süsleme sanatı olan TEZHİP bu dönemde gelişmiştir
• Ayrıca dokumacılık,çinicilik,ebru sanatı,vitray(cam süsleme) gelişme göstermiştir

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ

• 1075 yılında günümüzde Caber kalesi yakınında bulunanKUTALMIŞ OĞLU SÜLEYMAN ŞAH tarafından İznikte kurulmuştur
• 1.Haçlı Seferi sonunda merkezini İznikten-konya ya taşımıştır
• Zamanla Danişmentliler,Saltuklular,Artuklular ve Mengüceklere son vererek Anadolu da Türk siyasi birliğini sağlamıştır.
• 1176 Miryekefalon (yurt tutan savaşı)ile Bizans ı Mağlup etti.(Anadolu kesin Türk yurdu haline geldi 1.mesuttan itibaren Avrupalı kaynaklar Anadoludan Türkiye diye bahsetti)
• Bu devletin zamanında ticareti geliştirmek için (KPSS)
• Alanya,Antalya,Sinop,Samsun ve Krım ın Suğdak limanı fethedilmiştir
• Kervansaraylar yapılmıştır
• Dünyada ilk defa sigortacılık sistemi başlatıldı
• Kıbrıs krallığı ve Venedik ile ticaret antlaşmaları imzalandı.
• 1230 yılında Yassı Çemen Savaşıyla Harzemşahlar yenildi .Ancak ASD ilhanlılar ile komşu devlet oldu
• 1240 yılında türk tarihinin ilk dini nitelikli toplumsal ayaklanması olan BABA İSHAK İSYANI oluyor(isyanın nedenleri;devletin iyi idare edilememesi,Türkmenlerin otlaklar yüzünden yerli halkla geçinememesi,türkmenlerin Müslüman olup eski inançlarını terkedememeleri)
• 1243 yılıda ilhanlılar la yapılan KÖSEDAĞ Savaşı kaybedildi.bu şavaşın sonuçları şunlardır;
• Anadolu da türk siyasi birliği bozuldu (2. Kez türk beylikleri kuruldu (1.si Malazgirt savasından sona kurulmuştu))
• Anadolu tahrip edildi
• ASD İlhanlılara tabi(bağlı) hale geldi

Not1:ASD de donanma ile ilgili =eminül sevahi

Not 2:ihtisap:tüccarlardan alına vergi

Not 3:ASD de ilk para 1.mesut zamanında ,ASD de ilk altın para 2.Kılıçarslan zamanında basıldı.

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİKÜLTÜR VE MEDENİYETİ

1. DEVLET YÖNETİMİ
2. HÜKÜMDAR:Keyhüsrev,keykavus ,Keykubat farsça olup bunları kullanan tek devlet ASD dir.key sultan demektir

Not: kurultay-Divan-ı Saltanat (BSD)-Divan-ı Ala(ASD)-Divan-ı Humayn (Osmanlı)

1. Divan-ı Ala:tüm devlet meselelerinin tartışılıp karara bağlandığı yerdir.ayrıca BSD ki tüm divanlar burda da olup ek olarak Divan-ı Pervane:ikta topraklarının dağıtımından sorumlu olan divandır.görevliye pervaneci denir.

**devan-ı berid:haberleşme,posta işlerine bakar.

1. İLİM İNSANLARI BSD bilim insanları var ASD de ilim insanları var tasavvuftan dolayı)

• Sadrettin Konevi: Konya ya ismini veren ilim insanı
• Hz.Mevlana:kebir ve mesnevi
• Yunus Emre :Risalettin-i nushiye
• Hacı Bektaş-i Veli:makalat
• Nasrettin Hoca:ASd de 13.yy yasamıştır
• Aşık paşa:garipname

Not:Ravendi :tarih yazıcısı 1.Gıyasettin Keyhüsreve Selçuklu tarihini yazmıştır.

1. EKONOMİ

• Allah yolunda birliktelik anlamına gelen fütüvvet anlayışına göre birleşen esnaf örgütlenmesine AHİLİK, Gild,Hansa (ticaret) denir.
• Kurucusu Ahi Evran dır
• Bu teşkilatın felsefesini kuruluş yapısını Ahi evranın yazdığı Letaif-i Hikmet kitabından öğrenilir
• Bu teşkilata gayrimüslümler giremez (dini teşkilattır)
• Ahilik Osmanlıda Lonca olarak devam etmiştir
• İhtiyaca göre mal üretimi yapar(arz-talep dengesi)
• Malın kalitesini denetler
• Ahiler yalan söyleyemez
• Gerektiğinde Cihat a katılır (müs.-hris. Karşı açtığı savaş)
• Mesleki eğitim verir(çırak-kalfa-usta)
• Yeni dükkan açacaklara kredi verir(geri ödemesiz
• Hasılat nekadar esnaf varsa bölüştürülür(sosyal dayanışma)
• Hasılatın %1 ile %10 u arasında ortak sandığa para kesilir
• Malın fiyatını belirler (narh sistemi)
• Merkezleri Kırşehir,Konya,Kayseridir
• Ahi Evranın eşi Fatma Bacı da esnaf eşlerini eğitmek ve yetim kalan kız çocuklarını korumak için BACİYAN-İ RUM teşkilatını kurmuştur.bu teşkilatın sloganı “aşına ,eşine ve işine dikkat et” dir.

1. MİMARİ

• DSMAÇ
• D: Kayseri ulu camii,yağıbasan medresesi
• S:Mama Hatun Türbesi,Tepsi Minare,Üç Kümbetler,Kale Camii
• M:Divriği Ulu Camii
• A:Semanın Med.Hüsneviye med.,Hatuniye med.,Necmettin Külliye,Koçhisar ulu camii,Hasankeyf,Malabadi Köprüsü

Not:Mimari Eser bulmak için kısa yol :

• Osmanlı:eser edirne,İstanbul,bursa şehirlerinde ise ,sultan,paşa,yeşil kullanılmışsa kesin osmanlıya aittir
• DSMAÇ ezberliycen
• Diyarbakır Ulu camii ‘nin BSD ye ait olduğunu bilcen
• Sonra şehirlere bak kayseri,konya,alanya,Antalya,sivas,Erzurum,ankara,kırşehir burdaki tüm eserler ASD ye aiittir.Örneğim;
• Kırşehir:cacabey
• Konya :alaaddin Camii,Karatay Medresesi,Beyşehir Ulu camii,
• Kayseri:hunad hatun türbesi
• Sivas :gök Medrese
• Erzurum çifte minareli medrese
• Ankara:Akköprü,Arslanhane Camii
• Mimaride taş,tuğla,ahşap ve alçı kullanmışlardır.

ASD nin İkleri ;

• ASD den kalma en eski camii:KONYA ALAADDİN CAMİİ
• En eski hastane:kayseri GEVHER NESİBE DARÜŞİFASI
• En eski medrese :KAYSERİ KOCAHASAN MEDRESESİ
• En eski kervansaray :AKSARAY ALAYHAN
• En eski külliye:DİVRİĞİ KÜLLİYESİ (MENGÜCEKLİLER)

ANADOLUDA KURULAN 2.TÜRK BEYLİKLERİ

• OSMANOĞULLARI:Söğüt ve Domaniç te kuruldular.merkezi otoritesi en güçlü olan türk islam devletidir. Kendilerini ASD nin mirasçısı saydılar
• KARAMANOĞULLARI:Karaman ve konya çevresinde kuruldular.Kendisini ASD nin varısçisi saydı bu yüzden Osmanlı yı en çok uğraştıran beylik oldu.1277 de Karamanoğlu Mehmet Bey Türkçeyi resmi dil ilan etti.
• GERMİYANOĞULLARI:Kütahya ve çevresinde kuruldu.Osmanlı devletine çeyiz yoluyla katılmışlardır.
• DULKADİROĞULLARI:maraş da kuruldular.Osmanlıya katılan en son beyliktir.

Denizci olanlar:

• HAMİTOĞULLARI:Isparta,Antalya,Eğirdir de kurulmuşlardır.Osmanlı devletine topraklarını satarak para yoluyla katıldılar
• KARSİOĞULLARI:Çanakkale ,Balıkesir de kuruldu.Osmanlıya katılan ilk beyliktir
• SARUHANOĞLU:Manisa
• MENTEŞEOĞULLARI:Muğla
• CANDAROĞULLARI (İSPENDİYANOĞULLARI):Sinop/Samsun
• AYDINOĞULLARI:Aydın

10.VE 13.YY DA KURULMUŞ DİĞER TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

• AKKOYUNLAR
• En önemli hükümdarı Uzun Hasan
• Kuran-ı Kerim-i Türkçeye Uzun Hasan çevimiştir
• Şii karakterli bir devlettir
• 1473 yılında Fatih ile yaptığı OTLUKBELİ savaşını kaybedip yıkılmıştır
• Dönemin bilim insanı ALİ KUŞÇU hem Akkoyunlarda hemde Fatihin daveti üzerine Osmanlı devletinde yaşamıştır.
• KARAKOYUNLAR
• Suni devlettir
• Osmanlı devletine her zaman destek olmuşlardır.

Not:balbal dikme geleneği bu iki devlette devam etmiştir.

• HARZEMŞAHLAR
• Harezmi bölgesinde kurulmuştur.
• Kurulduğu yerin ismini almıştır
• Kendini BSD nin varisçisi olarak görmüştür
• İlhanlılar tarafından OTRAR faciası yaşatılmıştır.(1 milyon Müslüman öldürülmüştür)
• TİMUR DEVLETİ
• 1402 Ankara Savaşıyla Osmanlı yı Fetret dönemine sokarken karadenizin üstünde bulunan Altın ordu devletinin yıkarak Rusların karadenize inmesini sağlamıştır
• Bu zamanda Uluğ bey ,Hüseyin Baykara,Alişir Nevai (muhammetül lugateyn Türkçe nin farsçdan üstün olduğunu göstermek için yazdı) ,İsa Savcı dönemin ünlü bilim adamıdır
• MOĞOL İMPARATORLUĞU (Türk değil)
• Cengiz han :Altınordu,Kubilay (çine asimile oldu),İlhanlı,Çağatay

Not:tekfur :Bizans şehirleri yöneticisi

• Babür imparatorluğu
• 1526 da Hindistanda kuruldu
• Babür Şahı Cihan Şah Eşi Mümtaz Sultana Hindistanın Agra kentinde TAC MAHAL i yaptırmıştır.
• 1858 de İngiltere yıkmıştır.

OSMANLI DEVLETİ KURULUŞ DÖNEMİ

• OSMAN BEY DÖNEMİ(lakabı Fahruddin)
• 1302 yılında Bizans la ilk savaş olan KOYUNHİSAR Savaşı kazanılıp BİLECİK merkez yapıldı
• İnegöl fetedildi
• İlk bakır para bastırıldı (akçe)
• İlk defa vergi alındı (hayvanlardan alınan AĞNAM vergisi)
• İlk defa kadı ataması yapıldı.
• ORHAN BEY DÖNEMİ (KPSS)
• 1326 yılında BURSA alınıp başket yapıldı
• Bursanın alınmasına tepki duyan Bizans ile 1329 da Palekonon (Maltepe) savaşı yapıldı ve İZNİK alınarak başkent yapıldı.Bizans imparatoru olmasına yardımcı olduğumuz KONTA KUZEN Osmanlıya ÇİMPE kalesini hediye etti.(önemi rumelide alınan ilk toprak parçasıdır.
• İlk defa bir türk beyliğine son verildi(karasioğulları :anadoludasiyasi birliğin kurulmasında ilk adım bu beyliğe son vermektir)
• İlk defa bedesten kuruldu (Bursada)
• İlk defa İskan Politikası uygulandı
• İlk defa ordu kuruldu (yaya ve müsellemler)
• İlk defa Divan-ı Hümayun kuruldu
• İlk defa vezir ataması yapıldı (alaaddin paşa)
• İlk defa medrese açıldı (iznik- iznik orhaniyesi)
• İlk defa müderris ataması yapıldı (Davudu Kayser)
• İlk defa gümüş para basıldı (akçe)

NOT:EDİRNE Sazlı Dere savaşıyla başkent oldu

• 1.MURAT “HÜDAVENDİGAR,GAZİ,HÜNKAR”
• Ahilerden Ankarayı aldı
• Germiyanoğullarını çeyiz yoluyla,Hamitoğğularını para yoluyla satın aldı
• 1363 yılında Bizans ile yapılan SAZLIDERE SAVAŞI sonrası EDİRNE alınarak başkent yapıldı.Bunun üzerine Bizans Avrupa devletlerinden yardım isteyerek bir Haçlı İttifakı oluşturdu
• İlk Osmanlı-Haçlı Savaşı Sırp Sındığı Savaşı kazanıldı (1364)
• 1371 yılında ise ÇİRMEN SAVAŞI ile Sırplar mağlup edildi.
• 1389 da ise 1.Kosaova Savaşı Harçlılara karşı kazanıldı.Savaş meydanında gezen 1.Murat bir sırplı tarafından şehit edildi(ilk ve son)
• Bu savaşta ilk defa top kullanılmıştır.

1.MURAT DÖNEMİ DİĞER GELİŞMELER

• Rumeli Beyler beyliği kuruldu (manastır LALA şahin paşa)
• İlk defa sistemli olarak iskan politikası uygulanmıştır (ilk orhanda,sistemli olarak 1.muratta uygulandı)
• İlk defa tımar sistemi uygulanmıştır
• İlk defa kazaasker,subaşı ve defterdar ataması yapıldı.
• İlk defa bir padişah SULTAN unvanını kullanmıştır
• İlk defa EDİRNEDE KAPIKULU ocağı kuruldu ve bu ocağa bağlı YENİÇERİ ile TOPÇUOCAĞU kuruldu.
• Kapıkulu ordusunun asker ihtiyacının karşılanması için Pençik sistemi ( MOLLA RÜSTEM in önerisiyle hayata geçirilmiştir.
• Pençik sistemi:esir edilen 5 kişiden birinin ücreti verilerek ve yaş farkına bakılmaksızın askere alındığı sistemin adıdır.

Not:**istimilat :hoşgörü

**ordu-lakap,halife-unvan verir.

• YILDIRIM BAYEZIT
• İstanbulu kuşatan ilk Osmanlı padişahıdır (1391-1401 yılları arasında 4 kere kuşatmıştır)
• bu kuşatmaların başarısız olma nedenleri (kpss)
• Karamanoğullarının 2 kere isyan etmesi
• 1396 Niğbolu savaşının çıkması(savaş sonrası eflak-boğdan Osmanlı üstünlüğünü tanıdı bulgaristan tamamen Osmanlının eline geçti ve halife YILDIRIM BAYEZİT e SULTAN-I İKLİM-İ RUM (rum diyarlarının sultanı) ünvanını verdi.

Not:kuşatmalara yardımcı olmak için GÜZELCEHİSAR yapılmıştır.

• Doğuda timur tehlikesinin görülmesi

KPSS Not:bayezit candaroğulları,menteşeoğulları,saruhanoğulları,aydınoğulları ve Karamanoğullarına son vererek ilk defa geniş ölçüde anadoluda TÜRK siyasi birliğini sağlamıştır.

1402 ANKARA SAVAŞININ NEDENLERİ

• Timurdan kaçan beylerin (Karakoyunlular,celayiroğulları)osmanlıya sığınması ve Osmanlıda bu beyleri Timura geri vermemeai
• Karşılıklı küfürlü mektuplar
• İkisininde Türk dünyası lideri olmak istemesi
• Beylikleri sona eren beylerin ve Akkoyunluların timura bizi kurtar diye haber vermesi bunun üzerine timurun sivası işgal etmesi

ANKARA SAVAŞININ SONUÇLARI

• Anadolu türk siyasi birliği bozuldu(ATSB)
• Yeni beylikler ortaya çıktı
• Yıldırım Bayezit,eşi ve Mustafa Timur a esir düştü(Osmanlıda ilk defa bir padişah esir düştü)
• İstanbulun alınması 50 yıl gecikmiştir
• Yıldırımoğulları arasında 1402-1413 yılları arasında taht kavgaları başlamıştır.(FETRET Dönemine girildi)

Not:bu dönemde Anadolu Beyler beyliği kurulmuştur.Merkezi kütahyadır.balkanlarda bu dönemde toprak kaybı olmamıştır.

• ÇELEBİ MEHMET
• Osmanlı devletinin 2.kurucusu sayılır
• Kendisi döneminde Musayı destekleyen ŞEYH BEDRETTİN İsyanı çıkmıştır(Osmanlı devletindeki ilk dini nitelikli toplumsal ayaklanmadır.)
• Bu dönemde düzmece Mustafa isyanınıda bastırmıştır
• İlk defa Venedik devletiyle deniz savaşı yapılıp kaybedilmiştir(çalıbey savaşı)
• İlk defa CULÜS bahşişini veren padişahtır.
• 2.MURAT (Hayır Babası)
• Tahta çıktığında Macaristan üzerine sefer yapan Murat Anadolu da Karamanoğulları isyan edince Macarların kuruluş döneminin en kötü antlaşması olan EDİRNE SEGEDİN Antlaşması imzalanmıştır.bu antlaşmaya göre sırp krallığı kurulacak ve 10 yıl savaşılmama kararı alınmıştır.bunun üzerine 2.murat tahtını 12 yaşındaki oğlu 1.Mehmete bırakmıştır.Ancak ufak yaştaki bir çocuğun tahta geçtiğini gören Avrupalılar Edirne Segedini bozup bir harçlı ordusu oluşturmuştur.bunun üzerine devlet adamalrı yeniçerileri kışkırtıp (buçuktepe isyanı (ilk yeniçeri isyanı))Fatih in babasına bir mektup yollamasını sağladılar.bunun üzerine tahta geçen 2.murat VARNA savaşını sonrada 2.Kosova savaşını yaptı ve harçlıları mağlup etti

2.Kosava Savaşının sonuçları

• 1683 2.viyanaya kadar Osmanlının üzerine bir haçlı ittifakı kurulamadı
• Balkanlar kesin türk yurdu haline geldi

Not:miryekefelonun sonuçlarıyla benzerlik gösterir (kpss)

Not:Enderun mektebi ilk defa 2. Murat zamanında kuruldu ancak faaliye geçmedi.

Not:Anadolu da türk siyasi birliği:

1-KÖSEDAĞ SAVAŞI ASD-İLHANLILAR

2-ANKARA SAVAŞI OSMANLI-TİMUR ile bozulmuştur

** yeni beyliklerin kurulması ATSB nin bozulduğunu gösterir.

OSMANLI DEVLETİ KÜLTÜR VE MEDENİYETİ

1. DEVLET YÖNETİMİ
2. Hükümdar

-Görevleri:

• Orduya komutanlık eder
• Divan-ı hümayuna başkanlık eder(fatihe kadar)
• Herhangi birşeyi yasaklar
• Herhangi bir konuda emir verir (ferman)(yasama)
• Herhangi bir konuda adaletsizliği giderir(adaletname)
• Herhangi bir konuda kanun çıkarır(kanunname)
• Herhanhi bir konuda devlet memurunu göreve atar veya görevinden alır(beratname)
• Herhangi bir devşirme çocuğu öldürebilir (kulluk hakkı)(yargı yetkisi)
• Herhangi bir devlet memurunun mallarına el koyar (müsadere) (yargı yetkisi)
• Örfi hukuku uygulama yetkisine sahip

NOT:Padişahlar CÜLUS bahşiş dönemi ile tahta çıkar ve EYÜP SULTAN türbesinde (fatih sultan mehmetten sonra) kılıç kuşanırlardı.

Not:Padişahın emirlerine Hattı hümayum denir ve ferman ile duyurulurdu.

-HÜKÜMDARLIK SEMBOLLERİ:Otağ,nevbet,tuğ,tuğra,kotuz(sorguç),miğfer,sikke,hutbe,tıraz(elbise),hilat(hediye),Çetr(şemsiye),menşur (halife onayı),berat (atama onayı),cülus bahşişi,kılıç kuşanma,hattı hümayun

Hükümdarlık unvanları:bey ,gazi (orhan ve osman),sultan,Hüdavendigar,han,padişah(1.murat)

OSMANLI DEVLETİNDEKİ VERASET DEĞİŞİKLİKLERİ

• OSMAN BEY :Ülke hükümdar ve ailesinin ortak malıdır.
• 1.MURAT:Ülke padişah ve oğullarına aittir(ilk değişiklik)
• FATİH SULTAN MEHMET:Ülke bekası için kardeşine önlem alınabilir
• 1.AHMET:Ülke en büyük (EKBER) ve en akıllı (ERŞED) erkek üye tarafından yönetilir(sancağa çıkmadan padişah olan ilk padişah 1.ahmet)(son değişiklik)
• KANUNİESASİYET :Ekberiyet (yazılı hale getirildi)

Not:Osmanlı şehzadeleri 12 yaşına geldiğinde ülke sancaklarına VALİ olarak atanarak ÇELEBİ SULTAN ünvanıyla gönderilirler.

OSMANLI DEVLETİ MERKEZLERİ (BAŞKENTLERİ)

• Söğüt (1293)
• Karacahisar(1303)
• Bilecik(1317)
• Bursa(1326)
• İznik (1329)
• Edirne(1363)
• İstanbul(1453)(sadece yükselme döneminde başkentlik yapmıştır)

Not :konya yok

OSMANLI DEVLETİNDE SARAYLAR

• Osmanlı devletinin ilk sarayı Orhan Bey döneminde Bursa da açılan BEY SARAYI dır
• Osmanlı devletinin en uzun süre yönetim merkezi olan saray TOPKAPI SARAYI dır.
• TOPKAPI SARAYI
• BİRUN
• Dış kısımdır
• Elçiler kabul edilir
• Dıvan-ı hümayun toplantıları BABÜSSADE kapısında KUBBE ALTINDA toplanır.
• ENDERUN
• İç kısımdır
• Devlet memuru yetişir
• Türk öğrencisi alınmaz (türk büroksasisi oluşmaması için)
• Kuran – 2.murat
• Faaliyete geçiren :Fatih
• Devşirme çocukları alınır
• HAREM
• Kız kısmıdır
• Okuldur
• Padişah ve ailesinin özel hayatını geçirdiği yerdir.
• AYAK DİVANI :Olağan üstü durumlarda toplanan divan
• GALEBE DİVANI:Elçi kabulünde düzenlenen divan
• İSTİFA DİVANI:Mali işler
• ARZ DİVANI:Askeri işleR

DİVAN-I HÜMAYUN:

• Devlet ve millet sorunlarının tartışılıp karara bağlandığı ve en son söz hakkının padişaha olduğu bir bakanlar kuruludur.
• Orhan bey kurmuştur
• 2.mahmut kaldırmıştır
• Alınan kararlara HÜKÜM ,hükümlerin kaydedildiği deftere MUHİMME denir
• Bu hükümleri yazıya TAHVİL,RÜUS,AMEDİ,BEYLİKÇİ kalemleri geçirir

Not:15.yy a kadar divanı hümayum a padişah başkanlık etti.Fatih itibariyle sadrazamlarla birlikte başkanlık etti.

• En son yargı organıdır.herhangi bir davaya itirazı olan gayrimüslim –müslim farketmez divanın içinde bulunan “KAZAASKERE” başvurabilir.bu yönüyle Türk-islam devletlerinde DİVAN-I MEZALİM e benzer
• Alınan kararların dine uygunluğu tespit edilir(şeyhülislam)
• PADİŞAH:En son söz sahibidir.Fatihe kadar başkanlık yapmıştır
• SADRAZAM(vezir-i azam):Padişahtan sonra gelen en yetkili devlet adamıdır.Padişahın mührünü taşır.Padişahın sefere çıkamayacağı zaman SERDAR-I EKRAM ünvanıyla ordunun başına geçer.Sadrazamın yerine ise SADARET MAKAMI bakar

Not:İlk veziri azam “ÇANDARLI HALİL PAŞA”dır

• VEZİR(kubbe altı):günümüzün bakanıdır.devlet işlerinde yardımcı olur.sayıları zamanla artmıştır.(toprak ve devletin iş yükü arttığı için)
• KAZAASKER:günümüzün milli eğitim ve adlet bakanıdır.müderris ve kadı ataması yapar(taht kadılar hariç)doğuştan müslğman ve türk olmak zorundadır.divana gelen davalara son şeklini verir.Tuttuğu devlete “RUZNAME” denir sayıları 2 tanedir.
• NİŞANCI:devletin yazışma işlerinden sorumludur.yazılı belgelere padişahın tuğrasını çeker.tapu ve kadastro işleri ile ilgilenir.Fethedilen bölgelerin sosyoekonomik yapısı ve demografik yapısını “TAHRİR” Defterlerine kaydeder.örfi hukukun temsilcisidir
• REİSÜL KÜTTAP: 17.yy da nişancıdan ayrılarak devletin dış yazışmalarından sorumlu hale getirildi
• DEFTERDAR:günümüzün maliye bakanıdır.bütçe yapar sayıları 2 tanedir(Rumeli ve Anadolu).Paranın değerinş korur,kapıkulu ulufelerini dağıtır.hazinenin anahtarını taşır
• KAPTAN-I DERYA:Kanuni Sultan Süleyman zamanında divana üye oldu.Denizcilik ile ilgili kanunların çıkmasını hazırladı
• YENİÇERİ AĞASI:Rütbesi vezir ise divan toplantısına katılır.ordunun durumu hakkında bilgi verir
• ŞEYHÜL İSLAM:Divanda alınan kararların dine uygun olup olmadığı hakkında “İFTA” (FETVA) verir.18.yy da üye olmuş ilmiye sınıfının başkanıdır

YÖNETİCİ SINIFLARI

• SEYFİYE (YÖNETİCİ+ASKER)
• PADİŞAH
• SADRAZAM
• VEZİR
• BEYLER BEYİ (VALİ)
• SANCAK BEYİ(KAYMAKAM) (bunlar yönetici seyfiye)
• Subaşı
• Yeniçeri ağası
• Kaptan-ı derya
• Levent
• Tımasrlı sipahiler (bunlar askeri seyfiye)
• İLMİYE ( DİN+HUKUK+EĞİTİM)
• ŞEYHÜL İSLAM (BAŞKAN)
• İMAM
• MÜEZZİN (BUNLAR DİN İLMİYE)
• KAZASKER
• KADILAR
• NAİBLER (BUNLAR HUKUK İLMİYE)
• MÜDERRİS
• MUİD (EĞİTİM)
• KALEMİYE SINIFI (YAZICI /MEMUR)
• DEFTERDAR
• NİŞANCI
• REİSÜL KÜTTAP
• KATİPLER ( BUNLAR
• İDARİ YAZIŞMALARI YAPARLAR)

İSTANBUL TEŞKİLATI

İSTANBUL	YÖNETİCİ
BOĞAZLAR	K.DERYA
GÜVENLİK	Y.AĞASI
ADLET	TAHT KADISI
BLDY.İŞLERİ	ŞEHREMİNİ
GENEL	SADRAZAM

TAŞRA TEŞKİLAT

BİRİM	ADALET	GÜVENLİK	YÖNETİCİ
EYALET	KADI	SUBAŞI	BEYLERBEYİ
SANCAK	KADI	SUBAŞI	SANCAK BEYİ
KAZA	KADI	SUBAŞI	KADI
KÖZ	NAİB	YİĞİT BAŞI	KETHÜDA

SUBAŞI:Taşra teşkilatında eyalet sancak ve kazalarda güvenlik işlerinden sorumlu

ŞEHREMİNİ:İstanbul un belediye işlerinden sorumlu

TAHT KADISI:İstanbulun yargı işlerinden sorumlu

EYALETLER:

• SALİYANELİ EYALETLER (yıllıklı,maaşlı)
• Merkeze uzak yerler
• İltizam sistemi ile vergi alınır(ihale yoluyla vergi toplamaişlerinin verilmesi)
• İhaleyi kazan kişiye “MÜLTEZİM” denir
• MISIR,TRABLUSGARP,TUNUS,CEZAYİR,FAS,HABEŞ
• SALİYANESİZ DEVLETLER
• Merkeze yakın devletler
• Yöneticileri devletten maaş almaz
• Tımar sistemi uygulanır
• Vergiler ve devlet memurlarının maaşlarıtopraktan elde edilen gelirlerle karşılanır
• ANADOLU,RUMELİ,MARAŞ,BUDİN,BASRA,BAĞDAT,SİVAS,KARAMAN,KÜTAHYA,ERZURUM
• İMTİYAZLI EYALETLER (ayrıcalıklı)
• Kırım –Giray asker verir vergi vermez
• EFLA,BOĞDAN,ERDEL-voyvoda denen yöneticilerini kendisi seçer kendisi yönetir
• HİCAZ-MEKKE-MEDİNE-(EMİR ŞERİ)-en imtiyazlısıdır.vergi vermezler askere gitmezler

1. HUKUK

Osmanlı devleti nin hukuk sistemi oluşmasında;

• Fethedilen yerdeki uygulamalar
• İslamın getirdiği esaslar
• Orta asya türk gelenekleri etkili omuştur

KADI	BÖLGELR	ATAYAN
TAHT KADISI	BURSA/EDİRNE/İSTANBUL	PADİŞAH
MEVLEVİYET KADISI	DİĞER YERLER	KAZAASKER

NOT:İlk kadı atamasını OSMAN BEY yaptı

TANZİMAT ÖNCESİ MAHKEMELER(KLASİK DÖNEM)

• ŞERİ (Müslüman-gayrimüslim)
• Konsolosluk(gayrimüslim)(fransaya verilen kapitilasyonlarla ortaya çıktı)
• Cemaat gayri müslimler yargılanır
• Mahkemelerdeki davaların aşamaları ;divan üyeleeri görüşür-nişancı yazar padişaha sunulur-mühimme defterine yazılır-ferman olarak duyurulur.

Not:

• divan-ı hümayum en yüksek mahkemedir
• Osmanlı devletinde Adalet Bakanlığı 2.Mahmt zamanında “NEZARETİ ADEVİ”adıyla kuruldu.Ayrıca “kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi 2.mahmut ile hukuk anlayışına girmiştir.

OSMANLIDA KANUN ÇEŞİTLERİ

• UMUMİ KANUNNAMELER
• BİR SINIFA YÖNELİK KANUNAMELER
• YASAKNAME
• BERATNAME
• FERMAN

1. SOSYAL HAYAT

Osmanlı toplumu din esasına göre bölerek yönetmiştirbu sisteme millet sistemi denir.ayrıca toplum düzeninin sağlanması amacıyla hakkaniyet çemberi kullanılır bu çembere göre sağlanması en gerekli şey adalettir.Adalet,çemberinde:devlet,kanun,millet,servet,ordu,hükğmranlık(mülk) olması gerekir

• Darülaceze:yoksulların evi
• Darüşşafaka:çocuk yurtları
• Darüleytam:yetim yurdu
• Darül-edayi:tiyatro
• Darül elhan:konservatuar
• Hilal-i eftali:çocuk hastanesi
• Vakıf hurca:kimsesizler hastanesi

Not:

**TEREKE DEFTERİ:Osmanlı devleti içinde aile yapısı mirasçıların durumu,çocuk sayısı çift evliliklerin hangi amaçla yapıldığının yazıldığı defterdir.kadılar tutar kısaca aile yapısının durumu öğrenilir.

**tımarlı sipahi:kendi bölgesinin güvenliğini sağlar.vergilerin toplanmasına yardımcı olur.

1. TOPRAK YÖNETİMİ

• MİRİ TOPRAK
• PAŞMAKLIK:Geliri padişahın annesi ve kızlarına ayrılan toprak
• YURTLUK: Geliri sının boylarında oturanlara ayrılan toprak
• OCAKLIK:Geliri kale muhafızlarına vetersanecilere ayrılan toprak
• MALİKANE:Geliri devlete yararlılık gösterenlere ayrılan toprak
• MUKATAA:Geliri doğrudan hazineye aktarılan toprak (iltizam usulünün uygulandığı topraklar)
• VAKIF:Geliri kamu yararına veya dini sosyal kurumlara ayrılan topraklar
• DİRLİK:Geliri devlet memurlarına ve komutanlara ayrılan topraktır.kendi içinde 3’e ayrılır.
• HAS: Geliri 100.000 akçeden fazla olan toprak çeşidi ,padişah ve divan üyelerine ayrılır
• ZEAMET:Geliri 20.000-100.000 akçe arasındaki arazidir.beylerbeyi,sancakbeyi,kadı,müderris,naib,tabibe ayrılır
• TIMAR: Geliri3.000-20.000 akçe arasındadır.en düşük devlet memuruna verilir
• MÜLKİ ARAZİ
• ÖŞRİ:Müslim
• HARACİ:Gayrimüslim

1. EĞİTİM

• ÖRGÜN EĞİTİM
• SARAY
• ŞEHZADEGEN MEKTEBİ:7 yaşına geldiğinde şehzadeler BED-İ BİSMİLLAH diyerek ilk derse başlar.
• ENDERUN
• HAREM
• SİBYAN MEKTEBİ (ÇOCUK)
• MEDRESE:

**Osmanlı devletinin ilk medresesi ORHAN BEY döneminde İZNİKTE açılan İZNİK ORHANİYESİDİR.ancak bu medrese günümüze ulaşamaıştır.

**Osmanlı devletinden günümüze kalan ilk Osmanlı Medresesi SÜLEYMAN PAŞA MEDRESESİ dir

**Medrese atanan ilk MÜDERRİS DAVUD-U KAYSER dir

**Fatih döneminde ise dönemin Yüksekokulu sayılan günümüzdeki İLAHİYAT FAKÜLTESİ ise İSTANBUL daki SAHN_I BSEMAN medresesi açılmıştır

**Kanuni döneminde ise İstanbul da SÜLEYMANİYE MEDRESESİ açılmıştır.

** Medreselerdeki akademik kariyer şöyledir;

-SOFTA (SUHTE :orta düzeyde ders görenler

-DANİŞMEND:Yüksek öğrenim

-MUİD: Müderrsi yardımcısı (öğretmen)

-MÜLAZIM:Atanmayı bekleyen Öğretmen

-MÜDERRİS:en son kariyer Medresi öğretmeni

İHTİSAS MEDRESELERİ

• DARÜLTIP:Tıp fakültesi
• DARÜLHANDESE:Mühendislik okulu
• DARÜLKURRA:Kuran öğrencisi yetiştirir
• DARÜLHADA:Hadis öğrencisi yetiştirir

**MÜLKİYE:19.yy da bürokrat yetiştiren okul

**DARÜLFÜNUN:Üniversite

**ENDERUN:Devlet memuru yetiştirir

• YAYGIN EĞİTİM
• CAMİLER VE MESCİTLER
• TEKKE VE ZAVİYE
• ESNAF TEŞKİLATI

OSMANLI BİLİM İNSANLARI

• KADIZADE-İ RAM:F.S.M zamanında yaşamış ,ALİ KUŞÇU ve ULUĞ BEY in hocasıdır, astronomi, matematik ile uğraşmıştır. Muhtasar fil hisap
• MOLLA FENERİ:2.murat zamanında yaşamıştır.osmanlı devletinin ilk ŞEYHÜLİSLAMI dır
• ALİ KUŞÇU: F.S.M zamanında yaşamış,Ayasofya medresesi meüderrisliğini yaptı akkoyunlarda elçi iken osmanlıya gelmiş.astronomi ve matematik ile ilgilenmiş
• ALTUNCUZADE: F.S.M zamanında yaşamış idrar yolllarına yönelik çalışmalar yapmıştır
• SABUNCUOĞLU ŞERAFETTİN: F.S.M zamanında yaşamış Osmanlının ilk CERRAHİ BİTABÜL CERRAHİYATÜL HANİYYE adli ilk eserini Fatihe sundu.Deneyleri kendi üstünde yaptı
• AKŞEMSEDDİN:mikroplarla uğraştı Fatihin hocasıdır.
• PİRİ REİS: K.S.S zamanında yaşamış KİTABÜL BAHRİYE (Amerikanın keşfi ve dünya haritasından dünyanın yuvarlaklığından bahsetti)hint deniz savaşında ki başarısızlığından dolayı idam edildi
• SEYDİ ALİ REİS: K.S.S zamanında yaşamış KİTABÜL MUHİT(yön kitabı) ve miratül memalik (hint denizi seferi sırasında yazdı)
• EBU SUUD EFENDİ: K.S.S zamanında yaşamış.Ünlü fıkıhçıdır.(islam hukuku)
• TEKİYÜDDİN MEHMET:3.MURAT zamanında yaşamış Osmanlı devleti ilk rasathanesini(gözlem evi) açmıştır.
• EVLİYA ÇELEBİ:17.yy yaşamış Seyahatname adlı eseri vardır.
• KATİP ÇELEBİ:17.yy yaşamş KEŞRU ZÜNNÜN (bibliyografi),CİHANNÜMA (coğrafya)
• LAGARİ HASAN ÇELEBİ:4.MURAT zamanında yaşamış insanlık tarihinin ilk ROKETLE uçan insanı
• HEZARFAN AHMET ÇELEBİ: 4.MURAT zamanında yaşamış insanlık tarihinin ilk uçuşunu yapan insanı
• KOÇİ BEY: 4.MURAT zamanında yaşamış 17.yy da devletin durumunu,yapılacak ıslahatları belrlemek amacıyla rapor yazmıştır
• HUMBARACI AHMET PAŞA: 1.MAHMUT zamanında yaşamış,Osmanlı devletine gelen ilk batılı teknik uzman topçu ocağını ıslah etti(sonradan Müslüman oldu)
• NAİMA:18.yy da yaşamıştır ilk resmi TARİHÇİDİR (vakanüvüst))
• AHMET CEVDET PAŞA:19.yy da yaşamış batı tarzında bir devlet adamıdır.MECELLE yazmıştır.KISAS EMBİYA (peygamberlerin hayatı) ,TARİHİ CEVDET adında bir kitap yazmış ve ABDÜLMECİT e sunmuştur.FATMA ALİYE kızıdır.ilk kadın yazardır.50 tl nin arkasındaki resim.

1. ORDU:

İlk düzenli orduyu ORHAN BEY kurdu (yaya ve müsellem)ancak bu ordunun fetih hareketlerine yetişememesinden dolayı KAPIKULU OCAKLARI kuruldu

KAPIKULU OCAKLARI nın Özellikleri

• 1..Murat kurmuştur
• Asker ihtiyacını PENÇİK (esir edlien her 5 kişiden birinin askere alındığısistem) ve DEVŞİRME usulleriyle (her Hristiyan ailelerden gönül rızası alınarak Müslümanlaştırıp asker ve memur ihtiyacını giderme sistemi) karşılanmıştır
• Bu sınıfa bağlı olan askerler merkezde bulunur.
• Evlenemezler
• Askerlik dışında başka bir işle uğraşamazlar
• Bu sınıftaki askerler her padişah değişikliğinde CULÜS bahşişi alırlar ve her 3 ayda 1 de ULUFE adında maaş alırlar
• En etkli ocağı YENİÇERİDİR.ilk defa EDİRNEDE kurulan YENİÇERİNİN sefere çıkmadan önce okudukları duaya GÜLBANK denir.
• KARA KUVVETLERİ
• KAPIKULUOCAĞI
• Acemioğlanlar:herkesin ilk geldiği yer
• Yeniçeriocağı:ordunun vurucu kısmı
• Cebeci ocağı:silah bakım ve onarım
• Topçu ocağı:top yapar
• Toparabalarıocağı:top arabası yapar
• Humbaracı ocağı:ateşli silahlar yapar.
• EYALET ASKERLERİ
• Ordunun en kalabalık sınıfıdır.
• Tımar toplayarak geçimini sağlar
• XVII.yy dan itibaren bozuldu
• XVII yy a kadar askere tımarlı sipahi XVII dan itibaren ise SEKBAN veya SARUCA denilir
• YARDIMCI KUVVETLER
• Beşliler (her 5 erkekden biri)
• Sakalar (sucu)
• Turnalar(haberci)
• Deliler(cesaretli)
• Akıncılar (sınır boylarını korur)
• Gönüllüler
• Azaplar(bekar erkek)
• Yaya ve müsellemler
• Bostancı ocağı
• DENİZ KUVVETLERİ
• Karesioğullarına son vererek denizci oldu
• Komutanına –kaptan-ı derya askerine –levent denir
• Gelibolu;Rusçuk,Edincik,Sinop,Samsun,Tarabzon,Karasamürsel,İzmir,Antalya da tersaneler açıldı
• FSM zamanında KARADENİZ,Kanuni S.S zamanında ise AKDENİZ bir türk gölü oldu
• En ünlü denizcileri;
• Envenos Gazi
• Hacı İlbey
• Baltaoğlu Süleyman
• Turgut Ali Reis
• Piyale Paşa
• Kemal Paşa
• Barbaros Hayrettin Paşa

1. EKONOMİ

• Gelenekçilik:Arz talep dengesi gözetilerek malın üretilmesidir.Yani ihtiyaca göre mal üretilir
• İaşecilik:bir malı ülkede bulundurma durumudur.
• FİSKALİZM: gelirleri en üstte giderleri en düşüğe azaltmayı benimseyen ekonomik anlayış
• Merkantilizm:zenginliğin ölçüsünün toprak değilde altın ve gümüş gibi değerli madenlerle ölçüldüğü sistemdir.osmanlı ekonomisini olumsuz etkilemiştir
• Narh sistemi:eksik rekabet şartlarından dolayı devletin fiyatlarına müdahale etmesi demektir
• Gedik:iş yeri açma ruhsatı
• Lonca teşkilatı:Ahilikten farkları; Gayrimüsliminde üye olması ve cihata katılım olmayışıdır.başında bulunana ŞEYH veya PİR denir
• Loncanın devlette ve snafla ilişkisini KETHÜDALAR sağlar
• Esnafı MUHTESİPLER denetler
• Esnafları YİĞİTBAŞLARI korur.
• Malın kalitesini ise EHLİ HİBRELER yapar .devlete fiyatlandırma konusunda yardımcı olur.
• MEZİL TEŞKİLATI: Kervanlar arası haberleşmeyi sağlar
• DERBENT TEŞKİLATI:Yollarda köprü ve geçitlerde devlet için vergi alan ve bu köprü ve geçitlerin bakım ve onarımını yapan teşkilattır.
• MEKKARİ (TÜCCAR) TAİFESİ :özel ulaşım şirketleridir.Tücarlara Lojistk destek sağlar
• HİRFET TEŞKİLATI :Küçük esnafın oluşturmuş olduğu birlğe verilen addır.
• BEYTÜLMAL EMİNİ:Kamu haklarını korumakta sorumlu devlet görevlisi
• ŞEHREMİNİ:Belediye işlerinden sorumlu

PARALAR

BASAN PADİŞAH	CİNSİ	İSMİ
OSMAN BEY	BAKIR	AKÇE
ORHAN BEY	GÜMÜŞ	AKÇE
FSM	Altın	SİKKE-İHASENE
S.ABDÜLMECİT	KAĞIT	MECİDİYE(KURUŞ)
	DEMİR	SULTANİ

VERGİ

1. ŞERİ VERGİLER

• ÖŞÜR:Müslümanların ürünlerinden peşin olarak 1/10 oranında alınan vergi
• HARAÇ:gayrimüslimlerin ürünlerinden peşin olarak 2/10 oranında alınan vergi
• İSPENÇ:Gayrimüslimlerin ödediği arazi vergisi
• CİZYE:gayrimüslimin askere gitmemesi karşılığı ödediği vergi
• AĞIL:Hayvan (küçükbaş) barınaklarından alınan vergi
• AĞNAM:küçükbaş hayvanlardan alınan vergi
• ÇİFTHANE:bir köylünün bir çift öküzüyle devlete ait olan tarlayı sürdüğü kada ödediği vergi
• ÇİFTBOZAN:mazeretsiz 2 yıl üst üste ekmeyenden alınır.3.yıl ekmezse toprak linden alınır
• İHTİSAB:panayır vergisidir.(esnaftan alınan vergidir
• İLTİZAM GÜMRÜK VE MEDEN:İhale bedeli ve gümrük ve madenlerden alınır.(iltizam :tımar sisteminin önemini kaybetmesine neden olur askeri yapı zayıflar.)

1. ÖRFİ VERGİLER

• İMDADİYE SEFERİYE:seferdeyken alınır
• İMDADİYE HAZARİYE:barış zamanı alınır
• İANE-İ CİHADİYE:cihad zamanı alınır
• İZNİ SEFİNE:boğazlardan geçiş vergisi
• KÜREKÇ:İgemilerdeki kürekçilerden alınır
• AVARIZ:olağanüstü durumlarda alınır.devletin paraya ihtiyaç duyduğu zamanlarda alınır.
• DERBENT:köprü yol ve geçitlerden alınır
• BAC:pazarlardan alınır.

1. MİMARİ VE SANAT
2. MİMARİ
3. SARAYLAR

• OSMANLI DEVLETİNİN İLK SARAYI Orhan Bey döneminde açılan BEY SARAYI dır (BURSA)
• Een uzun süre yönetim merkerzi olan sarayımız TOPKAPI SARAYI
• İlk ısıtmalı sarayımız İSHAK PAŞA sarayı(VAN) (19 YY)
• Batı tarzında yapılan ilk sarayımız DOLMABAHÇE SARAYI (19 YY)
• 2.Abdülhamitin yönetim merkezi olarak kullandığı saray YILDIZ SARAYI(19 YY)
• BEYLERBEYİ ve ÇIRAĞAN sarayı da vardır (19 YY)

1. CAMİLER

• Osmanlı devletinin ilk camisi İZNİK HACI ÖZBEK CAMİSİ
• Mimar Sinanın camileri ise
• ÇIRAKLIK:ŞEHZADE CAMİİ (İSTANBUL)
• KALFALIK:SÜLEYMANİYE CAMİİ (İSTANBUL)
• USTALIK:EDİRNE SELİMİYE CAMİİ
• Osmanlıda batı tarzında yapılan ilk cami:istanbulda bulunan NURU OSMANİYE camiisidir
• 4 ve 6 minareli camilere sadece Osmanlı devletinde rastlanır
• MAVİ CAMİ(blue mosque)(sultan Ahmet cami)Mimar sinanın öğrencisi SEDEFKAR MEHMET AĞA yapmıştır

1. SANAT
2. HAT:Arapçayı güzel yazma sanatıdır.hattın en önemli temsilisi hattatların kıblesi ünvanlı ŞEYH HAMDULLAH tır(ilk büyük türk hattatı AMASYALI YAKUT) Hafız Osman,Hattat Osman ve Ahmet Karasari ünlü hattatçılardandır.
3. MİNYATÜR:Uğraşana NAKKAŞ denir.Resmin yerini almıştır.Perspektif kurallarına uyulmayan ve içindeki insani figürlerin boyutlarını statüye göre değişen sanat dalıdır.en önemli nakkaşlar ;MATRAKÇI NASUH (XVI),NAKKAŞ ,LEVNİ(XVIII),NAKKAŞ SİNAN BEY (Gül koklayan Fatih )
4. Tezhip:ktap süsleme sanatıdır.Uğaraşana Müzehhip denir
5. Resim:

• Portresini yaptıran ilk padişah F.S.M tir(İtalyan sanatçı bellini yaptı)
• 2.Mahmut ise portresini devlet dairelerine astırdı
• Osmanlıda ilk resim sergisin ŞEKER AHMET PAŞA açtı
• KAPLUMBAĞA TERBİYECİSİ ve SİLAH TACİRLER tabloları ile ise OSMAN HAMDİ BEY (müzecilik)ünlendi.

1. MÜZİK

• ITRİ (XVII YY SONU XVIII BAŞI),DEDE EFENDİ,TAMBURİ CEMİL BEY ünlü bestekarlardır
• Osmanlı da batı tarzı müzik dersi alan ilk padişah SULTAN ABDÜLMECİT tir.

1. KALEMİÇİ:sadece mimaride kullanılır
2. ÇİNİCİLİK:İstanbul,İznik,Bursa ve Kütahya önemli Çini merkezleridir

YAZI DİL VE EDEBİYATI

1. SÖZLÜ EDEBİYAT:Karacaoğlan (17.yy),Dadaloğlu,Köroğlu önemli sözlü edebiyatçılarıdır.
2. YAZILI EDEBİYAT :Baki,Nebi,Nabi,Nefi(17.yy sihamı kaza (kaza okları),Fuzuli(leyla ile mecnun),Nedim(lale devri şairi)

**MATRAKÇI NASUH :BEYAN-I MENAZİL-İ SEFER-İ IRAKEYN

OSMANLI DEVLETİ YÜKSELME DÖNEMİ XV.YY

• FATİH SULTAN MEHMET
• İstanbulun fethinin nedenleri
• İstanbul un Anadolu ve Rumeli toprak bütünlüğünü bozması
• Bizansın Anadolu beylikleri ile işbirliği içinde olması
• Peygamber efendimizn Hadis-i Şerifi
• Bizansın Avrupalı devletlerden yardım isteyerek haçlı seferlerine neden olması
• İpek yolu ve boğazlara sahip olması
• Bizansın Osmanlı şehzadelerini devlete karşı kışkırtma
• Fetih için yapılan hazırlıklar
• 400 parçalık donanma hazırlandı
• Rumeli hisarı yaptırıldı(boğazkesen)
• Şahi toplarının döktürülmesi
• Anadolu beylikleriyle saldırmazlık (Karamanoğulları ile) antlaşmaları imzalanması
• Hareketli kuleler ve mancınlık sisteminin oluşturulması(Silivri ve vize kaleleri alındı.
• Bizansın aldığı önlemler
• Grejuva ateşini çoğaltmaları
• Haliçe zincir çekildi
• Avrupadan yardım istendi

**Bizans savaş sırasında komple Katolik oldu ve bu Katolikliğe bir tek kişi karşı çıktı (Bizanslı yüksek devlet memuru olan NOTARAS)

• İstanbul 29 Mayıs 1453 de fethedildi.Fetihin sonuçları şunlardır;
• 2.MEHMET FATİH ünvanını aldı
• İstanbul başkent yapıldı
• Ortaçağ kapandı Yeniçağ başladı
• İpek yolu ve boğazlar Osmanlının denetimine girdi.Bunun üzerine Avrupalı devletler ispanya ve portekizin önderliğinde 1492 yılında coğrafi keşifler başladı
• Ateşli silahların surları yıkabileceğinin anlaşılması üzerine feodelite rejimi sona ermiştir
• Osmanlının kuruluş dönemi sona erdi yükselme dönemi başladı
• İstanbuldan kaçan bilginler İtalyaya giderek Rönesansın başlamasına neden oldular

Not (kpss):

**Fatih döneminde ilk defa Osmanlı Memlük ilişkileri Hicaz su yolları probleminden dolayı bozulmuştur.

**bu dönemde Venedik ile yapılan savaş sonucu 1479 yılında ilk defa Osmanlı devleti kapitilasyon vermiştir.

DİĞER FETİHLER

• ANADOLUDA;
• Candaroğullarından Sinop ve Samsun
• Karamanoğllarından Konya ve Karaman
• Trabzon –Rum imparatorluğuna son verildi
• Cenevizlilerden Amasra alındı
• 1473 Otlukbeli Savaşıyla Osmanlı-Akkoyunlar doğu Anadolu alındı.
• BALKANLARDA;
• Sırbistan (belgrad hariç)
• Arnavutluk
• Bosna-hersek
• Eflak(Romanya)
• Boğdan (Moldova)
• Mora yarımadası
• EGE ADALARI
• Ege adaları
• Yunan adaları
• Bozcada
• Gökçeada
• Kırım alındı (karadeniz Türk gölü haline geldi)
• Rodos kuşatıldı fakat alınamadı

Not:bizanstan kaçan şehzadeler Mora yarımadası ve Trabzon Rum imparatorluğuna gitöişlerdir.Fatihin bu 2 yeri fethetmesi Bizansın tekrar dirilme umutlarını sona erdirmiştir.

Not:kanuni belgrad,Rodos ve akdenizi alarak fatihi tamamlayacak

FATİH DÖNEMİ DİĞER GELİŞMLER

• Topkapı sarayı yapıldı
• İlk defa altın para basıldı(sikke-i hasene)
• İlk defa istanbulda medrese açıldı (sıhne seman medresesi (ilahiyat fakültesi)
• Sancağa çıkma usulü yasalaştı
• Cülus bahşişi vermek gelenekselleşti
• İltizam sistemihyle müsadere usulü ilk defa uygulandı
• Kanunname-i ali osman-i ;yani örfi hukuk kuralları yazılı hale getirildi(padişahın mutlak otaritesi için kardeş katlni getirmiştir)
• Enderun faalyete geçti
• Veraset sisteminde değişikler yapılarak Kardeşine karşı önlem alabilirsin hükmü eklendi
• Fatihle beraber divana sadrazamlar başkanlık etmeye başladı.(xv.yy kadar divan-ı humaymaa padişah başkanlık ediyordu)

II.BEYAZIT DÖNEMİ

II.Beyazıt taht kavgasına giriştiği cemi mağlup etti.bunun üzerine Cem önce Karamanoğullarına (bunun üzerine Beyazıt Karamanoğullarına tamamen son verdi) sonra sırasıyla dulkadiroğulları,memlükler(bunun üzerine memlüklerle15 yıl savaşıldı),ordanda Rodos şövalyelerine ve en sonunda papaya teslim edildi.Bir iç sorunken dış sorun haline geldi.Yine bu dönemde Antalya da çıkan Şahkulu isyanı bastırıldı.Bayezıt dönemine yükselmenin içinde duraklama dönemi denir

YAVUZ SULTAN SELİM

• 1514-ÇALDIRMA ZAFERİ(OSM-SAFEVİ):doğu anadoluda şii tehlikesi bir süreliğine engellendi
• 1515-TURNADĞ SAVAŞI (OSM-DULKADİR):ATSB kesin olarak sağlandı
• 1516:MERCİBADIK SAVAŞI (OSM-MEMLÜK):Suriye ele geçirildi
• 1517-RİDANİYE SAVAŞI (OSM.MEMLÜK)
• Memlükler yıkıldı
• Halifelik osmanlıya geçti(teokratik yönetim güçlendi)
• Kutsalemanetler Topkapı Sarayı na nakledildi
• Baharat yolu Osmanlı devletinin eline geçti
• Mısır hazinesi ,istanbula getirildi(yavuzun vasiyeti)

Not:Y.S.S Ridaniye savaşını yaparken avrupada eş gelişme Reform hareketidir

Not:İlk defa CELALİ İSYANI Yazvuz Sultan Selim zamanında ekonomik nedenlerden dolayı çıkmıştır.Celali isyanını ilk başlatan BOZOKLU CELAL dir.

• Kuzey afrikada ilk fetihler Y.S.S zamanında gerçekleşti
• Y.S.S döneminde mısırın fethi ile Baharat yolu ele geçirildi Doğu akdeniz egemenlik altına alınmıştır.

NOT:

• ULEMA:devlet adamı
• Sekban:tımar sistemi bozulunca alınan ücretli asker
• Yeniçeri ve kaptanı derya XVI.yy dan itibaren divan toplantılarına katılmıştır(yükselme)
• Rumeli Beylerbeyliği:1.Murat (manastır)
• Anadolu Beylerbeyliği:1.Beyazıt(yıldırım)(Kütahya)
• Mütesellim:beylerbeyliği ve sancak beylerinin görev yerlerine gitmeyerek yerlerine gönderdikleri vekillere denir.
• Muhassı:taşrada vergi toplayan memur
• Babıali:hükümet kapısı
• Müstensih:kitap çoğaltanlara verilen isim
• Duraklama dönemi başlangıç-sokullunun ölmesi,bitiş-karlofça anlaşması
• Gerileme dönemi başlangıç-karlofça –prut antlaşması bitiş-yaş antlaşması

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN

Tahta çıktığı ilk günlerde Baba Zünnun,Kalenderoğlu ve Ahmet Paşa gibi isyanları bastırdıktan sonra 1521 de Belgratı 1526 da Mohaç Meydan Muharebesiyle (2 saatte kazanıldı) Avusturya nın elindeki Macaristanı aldı.

1529 da ise ilk defa viyana kuşatıldı.ancak olumsuz kış şartlarından dolayı ordu İstanbal a geri döndü .Avusturyanın Osmanlıya ait Macaristan a saldırması sonucu Osmanlı Ferdinana imtiyaz veren Roma germen imparatoru Şarklerin üzerine Alman seferine çıktı.Ancak karşısına ordu çıkmadı.Bunun üzerine Şarklerin elindeki Fransa kralı Fransuva serbest bırakıldı.Ayrıca Avusturya ile de 1533 yılında İstanbul antlaşması imzalandı.

Bu antlaşmaya göre ;Avusturya arşüdükü Osmanlı devletinde sadrazama denk gelmiştir.Bu olay sonucunda orta Avrupanın Siyasi üstünlüğü Osmanlı devletinin eline geçmiştir.1535 yılında ise Akdeniz ticaretini canlandırmak ve Fransa Avrupa Hristiyan birliğinden (haçlı)koparmak için Kapatilasyon Antlaşması imzalandı.(geniş anlamda ayrıcalık hukiki siyasi ayrıca mali.)(ilk venediğe vermiştik)

1555 yılında ise iran la ilk defa Amasya Antlaşması imzaladı.

Kanuninin son seferi ise Zigatvardır.

DİĞER GELİŞMELER

• Trablusgarp,Tunus ,Cezayir ve Fas fethedilerek Kuzey afrikanın fethi tamamlandı.Osmanlının Kuzey afrikadaki egemenliğini pekiştiren olay ise 1560 yılında Haçlılarla yapılan Cerbe Deniz Savaşı nın kazanılmasıdır.Sakız Rodos fethedildi.
• Akdenizi birTürk Gölü haline getiren savaş PREVEZE DENİZ SAVAŞI nı Barboros Hayrettin Paşa (Hızır Reis) kazandı Kaptan-ı Deryalık verildi günümüzde bu olay (Preveze) donanma gölü olarak kutlanır.
• Ayrıca Kanuni döneminde Rodos alınmıştır ve Hint denizine bölgedeki Müslüman Sultanların Portekizliler karşısında yardım istemesi üzerine 4 defa sefer yapılmıştır.Bu seferlere Piri Reis ve Seydi Ali Reisde katılmıştır.Piri Reis başarısız olmasından dolayı idam edilmiştir.Seydi Ali Reis ise Seferlerde gördüklerini “ MİRATÜL MEMALİK” adlı eserinde toplamıştır.

**Seferlerin başarısız olmasının nedenleri şunlardır;

• Gücerat sultanlarının bize yardım yardım etmemesi
• Seferlere gereken önemin verilmemesi
• Okyanusa dayanıklı gemilerimizin olmaması

SOKULLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ

• Kanuninin son iki senesi II. Selim ve III.Murat döneminde sadrazamlık yapmıştır
• Kendisinin döneminde KIBRIS fethedilmiştir.
• Kıbrısın alınmasına tepki duyan Haçlılar İnebahtı da gemilerimizi yaktı.(Osmanlının tarih de 4 kere donanması yakılmıştır.bunlar ;

**1571 İnebahtı (Haçlılar)

**1770 Çeşme (Ruslar)

**1827 Novarin (İngiltere-fransa-rusya)

**1853 SİNOP (RUSYA) (sıralamayı bil)

SOKULLUNUN PROJELERİ;

• Don ve volga ırmaklarını birleştirme projesi
• Rusların güneye inmesini engellemek
• Kırımı korumak,iranı kontrol altında tutmak (iran savaşlarında donanmadan yararlanma)
• Karadenşz güvenliğini sağlayarak ipek yolu ticaretini canlandırma
• Don volga kanal projesiyle Karadeniz ile Hazar gölü arasında bağlantı kurmak
• Süveş Kanalı projesi:KızıldeniziAkdeniz ile birleştirerek Baharat yoluna işlerlik kazandırmak amaçlanmıştır.1869 ingiltere ve fransa açmıştır.
• Marmara Karadeniz Pojesi:İstanbul un güvenliğinin sağlanması için bu proje oluşturuldu,amaç Marmarada bir kanal daha açarak Marmara denizini Karadenize bağlamak

17.yy da OSMANLI DEVLETİ(DURAKLAMA DÖNEMİ 1579-1699 devlet engeniş sınırlarına ulaşmıştır)

• NEDENLERİ
• Küçük yaştaki çocukların tahta geçmesi
• Sancak sisteminin kaldırılıp kafes sistemine geçilmesi.Bununda deneyimsiz padişahların başa geçmesine neden olması
• Saray kadınlarının devlet yöenetimine katılması
• Devlet içinde rüşvet ve iltimasin (torpil) artması
• Savaşların uzaması ve ganimet gelirlerinin azalması
• Yeniçer ocağına usulsüz askeralınması ve “ocak devlet içindir anlayışının devlet ocak içindir anlayışıyla değişmesi(yeniçeri ocağı 3.murattan itibaren bozulmaya başlamıştır)
• Doğal sınırlara ulaşılması (dağ,okyanus)
• Avrupanın bilimsel ve teknolojik açıdan ilerlemesi
• Caoğra keşifler sonucu İPEK ve BAHARAT yolunun öneminin kaybetmesi.Bununda gümrük vergilerinin azalmasına neden olması
• Medeselerden pozitif bilimlerin çkarılması
• Beşik ulemalığı sisteminin getirilmesi(hocanın oğlu hocadır)
• Tımar sisteminin bozulması
• KApitilasyonların olumsuz etkilerinin görülmeye başlanması

DURAKLAMA DÖNEMİ SİYASİ OLAYLARI:

• 1590-FERHAT PAŞA ANT(OSM-İRAN):Osmanlıyı doğuda en geniş sınırlarına ulaştıran anlatma
• 1606-ZİTVATOROK( OSM-AVUSTURYA)🙁 PADİŞAH-KRAL)Orta avrupanın siyasi üstünlüğü elimizden çıktı
• 1639-KASRI ŞİRİN ANT(OSM-İRAN):Günümüz Türkiye-İran sınırını belirledi
• 1645:Venediğin elindeki Girit Adası kuşatıldı
• 1669:Girit 24 sene sonra fethedildi.
• 1672-BUCAŞ ANT(OSM-LEHİSTAN):4.Murat zamanında Osmanlının topraklarına yeni toprak kattığı son antlaşma .Osmanlı batıda en geniş sınırlara ulaştığı antlaşma
• 1683-99:II.VİYANA KUŞATMASI(OSM-AVUSTURYA):Kutsal ittifak:Malta,Rusya,Lehistan,Venedik,Avusturya
• 1699-KARLOFÇA ANTLAŞMASI (OSM-AVUSTURYA):Osmanlının ilk büyük toprak kaybı.Osmanlı devleti batıda ilk kez toprak kaybetti(bu antlaşma rusya ile yapılmadı.)
• 1700 –İSTANBUL ANTLAŞMASI(OSM-RUSYA):Rusya Osmanlı başkentinde eliçi bulundurma hakkı elde etti,Karlofçanın devamı sayılır,Ruslar Karadeniz e ilk defa inme fırsatı elde etti.

17.yy ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ

• Avrupa örnek alınmamıştır(kendimizi üstün sayıyoruz)
• Kişlere bağlı kalmış ve devlet politikası haline getirilememiştir
• Islahatlara saray,ulema(din adamları) ve yeniçeri (askerler)karşı çıkmıştır.
• Baskı ve şiddet yoluyla benimsetilmek istenmiştir
• Islahatçıların şifresi “TOKMAK”tır
• Islahatlar kalıcı olmamıştır
• 17.yy ıslahatçıları duraklamanın temelini eski geleneklerin terk edilmesi olarak görmüşlerdir.

Not:3. İle başlayan padişahlar 3.murat dışında 18.yy padişahlarıdır.

DURAKLAMA DÖNEMİNDE OSMANLININ DIŞ SİYASET HEDEFLERİ

• Batıdaki kutsal ittifak saldırılarını önleme
• Genişleme politikasını devam ettirme

17.yy ISLAHATÇILARI VE ISLAHATLARI (TOKMAK )

• TARHUNCU AHMET PAŞA
• İlk modern bütçeyi yaptı
• Geir ve gideri eşitledi
• Sarayın masraflarını kıstı
• Devletin alacaklarını kişi ve kurumlardan tahsil etti
• 2.OSMAN(GENÇ OSMAN)
• Osmanlı devletinde ilk ıslahat yapan padişah
• Saray dışından evlendi
• Şeyhülislamın yetkisi kıstı
• Yeniçeri ocağını kaldırmayı düşündü(Hotin seferi sonrası yeniçerilerin disiplinsiz davranışları sebebiyle)
• Başkenti İstanbul dışına (yozgata)taşımayı düşündü
• KUYUCU MURAT PAŞA
• Merkezi otoriteyi sağladı
• Celali isyanlarını bastırdı
• IV.MURAT
• Saray kadınlarını devlet yönetiminden uzaklaştırdı
• Yeniçeriyi disiplin altına aldı
• Kahvehaneleri yasakladı (ilk kahvehane kanuni s.s zamanında istanbulda açıldı)
• İçki ve tütün içme yasağı getirdi
• Gece sokağa çıkma yasağı getirdi
• Koçi bey risalesi ve katip çelebi risaliyesi IV.Murata sunuldu :Rüşvetin kökünün kazınılması,halka adil davranılması,kanunu kadimin ihyası nı içeriyordu
• 1.AHMET
• Ekber (büyük evlat) ve Erşet(en akıllı) sistemini getirdi
• Osmanlıda taht kavgaları tamamen sona erdi

Not:3.Mehmet sancağa çıkma usulünü kaldırdı.yani 1.ahmet sancağa gitmeden (kafes sistemi)tahta çıkan ilk padişah ,ahmette ekber ve erşeti getirdi)

• KÖPRÜLÜLER
• Köprülü Mehmet Paşa,Osmanlı sadrazamı olarak (saraya şartlar sürerek oldu)başa geçti
• Maliyeyi düzenledi
• Yeniçeri ocağını disiplin altına aldı
• Çanakkale boğazını Venedik ablukasından kurtardı
• Körülü fazıl Ahmet paşa
• Amcazade hüseyin
• Merzifonlu kara mustafa paşa
• Duraklamanın içinde yükselme dönemini yaşattılar

17.yy ISYANLARI

• İSTANBUL (MERKEZ, YENİÇERİ) İSYANLARI

NEDENLERİ :

• Merkezi otoritenin bozulması
• Ocak devlet içindir anlayışının değişmesi
• Ulufe maaşları ile cülus bahşişinin geç veya eksik ödenmesi

SONUÇLARI:

• Vakayı vakvakiye (çınar olayı) IV Mehmet zamanında 30 a yakın devlet adamı öldürüldü
• Genç Osman öldürüldü
• İstanbul da can ve mal güvenliği kalmadı
• ANADOLU (CELALİ)İSYANLARI

**İlk Yavuz Sultan Selim zamanında bozoklu Celal tarafından çıktı

NEDENLERİ:

• Merkezi otoritenin bozulması (tımarın iltizama verilmesi)
• Tımar sisteminin bozulması
• Köylünün ağır vergileri ödeyememesi
• Savaşların tımar topraklarında yapılması
• GÜRCİ NEBİ,KALENDER OĞLU,CANBULATOĞLU

SONUÇLARI:

• Anadoluda can ve mal güvenliği kalmadı
• Köyden kente göçler arttı
• Üretim ve vergi gelirleri azaldı
• Boşalan köylere eşkıyalar yerleşti
• EYALET İSYANLARI:
• Merkezi otoritenin bozulması
• Osmanlı devleti idarecilerinin halak kötü davranması

Not:Bu dönemde (17.yy) çıkan isyanları 19.yy da çıkan “ULUSÇULUK “iayanları ile karıştırılmamalıdır.bu yy.da çıkan isyanlar da bağımsız devlet kurma fikri bulunmamaktadır.

18.yy da OSMANLI DEVLETİ (GERİLEME DÖNEMİ)

• 1711-PRUT ANTLAŞMASI (OSM-RUSYA):Osmanlı karlofça ve İstanbul Antlaşması ile kaybettiği toprakları geri ama umudu doğdu
• 1715-1718 PETERVARADİN SAVAŞI (OSM-AVUSTURYA):Avusturya kazandı
• 1718-PASAROFÇA ANTLAŞMASI (OSM-AVUSTURYA)Batının üstünlüğünü kabul etti.Lale devrine girildi,kaybettiği toprakları geri alma umudu son buldu
• 1736-1739 BELGRAT SAVAŞI (OSM-RUSYA/AVUSTURYA):1.Mahmutun yaptığı askeri ıslahatlar bu savaşta faydalı oldu.Belgrat Osmanlının oldu,rusya artık karadenizde ticaret ve savaş gemisi bulundurmayacaktı.Osmanlının batıda imzaladığı son kazançlı antlaşma
• 1740 ;antlaşmaya arabuluculuk yapan Fransa ya verilen kapitilasyonlar sürekli hale getirildi(1.Mahmut)
• 1746-KERDEN ANTLAŞMASI (OSM-İRAN):Son Osmanlı İran antlaşması
• 1768/1774 –OSM-RUS SAVAŞI:Ruslar kazandı,Savaş sırasında Osmanlının donanması Çeşmede yakıldı
• 1774-KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI (OSM-RUSYA):

Antlaşmanın Maddeleri:

• Kırım bağımsız olacak (tamamı türk ve Müslüman olan bir toprak parçası kaybedildi
• Kırım halkı dini açıdan halifeye bağlı kalmaya devam edecek(halifelik ilk defa siyasi bir güç olarak kullanıldı
• Osmanlı rusyaya ilk defa savaş tazminatı ödeyecek
• Rusya İstanbul da elçi bulundurabilecek(osmanlı devletinin politiksını yakından takip etme fırsatı elde etmiştir)
• Rusya Balkanlar da veya istediği bir yerde konsolosluk açabilecek (Panslavizm politikası Osmanlı toprakları üzerinde daha etkli olmaya başlamıştır
• Ortodoksların koruyuculuğu ruslara geçecektir(olmayan madde olmuş gibi)
• Osmanlı devleti AZAK Kalesini Rusyaya verecek ve Karadeniz tersanelerinde gemi yapamayacak (karadenizdeki türk egemenliği sona erdi)
• 1779- AYNALI KAVAK TEHKİHNAMESİ (SÖZLEME) OSM-RUSYA :Kırım özerk hale geldi içişlerinde serbest dışişlerinde rusyaya bağlı oldu
• 1787-1792 –OSM-RUSYA+AVUSTURYA:Kırımı geri alabilmek için hem rusyaya hemde Avusturya ile savaştıkçsavaş sırasında eş gelişme olarak Fransız İhtilai çıktı.Bu ihtilalden etkinenen Avusturya 1791 yılında Osmanlıyla ZİŞTAVİ ANTLAŞMASIimzalayarak savaştan çekildi.Yalnız kalan Rusyayla da 1792 yılın YAŞ ANTLAŞMASI imzalandı.Osmanlı Yaş antlaşması ile Kırımın Rusyaya ait olduğunu kabul etti
• 1801-EL ARİŞ ANTLAŞMASI:Napolyonun mısırı işgal etmesi üzerine Osmanlı devleti Nizam-ı Cedid ordusunu Cezzar Ahmet Paşa komutanlığında Mısara gönderdi.AKKA KALESİ nde Cezzar Nopolyon u yendi.Osmanlı tarihinde ilk defa İngiltereden yardım isteyerek denge politikasını uygulamıştır.Fransa ile EL –ARİŞ ANTLAŞMASI imzalanarak Fransa Mısırdan çekildi

18 yy ISLAHATLARI

GENEL ÖZELLİKLERİ

• Avrupa örnek alınmıştır
• Batıdan teknik uzmanlar getirildi
• 17.yy a göre daha kalıcıdır
• Saray,ulema ve asker ıslahatlara karşı çıkmıştır
• Hukuk ve eğitim hariç her alanda ıslahat yapılmıştır
• Islahatçıların şifresi 31313 dür
• 3.AHMET (LALE DEVRİ)

LALE DEVRİNİN ÖZELLİKLERİ:

• Hiç askeri ıslahat yapılmamıştır
• Sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşadır
• Minyatürcüsü “levni” şairi “nedim”dir
• 1718 pasarofça antlaşmasıyla başladı
• 1730 Patrona Halil isyanıyla sone erdi

ISLAHATLAR

• Batıdan ilk defa matbaa getirildi (İBRAHİM MÜTERFERRİKA VE SAİT EFE getirdi özel bir matbadır.Bu ilk türk matbasında dini eserlerin basımı yasaktır (hattatlar işsiz kalmasın diye)Yalova da matbaanın kağıt ihtiyacını karşılamak için kağıt fabrikası açıldı.ilk eser VANKULU LÜGATI dır.
• Avrupaya ilk defa geçici elçilikler açıldı (paris buraya atanan ilk elçimiz 28.Mehmet Çelebi Pariste gördüklerini seferetname(batıya açılan pencere)adlı eserinde toplamıştır.viyana ,Varşova,moskova)
• Tulumbacılar ocağı (itfaiye)kuruldu
• Yalova da kağıt fabrikası açıldı
• İrandan çiçek aşısı getirildi
• Tercüme odaları kuruldu
• Barok,Rokıkı ve Gotik tarzı mimari üslup benimsendi.Batı tarzında yapılan ilk eser 3.AHMET ÇEŞMESİ dir
• 1.MAHMUT
• Batıdan teknik uzmanlar getirdi CONTE DE BANNEVAL (Müslüman olup HUMBARACI AHMET PAŞA oldu)
• Hendeshane kuruldu (mühendis okulu)(batı tarzında açılan ilk kurum)
• İlk defa yurt içinde Kütüphane açıldı
• 3.MUSTAFA
• Mühendishane –i Bahri hümayun açıldı (deniz subay okulu)
• Sürat topçuları kuruldu (baren de tott kurdu)
• İlk defa ermeni ve Yahudilerden borç para alındı (**kpss**esam senedi adı verilen bu borçlanma kağıtları ileride kağıt paraya geçişin ilk adımı sayılır)(galata bankerleri:azınlıkların zenginleri)
• 1.ABDÜLHAMİT
• İstihkam okulunu açtı (köprü yol yaparlar)
• Cülus bahşişi verme geleneğini kaldırdı
• Yeniçeri sayımı yaptı
• Ulufe alım satımı yasakladı(başkasının yerine askerlik)
• 3.SELİM

ÖZELLİKLERİ

• Yaptığı tüm ıslahatlara “NİZAMI CEDİT” denir
• Islahatlarda fransayı örnek almıştır
• Meşveret meclislerini kurdurarak yapılacak olan ıslahatları belirlemiştir.Bu mecliste bulunanlar 3. Selime “lahiyalar” (raporlar) sunmuştur
• Osmanlı devletinde ilk radikal yönde ıslahat yapan padişahtır
• Kabakçı Mustafa Paşa isyanıyla sona ermiştir

ISLAHATLAR:

• NİZAM-I CEDİT adında ordu kurulmuştur .Bu ordunun masraflarının karşılanması için “irad-ı cedit”hazinesini kurdurdu.Halk bu ıslahata tepki göstermiştir
• Mühendis Hane-i Berri Hümayun kuruldu (Kara subay okulu) sadeve askeri okullarda okutulması amacıyla FRANSIZCA Osmanlı devletinin ilk resmi yabancı dili olmuştur
• İlk defa kalıcı elçilik açılmıştır.LONDRA da elçimiz YUSUF AGAH EFENDİ dir.
• Şeyhül İslamın yetkileri kısıtlanmıştır
• Levent ve Selmiye kışlası yapılmıştır
• İlk devlet matbaası açılmıştır (MATBAAYI AMİRE)
• Yerli malı kullanılması özendirilmiştir
• Tercüme odaları faaliyetlerine devam etmiştir

19.YY OSMANLI DEVLETİ

1804 yılında Sırplar Osmanlı Devletine isyan etti. İsyan bastırıldı ancak 1806-12 Osmanlı-Rus savaşına neden oldu. Savaşı Ruslar kazanınca Rusya ile BÜKREŞ ANTL. İmzalandı. Bu antl. İlk defa Sırplar Osmanlı devletinden imtiyaz elde etti.

Bunun üzerine Mora’ da bulunan yunanlılar isyan etti. Bu isyan Dünyaca ünlü ‘LORD BYRON’ (kpss) da katıldı. İsyanı Mora yarımadası valiliğini alması karşılığında Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa bastırmıştır. Ancak 1827 yılında Ruslar NAVARİN’ de gemilerimizi yakınca 1827-28 Osmanlı-Rus savaşı çıktı. Savaş sonunda Ruslarla EDİRNE ANTL. İmzalandı. Bu antl. Sırplar özerk, yunanlılar direkt bağımsız oldu.

Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa Mora valiliği yerine Osmanlı’dan Suriye, Cidde ve Adana valiliklerini istedi. İsteği kabul edilmeyince Mısır’dan yola çıkarak Suriye, Cidde ve Adana’yı almak için Kütahya’ ya kadar geldi. Bunun üzerine 2. Mahmut can düşmanı Rusya’ dan yardım istedi. Rusya ile HÜNKÂR İSKELESİ ANTL. İmzalandı. Buna göre; Ruslar Mahmut’u korumak için Boğazlara donanmasını yollayacak, Osmanlı’da Rusya’ya savaş ilan edilirse Boğazları kapatacağına söz verdi.

Böylece donanmanın boğazlara gelmesiyle Boğazlar Uluslararası bir sorun haline geldi.(kpss)

Bunun üzerine İngiltere ve Fransa olaya müdahale ederek Mehmet Ali ile Mahmut’ a KÜTAHYA ANTL. İmzalattılar. (Her ikisi de memnun kalmadı. Suriye, Cidde, Adana Mehmet Ali’ye verildi. Mehmet Ali’ de Mısır’dan Osmanlıya asker ve vergi verecekti. Ancak 1839’ da Mehmet Ali Mahmut’ u NİZİP SAVAŞI’ nda bir daha mağlup etti. Bunun üzerine Sultan Abdülmecit Avrupalı devletlere (ing.-fr.) çağrı yaparak 1840 LONDRA KONFERANSI’ nın toplanmasını sağladı. Hatta Mısır sorununun çözümünde Avrupalı devletlerin desteğini almak isteyen Abdülmecit TANZİMAT FERMANI’ nı ilan etti. Bu sorun Londra Konferansında tamamen çözüldü.

1841 Boğazlar sorunu Londra Sözleşmesi ile tamamen çözüldü. Böylece Osmanlı savaş zamanı herkese boğazı kapatırken barış zamanında herkese açmak zorunda bırakıldı. Böylece Rusya boğazlardan elde ettiği hakkı kaybetti ve boğazlardan donanmasını çekti.

• Osmanlı Devletinin boğazlar üzerindeki Egemenlik hakkını son kez kullandığı antl. Hünkâr iskelesidir.

1853 yılına gelindiğinde Macar ve Leh mülteci sorunu, kutsal yerler sorunu, Rusya Panslavizm politikası ve Londra Sözl. İle kaybettiği hakları geri alabilmek için Osmanlı’ya savaş ilan etti.(KIRIM SAVAŞI)

• Savaş sırasında Ruslar Osmanlı’ya ait donanmayı Sinop’ da yaktılar. Bunun üzerine Osmanlı yakılan gemilerin yerlerine yeni gemi yapabilmek için İngiltere’den İLK DEFA DIŞ BORÇ aldı(1854-Abdülmecit).

İngiltere ve Fransa’nın desteği ile KIRIM SAVAŞI kazanıldı. Savaş sırasında Osmanlı askerlerini Levent ve Selimiye kışlalarında modern hemşireliğin kurucusu sayılan FLORANCE NİGHTİNGALE yer almıştır.

Savaşın ardından PARİS BARIŞ KONFERANSI toplandı. Konferansta etkili olmak isteyen Osmanlı ISLAHAT FERMANI(dış baskılar sonucu) ilan etti. Konferans sonunda Paris Barış Konf. İmzalandı.

• Osmanlı devleti Avrupa hukukundan faydalanacak(Osmanlı devl. Bir Avrupa devl. Sayılmıştır.)
• Hem Rusya hem Osmanlı Karadeniz’de gemi bulunduramayacak, tersane kuramayacak.(Osmanlı devl. Galip değil de Mağlup devl. Muamelesi görmüştür.)
• Osmanlı toprak bütünlüğünü Avrupalı devl. Koruyacak.

1875 yılında Balkan Bunalımı ortaya çıktı. Bunun için 1876’da TERSANE KONFERANSI toplandı. Konferansta etkili olmak isteyen Osmanlı 1. Meşrutiyeti ilan etti. Osmanlı konferansta; İngiltere, Fransa ve Rusya’nın isteklerini reddetti. Bunun üzerine Rusya Osmanlı devl. Savaş ilan etti ve 93 Harbini başlattı. (1877-78 Osmanlı-Rus savaşı)

• Savaşta doğudan ilerleyen Ruslar Kars, Ardahan, Batum alarak(evliye-i selase) Erzurum’a kadar geldi ve bölgedeki Ermenileri Osmanlıya karşı kışkırttı. Böylece; Ermeniler ilk defa bu savaş sırasında bize isyan etti.

Erzurum ‘da Nene Hatun, Batıda Gazi Osman Paşa Rusları durdurdu. Yine ilk defa Orhan Bey döneminde balkanlara yerleştirdiğimiz Türkler bu savaş sırasında Anadoluya geri göç etmiştir.

Yine bu savaşta ilk defa Osmanlı devletini koruma politikasından İngiltere-Fransa vazgeçmiştir.

Savaş sonunda Rusya ile AYESTEFANOS ANTL. (YEŞİLKÖY) imzalandı. Ancak bu antl. Çıkarlarına uygun bulmayan İngiltere ve Fransa bu antl. Yerine BERLİN ANTL. İmzaladılar.

Not: Osmanlının imzaladığı halde yürürlüğe girmeyen ilk antl. Ayestefanos, ikincisi ise Sevr’ dir. Ayestefanos ile ermeni sorunu ortaya çıkmıştır. Berlin Antl. İle ermeni sorunu uluslar arası bir sorun olmuştur.

Berlin antl. Maddeleri;

• Sırbistan, Karadağ, Romanya bağımsız olacak.
• Kars, Ardahan, Batum Rusya’ya, Doğu Beyazıt,Osmanlıya,verilecek(ayestefanos’a göre tek kazançlı yerimiz)
• Ermelilerin oturduğu Girit ve Doğu Anadolu’da ıslahatlar yapılacak.
• Bosna hersek’ in yönetimi Avusturya-Macaristan’ a bırakılacak.
• Bulgaristan,3’e,bölünecek. Makedonya’nın bir kısmı Osmanlıya bir kısmında ise Bulgar prensliği kurulacak.

Yorum: Böylece Rusya’nın ege denizi üzerinden Akdeniz’ e inme hayali sona ermiştir.

Not: Berlin antl. Osmanlıya yardım edeceği sözünü veren İngiltere’ye KIBRIS ADASI YÖNETİMİ verilmiştir.

1879 da Osmanlı yunanı DÖMEKE MEYDAN MUHAREBESİNDE yendi. Ancak Avrupalı devletlerin baskısıyla Osmanlıya HALEPA FERMANI yayınlatarak GİRİT’e özerklik verilmesi sağlandı.

19. YY. ISLAHATLARI

2. MAHMUT

• Sened-i ittifak: Mahmut-Ayanlar arasında, ayanların varlığı resmileşti.

İlk defa padişahın yetkileri sınırlandırıldı. Osmanlı devl. İLK DEMOKRATİKLEŞME HAREKETİDİR.(kpss)

• Askeri alanda;

Sekban-ı cedid ocağı kuruldu, eşkinci ocağı kuruldu (ikisi de yeniçeriler tarafından kaldırıldı)

Yeniçeri ocağı kaldırıldı yerine Hasakhari Mansureyi Muhammediye ordusu kuruldu. Bu ordunun asker ihtiyacını karşılanması amacıyla Mektebi Funün-u Harbiye kuruldu.

• Tarihte yeniçeri ocağının kaldırılmasına Vakay-ı Hayriye denir.

Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yapıldı (erkek ve hayvan sayıldı)

Mekteb-i Tıbbiye ve Mekteb-i Hayriye kuruldu.

Mızıkayı hümayun kurularak Mehteran kaldırıldı.(İtalyan Donizetti önderliğinde)

Tımar sisteminin kaldırılmasıyla köy-kasabaların korunması için Redif Birlikleri kuruldu.

Askerlik işlerinin düzenlenmesi amacıyla Darışuray-i Askeriye kuruldu.(asker birlikleri)

• Yönetim alanında;

Müsadere usulü memurların üzerinden kaldırıldı.

Kanun, tüzük, yönetmelik çıkarılması için Meclis-i Valay-ı ve Ahkâm-ı Adliye kuruldu.

Memurların terfi işlemleri için Dar-ı Şurayı Babıâli kuruldu.

Tımar sitemi kaldırıldı.

Memurlar maaşa bağlandı, eyaletlere Müşir ve köylere muhtar atandı. Ayanlıklar ortadan kaldırıldı.

Posta ve polis teşkilatı kuruldu.

Takvim-i vekayi adında ilk resmi gazete çıkarıldı.

Enderun mektebi kaldırıldı yerine Mekteb-i maarifi adliye açıldı.

Memura ceket, fes, pantolon giyme zorunluluğu getirildi.

Mahmut devlet dairelerine portresini astırdı.

Divan-ı hümayun kaldırıldı yerine heyet-i vükela kuruldu.

Divan-ı hümayun heyet-i vükela

Sadrazam Başvekâlet

Nişancı Dâhiliye Nazırlığı (iç işleri)

Defterdar Maliye Nazırlığı

Reisül küttap Hariciye Nazırlığı

Kazasker Nezaret-i adevi(adalet bak.),Meclis-i Maarifi Umumiye Nezareti (MEB)

Şeyhülislam Babı meşihat dairesi

Pasaport uygulamasına geçildi.

İstanbul’ a vize uygulaması başlatıldı.(mirur tezkeresi-ist.gelen gidenden alınan zorunlu belge)

• Eğitim, Sağlık, Kültür alanında;

Avrupa’ya eğitim amaçlı ilk defa öğrenci gönderildi.

Karantina servisi uygulandı.

İstanbul’da ilköğretim zorunlu hale geldi.

Rüştiye(ortaokul) ve Mekteb-i Ulum-u Edebiye(orta dereceli okullar) açıldı.

• Ekonomi alanında;

Bu dönemde mısır sorununun çözümü için İngiltere ile BALTA LİMANI ANTL. İmzalandı. Bu antlaşma yabancıların ödemiş oldukları gümrük vergisi %15’den %3’e, yerli tüccarların ödemiş oldukları gümrük vergisi %5’den %12’ye çıkarıldı. Ayrıca yabancıların ödemiş olduğu içgümrük vergisi de kaldırılmıştır. Bu antl. Sonucunda LONCA TEŞKİLATI iflas etti, yerli üretici battı, Osmanlı ekonomisi dışa bağımlı hale geldi. Mahmut bu duruma önlem almak için;

1. Yerli malların kullanılmasını zorunlu hale getirdi.
2. Memurun giydiği fes için çuha fabrikası açtı.

TANZİMAT FERMANI (1839) İLAN EDİLME NEDENLERİ

• Mısır sorununun çözümünde Avrupalı devletlerin desteğini almak.
• Fransız ihtilalinden yayılan ulusçuluk akımının etkisini azaltmak.
• Gayrimüslimlerin haklarını artırarak devlete bağlılıklarını artırmak ve devletin parçalanmasını engellemek.

Bu ferman Sultan Abdülmecit zamanında Osmanlıcılık politikası doğrultusunda Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanıp Gülhane Parkında okunmuştur.

Fermanın maddeleri;

• Herkesin can, mal ve ırz güvenliği korunacak.
• Herkes mal ve mülk sahibi olacak.(müsadere tamamen kald.)
• Herkesin gelirine göre vergi alınacak.
• Askerlik vatan hizmetine dönüştürülecek.(herkes askere gidecek)
• Mahkemeler açık olacak ve kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak.

Fermanın önemi (kpss)

• Anayasacılığa geçişin ilk belgesidir.
• Hukukun üstünlüğü benimsenmiştir.

Bütün yurttaşları kapsayacak bir ceza yasası yapılmasını öngören hukuksal belge TANZİMAT FERMANI’ dır.

ISLAHAT FERMANI (1856)

İlan edilme nedenleri;

• Tanzimat fermanının ilan edilme nedeniyle aynıdır.
• Paris barış konf. Kararlarında etkili olmak için ilan edilmiştir.
• İngiltere ve Fransa’nın dış baskıları sonucu hazırlanmıştır.

Fermanın maddeleri;

• Gayrimüslimi küçük düşürücü sözler söylenmeyecek.
• Gayrimüslimler,banka,şirket,okul açabilecek.
• Gayrimüslimler 1 kereliğine mahsus olmak üzere nakit bedel ödeyerek askerlikten muaf tutulacak
• Cizye vergisi kaldırılacak.
• İltizam usulü kaldırılacak.(devlet vergisi muhassıl’lar aracılığıyla toplanmaya başlanmıştır.)
• Gayrimüslimler devlet memuru olabilecek.
• Gayrimüslimler il genel meclislerine üye olabilecek.(kazandıkları ilk siyasi hak)

Tanzimat Dönemi Yenilikleri (1839-1876) (bedelli askerlik, nizamiye mahk. Kuruldu)

Bu dönemde 2 tane padişahın (sultan Abdülmecit, sultan Abdülaziz) yaptığı yenilikler şunlardır;

• Meclis-i ahkâm-ı Adliye kuruldu.
• Meclis-i âli Tanzimat kuruldu. (ikisi de 1861’ de birleşti, kanun-yönetmelik-tüzük çıkarır)
• Divan-ı ahkâm adliye kuruldu.(Yargıtay)
• Şurayı devlet (Danıştay) (Fransa’dan alındı Conseil d’etat)
• Vilayet Nizamnamesi yayınlandı.(vilayet-liva-kaza-nahiye-köy)
• Maarif Nizamnamesi yayınlandı.
• Encümen-i Daniş kuruldu.(talim terbiye)
• Meclis-i Maarif-i Umumiye Nezareti kuruldu.(MEB)
• Galatasaray sultanisi ve Darülfünun(üniv.) açıldı.
• Darülmuallimin(erkek) ve Darülmuallimat(kız) öğretmen okulu açıldı.
• Mecelle hazırlanmaya başlandı.
• Posta pulu basıldı.
• Vapur işlerinin düzenlenmesi amacıyla Şirket-i Hayriye kuruldu.
• İlk defa demir yolu yapıldı.(aydın-izmir)
• İlk defa dergi çıkarıldı.(vekay-ı tıbbiye)
• İlk kadın dergisi çıkarıldı.(terakki mukadderat-Fatma âliye hanım-50tl arkasında resmi var)
• İlk defa miladi takvim kullanan gazete olarak SABAH yayınlanmaya başlandı.
• İlk defa özel gazete çıkarıldı.(tercüman-ı ahval-Şinasi ve agâh efendi)
• İlk mizah dergisi çıkarıldı.(diyojen-teodor kasap)
• İlk hukuk gazetesi çıkarıldı.(ceride-i mahakim)
• İlk defa dış borç alındı.(İngiltere-kırım savaşı-Abdülmecit)
• İlk defa yabancı sermayeli banka açıldı.(bank-ı Osmaniye-İngiltere-para basmaya yetkili banka)
• Ziraat bankası 1863’ de MEMLEKET SANDIKLARI adıyla açıldı.
• İlk defa bir padişah yurtdışına çıktı.(sultan Abdülaziz)

Çıkma nedenleri;

Borç para bulabilmek.

Osmanlı’nın içinde yaşayan hristiyanlara padişahın nasıl saygı duyduğunu göstermek.

Rusya’nın planlarını anlatmak.

Klasik dönem: 15.yy ikinci yarısından 18.yy ilk çeyreğine kadar ki süreç

Duraklama dönemi: 1579 Sokullu ile başlayıp karlofçaya kadar ki süreç (17.yy)

Gerileme dönemi: Karlofçadan başlayıp Yaş antl. Kadar ki süreçtir.(18.yy)

İç borçlanma: 18.yy \ Dış borçlanma: 19.yy

Saray masraflarını kısma, modern bütçe: Tarhuncu Ahmet paşa 17.yy

Fuzuli: 16. Yy \ Şeyh Galip-Nedim: 18.yy

Camii, Medrese, Kümbet, Türbe: Dini mimari

Saray, Hastane, Çeşme: Sivil mimari

1.MEŞRUTİYET (1876)

• Genç,Osmanlıların,baskısıyla,2. Abdülhamit tarafından ilan edildi.
• Halk ilk defa yönetime katıldı.
• Padişahın atadığı ayan ve halkın seçtiği mebusan meclisi oluştu.

Not: ayrıca Türk tarihinin ilk yazılı anayasası olan Kanuni esasi ilan edildi. Bu anayasanın maddeleri;

• Osmanlı,devl.,Osmanoğulları sülalesinden gelen en büyük erkek evlat taraf. Yönetilir.(ekber-erşed)
• Resmi dili Türkçedir.
• Resmi dini islamdır.(laik değil)
• Yasama yetkisi ayan ve mebusan meclisine aittir.
• Yürütme yetkisi Heyet-i Vükela’ya aittir.(ilk BB-MİTHAT PAŞA)
• Hükümet yaptığı işlerden PADİŞAH’a karşı sorumludur.
• Padişah önüne gelen bir kanunu sınırsız veto etme hakkına sahiptir.
• Meclisi açma-kapama yetkisi Padişah’a aittir.(son 3 madd. Demokrasiye uymaz)

1877-78 Osmanlı-Rus savaşı ve Ermenilerin mebusan meclisinde bağımsızlık isteklerini dile getirmeleri üzerine Abdülhamit meclisleri kapattı ve Kanuni Esasi’yi de yürürlükten kaldırdı.

• 1878’den 1908’e kadar ülke baskı altında yönetilmiştir. Bu döneme İSTİBDAT dönemi denir. Dönem yenilikleri;
• Haydar Paşa tren garı yapıldı.
• Özürlüler için ilk defa kurum açıldı.
• Sanayi Nefise Mektebi kuruldu.
• Berlin-Bağdat demiryolu çalışmaları başladı.(Berlin-Basof-Bağdat)
• Ermeni isyanlarının bastırılması amacıyla Hamidiye alayları kuruldu.
• Teşkilat-ı Mahsusa (MİT) kuruldu. Bu teşkilata haber götürüp getirenlere JURNAL denir.
• İlk arkeoloji müzesi- Osman Hamdi Bey-Kaplumbağa Terbiyecisi
• Mecelle yürürlüğe girdi.(Ahmet Cevdet Paşa-ilk ve son medeni kanun)

Not: 1881 senesinde Osmanlı devleti Muharrem Kararnamesi ile iflas ettiğini açıkladı.(kpss) Bunun üzerine alacaklı devletler duyun-u umumiye idaresi (genel borçlar idaresi) kurdular.

Not: 1863 kurulan Memleket sandıkları, Emniyet sandıkları ile birleşerek Ziraat Bankası’na dönüştü.

Abdülhamit’in bu baskılarına karşı ilk adı İttihadi Osmanî, daha sonra ismini değiştirerek İttihat ve Terakki ismi alacak olan ve Osmanlı subaylarından oluşan bu cemiyet 1908 yılında İngiltere ile Rusya arasında yapılan REVAL GÖRÜŞMELERİ’ne tepki vermeyen Abdülhamit’e karşı Selanik ve Makedonya’da Meşrutiyet’in bir kez daha ilan edilmesi amacıyla Selanik ve Makedonya’da isyan başlattı.

İsyanı bastıramayan Abdülhamit 2.Meşrutiyet’i ilan etti. Bu seferde Meşrutiyeti istemeyenler, halkın bir kısmı, ulema sınıfı, medrese öğrencileri ve padişaha bağlı avcı taburları Meşrutiyet’i devirmek için 13 Nisan 1909’da tarihe 31 Mart olayı olarak geçen bu gerici ya da diğer adıyla irticacı isyanı başlattılar. Abdülhamit isyanı bastıramayınca Selanik ve Makedonya’da İttihat ve Terakki’ye bağlı bir odu harekete geçerek İstanbul’a kadar geldi. Bu ordunun komutanı Mahmut Şevket Paşa, Kurmak Yüzbaşı ise Mustafa Kemal’dir.(kpss)(Mustafa Kemal’in Tarih sahnesine çıktığı ilk olay)

İsyan hareket ordusu tarafından bastırıldı ve Padişah 2. Abdülhamit meclis kararıyla görevinden alındı. Yerine 5.Mehmet Reşat getirildi. Bu olaydan yararlanan;

Girit, Yunanistan’a bağlandı.

Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti.

Avusturya-Macaristan imparatorluğu Bosna hersek’i ilhak etti.

Not: Osmanlı tarihinde rejime değiştirmeye yönelik çıkan ilk ve son isyandır.(31 Mart olayı)

1909 KANUN-İ ESASİ DEĞİŞİKLİKLERİ

İlk beş madde değişikliğe uğramamıştır.

• Hükümet yaptığı işlerden halka(yani meclise) karşı sorumlu hale geldi.
• Padişah önüne gelen kanunu bir kez veto etme hakkına sahiptir.
• Padişah isteği ve Mebusan Meclisinin 2\3ünün çoğunluğu ile meclis kapanabilir.
• Herkes siyasi parti kurabilir.

2.Meşrutiyet ile kurulan partiler;

• İttihat ve Terakki
• Ahrar Fırkası
• İttihadi Muhammediye
• Osmanlı Demokrat Fırkası
• Hürriyet ve itilat Fırkası
• Fedekeran-ı Millet Partisi

TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI KÜLTÜR MEDENİYETİ

1. DEVLET YÖNETİMİ

1840-Vilayet Nizamnamesi

Eyalet_Müşir

Sancak_Mutasavvıf

Kaza_Kaza Müd.

Köy_Muhtar

1876-Vilayet Nizamnamesi

Vilayet_Vali

Liva_Mutasarrıf

Kaza_Kaza Müd.

Köy_Muhtar

1871-Vilayet Nizamnamesi

Eyalet_Vali

Liva_Mutasarrıf

Kaza_Kaza Müd.

Nahiye_Nahiye Müd.

Köy_Muhtar

1. HUKUK

TANZİMAT ÖNCESİ: Şer’i, Konsolosluk, Cemaat

TANZİMAT SONRASI: karma, Nizamiye, Ticaret (hukukta ikilikler oluştu iki dönemde de)

1. EĞİTİM

Maarif Nizamnamesi

Fünun-Üniversite, İdadi-Lise, Rüştiye-Ortaokul, İptidai-İlkokul(eğitimde ikilikler ortaya çıktı)

1. SPOR

Osmanlı devletinin katıldığı ilk uluslar arası spor organizasyonu 1912 Stockholm Olimpiyatları(İsveç)

40 pınar yağlı güreşleri 1.Murat’dan itibaren düzenlenmeye başlandı. Osmanlının yetiştirdiği en büyük güreşçi Korkunç lakaplı KOCA YUSUF’tur.

Tanzimat dönemi sarayları

Osmanlının ilk ısıtmalı sarayı İSHAK PAŞA SARAYI

Osmanlının batı tarzında ilk sarayı DOLMABAHÇE SARAYI

BEYLERBEYİ, YILDIZ, ÇIRAĞAN diğer Tanzimat dönemi saraylarıdır.

İNKILÂP TARİHİ

Trablusgarp Savaşı

Nedenleri;

• İtalya’nın siyasi birliğini tamamlayıp sömürgecilik yarışına girmesi.
• Osmanlının bölgeyi koruyacak güçte olmaması.
• İtalya’nın bölgeye Osmanlıya göre daha yakın olması.
• Avrupalı devletlerin işgale onay vermesi.
• Trablusgarp’ın zengin hammadde yataklarına sahip olmak.

Uşi Antlaşması (1912);

• Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakılacak.(Osmanlının kuzey afrikada toprağı kalmadı)
• Trablusgarp halkı dini asçıdan halifeye bağlı hale geldi.(halife_küçük kayn.ve uşi de siyasi amaçl.kull.)
• Balkan savaşı sonuna kadar 12 Ada İtalya’ya bırakılacak.
• Kapitülasyonların kaldırılması için İtalya Osmanlıya yardım edecek.

1.BALKAN SAVAŞI

Savaşa katılan devletler; Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ(savaşı başlatan devlet)

Bu devletlerin arkasında ise Rusya vardır. Savaşta en etkili devlet BULGARİSTAN’dır. Bulgar orduları aramızda sınır olan Meriç nehrini aşarak İstanbul’a kadar gelince İngiltere araya girerek Bulgaristan ile Osmanlı arasında LONDRA ANTL. İmzalandı. Buna göre Osmanlı ile Bulgaristan sınırı Midye-Enez hattı oldu. Osmanlı bu hattın batısını kaybetti.

• Osmanlıdan ayrılan en son Balkan Ülkesidir.(Arnavutluk)

Savaşın kaybedilme nedenleri;

• 65 bin askerin savaş öncesi terhis edilmesi
• 4 cephede birden savaşılması
• Ordunun içine particiliğin girmesi(en önemli neden)

Savaşın sonuçları;

• En karlı çıkan devlet Bulgaristan olmuş, 2.Balkan savaşına neden olmuştur.
• Batı Trakya azınlık sorunu başlamıştır.
• Arnavutluk savaş sırasında bağımsızlığını ilan etmiştir.
• Osmanlıcılık önemini yitirmiş Türkçülük fikir akımı önem kazanmıştır.
• Yenilgiden hükümeti sorumlu tutan İttihat Terakki Bab-ı âli baskını yaparak hükümeti ele geçirmiştir.
• Selanik, Makedonya, Ege adaları, Doğu Trakya, Batı Trakya ve Arnavutluk kaybedilmiştir.(böylece Osmanlının balkanlarda toprağı kalmamıştır)

2. BALKAN SAVAŞI

1.Balkan savaşında karlı çıkan Bulgaristan’a karşı Sırbistan, Karadağ ve Yunanistan aralarına Romanya’yı da alıp (1. Balkanda yok, 2. Balkanda var) Bulgaristan’a saldırdı. Osmanlı da bu savaştan istifade edip Doğu Trakya’yı Bulgaristan’ın elinden aldı. Bulgaristan ile balkan ülkeleri arasında BÜKREŞ ANTL. İmzalanırken, Osmanlı devleti Bulgaristan’la İstanbul, Yunanistan’la Atina, Sırbistan’la da hiçbir toprak bağlantısı olmadığı halde arada bulunan Türklerin haklarını korumak için İstanbul antl. İmzalandı.

• Bulgaristan bu toprak kayıplarının telafisi için 1.DÜNYA SAVAŞI’na katılacaktır.

1.DÜNYA SAVAŞI

Savaşın nedenleri;

• Fransız ihtilalinden yayılan ulusçuluk akımı
• Rusya ile Avusturya-Macaristan imparatorluğunun balkanlarda nüfus elde etmek istemesi
• Sanayileşmiş devletlerin sömürgecilik ve Pazar arayışı
• Rusya’nın Panslavizm ve sıcak denizlere inme politikası
• Almanya ve Fransa arasındaki Alsas Loren bölgesi(kömür yatakları)
• Ülkeler arası bloklaşma
• Avusturya-Macaristan veliahdı Ferdinand’ın bir Sırplı tarafından öldürülmesi

Bloklar;

Anlaşma(İtilaf): İngiltere, Fransa, Ç.Rusya daha sonra ABD, Yunanistan(son katılan), Japonya(ilk çekilen), Çin

Bağdaşma(ittifak): Almanya, İtalya(itilafa geçecek), Avusturya-Macaristan, sonradan Osmanlı, Bulgaristan(ilk çekilen)

Almanya’nın Osmanlı’yı yanında savaşa sokma nedenleri;

• Yeni cepheler açılmasını sağlayarak kendi savaş yükünü azaltmak.
• Osmanlının demografik (nüfus) gücünden yararlanmak.
• Osmanlının dini gücünden faydalanmak.(halifelik)
• Osmanlının jeopolitik gücünden yararlanmak.

Osmanlının Almanya yanında savaşa girme nedenleri;

• Siyasi yalnızlıktan kurtulmak.
• İttihat ve terakkinin alman hayranlığı.
• Kaybettiğimiz toprakları geri almak.
• Almanların Türk ve Müslüman bir sömürgeye sahip olmaması.

Osmanlının savaşa girmesinin sonuçları;

• Kutsal cihat ilan edildi.(ilan eden 5. Mehmet Reşat-kpss)
• Boğazlar kapatıldı ve kapitülasyonlar tek taraflı kaldırıldı.
• Yeni cepheler açıldı ve Almanya’nın savaş yükü hafifledi.

CEPHELER

TAARRUZ: Kafkasya ve Kanal cephesi (bizim açtığımız cephelerdir)

SAVUNMA: Çanakkale, Suriye-Filistin, Irak, Hicaz-Yemen cepheleri

YARDIMCI: Makedonya, Romanya, Galiçya cepheleri (iç sınırların dışında savaşıldığı cepheler)

KAFKASYA CEPHESİ (taarruz)

Açılma nedenleri;

• Kars, Ardahan, Batum’u Rusya’dan geri almak.
• Bakü petrollerine ulaşmak.
• Türk ırkı ile buluşup Turancılık(Pantürkizm) geliştirmek.

1915- Enver paşa Sarıkamış Harekâtı

1915- Tehcir Kanunu (zorunlu göç-Ermeniler)

1916- Mustafa Kemal, Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri aldı.

1917- Ekim Devrimi (Bolşevik ile Çarlık Rusya yıkıldı yerine Sovyet Rusya kuruldu)

1918- Sovyet Rusya ile Brest-Litowsk Antl. İmzalandı. Sovyet Rusya işgal ettiği topraklardan geri çekildi. Evliye-i selase’yi Osmanlıya geri verdi.(Osmanlı devleti başarısız olmasına rağmen toprak kazandı)

KANAL CEPHESİ (taarruz)

Almanların isteği üzerine Mısır’ı geri alabilmek için açıldı. İki kez taarruz etmemize rağmen İngiltere’nin sömürgesiyle bağlantısını kesemedik. Burada bulunan Mısır Arapları İngilizlerin yanında yer alınca savaşı kaybettik.(ümmetçilik bitti)

ÇANAKKALE CEPHESİ (savunma)

Açılma nedenleri;

• Rusya’ya yardım götürmek
• Rusya’nın buğdayından faydalanmak
• Kararsız kalan balkan ülkelerini kendi yanlarına çekmek
• Osmanlı devletini yenip Osmanlıyı savaş dışı bırakarak savaşın süresini kısaltmak

18 Mart 1915’de Çanakkale deniz savaşlarını kazandık. Bunun üzerine Gelibolu yarımadasına asker çıkaran itilaf devletlerini ise Mustafa Kemal Arıburnu, Conkbayırı, Anafartalar mevkiinde mağlup etti.(Ben size taarruzu değil ölmeyi emrediyorum)

Savaşın sonuçları;(kpss)

• Rusya’daki ekonomik kriz derinleşti
• Bulgaristan Osmanlı devl. Yanında savaşa girdi.(Bulgaristan’ın savaşa girmesiyle kara bağlantısı sağlandı)
• Mustafa Kemal’in rütbesi ALBAYLIĞA yükseltildi.
• Savaşın süresi en az 2 yıl uzadı.
• Mustafa Kemal Anadolu’da tanınan bir komutan oldu.(Milli mücadele lideri)

IRAK CEPHESİ (savunma)

Açılma amaçları;

• Çarlık Rusya’ya karadan yardım götürmek
• Musul be Abadan petrollerini ele geçirmek
• Türklerin İran üzerinden Hindistan’a ulaşmasını engellemek

Osmanlı bu cephede Kut’ül Amare mevkiinde İngilizleri yenip 25.00 İngiliz subayını esir almasına rağmen savaşı kaybetti.

HİCAZ – YEMEN CEPHESİ (savunma)

Kutsal toprakları korumak adına gittiğimiz bu cephede Mekke emiri Şerif Hüseyin ile İngiltere’nin McMahon gizli anlaşmasını yaparak Arapların bağımsızlığı karşısında bölge Araplarının Osmanlıya karşı savaşması için savaşı kaybettik. Böylelikle ümmetçilik politikası burada da sona erdi. (Kanal ve Hicaz-yemen de ümmetçilik sona ermiş oldu)

SURİYE – FİLİSTİN (savunma)

Filistin İngilizler tarafından işgal edilirken Suriye cephesinde ise Mustafa Kemal Halep’in kuzeyinde (Hatay’ın girişinde) İngilizleri durdurdu.

• Mustafa Kemal’in 1.Dünya Savaşında Savaştığı Cepheler; Çanakkale, Kafkasya, Suriye

GİZLİ ANTLAŞMALAR

İtilaf devletleri arasında imzalanmıştır.

Savaş sırasında yapmaların nedeni, savaş sonunda birbirlerine düşmek istememeleridir.

Bu gizli antlaşmaları dünyaya duyuran Sovyet Rusya duyurdu.

Saint Jean de Mavrienne-İta., Petrograd Protokolü-Rus., Mc Mahon-İng., Boğazlar-Rus., Londra-İta., Skyes-Picot-İng.

PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 Ocak 1819)

Yenen devletlerle yenilen devletlerarasında yapılacak olan barış görüşmelerinin şartlarının belirlendiği konferanstır. Konferansta daha önce İtalya’ya bırakılan İzmir ve çevresi İngiltere’nin desteği ile İtalya’dan alınıp Yunanistan’a bırakılmıştır. Bunun üzerine İtalya konferansı terk etmiştir. Bu durum itilaf devletleri arasındaki ilk görüş ayrılığıdır(kpss). Konferansta Milletler Cemiyeti kurulmuştur.

Devletler – Ateşkes – Barış – Konferans

Almanya – Rethondes – Versay – Paris barış konf.

Bulgaristan – Selanik – Nöyyi – Paris barış konf.

Avusturya-Macaristan – Villa gusti – M\triyanon, A\sen germen – Paris barış konf.

Osmanlı – Mondros – Sevr – San reno konf.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 Ekim 1918)

Osmanlı adına Rauf Orbay, itilaf devletleri adına Amiral Calthorpe tarafından imzalanmıştır. Anlaşmanın maddeleri;

• İtilaf devletleri güvenliklerini tehdit eden herhangi bir stratejik noktayı karışıklık çıkması durumunda işgal edecek (7.madde).
• Bu madde ile Anadolu işgale açık hale gelmiştir.
• Vilayet-i sitte(Van, Erzurum, Sivas, Bitlis, Elazığ, Diyarbakır)de bir karışıklık çıkarsa buralar işgal edilecek.(24)
• Megalı armenia devleti yeni büyük Ermenistan devl. Kurulması amaçlanmıştır.
• Osmanlı ordusu terhis edilecek, tüm silahlar ve cephaneler itilaf devl. Teslim edilecek.
• Ülke savunmasız bırakılmak istenmiştir.
• Tüm ulaşım ve haberleşme araçları, geçitler, tüneller ve köprüler itilaf devl. Denetimi altına girecek.
• Bu mad.ile Türk milletinin işgaller karşısında örgütlenmesi engellenmeye çalışılmıştır.
• Osmanlı elindeki esirleri serbest bırakacak ancak itilaf devl. Elindeki esirleri serbest bırakmayacak.
• Uluslar arası eşitlik ilkesine ters bir karar alınmıştır.
• Boğazlar itilaf devl. Tarafından işgal edilecek.

Mondros’tan sonra başlayan işgaller; Musul(İng.-ilk işgale uğrayan),Hatay(Fr.-anad. İlk işgale uğr.)

İZMİR’İN İŞGALİ (15 Mayıs 1919)

İlk kurşunu burada Hasan Tahsin(Osman Nevruz Bey) attı. Yunanlılar 2 gün içinde 5 bine yakın Türkü katledince İzmir’in işgali başta (ilk protesto)Havza olmak üzere tüm yurtta protesto edildi.

Bunun üzerine ABD başkanı Wilson, Amiral Bristol’u bölgeye gönderdi. Bristol yaptığı incelemeler sonucunda Türklerin işgaller karşısında haklı olduğunu, yunanlıların Türklere oranla az olduğunu belirten Amiral Bristol Raporunu yayınlamıştır. Bu rapor Türklerin haklılığını belirten ilk uluslar arası belgedir.

NOT: Ayrıca Doğu Anadolu bölgesinde de Türklerin ermeni nüfustan fazla olduğunu belirten GENERAL HARBOURD Raporu yayınlanmıştır.

CEMİYETLER

Yararlı Cemiyetler

İzmir Müd. Huk. Cemiyeti – İzmir ve çevresinde yunan işgalini engellemek amacıyla kuruldu.

Reddi ilhak – İzmir ve çevresinde yunan işgalini engellemek amacıyla kuruldu.

Trabzon Müd. Huk. Cemiyeti – Pontus Rum devl. Kurulm. Engellemek\ Erzurum kong. Topl. Etkili oldu.

Doğu Anad. (Şark Vilayetleri) – Ermeni devl. Kurulm. Engellemek\Erz. kong. topl. Etkili\Lepays(Fr.), Albayrak gazeteleri

Kilikyalılar (adana) – Fr. Ve Ermenileri Adana ve çevresinden çıkarmayı amaçladılar.

Milli Kongre – İşgalleri basın-yayın yoluyla protesto etti. Dr. Esat Işık ilk kez kuva-i milliyeden bahs.

Trakya Paşaeli – Trakya’yı yunan işg. Kurtarmak. Osm. Devl. Yıkıldığı an yeni devl. Kurmayı amaçladılar.

Milli Karakol (mim-mim) – İstanbul’dan Anadolu’ya silah sevkiyatı yaptı.

Anadolu Kadınları – Mustafa Kemal’in isteğiyle Sivas’ta kuruldu.

Vahdet-i Milliye – Tüm cemiyetlerin birleştirilmesi fikrini savundu.

Zararlı Cemiyetler

Azınlıkların kurduğu

Mavri Mira – Megali ideayı gerçkl. Kardos, patrikhane, Rum izcilik ve göç komisine dest. Verdi.

Etnik-i Eterya – Mavri mira ile aynı amaç için kurulmuştur. Mondros’tan önce kuruldu.

Pontus Rum – Trabzon’da Rum devl. Kurmak.

Alıncak ve Taşnak (sütyun) – Doğu Anad. Ermeni devl. Kurmak.

Alyans İsrailiti (maccabi) – Kudüs’de İsrail devl. Kurmak.

Türklerin kurdukları

Wilson ilkeleri – Kuruluşu ABD himayesine girmekte gördü. Halide edip Adıvar

İngiliz muhipleri – Kurtuluşu İngiliz himayesine girmekte gördü. Padişah vahdettin-Damat Ferit

Sulh selameti – Kurtuluşu Osmanlı halifesine bağlı kalmakta gördü.

Teali İslam – Kurtuluşu Osmanlı halifesine bağlı kalmakta gördü.

Kürt teali – Diyarbakır merkeze kendi devl. Kurmayı amaçladılar.

KURTULUŞ SAVASI HAZIRLIK DÖNEMİ

Mustafa Kemal Mondros’un imzalandığı gün(30 Ekim 1918) Adana’da Yıldırım Grup Komutanı iken İstanbul’a geri döndü.(Geldikleri gibi giderler dedi)Daha sonra 9.Ordu müfettişliği görevi ile Samsundaki Türk-Rum çatışmasını önlemek için 19 Mayıs’da samsun’a doğru yola çıktı. Yaptığı incelemeler sonucunda SAMSUN RAPORUNU yayınladı.

Daha sonra güvenlik gerekçesiyle havza’ya geçti. Havza’da yayınladığı genelgede İzmir’in işgalinin her yerde protesto edilmesini, protestolar yapılırken de azınlıklara zarar verilmemesini istedi.(haklıyken haksız durumuna düşmemek için) İlk protesto mitingi (İzmir’ in işgali) Havza’da yapıldı. Daha sonra Mustafa Kemal Amasya’ya geçerek silah arkadaşlarıyla beraber(ismet İnönü hariç) Amasya Genelgesini yayınladılar.(Amacı Milli Mücadeleyi kişiselleştirmekten çıkarmak ve halk desteği alabilmekti)

AMASYA GENELGESİ

• Vatanın bütünlüğü milletin istikbali tehlikededir.
• Milli mücadelenin gerekçelerinden birisi açıklanmıştır.
• İstanbul hükümeti üzerine düşen sorumluluğu yerine getirememektedir.
• Milli mücadelenin bir başka gerekçesi açıklanmıştır.
• Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.
• Milli mücadelenin amacı ve yöntemi açıklanmıştır.
• Milleti savaşa çağırdığı için genelgeye ihtilal havası katmıştır.
• Üstü kapalı da olsa ileride ulus egemenliğine dayalı bir devlete geçileceğinin ilk ipuçları verilmiştir.
• Erzurum’da bir kongre toplanacaktır.
• Sivas’ta ulusal bir kongre toplanacaktır. Bu kongreye her sancaktan halkın sevdiği 3 kişi katılacaktır.
• İstanbul hükümeti görevini yapmamaya devam ederse her türlü tepki ve denetimden uzak milli bir kurul oluşturulacaktır.
• Temsil heyetinin ilk temelleri atılmıştır.

NOT: Milli mücadelenin programı Amasya genelgesi belli olmuştur. Mustafa Kemal bu genelgeden sonra komutanlara ve valiliklere gönderdiği telgrafta ‘ Artık İstanbul Anadolu’ya hakim değil tabi olmak zorundadır.’ Demiştir. (Amasya genelgesinden sonra Erzurum’dan önce söyledi.

Bu genelgeden sonra M.Kemal İstanbul’a geri dönmeyerek hem 9. Ordu müfettişliğinden hem de askerlik mesleğinden istifa etmiştir.

ERZURUM KONGRESİ

Mustafa Kemal 9 kişiden oluşan başlarda sadece Doğu Anadolu’yu temsil eden ve TBMM açılana kadar görevde kalan, Yasama ve Yürütme yetkilerine sahip temsil heyetini kurmuştur.

Bu kongre toplanış amacı bakımından bölgesel, aldığı kararlar açısından ulusaldır. Alınan kararlar;

• Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür bölünemez.
• İlk defa ulusal sınırlardan bahsedilmiştir.
• Manda ve himaye kabul edilemez.
• Tam bağımsızlık hedeflenmiştir, ilk defa manda reddedilmiştir. Dış politikaya yönelik bir karardır.
• Kuvay-i Milliyeyi etkin, Milli İradeyi hâkim kılmak esastır.(ulusal bağımsızlık-ulusal egemenlik)
• İkisinin birlikte gerçekleşeceğini öne sürmüştür.
• Ulusal topraklarımızda gözü olmayan herhangi bir devletten yardım alınabilir.
• Bize en çok desteği Sovyet Rusya verecektir.
• Azınlıklara siyasi ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez.
• Ulusal güçler Padişah ve saltanat makamını düştüğü bu durumdan kurtaracaktır.
• Ulusal egemenliğe ters bir karar olsa da saltanat yanlılarını Milli mücadeleye çekmek istemiştir.
• Ülke genelinde seçimler yapılarak Osmanlı Mebusan Meclisi açılacak ve hükümet bu yolla denetlenecektir.

BALIKESİR – ALAŞEHİR KONGRESİ

Hacım Muhittin Bey tarafından toplanmıştır. Saltanat yanlısıdır. Batı cephesi kurulmuştur. Hatta Yunan’a karşı herhangi bir itilaf devletinden yardım alınabileceği kararı alınmıştır. Mustafa Kemal bu kongreye katılmamıştır.

Not: Mustafa Kemal Afyon Kongresine katılmıştır.

SİVAS KONGRESİ

Toplanış ve aldığı kararlar açısından ULUSAL bir kongredir. 38 delege katılmıştır.

Kongreye katılımın az olmasında;

• Milli Mücadelenin önemini kavrayamayan delegelerin kongreye katılmak istememeleri
• Elazığ Valisi Ali Galip ve Ankara Valisi Muhittin Paşa’nın kongreyi engelleme çabaları

Kongrede tartışılan konular;

• Kongre başkanlığı
• Saltanata ve padişaha bağlılık yemini
• Manda ve himaye

Maddeleri;

• Tüm yararlı cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleşecektir.
• Milli Mücadele tek elden yürütülmek istenmiştir.
• Batı Cephesi Komutanlığına Ali Fuat Cebesoy atanmıştır.
• Temsil Heyeti ilk kez yürütme yetkisini kullanmıştır, yani hükümet gibi çalışmıştır.
• Halkın Milli mücadeleden haberdar olması için gazete çıkarılacaktır.
• İrade-i Milliye gazetesi çıkarılmıştır.
• Manda ve Himaye bir daha gündeme gelmemek üzere reddedilmiştir.
• Kesin olarak reddedilmiştir.

MİLLİ MÜCADELEDE GAZETELER

Yararlı

İrade-i Milliye – Sivas – ilk Gazete

Hâkimiyeti Milliye – Ankara – TBMM’nin gazetesi

Minber – M.Kemal ve A.Fethi Okyar

İleri – M.Kemal’in isimsiz makalelerinin yayınlandığı

Akşam – Yakup Kadri Karaosmanoğlu

Vakit

Sebil üreşad

Albayrak – Doğu Anadolu Müd. Huk. Cem.

Hukuk-u Beşer – Hasan Tahsin

Açık söz – İ.Marşını ilk yayınlayan gazete

İkdam

Zararlı: Tan, Türkçe İstanbul, Aydede, Güleryüz, Ümit, Alemdar, Peyam-ı sabah(en zararlısı)

AMASYA GÖRÜŞMELERİ

Sivas kongresinden sonra görevden alınan Damat Ferit’in yerine gelen Ali Rıza Paşa, Mustafa Kemal ile görüşmesi için bakanı Salih Paşa’yı Amasya’ya gönderdi. Amasya görüşmelerinde alınan kararlar;

• Tüm zararlı cemiyetler kapatılacaktır.
• Yapılacak olan barış görüşmelerine Temsil Heyetinin seçtiği delegeler katılacak.
• Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti yasal bir dernek sayılacak, yani tüm faaliyetlerine resmi izin verilecek.
• Azınlıklara siyasi ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez.
• Osmanlı Mebusan Meclisi İstanbul’un dışında güvenli bir bölgede açılacaktır.

Not: Amasya görüşmeleriyle Temsil Heyeti, İstanbul Hükümeti tarafından resmi olarak tanınmıştır.(kpss)

Alınan kararlardan ilk 4’ünü Ali Rıza Paşa kabul etmedi. 5. Maddeyi Osmanlı Mebusan Meclisi İstanbul’da açılacak şeklinde değiştirildi.

Yapılan seçimleri Müdafa-i Hukuk grubu kazandı. Mustafa Kemal de ERZURUMdan milletvekili seçilmesine rağmen hakkındaki idam kararından dolayı istanbul’a gitmedi. 27 Aralık 1919’da;

• Ulaşım ve haberleşmenin olması
• İşgale uğramamış güvenli bir bölge olması
• Batı cephesine yakın olması
• Dağıtılmamış bir kolordunun bulunması
• Halkın milli mücadele yanlısı olması
• Osmanlı Mebusan Meclisinin çalışmalarını yakından takip etme isteği

Gibi nedenlerden dolayı ANKARA’YA geldi.

Mustafa Kemal İstanbul’a gidecek olan heyetten;

• Kendisini meclis başkanı seçmesini
• Müdafa-i Hukuk grubu adında bir grup kurmalarını istedi.

Ancak istanbul’a giden milletvekilleri Mustafa Kemal’i meclis başkanı seçmedi ve Müdafa-i Hukuk grubu yerine Felah-ı Vatan grubu kurdular.

• Giden bu milletvekilleri daha sonra Misak-ı Milli’yi Osmanlı Mebusan Meclisine kabul ettirdiler.

30 Ekim 1918 (Mondros’un imzalandığı gün) işgale uğramayan tüm Türk toprakları ulusal sınır sayılmıştır. Buna göre kabul edilen Misak-ı Milli kararları şunlardır;

• Ulusal sınır içinde vatan bir bütündür bölünemez.(Erzurum kongresinin ilk konusu)
• Batı Trakya’da bir halk oylaması yapılacak.
• Arap yarımadasında bir halk oylaması yapılacak.
• Evliye-i Selase (Kars, Ardahan, Batum)bir halk oylaması yapılacak. (Buradaki Türk-Müslüman çokluğuna güvenilmiştir.)
• Osmanlının dış borçları Osmanlıdan ayrılan devletlere eşit şekilde paylaştırılırsa üzerimize düşen borç ödenecektir.
• Siyasi, mali ve adli gelişmemizi sınırlandıran her türlü kısıtlamalar ve sınırlandırmalar kaldırılacaktır.(kapitülasyonların kaldırılacağı ifade edilmiştir)
• Boğazlar Marmara denizinin güvenliğini sağladığı takdirde Dünya Ticaret gemilerine açılacaktır.
• Bir devlet içindeki Müslüman Türk’e ne kadar hak verildiyse Türkiye’de o ülkenin vatandaşına aynı hakkı verecektir.

Bu Misak-ı Milli kararları Osmanlı Mebusan meclisinde kabul edildikten sonra itilaf devletleri İstanbul’u resmen işgal etmiştir.

• Misak-ı Milli Osmanlı Mebusan Meclisinde alınan son karardır.(kpss)

Not: Misak-ı Milli’de ulus egemenliği yönünde hiçbir karar alınmamıştır.

• İstanbul’un resmen işgal edilmesi TBMM’nin açılmasını hızlandırmıştır.

1.TBMM DÖNEMİ (1920-23)

Özellikleri;

• Kurucu bir meclistir.(Yeni bir ordu, yeni bir anayasa, yeni bir devlet)
• Demokratik meclistir.(üyelerin seçim yoluyla başa gelmesi)
• Ulusal bir meclistir.(içinde azınlık milletvekili olmaması ve İ.Marşını kabul etmesi)
• Güçler birliği ilkesi ile hareket etmiştir.(olağanüstü bir meclis olduğunu gösterir)
• Yapmış olduğu tek inkılâp SALATANATI KALDIRMASI.
• Meclis hükümet sistemiyle yönetilmiştir.(meclisin içinden seçilen bir kişi meclis başkanı olur, bu kişi ayrıca hükümetin de başkanıdır, yani başbakandır. Bakanlar ise meclisin içinden tek tek oylamayla seçilir.)
• İhtilalci bir meclistir.(halkın ayaklanarak eski bir düzeni yıkmasına ihtilal denir. İhtilal inkılabın ön aşamasıdır.)(saltanata ve itilaf devletleri başkaldırmıştır.)

Çıkardığı önemli kanunlar;

• Ağnam vergisinin artırılması hakkındaki kanun.(ilk kanundur)
• Firariler kanunu
• Başkomutanlık kanunu
• Hıyanet-i vataniye kanunu
• Teşkilat-ı esasiye kanunu
• İstiklal mahkemelerinin kurulması hakkındaki kanun
• Nizab-ı müzakere kanunu(meclis içtüzüğü)
• Meni israfat kanunu(su ve tahıl ürünleri israfı yasaklandı)
• Meni müskirat kanunu(içki-tütün yasağı)(kpss)(Mustafa kemal-İsmet İnönü)

24 NİSAN ÖNERGESİ

• Tbmm’nin üzerinde hiçbir güç yoktur.(padişah ve saltanat iradesi yok sayılmıştır)
• Meclisin içinden seçilen bir kişi meclis başkanı olacak, ayrıca bu meclis başkanı hükümetin de başkanı olacak.
• Geçici olmak kaydıyla bir padişah vekilini atamak veya onu hükümet reisi olarak tanımak doğru değildir.(Meclisin katılacağı ve alacağı kararlarda bağımsız hareket edeceği vurgulanmıştır.)(kpss)
• Bir hükümet kurmak zorunludur.

İLK HÜKÜMET ÜYELERİ

BB + MECLİS BAŞKANI –MUSTAFA KEMAL

MEB – DR.ALİ RIZA NUR

SAĞLIK BAKANI – ADNAN ADIVAR

MALİYE BAKANI – HAKKI BEHİÇ BEY

İÇİŞLERİ BAKANI – CAMİ BAYKUT BEY

DIŞİŞLERİ BAKANI – BEKİR SAMİ BEY

GENELKURMAY BAKANI – İSMET İNÖNÜ

TBMM’YE KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALAR

İSTANBUL HÜKÜMETİ TARAFINDAN DOĞRUDAN ÇIKARILAN AYAKLANMALAR

Nedenleri;

• Tbmm’yi yok etmek.
• Kuvay-i Milliye’nin boğazlara yaklaşması.
• İstanbul Şeyhülislamı Dürrizade Abdullah Efendi’nin fetvası.

Mehmet Anzavur(ilk çıkan isyan), Kuvay-ı İnzibatiye(hilafet ordusu)

Kuvay-i Milliye bastırmıştır.

• Firariler kanunu ile TBMM önlem almıştır.

İSTANBUL HÜKÜMETİ İLE İTİLAF DEVLETLERİNİN ORTAKLAŞA ÇIKARDIKLARI AYAKLANMALAR

Nedenleri;

• Tbmm’yi yok etmek.
• Halkın dini duygularını istismar etmek.
• Anadolu’daki bazı ailelerin Tbmm otoritesine girmek istememeleri.

Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı ayaklanmaları

Kuvay-i Milliye bastırmıştır.

• İstiklal Mahkemelerinin kurulması ile TBMM ayaklanmaların önüne geçmeye çalışmıştır.

ESKİDEN KUVAY-İ MİLLİYECİ OLUPTA SONRADAN AYAKLANANLAR

Nedenleri;

• Tbmm’yi yok etmek
• Düzenli orduya katılmamak

Çerkez Ethem (1.İnönü), Demirci Mehmet Efe

Düzenli ordu bastırmıştır.

• İstiklal Mahkemelerinin kurulması ile TBMM ayaklanmaların önüne geçmeye çalışmıştır.

AZINLIK AYAKLANMALARI

Nedenleri;

• Tbmm’yi yok etmek
• Anadolu içinde devlet kurmak

Ermeni ayaklanması, Rum isyanı(en uzun süren)

Düzenli ordu bastırmıştır.

• Hıyanet-i Vataniye kanunu ile TBMM bu ayaklanmaları önlemeye çalıştı.
• İstiklal mahkemeleri normalde Firariler kanununda uygulamak için kurulmuştur. Sonradan Hıyanet-i Vataniye kanununda da uygulanmıştır.

KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİ

1. DOĞU CEPHESİ

Ermenilerin Kars’ı işgal etmesi üzerine harekete geçen Kazım Karabekir Ermenileri Kars’tan çıkardı ve GÜMRÜ’ye kadar kovaladı. Bunun üzerine Ermenilerle GÜMRÜ BARIŞ ANTLAŞMASI imzalandı. Buna göre;

• Aras nehri ve çıldır gölü aramızda sınır sayılacak
• Ermeniler Sevr’deki isteklerinden vazgeçecek ve Misak-ı Milli’yi tanıyacak

1915 yılında çıkarılan TEHCİR KANUNU ile Anadoludan göç ettirilmiş olan Ermenilerden suça karışmamış olanlar tekrar yurda geri dönecek.

Not: Tbmm’nin uluslar arası alanda yapmış olduğu ilk antlaşmadır.(kpss)

• Bizi tanıyan ilk devlet ERMENİSTANDIR.
• İlk defa TÜRKİYE adı kullanıldı.

Ancak antlaşmadan 2 gün sonra Sovyet Rusya Ermenistan’ı işgal etti ve bu antlaşma iptal edildi. Bu saatten sonra TBMM’nin doğu sınırındaki muhatabı Sovyet Rusya olmuştur. Yine Gürcistan’ın Batum’u işgal etmesi üzerine gürcülerle BATUM ANTLAŞMASI imzalanarak Batum Gürcistan’dan geri alınmıştır. Ancak antlaşmadan 3 gün sonra Sovyet Rusya Gürcistan’ı işgal etmiştir. Batum konusunda artık muhatabımız Sovyet Rusya’dır.

1. GÜNEY CEPHESİ

Mustafa Kemal POZANTI kongresine katılarak buradaki Kuvay-i Milliyecileri örgütledi. Burada başarılarından dolayı Antep’e 1921’de GAZİ, Maraş’a 1973’de Kahraman ve Urfa’ya 1984’de Şanlı unvanı verilmiştir. Bu cephede düzenli ordu savaşmamıştır. Cephede Rıdvan hoca, Mehmet hoca(Sütçü imam), Saip bey, Şahin bey ve Karayılan bu cephenin önemli simaları olmuştur.

Sakarya meydan muharebesinden sonra yapılan Ankara Antlaşması ile cephe kapanmıştır.

1. BATI CEPHESİ

Kuvay-i Milliye’nin kapatılma nedenleri(düzenli ordunun açılma nedenleri);

• Düzensiz ve disiplinsiz olması
• İhtiyaçlarını halktan zorla karşılaması
• TBMM otoritesini tanımaması
• Yunanlıları yurttan atacak kapasitede olmaması
• Halktan malzeme vermeyenleri kendi mahkemelerinde yargılaması
• Düzenli orduya katılmak istememeleri
• Gediz taarruzunda başarısız olmaları(kaldırılmasının en önemli nedeni)

Bunun üzerine Ali Fuat Cebesoy görevinden alınırken yerine İsmet İnönü getirildi. Ali Fuat Cebesoy Moskova Büyükelçiliğine atandı.(açtığımız ilk elçilik)(kpss)

• Türkiye’ye ilk büyük elçilik açan devlet ise Gürcistan’dır.
• Mustafa Kemal’in katıldığı kongreler: Erzurum, Sivas, Afyon, Pozantı.

1.İNÖNÜ SAVAŞI

Nedenleri;

• Yunanlıların İngiltere desteğini kaybetmek istememeleri
• Düzenli ordunun güçlenmesinin engellenmek istenmesi
• Eskişehir ve Ankara’yı alarak Milli Mücadelenin sona erdirilmek istenmesi
• Çerkez Ethem isyanından faydalanılmak istenmesi

Sonuçları;(kpss)

• Düzenli ordunun ilk zaferidir
• Halkın TBMM’ye olan güveni artmıştır
• 1921 anayasası(Teşkilat-ı Esasiye) kabul edilmiştir
• Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalanmıştır
• Afganistan ile dostluk antlaşması imzalanmıştır
• Düzenli orduya katılım sayısı artmıştır
• Londra konferansı düzenlendi
• İsmet İnönü’nün rütbesi Albaylıktan Generalliğe yükseltilmiştir
• İstiklal Marşı kabul edilmiştir

Maarif Nezaretinin düzenlediği bir yarışma sonucunda Mehmet Akif’in yazdığı Rıfat Çağatay’ın bestelediği ve dönemin MEB’i Hamdullah Suphi Tanrıöver tarafından meclisten okundu. İlk defa Açık söz gazetesinde yayınlandı. Mehmet Akif bu marşı Türk Ordusuna ithaf etmiştir.

1921 ANAYASASI

• Kanun-i Esasi’nin çelişmeyen maddeleriyle birlikte uygulanmıştır.
• Kısa ve özdür.
• Tek yumuşak anayasamızdır.
• Çerçeve anayasadır.
• Lak değildir.
• 7 temel ilkesi bulunur.
• 1924’e kadar yürürlükte kalmıştır.

Bu anayasada yapılan ilk değişiklik ‘Devletin rejimi Cumhuriyettir.’ Maddesinin eklenmesidir.

MOSKOVA ANTLAŞMASI

Bizi tanıyan ilk Avrupa ülkesi Sovyet Rusya’dır. Bu antlaşmaya göre Çarlık Rusya ile Osmanlı arasında yapılan tüm antlaşmalar geçersiz sayılacak.

Yorum: Yeni 2 devletin kurulduğu anlaşılmıştır.

Birinin tanımadı bir anlaşmayı diğeri de tanımayacaktır.

Yorum: Dış politikada ortak hareket edilme kararı alınmıştır.

Sovyet Rusya’nın yapacağı yardımlara karşılık Batum Sovyet Rusya idaresinde Gürcistan’a bırakılacaktır.

Yorum: Misak-ı Milli’den ilk defa taviz verildi.

LONDRA KONFERANSI

Sevr Antlaşmasında ufak değişiklikler yaparak Türk tarafına kabul ettirmek için bu konferans toplandı. Konferansa hem Osmanlı hem de TBMM birlikte çağırıldı.(ikilik çıkarmak için)

Osmanlı devleti adına konferansa katılan Tevfik Paşa: ‘Bu milletin gerçek temsilcisi TBMM’dir.’ Diyerek sözü Bekir Sami Bey’e bıraktı. Böylece oyunu bozdu.

TBMM bu konferansa katılarak;

• Misak-ı Milli’yi tüm dünyaya duyurmak
• Türkler barıştan kaçıyor propagandasının önüne geçmek
• İtilaf devletleri tarafından resmen tanınmayı amaçlamıştır
• Bizi konferansa İTALYA davet etmiştir.

Not: itilaf devletleri Londra Konferansı ile TBMM’yi resmen tanıdı.

2.İNÖNÜ SAVAŞI

Nedenleri;

• 1.İnönü savaşı nedenleri ile aynıdır.
• Londra Konferansının sonuçsuz kalması
• İngiltere’nin maddi ve manevi desteğini kaybetmek istememeleri

Not: Mustafa Kemal savaşın ardından İsmet İnönü’ye gönderdiği telgrafta; ‘Siz orada sadece düşmanı değil bu milletin makûs tarihini de yendiniz.’ Diyerek savaşın önemini vurgulamıştır.(kpss)

Not: Kaçan yunan orduları Aslıhanlar Dumlupınar mevkiine kovalamasına rağmen başarılı olamadı. Düzenli ordunun ilk taarruz girişimi başarısız oldu.(kpss)

Savaşın sonuçları;

• Fransa TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundu
• İtalya Anadolu’dan çekilme kararı aldı
• Fransa Zonguldak’tan çekildi
• İngiltere Malta’da bulunan 40 türkü serbest bıraktı

KÜTAHYA – ESKİŞEHİR MUHAREBELERİ

Yunanlılar, İngilizlerin desteğini kaybetmemek, 1.ve2. inönünün özünü almak, Eskişehir ve Ankara’yı alarak Milli Mücadeleyi sona erdirmek için Afyon üzerinden ve Eskişehir üzerinden saldırıya geçti. Eskişehir, Afyon ve Kütahya kaybedildi.

Mustafa Kemal’in ordunun daha fazla yıpranmasını engellemek için orduyu Yukarı Sakarya ırmağının doğusuna çekti.

Savaşın sonuçları;(%1 milyon kpss)

• Yunan ordusu Polatlı’ya kadar gelince Meclis’in Ankara’dan Kayseri’ye taşınması gündeme geldi.
• Mecliste Mustafa Kemal’e muhalefet arttı. Bunun 2 sebebi vardır.
• Savaş devam ederken M.Kemal Maarif(öğretmenlerle) kongresini toplaması(kpss)
• Meclis başkanı olarak orduya geri çekilme emri vermesi
• M.Kemal’e 3 aylığına meclisin Yasam yetkisi de dâhil olmak üzere BAŞKOMUTANLIK yetkisi çıkarıldı. Böylece M.Kemal askerlik mesleğine geri döndü.

Mustafa Kemal bu yetkiyle ordunun ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla vermeyenlerin İstiklal Mahkemelerinde yargılandığı Tekâlif-i Milliye Emirlerini çıkarmıştır. Ancak bu emirler yayınlandıktan 5 gün sonra Sakarya Meydan Muharebesi çıktığı için çok azı Sakarya’da, büyük bir kısmını da Büyük Taarruz’da kullanacağız.

• Tekâlif-i Milliye, M.Kemal çıkarmıştır.
• İtalya Anadolu’dan çekilme kararından vazgeçti.
• Fransa, TBMM’ye sunduğu ateşkes teklifini geri çekti.

SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (Subaylar Savaşı)

Ankara’yı alıp Milli Mücadeleyi sona erdirmek isteyen yunanlıları M.Kemal; ‘Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır.’ Diyerek topyekûn bir mücadeleyle yunanlıları Polatlı’da durdurduk.

Savaşın sonuçları;

• Son savunma savaşımızdır. 350’ye yakın subayımızı bu savaşta kaybettik.
• Mustafa Kemal’e GAZİLİK UNVANI ile MAREŞALLİK RÜTBESİ verildi.(kpss)
• Sovyet Rusya’ya bağlı Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ile Doğu sınırımızı kesinleştiren Kars Antlaşması İmzalandı.(kpss)
• Fransa ile Ankara Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile Güney cephesi kapanırken Suriye’de bulunan CABER KALESİ Kutalmışoğlu Süleyman Şah Türbesi Türk mülkü olacağı kararlaştırılmıştır. Ancak bu antlaşmada Hatay, Fransız mandasındaki Suriye’ye bırakılmıştır.(Misak-ı Milli’den 2. Taviz)
• Ukrayna ile dostluk antlaşması imzalandı.
• İngiltere, TBMM ve Yunanistan’a ateşkes teklifinde bulundu.
• İngiltere politikalarında yalnız kaldı.
• İtalya Anadolu’dan tamamen çekildi.(Anadolu’dan ilk çekilen devlet)

Not: Türklerin 1683 2.Viyana’dan beri geri çekilişi sona erdi.(kpss)

BÜYÜK TAARRUZ ÖNCESİ YAPILAN HAZIRLIKLAR (Rum Sındığı)

• Ankara’da 6 aylığına subay okulu açıldı.
• M.Kemal’e verile Başkomutanlık yetkisi süresiz uzatıldı.
• Tekâlif-i Milliye emirlerinden gelen yardımlar cephanelere ulaştırıldı.
• Karargâh merkezi Polatlı’dan Akşehir ve Afyon’a taşındı.
• Orduya 11 ay boyunca taarruz eğitimi verildi.
• Sovyet Rusya’dan son kez yardım alındı.

Hazırlıkları tamamlayan Türk ordusu Kütahya’da Dumlupınar Meydan Muharebesini Yunan’a karşı kazandı. Yunan kaçmaya başladı. Bunun üzerine M.Kemal ‘Ordular ilk hedefiniz Akdenizdir. İleri!’ emrini verdi. Bunun üzerine Türk ordusu Afyon, Uşak, Kütahya, Bilecik, Bursa, Balıkesir, Manisa, Aydın ve İzmir’i yunanlılardan alarak Batı Anadolu’yu düşmandan temizledi.

Savaşın Sonuçları;

• Milli Mücadelenin Muharebeler dönemi sona erdi. Diplomatik dönemi başladı.
• Yunan Başkomutanı General Trikopis Uşak’ta Fevzi Çakmak tarafından esir edildi. Bunun üzerine TBMM Fevzi Çakmak’a M.Kemal’in isteği doğrultusunda MAREŞALLİK unvanı verildi.
• Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı.
• Yunanlılar Anadolu’ya ve özellikle İzmir’e büyük zarar verdi.

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI

• İsmet İnönü katıldı.(kpss)
• İnönü’nün buradaki başarısı onun Lozan’a gönderilmesini sağladı.

Antlaşma maddeleri;

• Türk-Yunan savaşı sona erecek ve yunanlılar Doğu Trakya’yı boşaltacak.

Doğu Trakya’yı Trakya Yüksek Komiseri sıfatıyla Refet Bele teslim almıştır.

• Boğazlar ve İstanbul barış antlaşması yapıldıktan sonra TBMM’ye bırakılacaktır.

İstanbul’un TBMM hükümetine bırakılması Osman devletini hukuken yok sayıldığını gösterir.

SALTANATIN KALDIRILMASI

Nedenleri;

• Lozan’a hem Osmanlının hem de TBMM’nin birlikte çağırılması
• Ulusal egemenlik önünde bir engel teşkil etmesi
• Lozan görüşmelerine tek taraflı katılma isteği
• Anadolu’da çift idarenin ulusal çıkarlara aykırı olması

Sonuçları;

• Laiklik yolundaki ilk adım atıldı.(Vahdettin halife sıfatıyla kaldı)
• Vahdettin halife sıfatıyla Malta’ya gitti.
• Ulus egemenliği önündeki en büyük engel kalktı
• TBMM Lozan’a tek gitti

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (24 Temmuz 1923)

M.Kemal; İsmet İnönü, Dr. Rıza Nur ve Hasan Saka’yı baş delege olarak atadı. Bu gidecek heyetten kapitülasyonların kaldırılması ve ermeni iddiaları konusunda kesinlikle taviz verilmemesini istedi.

Alınan kararlar;

• Sınırlar;

Doğu sınırı, Kars antlaşmasıyla belirlenmiştir.

Batı sınırı, Yunanistan ile Mudanya, Bulgaristan ile İstanbul antlaşmaları esas alınmıştır.

Güney sınırı, Fransa ile yapılan Ankara antlaşması esas alınmıştır.

Irak(Musul)sınırı, gündeme gelmesine rağmen çözümü sonraya bırakılmıştır. Lozan’da gündeme gelmesine rağmen çözülmeyen tek sorundur.

• Kapitülasyonlar; tamamen kaldırıldı ve Duyun-i Umumiye İdaresinin Türkiye’deki görevi sona erdi.
• Ermeni iddiaları; tamamen reddedildi.
• Patrikhane; tüm ısrarlarımıza rağmen İstanbul’dan dışarı çıkaramadık. 2 taraf arasında görüşülüp karara bağlanan ve kâtipler tarafından yazıya geçirilen ilk kanundur.
• Yabancılar okulu; Türkiye’nin çıkaracağı kanunlara uyulması şartı getirildi.
• İstanbul’un boşaltılması; 45 gün sonra boşaltılmasına karar verildi.
• Ege adaları;

Bozcaada, Gökçeada – Türkiye’ye

Kıbrıs adası – İngiltere’ye

Diğer ege adaları – Yunanistan’a (Türkiye’ye yakın adaların silahsızlandırılması şartıyla)

• Dış borçlar;

Osmanlıdan kalan dış borçlar yüz ölçümü dikkate alınarak Osmanlıdan ayrılan devletlere bölüştürülmüştür. Türkiye borçları FRANK ve LİRA cinsinden ödemek istediğini ilgili devletlere bildirmiştir. Türkiye’nin ödeyeceği borçların taksit-tutar-vadesinin hesaplaması için Duyun-i Umumiye İdaresi görevlendirilmiştir. Türkiye’nin Osmanlı borçlarını ödeme kararı alması Sovyet Rusya’yı rahatsız etmiştir. (kpss)(örnek teşkil edeceği için)

• Nüfus mübadelesi; Batı Trakya Türkleri ile İstanbul Rumları hariç geri kalan Rum ve Türklerin yer değiştirmesine karar verilmiştir.
• Boğazlar; boğazlarda bir komisyonun boğazları yönetmesine devam edilmesi kararı alınmıştır. Bu komisyonun başkanının Türk olması kararlaştırılmıştır.
• Azınlıklar; hepsi Türk vatandaşı sayıldı.
• Savaş tazminatı; karaağaç ve Bosna köyünün Türkiye’ye verilmesi kararlaştırıldı.

Lozan’ın önemi;

• 100 yıllık bir antlaşmadır.
• Günümüzde de devam etmektedir.
• 1.TBMM zamanında görüşmelere başlanmış, 2.TBMM zamanında onaylanmıştır.

Lozan’dan sonra gündeme gelen konular;

• Irak sınırı
• Güney sınırı
• Yabancı okullar
• Boğazlar
• Nüfus mübadelesi
• Dış borçlar

Lozan’da aleyhimize çözümlenenler;

• Güney sınırı (Hatay)
• Doğu sınırı (Batum)
• Adalar
• Patrikhane
• Boğazlar

ATATÜRK İLKELERİ

Cumhuriyetçilik (demokrasi, parti, ulus egemenliği, seçim, seçme seçilme)

• Saltanatın kaldırılması
• Cumhuriyetin ilanı
• Halifeliğin kaldırılması
• Erkan-ı Harbiye(genelkurmay)
• Umumiye Vekâleti(savaş bakanlığı)
• Kadınlara seçme seçilme hakkı
• Partilerin kurulması
• 1924 AY kabul edilmesi

Milliyetçilik (ulusal birlik ve beraberlik, ‘Türk’ kelimesi)

• Halifeliğin kaldırılması
• Resmi dilin Türkçe olması
• Tevhid-i tedrisat kanunu
• Türk alfabesinin kabulü
• TTK, TDK açılması
• Kabotaj kanunu
• Yerli tüccarı koruma kanunu
• Türk parasını koruma kanunu
• TBMM’nin açılması

Laiklik (din ve vicdan özgürlüğü, akılcılık, bilimsellik)

• Saltanatın kaldırılması
• Halifeliğin kaldırılması
• Şeriye ve evkaf vekâletinin kaldırılması
• Devletin dini islamdır ibaresinin çıkarılması.
• MV ve CB yemininin değiştirilmesi
• Medeni kanunun kabulü
• Tevhid-i tedrisat kanunu
• Hayat en hakiki mürşit ilimdir, fendir.
• Kılık kıyafet kanunu
• Medreselerin kapatılması

Halkçılık (insan ve insanlık sevgisi, eşitlik, halkın yararına olan her şey)

• Cumhuriyetin ilanı
• Kadınlara siyasal hakların verilmesi
• Medeni kanunun kabulü
• Tevhid-i tedrisat kanunu
• Millet mekteplerinin kurulması
• Halk evlerinin açılması
• İlköğretimin parasız ve mecburi olması
• Soyadı kanunu
• Aşar vergisinin kaldırılması
• Toprak reformu kanunu
• TBMM’nin açılması
• Teşvik-i sanayi kanunu

İnkılâpçılık (çağdaşlaşma, batılılaşma, ‘yerine’ kelimesi)

• Latin alfabesinin kabul edilmesi
• İstanbul üniv. Açılması
• Siyasal bilimler fakt. Kurulması
• Güzel sanatlar fakt. Açılması
• Kılık kıyafet kanunu
• Miladi takvimin getirilmesi
• Uluslar arası saatin getirilmesi
• Uluslar arası rakamın getirilmesi
• Metrik siteminin getirilmesi
• Saltanatın kaldırılıp cumhuriyetin ilan edilmesi

Devletçilik (iktisat, maliye, işletme, sermaye, kalkınma)

• İzmir iktisat kongresi
• Misak-ı iktisat kararları
• Milli bankaların kurulması
• 1.-2. Beş yıllık kalkınma planlarının hazırlanması
• MTA’nın kurulması
• Adana-Mersin demir yollarının getirilmesi
• Merkez bankasının kurulması

ATATÜRK İLKELERİNİN ÖZELLİKLERİ

1. Atatürk’ün benim eserim dediği ilkesi; CUMHURİYETÇİLİKTİR.
2. Atatürk’ün vazgeçemediğim dediği ilkeler; CUMHURİYETÇİLİK VE LAİKLİK
3. Cumhuriyetçilik ve halkçılık birbiriyle doğru orantılıdır.
4. Atatürk ilkeleri 1924 AY göre 1937’de yapılan değişiklikle girmiştir.(kpss)

• Son halife Abdülmecit Efendidir.
• İnkılâpçılık kökten değişimdir.
• Medeni kanunu İsviçre’den aldık.
• Medeni kanun ile patriklerde değişikliğe neden oldu.
• Kadınlara verilen ilk siyasi hak belediye seçimlerine katılabilme.
• İlk defa TBMM’ye kadınlar 1935’te girmiştir.
• Türk harflerini ilk basan gazete MARDİN GAZETESİ
• M.Kemal’in yeni Türk harflerinin öğretilmesi amacıyla gittiği ilk şehir KAYSERİ
• Türk harflerini öğretmek için Millet Mekteplerini kurdu.
• Kronolojide tarih, Dilden önce açılmıştır.(TTK, TDK)

3 Mart 1924

• Halifeliğin kaldırılması
• Tevhid-i tedrisat kanunu kabul edildi.
• Şeriye(diyanet işleri) ve evkaf(vakıflar genel müd.)vekâletinin kaldırılması

Din-devlet ayrıldı. Diyanet işleri başkanlığını ilk RIFAT BÖREKÇİ yaptı.

• Erkan-ı Harbiye Umumi Vekâleti kaldırıldı.

Genelkurmay ve savaş bakanlığı-ordu devlet ayrıldı

Genelkurmay başkanlığı(ordu)-FEVZİ ÇAKMAK

Milli savunma bakanlığı(devlet)

• TTK 1937’den bu yana çıkardığı, ismini M.Kemal’in verdiği ölmeden önce okuduğu son eser BELLETEN DERGİSİ’dir.(kpss)
• TTK ve TDK’a Atatürk mirasının belli bir bölümünü bırakmıştır.
• Mustafa Kemal ilk şapkayı KASTAMANU’ da taktı.
• Lozan konferansı sırasında İzmir İktisadi Kongresi toplanmıştır.
• Aşar verginsin kaldırılması ilk kez İzmir İktisadi Kongresinde gündeme gelmiştir.

Kabotaj: denizlerde yük ve yolcu taşıma hakkı.(Türklere verildi)

• Sanayi alanındaki en büyük kanun Teşvik-i Sanayi Kanunudur.

Bu kanunun tam olarak hayata geçirilememe sebebi;

1. Halkın elinde yeterli sermaye olmaması
2. Dünya ekonomik buhranı

• T.c. Devletçilik politikasına 1930’ da geçti.
• 1. Beş yıllık kalkınma planı (1930-33) yıllarını kapsar. Ancak 1934 yılında uygulamaya konuldu.
• Kardemir demir-çelik fabrikasının açılması için İngiltere’den yardım alındı.
• 2. Beş yıllık kalkınma planı (1939-44) yıllarını kapsar. 2. Dünya savaşından dolayı hayata geçirilemedi.
• İlk sağlık bakanı – Adnan Adıvar
• Cumhuriyetin ilanından sonra ilk sağlık bakanı – Refik Saydam
• Hilal-i Ahdar – Yeşilay – M.Kemal kurdu.

ÇOK PARTİLİ HAYAT

Chp’nin kurulması

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk cemiyetinin şubelerinin dönüştürülmesi ile kuruldu. Ebedi Şefi M.Kemal, Milli Şefi İsmet İnönü’dür. Ekonomide devletçilik ve çift dereceli seçim sistemini savunmuştur. 1923-1926 yıllarında inkılâp kadrosunu oluşturmak için çift, 1946-2014 tek dereceli seçim söz konusudur.

En uzun süre tek başına iktidarda kalan partidir.(1923-50)

TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI (liberalizm)

Genel Başkanı– Kazım Karabekir

Önemli İsimleri– Adnan Adıvar, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele.

Ekonomide liberalizm ve tek dereceli seçimi savunmuştur.

Şeyh Sait isyanına destek verdiği gerekçesiyle kapatıldı.

Laiklik ilkesini kötüye kullandığı için kapatıldı.

T.c. ilk muhalefet partisidir.

1925 – Şeyh Sait İsyanı

• Cumhuriyet rejimini değiştirmeye yönelik ilk ve son isyandır.
• Şeyh Sait bu isyan sırasında İngiltere’den yardım almıştır.

İngiltere’nin amacı Türkiye ile Musul arasına tampon bir devlet kurdurarak Türkiye’nin Musul’a ulaşmasını engellemeyi amaçladı. Elazığ’da başlayan bu isyan yayılınca dönemi BB Ali Fethi Okyar isyanı bastıramamıştır. Yerine İsmet İnönü hükümeti kurulmuştur. Bölgeye ordu sevk edilerek isyan bastırıldı.

İsyanın sonuçları;

• Olağanüstü hal ilan edildi.
• Tahrir-i Sükûn kabul edildi.
• İsyana destek veren terakkiperver kapatıldı.
• Ankara ve Diyarbakır olmak üzere istiklal mahkemeleri kuruldu.

İZMİR OLAYI

Benim naçiz vücudum elbet toprak olacaktır. Ancak Türkiye cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır. ‘ sözünü söylemiştir. İstiklal mahkemeleri son kez görev yapmıştır.

BOZKURT – LOTUS OLAYI

Midilli yakınlarında Bozkurt adı verilen Türk gemimizin Lotus yakınlarındaki Fransız bir (bozkurt) temsil etmiştir. Türkiye davayı kazanmıştır. Bu olay sonucunca M.Kemal Kabotaj Kanununun çıkışını hızlandırmıştır.

RAZGRAD OLAYI

Bulgarların Bulgaristan’da bulunan Türk mezarlarını tahrip etmesi olayıdır.

VAGON – Lİ OLAYI

İstanbul’da bulunan Fransız demiryolu şirketinde çalışan Hacı Beyin şirkette Türkçe konuştuğu için işten çıkarılması olayıdır.

BURSA OLAYI

Ezanın Arapçadan Türkçeye çevrilmesiyle başlayan olaydır. Bu olay üzerine M.Kemal ‘ Bu bir dil meselesidir din meselesi değil.’ Demiştir. İlk Türkçe ezan denemesi Yerebatan sarnıcında Hafız Yaşar tarafından, ama hoparlörden ilk verilişi Fatih Camii’dir.

SERBEST CUMHURİYET FIRKASININ KURULMASI

M.Kemal’in isteği ile Ali Fethi Okyar tarafından çok partili hayata geçmek, hükümetin denetlenmesini sağlamak ve 1929 Dünya ekonomik krizine çareler üretmek için kuruldu. Kuruluşunda Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Hanım da bulunmaktadır.

Parti ekonomide Liberalizmi, tek dereceli seçim sistemini ve kadınlara siyasi hak verilmesini talep etmiştir. Ancak partilerin içine gericiler girmesi yüzünden partiyi Ali Fethi Okyar kendisi feshetmiştir. Bu olaydan kısa bir süre sonra da menemen isyanı çıkmıştır.

• Şeyh Sait isyanı-TCF kapandı.
• SCF-Menemen olayı.

MENEMEN OLAYI

Derviş Mehmet ve adamlarının ‘Şeriat isteriz’ sloganlarıyla önce 2 bekçiyi sonra ise olaya müdahale etmek isteyen Asteğmen Kubilay’ı şehit etmesi olayıdır. Bu olay sonunda derviş Mehmet ve adamları Divan-ı Harp’de yargılanmıştır.

Bu olaydan sonra Atatürk zamanında bir daha çok partili hayata geçiş çalışması yapılmayacaktır.

DERSİM OLAYI

1936’da Pir Seyit Rıza’nın İngiltere destekli hükümete başkaldırmasıdır. Bunun üzerine Abdullah Bozdoğan önderliğinde Sabiha Gökçen tarafında hava harekâtı düzenlenmiştir. Bunun üzerine İsmet İnönü istifa ederken yerine Celal Bayar gelmiştir. Yapılan operasyonun adı TUNÇELİ’dir.

ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI

1923-32 arası;

• Musul meselesi

Lozan’da çözülemeyen bu konu 1924’te İngiltere ile yapılan HALİÇ KONFERANSINDA da çözülemedi. Konu Milletler Cemiyetine götürüldü. Cemiyet Musul’u İngiliz mandasındaki Irak’a bıraktı. Bunun üzerine Türkiye savaş hazırlıklarına başladı. Ancak Şeyh Sait isyanından dolayı Musul üzerindeki etkinliğimizi yitirdik. Bunun üzerine İngiltere ile 1926’da Ankara Antlaşması imzaladık. Antlaşmaya göre;

• Musul İngiliz yönetimindeki ırak’a bırakılacak.
• Mısır petrollerinin %10’u 25 süreyle Türkiye’ye bırakacaktır.
• Misak-ı Milliye uygun çözümlenmedi
• Yabancı okullar

1924 Tevhid-i Tedrisat kanununa uymayan okullar kapatıldı. Bunun üzerine konuyu uluslar arası platforma taşımak istedi. Fransa’ya karşı bir direniş göstererek bu konunun uluslar arası bir platformda görüşülmesi talebini reddettik. Bu olay Türkiye’nin ilk dış politika zaferidir.

• Dış borçlar

1929 Dünya ekonomik krizi sonrası Türkiye Hoover Moratoryumu yararlanarak Fransa ile tekrar masaya oturulmuştur. Borçların lira üzerinden ödenmesine karar verilmiştir. Bu borç 1954 yılında sona ermiştir.

• Nüfus mübadelesi

Yunanistan’ın İstanbul’da daha fazla Rum bırakma isteği yüzünden bu sorun ortaya çıktı. Konu Milletler cemiyetine götürüldü. Cemiyet sorunu çözemeyince Yunan Başbakanı Eleftinos Türkiye’ye gelerek bu sorunu çözdü. Lozan’daki karar aynen kabul edildi.(İadeyi ziyaret için İsmet İnönü Yunanistan’a gitti)

• Adana – Mersin demiryollarının millileştirilmesi sorunu

Fransa’nın elindeki bu demiryolları satın alınmıştır.

1932-39 Arası (kpss)

• Milletler Cemiyetine Giriş

İspanya’nın davetlisi olarak cemiyete katıldık. Milletler cemiyeti kendi kuruluş felsefesinden vazgeçerek ilk defa bir ülkeyi davet etmiştir.

• 1934 Balkan Antantı

1933 senesinde Türkiye, Yunanistan ile SAMİMİ ATNL. İmzalandı. 1934’de ise Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya arasında Balkan Antantı kuruldu. Türkiye bu antanta girmekle batı sınırlarını güvence altına almıştır. Arnavutluk İtalya’nın etkisinde, Bulgaristan ise ege denizine girme isteği üzerinden bu antanta katılmamıştır. Bu antanta katılmamız boğazların bize geri verilmesinde etkili olmuştur.(kpss)

• Montrö Boğazlar Sözleşmesi

1936’da Almanya Fransa’ya ait Ren, İtalya ise Habeşistan’ı işgal edince boğazlarda komisyonda olan devletler boğazdaki askerlerini geri çektiler. Bunun üzerine Türkiye boğazlardaki güvenliği sağlamak amacıyla bir konferans toplanmasını talep etti. Bunun üzerine İsviçre’nin Montrö kentinde imzalanan sözleşme ile boğazların her iki yakasında Türk askerlerinin bulunması ve komisyonun kaldırılması karar alındı. Bu karar alınırken SSCB ve balkan antantı üyeleri destek vermiştir.

• 1936 Akdeniz Paktı

İtalya’nın etkisiyle kuruldu. Türkiye de üyedir

• 1937 Sadabad Paktı

Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında kuruldu. Türkiye bu pakta girerek doğu sınırlarını güvence altına aldı. Suriye ise Irak ile yaşadığı sınır problemleri ve Türkiye ile yaşadığı HATAY meselesi yüzünden bu pakta girmemiştir.

• Hatay’ın Anavatana Katılması

1936’da Fransa Suriye’den askerleri çekti ve Hatay’ı da Suriye’ye bıraktı. Kararı kabul etmeyen Türkiye konuyu Milletler cemiyetine götürdü. Cemiyet ‘SANDLER’ adında bir araştırmacıyı bölgede araştırma yapması için Hatay’a gönderdi. Sandler yaptığı incelemeler sonucunda Hatay’daki Türk nüfusunun Arap ve Kürt nüfusundan fazla olduğunu belirten Sandler Raporu yayınlandı. Durumu kabul etmeyen Fransa 1938’de Hatay bağımsız Cumhuriyeti kuruldu.

Bu cumhuriyetin ilk ve son cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen, Başbakanı ise Abdurrahman Melek’tir. 1939’da İsmet İnönü döneminde Hatay meclisinin aldığı kararla Hatay anavatan’a katılmıştır.

M.Kemal Hatay meselesinde Adana’da yaptığı bir konuşmada ‘40 yıllık Türk yurdu düşman eline esir bırakılamaz’ demiştir.

CUMHURİYET DÖNEMİ KÜLTÜR VE MEDENİYET

• Devlet Yönetimi

M.Kemal genelge ve kongrelerde;

• Demokratik temsil
• Demokratik meşruiyet
• Hukuki kurallara saygılı olmaya özen gösterdi.

M.Kemal’e göre vatandaş;(24 AY)

• Çağa uygun davranışlar gösteren
• Kalkınma yolunda birlikte ilerleyen
• Hür bakış açısına sahip olan.
• Mimari

Mimar Kemaleddin – Gazi Ün. Rektörlüğü

Vedat Tek – 1.TBMM Binası – Ankara Palas

Ali Talat Bey – Beşiktaş ve kuzguncuk iskelelerini tasarladı

Prof. Dr. Emin Onat ve Doç. Dr. Orhan Ada – Anıtkabir

• Müzik

Darülelhan – Konservatuar

Darülbedayi – İstanbul Şehir Tiyatroları (Muhsin Ertuğrul)

Musiki Muallim Mektebi – Paul Hunderint’in yazdığı rapor doğrultusunda açıldı.

• Türk Beşleri

Cemal Reşit Rey – 10.Yıl marşı bestecisi(klasik batı müziği)

Ulus Cemal Erkin

Hasan Ferit Alnar

Adnan Saygun(operayı açtı)

Necil Kazım Akses

• Öğrenci andı – Dr. Reşit Galip
• Heykelcilik

İlk Atatürk heykeli İstanbul’da açıldı

Heinrich Krippel (ulus zafer anıtı\samsun Atatürk anıtı)

Pietro Cerronico (taksim cumhuriyet anıtı)

• Sosyal Hayat

İlk nüfus sayımı 1927 yılında yapıldı(13 milyon)

Mustafa Kemal nüfusu artırmak için;

• Göçmenlere vize muafiyeti getirdi.
• Doğumu engelleyecek araç ve ilaçları yasakladı.
• Çok çocuklu ailelere hazineden tarla yardımı yapıldı.
• 6 çocuğu olanlara vergi muafiyeti getirildi.
• Belediye Başkanı – Sadriye Hanım
• Muhtar – Gül Esin
• Köylü Mebus Kadını – Satı Kadın
• Savaş Pilotu – Sabiha Gökçen
• Mühendis – Sabiha Rıfat
• İnşaat Mühendisi – Sabiha Güreyman
• Kadın doğum Uzmanı – Pakize İzzet Tarzi
• Milli Sporcu – Leyla Asım Turgut
• Rallici – Azize Hanım
• Öğretmen – Refet Angan
• Tiyatrocu – Afife Jale
• Savaş Fotoğrafçısı – Semiha Es
• Vali – Lale Aytaman
• Bakan – Türkan Akyol
• Başbakan – Tansu Çiller
• Büyükelçi – Filiz Dinçmen
• Operatör Doktor – Rahime Batu
• Dünya Güzeli – Keriman Halis Ece
• Avukat – Süreyya Ağaoğlu
• Hâkim – Suat Bey
• Eğitim
• 1921 Maarif Kongresi
• 1924 Tevhid-i Tedrisat kanunu çıkarıldı
• 1925 Medreseler kapatıldı
• 1925 Ankara Hukuk Mektebi açıldı
• 1926 Maarif Teşkilatı hakkındaki kanun çıkarıldı
• 1928 Millet Mektepleri açıldı
• 1931 Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti
• 1932 Türk Dil Kurumu Kuruldu
• 1932 Halk evleri açıldı
• 1933 Üniversite Reformu açıldı(albert malche yazdığı rapor doğrultusunda)
• Resim
• İbrahim Çallı – Zeybekler tablosu
• Namık İsmail
• Ruhi Aral, Cemal Tollu, Ali Çelebi (Yaralı asker)
• Edebiyat
  • Halide Edip Adıvar – Ateşten gömlek(milli mücadele üzerine yazılan ilk roman)
  • Halide Edip Adıvar – Türk’ün ateşle imtihanı (orduda geçirdiği yıllar)
  • Kazım Karabekir – İstiklal harbimiz
  • Kazım Karabekir – Şarkılı ibret (müzikal olan bu oyunu şehit çocuklarına oynattı)
  • Ali Fuat Cebesoy – Sınıf arkadaşım Atatürk
  • Ali Fuat Cebesoy – Milli Mücadele hatıraları
  • Falih Rıfkı Atay – Çankaya
  • Yakup Kadri Karaosmanoğlu – Yaban
  • Yakup Kadri Karaosmanoğlu – Ankara
  • Kemal Arıburnu –Atatürk’ten anılar
• Atatürk’ün Yazdığı Eserler
• Geometri, Vatandaş için medeni bilgiler,
• Cumalı ordugâhı
• Zabit ve Kumandan ile Hasbıhal,
• Nutuk
• Nutuk; Chp 2. Kongresinde okundu
• 19 Mayıs’ta Samsun’a çıktım ile başlar
• Gençliğe hitabe ile sona erer
• Geliri THK bırakılır
• 1919-27 yılları arasını anlatır
• Arap harfleriyle basıldı(1928’de Latin)
• Atatürk Döneminde İlkler

Fikir hayatını; Namık Kemal, Tevfik Fikret, Ziya Gökalp, J.J.Rousseau, Mehmet Emin Yurdakul belirlemiştir.

Atatürk sırasıyla; Selanik, Manastır, İstanbul, Sofya şehirlerine gitmiştir.

Tarih sahnesine ilk çıkışı; 31 Mart olayı (hareket ordusunun başında Kurmay Yüzbaşıyken)

Sömürgeciliğe karşı ilk savaşı; Trablusgarp

1.Dünya savaşı sırasında; Çanakkale, Kafkasya, Suriye cephelerinde savaştı.

İlk görev yeri; Şam (5. Kolordu)burada kurduğu ilk cemiyet VATAN VE HÜRRİYET

TBMM M.Kemal’i; 1923,27,31,35 yıllarında toplamda 4 kez CB seçti

CB döneminde hiç Hayat’a gitmemiştir.

Nobel barış ödülüne aday gösterilen ilk Türk’tür(1934-yunan)

Atatürk’ün manevi evlatları; Rukiye, Zeynep, Zehra, Abdurrahman Tunçak, Sabiha Gökçen,Afet İnan, Ülkü Adatepe, Sığıtmaç Mustafa

Atatürk’ün yaveri; Salih Bozok

Atatürk’ün telgrafçısı; Manastırlı Hamdi Bey(ismi nutukta da geçer ve İstanbul işgalini ilk haber veren)

Atatürk mirasının bir kısmını İş Bankasına, TTK, TDK, İsmet İnönü’nün çocuklarının öğrenimi için ayırdı.

Doğumunun 100. Yılı UNESCO tarafından ATATÜRK YILI ilan edildi.(kpss)

Atatürk’ün öldüğü gün; BB-Celal Bayar, TBMM Başkanı-M.Abdül Halik Renda idi.(kpss)

Atatürk döneminde en çok hükümet kuran; İsmet İnönü

En uzun Meclis Başkanlığında kalan; Kazım Özalp(1924-37)

Atatürk’ün hastalığına ilk teşhis koyan; Yalova’da Nihat Reşat Belger, kesin tanıyı Dr. Ömer İrdelp koymuştur.

Atatürk’ün naaşı 1953’e kadar Etnografya Müzesi’nde sergilenmiştir.

Atatürk’ün en son okuduğu dergi; BELLETEN

XX. YÜZYILDA DÜNYA

MONREO DOKTRİNİ

• ABD’nin yalnızlık politikasıdır.
• 1823-1917 yılları arasında uygulanmıştır.
• ABD, bu politika il Avrupalı devletlerin Amerika kıtasına karışmasına karşı çıkarak Avrupa politikası ile ilgilenmeme kararı almıştır.

NOT: 1.dünya savaşı sırasında Wilson ilkelerini yayınlayarak monreo doktrinin uygulamayı askıya alan ABD, Avrupalı devletlerin Wilson prensiplerine uymama sebebi il 1922-45 yılları arasında monreo doktr.uygulamaya yeniden başlamıştır.

SSCB’NİN KURULUŞU-BOLŞEVİK İHTİLALİ

• Mart 1917’de Petersburg’da kadın işçilerin greviyle Bolşevik ihtilali başlamıştır.
• Barış, toprak ve ekmek sloganıyla halkı kendi yanına çeken Bolşevikler Duma’da çoğunluğu ele geçirerek geçici bir hükümet kurmuşlardır.
• Rus çarının (1.Nikolay )tahttan inmesiyle yönetimi ele geçirmişlerdir.
• Yeni yönetim NEP adı verilen yeni ekonomi politikası uygulamıştır.
• 1923 yılında SSCB kurulmuştur.
• SSCB’de 1928 yılında sanayiyi geliştirmek için 1.Beş yıllık kalkınma planı hazırlanmıştır.
• Tarım kolektifleştirme politikası uygulanmıştır.

SSCB’NİN ORTA ASYAYI SOVYETLEŞTİRME POLİTİKASI

• SSCB, orta asyada yaşayan Türkler üzerinde kültürel, ekonomik, siyasi ve dini açıdan baskı kurmuştur.
• Yusuf Akçuralı ve Gaspıralı İsmail, SSCB’ye karşı mücadele etmiş olsalar da başarılı olamamışlardır.

BASMACI HAREKATI(SORU TARZI)

• SSCB’nin Sovyetleştirme politikasına karşı başlamıştır.
• Amacı Türkistan’ı Rus işgalinden kurtarmaktır.
• Hareketin önderliğini Zeki Velidi Togan yapmıştır.
• Enver Paşa’nın basmacı hareketine katılması harekata hız kazandırmıştır.
• SSCB ile yapılan Türkmençay Savaşında Enver paşa şehit olmuştur. Enver Paşanın şehit olmasından sonra harekat başarısızlığa uğramıştır.

ORTA DOĞU’DA MANDA YÖNETİMLERİNİN KURULMASI

• 1.Dünya Savaşından sonra İngiltere, Fransa ve İtalya Ortadoğu’da mandater yönetimler oluşturmuşlardır.

NOT: İngiltere Dışişleri Bakanı Althur Balfour’ un girişimiyle başlatılan ve Filistin’ de bir İsrail-Yahudi devletinin kurulmasıyla sonuçlanan girişim BALFOUR DEKLARASYONU’dur(1917).

UZAKDOĞU’DA YENİ BİR GÜÇ JAPONYA(SORU TARZI)

• Japonya’nın 1867-1912 yılları arasında yaşadığı aydınlanma dönemine MEİJİ RESTORASYONU dönemi denir.
• Bu dönemi imparator Mutsihito Meiji başlatmıştır.
• Bu dönemde doğu’nun ahlakı batının teknolojisi felsefesi ile hareket eden Japonlar batılı tarzda ve oldukça başarılı yenilikler yapmışlardır.
• Bu dönemde yapılan başlıca yenilikler;
• Şogunluk(derebeylik) yıkıldı.
• Yeni bir Japon Anayasası yapıldı.
• Japon donanması geliştirildi.
• Kılık-kıyafet değiştirildi.
• Takvim değiştirildi.
• Yurtdışına öğrenci gönderildi.
• Yeni bir bankacılık sistemi kuruldu.
• NOT: Meiji Restorasyonu döneminde japonya’da alfabe değişikliği yapılmadığına dikkat etmemiz gerekir.
• Bu yenilikler sayesinde dışa açılan ve güçlenen Japonya 1894-95 Savaşında Çin’i, 1905 rus-japon savaşında Rusya’yı yenmiştir.

NOT: güçlenen Japonyanın saldırgan politikalara yönelmesi2.Dünya Savaşına yol açan gelişmelerden biridir.

1929 DÜNYA EKONOMİK KRİZİ

• Kara Perşembe olarak bilinir.
• Abd’de başlamıştır.
• Krizin çıkmasının temel sebebi dünyada silah üretiminin devam etmesi ancak silşah satışının durması sonucunda Abd ekonomisinin zayıflaması.
• Kriz New York borsasının çökmesiyle başlamıştır.
• Krizden sonra Abd Başkanı olan Roosvelt New Deal adı verilen ekonomi politikası uygulamıştır.
• Krizden en fazla etkilenen sektör inşaat sektörü.
• KARA PERŞEMBE’NİN ÜLKEMİZE ETKİLERİ;
• Devletçi ekonomiye geçildi.
• Koruyucu gümrük politikaları ve Kiriling sistemi uygulanmaya başlandı.
• Yerli malı kullanım özendirildi.
• Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti Kazım Özalp tarafından kurulmuştur.
• Merkez Bankası kuruldu.
• Türk parasını koruma kanunu çıkarıldı.

TÜYO: kara Perşembe’nin etkileriyle ilgili soruları çözerken seçenekte yer alan ifade Türk ekonomisini koruma ve güçlendirme ile ilgili midir sorusuna cevap aramamız gerekir.

DÜNYA BARIŞINI SAĞLAMA ÇABALARI

Milletler Cemiyeti’nin kurulması(barışı korumak için ilk girişimdir)

Locarno Antlaşması(1925)- Dawes Planı ile borçları yapılandırılan Almanya’nın Avrupalı devletlerle ilişkilerinin geliştirmesi sonucunda imzalanmıştır.

– Amacı silahsızlanmayı sağlayarakbarışı korumaktır.

– Almanya, İtalya, İngiltere, Fransa,Belçika, Polonya ve Çekoslovakya arasında imzalanmıştır.

Briand- Kellog Paktı(1928) Savunmaya dayanmayan savaşı kanun dışı saymıştır.

– ABD, Fransa, Japonya, Almanya,İtalya, İngiltere, Belçika, Polonya ve Çekoslovakya, SSCB ve TÜRKİYE pakta katılmıştır.

Litvinof Protokolü

Balkan Antantı

Küçük Antant

Akdeniz Paktı

Nyon Konferansı

NOT:Arkadaşlar yukardaki gelişmelerin hepsinin ortak amacının dünya barışını sağlayarak yeni bir dünya savaşının çıkmasını önlemek olduğuna dikkat edelim

TÜYO:Ülkemiz, Küçük Antant ve Locarno Antlaşması’na taraf olmamıştır.

TOTALİTER REJİMLERİN KURULUŞU

İtalya’da Faşizm

– I. Dünya Savaşı sonucunda istediklerini elde edemeyen İtalya’da faşist yönetim kurulmuştur.

– Mussolini liderliğindeki Faşist Parti Kara Gömlekliler eylemi ile iktidara gelmiştir.

– Mussolini Scala Nutkunda ‘’Sürekli barış ne mümkün ne faydalıdır’’ demiştir.

– İtalya’nın, II. Dünya Savaşı’na neden olacak politikasının adı Bizim Deniz’dir.

Almanya’da Nazizm

– I. Dünya Savaşı’ndan sonra Versay Antlaşması’nın ağır koşulları ve Kara Perşembe Almanya’da Hiper Enflasyona yol açmıştır.

• • Almanya’da milliyetçilik güçlenmiştir.
  • Almanya’da yaşanan kriz Hitler’in Kahverengi Gömleklilerin hareketiyleiktidara gelmesine ortam hazırlamıştır.(NAZİPARTİSİ)
• – Hitler, Gestapo denilen Alman Gizli Servisini kurmuştur.
• – Almanya’nın II. Dünya Savaşı’na neden olacak politikasının adı Hayat Sahasıdır.
• NOT:Ulusal Almanya’nın ilk anayasası Weimar Anayasası’dır.
• TÜYO:Arkadaşlar;Kara Gömlekliler, Bizim Deniz İtalya ile; Kahverengi Gömlekliler,Hayat Sahası Almanya ile ilgilidir.

İSPANYA İÇ SAVAŞLARI

– Franco, İspanya iç savaşısonrasında faşist yönetim kurmuştur.

– Franco diktatörlüğü sanatta sürrealizm akımı ile eleştirilmiştir.

İKİ SAVAŞ ARASI DÖNEMDE YAŞANAN SOSYAL VE KÜLTÜREL GELİŞMELER

Mimaride Bauhaus akımı ortaya çıktı.

Resimde Picasso ve Salvador Dali’nin öncülüğünde Sürrealizm(Gerçeküstücülük) akımı ortaya çıktı.

Nükleer enerji çalışmaları hızlandı

II. DÜNYA SAVAŞI VE SONUÇLARI

SAVAŞ ÖNCESİNDE YAŞANAN BUHRANLAR VE BARIŞ ORTAMININ BOZULMASI

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra imparatorlukların yıkılması,

Avrupa’da güçler dengesinin değişmesi,

Dünya barışını sağlama çabalarının sonuçsuz kalması,

1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin etkileri,

Japonya’nın izlediği yayılmacı siyaset,

İtalya’nın izlediği yayılmacı siyaset

Almanya’nın izlediği yayılmacı siyaset,

JAPONYA

Ortak Refah Alanı(Asya Asyalılarındır) politikası ile yayılmacı bir siyaset izledi.

1931’de Mançurya’yı işgal etti

1933’te Milletler Cemiyeti Üyeliğinden ayrıldı

1933’te Washington Deniz Silahlanması Antlaşması’ndan çekildi

1938’de Doğu ve Orta çin topraklarını işgal etti

İTALYA

1922’de Mussolini iktidara geldi

1924’den itibaren Bizim Deniz(Mare Nostrum) politikası ile yayılmacı bir siyaset izlemeye başladı

1924’den itibaren Balkanlar’daişgal hareketlerine başladı. Yugoslavya (Fiume) şehri ve Yunanistan(Korfu Adası’nı) işgal etti.

Arnavutluk’u nüfuzu altına aldı.1936’da Habeşistan’ı işgal etti.

ALMANYA

1933’te Milletler cemiyeti üyeliğinden ayrıldı.

1934 Hitler (Nazi Partisi)iktidara geldi.

Hitler, alman dış politikasında; Versay Antlaşmasının sınırlamalarından kurtulmak,Almanları devlet altında toplamak(Bir millet tek devlet),Almanya’nın Avrupa’da yayılması (Hayat Sahası) esaslarını temel aldı.

Saar Bölgesinin yönetimini ele aldı.

1936’da Ren bölgesine asker çıkardı. Çekoslovakya üzerine saldırı düzenledi. T

1938 Münih Konferansı ile Südet bölgesinbi ele geçirdi.emel

İngiltere, yeni bir dünya savaşına doğru giden bu dönemde Yatıştırma Politikasını takip etti.

II. DÜNYA SAVAŞI’NDA BLOKLAŞMALAR

MİHVER DEVLETLER

Almanya, İtalya, Japonya.

1936 yılında Almanya ve Japonya Anti Komintern Paktı’nı oluşturdu. Böylece Berlin – TokyoMihveri oluşturulmuş oldu.

1937 yılında Berlin – Roma – Tokyo Mihveri oluşturuldu.

1939 yılında kurulan Çelik Pakt ile Almanya ve İtalya arasındaki ittifak güçlenmiştir.

Macaristan, Bulgaristan, Romanya ve Hırvatistan daha sonradan Mihver Devletler içinde yer almıştır.

MÜTTEFİK DEVLETLER

İngiltere, Fransa, ABD, SSCB ayrıca Polonya, Avusturya, Norveç, Hollanda, Yunanistan, Çin, Türkiye

SAVAŞ YILLARI

1939

Almanya, Çekoslovakya’yı işgal etti.

Almanya Memel bölgesini Litvanya’dan aldı.

İtalya, Arnavutluk’u işgal etti.

Almanya ile SSCB arasında Saldırmazlık Paktı yapıldı.

Almanya ve SSCB Polonya’yı paylaştı

1 Eylül 1939’da Almanya’nın Polonya’yı işgal etmesiyle II. Dünya Savaşı resmen başladı.

İngiltere ve Fransa 3 Eylül’de Almanya’ya savaş ilan etti.

SSCB, Letonya ve Estonya’yı işgal etti.

1940

Almanya; Hollanda, Belçika, Lüksemburg, Danimarka ve Norveç’i işgal etti.

Almanya, Maginot Hattı’nı aşarak Fransa’ya girdi ve Paris’i işgal etti.

MAGİNOT HATTI: Dünyanın en güçlü savunma hatlarından biri olan bu hat Fransa tarafından inşa edilmiştir. Birbirinden bir top atımı mesafedeki 50 savunma kulesi ve yer altı sığınaklarından oluşmaktadır. Bu savunma hattı Alman ordularına 6 ay dayanabilmiştir.

Kartal Hücumu adı verilen askeri harekâtlarla İngiltere’ye karşı hava saldırıları düzenleyen Almanya ağır kayıplar vermiştir.

Almanya, Yunanistan üzerine Marita Harekatı’nı; Girit Adası üzerine Merkür Harekatı’nı düzenlemiştir.

NOT:Merkür Harekatı, dünya tarihindeki en büyük hava indirme operasyonudur.

Almanya, 1941 yılında SSCB’ye karşı Barbarossa Harekatı’nı başlatarak II. Dünya Savaşı’nın Doğu Cephesi’ni açmıştır.

Hitler, bu harekâtla SSCB’yi Doğu Avrupa’dan çıkarmak ve Balkanlar’da güçlenmek istemiştir.

YATIŞTIRMA POLİTİKASI

İngiltere başbakanı Chamberlian ile özdeşleşen, Hitler’in ilgi alanının doğuda olduğuna ve SSCB’nin İngiltere ile işbirliği yapacağı görüşlerine dayanan politikadır.

Ancak Almanya iklim şartlarının da etkisi ile burada istediği başarıyı sağlayamamıştır.

TÜYO:SmolenskTaaruzu, Tayfun Harekatı gibi evreleri olan Barbarossa Harekatının önemi II. Dünya Savaşı’nın doğu cephesini açmasıdır.

NOT:Alman saldırıları nedeniyle SSCB ile İngiltere arasında Ortak Hareket Antlaşması yapılmıştır.

1942 yılında Almanya ile SSCB arasında yapılan Stalingrad Savaşı savaşın seyrini değiştirmiştir.

Hitler, Moskova’yı ele geçirmeyi amaçladığı bu savaşta yenilmiştir.

TÜYO:Kış Fırtınası, Uranüs ve Satürn Operasyonları Stalingrad Savaşı ile ilgilidir.

ABD ve İngiltere, Normandiya Çıkartması ile Almanya’yı Fransa’dan çıkartmışlardır.

TÜYO:Normandiya Çıkartması tarihin gelmiş geçmiş en büyük çıkartmasıdır. D-DAY, NEPTÜN OPERASYONU, OVERLOD HAREKATI gibi isimlerle de bilinir.

SSCB’nin Polonya ve Baltık ülkelerini ele geçirmesi üzerine Almanya barış masasına oturmaya mecbur kalmıştır.(1945)

KUZEY AFRİKA’DA SAVAŞ

İtalya öncülüğünde, İngiltere’yi Mısır’dan çıkarmak için açılmıştır.

Kuzey Afrika’daki savaşlar İtalya’nın başarısızlığı ile sonuçlanmıştır.

Müttefiklerin Kuzey Afrika’yı ele geçirerek, Sicilya’yı işgal etmeleri üzerine Mussolini iktidardan düşmüş. Yeni kurulan Mareşal Badoglio hükümeti savaştan ayrılmıştır(1943)

NOT:Süveyş Harekatı, El-Alameyn Savaşları Kuzey Afrika cephesi ile ilgilidir.

ABD’NİN SAVAŞA GİRMESİ:

Alman yanlısı Vichy Hükümeti ile anlaşarak Hindiçin’e asker çıkaran Japonya’nın PearlHarbor(İnci Körfezi)’daki ABD üslerine saldırması üzerine ABD savaşa girmiştir.

NOT:ABD, 1941 yılında çıkardığı Ödünç Verme ve Kiralama yasası ile müttefiklere yardım etmiştir. Yine bu süreç içinde ABD ve İngiltere Atlantik Bildirisi’ni yayınlamışlardır.

NOT:ABD’den aldığı yardımlarla Almanya’yı geriletmeyi başaran SSCB, İran işgal etmiştir. Bu olayın sonucunda Şah Rıza tahtan indirilmiş yerine oğlu Muhammed Rıza Pehlevi başa geçmiştir.

PASİFİK OKYANUSU’NDA SAVAŞ:

Japonya’nın ABD’ye saldırmasıyla başlayan savaşlar 1942 yılına kadar sürmüştür.

Savaşların ilk yıllarında başarılar kazanan Japonya, Midway ve Leyte Savaşları’nda yenilmiştir.

ABD’nin Hiroşima ve Nagazaki’ye attığı atom bombaları Japonya’yı barış yapmaya mecbur bırakmıştır(1945)

Japonya’nın teslim olması ile II. Dünya Savaşı sona ermiştir.

10 Şubat 1947’de Paris Antlaşmasıyla savaş resmen bitmiştir.

NOT:Japonya’ya, EnolaGay adındaki savaş uçağından atılan atom bombaları Fat Boy ve Little Boy isimlerini taşımaktadır.

II. DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA VE SONRASINDA YAPILAN KONFERANSLAR

ATLANTİK BİLDİRİSİ(1941)

II. Dünya Savaşı sırasında, İngiltere Başbakanı Winston Churchill ile o sırada henüz savaşa girmemiş olan ABD’nin Başkanı Franklin Roosevelt arasında Kanada açıklarında bir savaş gemisinde yapılan ve beş gün süren görüşmeler sonucunda 14 Ağustos 1941’de yayınlanan ortak bildiridir.

Birleşmiş Milletler örgütünün temelini oluşturmuştur.

ARKADYA KONFERANSI(1941-1942)

İngiltere ve ABD delegasyonları arasında 22 Aralık 1941 – 14 Şubat 1942 tarihleri arasında Washington’da düzenlenen, taraflar arasında Avrupa’daki savaşla ilgili stratejilerin belirlendiği görüşmelerdir.

CASABLANCA KONFERANSI ( 1943)

Kuzey Afrika cephesinden sonra savaşın nasıl şekillendirilmesi konusunu görüşmek üzere toplanmıştır.

Balkanlarda ikinci bir cephenin açılmasını mümkün kılmak için, Türkiye’nin de savaşa katılması konusunda gerekli askeri hazırlıkları yapma kararı alınmıştır.

WASHİNGTON KONFERANSI (12–26 MAYIS 1943)

Kuzey Afrika cephesinin tasfiyesi üzerine alınacak yeni tedbirleri görüşmek için toplanmıştır.

Şifreli adı Trident Konferansı’dır.

QUEBEC KONFERANSI ( 1943 )

Konferans, İtalya’da Mussolini’nin birdenbire düşmesiyle ortaya çıkan yeni durum karşısında, ikinci cephe meselesini yeni bir açıdan ele almak

amacıyla toplanmıştır.

I. MOSKOVA KONFERANSI ( 1943)

1943 yılı Ekim ayında Moskova’da Dışişleri Bakanları düzeyinde toplanan, Tahran Zirvesi’nin hazırlığı niteliğindeki ve II. Dünya Savaşı’nın yürütülmesinin yanı sıra savaş sonrası düzen ile ilgilenen konferanstır.

Türkiye’den önce hava alanlarının kullanımının talep edilmesi ve 1943 yılının sonuna doğru da Türkiye’nin savaşa katılması konusunda girişimde bulunulması kararı alınmıştır.

Savaş sonrası düzeni için yapılan ilk toplantı olarak kabul edilmektedir.

KAHİRE KONFERANSI (22-26 KASIM 1943)

II. Dünya Savaşı sonrasında Uzak Doğu’daki gelişmeleri değerlendirmek amacıyla toplanmıştır.

Türkiye’nin savaşa girme durumu da görüşülmüş ama bir sonuca varılamamıştır.

TAHRAN(EUREKA) KONFERANSI (1943)

Türkiye’nin de savaşa katılmasına karar verilmiştir.

II. MOSKOVA KONFERANSI (9–20 EKİM 1944)

Balkan topraklarında nüfuz alanlarının paylaşılması için yapılmıştır.

Yüzdeler Antlaşması olarak da bilinir.

YALTA(ARQANAUT) KONFERANSI (1945)

İngiltere, SSCB ve ABD arasında yapılmıştır.

Müttefik devletler birbirlerinden ayrılmıştır.

Savaş sonrasında dünyanın paylaşılması için toplanmıştır.

Yalta Konferansı ile demir perde dönemi başlamıştır.

Türkiye, bu konferansın kararlarını kabul ettiği için BM’ye üye olmuştur

SAN FRANCİSCO KONFERANSI(7 MAYIS 1945)

ABD, SSCB, Çin, İngiltere ve Fransa’nın katılımıyla toplanmıştır.

Birleşmiş Milletler kurulmuştur.

TÜYO:Atlantik Bildirisi ile temelleri atılan BM San Francisco Konferansı ile kuruldu.

POTSDAM KONFERANSI( 2 AĞUSTOS 1945)

İngiltere, ABD ve SSCB arasında toplanmıştır.

II. Dünya Savaşı sonrasında barışın nasıl sağlanacağı görüşülmüştür.

Almanya, 4 işgal bölgesine ayrılmıştır.

İtalya ile hafif koşullu bir antlaşma yapılmasına karar verilmiştir.

SSCB, Boğazlar üzerinde Türkiye’den üs talebinde bulunmuştur.

PARİS BARIŞ KONFERANSI(1947)

ABD, SSCB, İngiltere ve Fransa arasında yapılmıştır.

On İki Ada, Rodos ve Meis adası Yunanistan’a bırakılmıştır.

Romanya, Macaristan, Bulgaristan ve Finlandiya’ya BM’ye üye olma hakkı tanınmıştır.

Almanya ile antlaşma yapılmamıştır.

SAVAŞ YILLARINDA TÜRKİYE

DIŞ POLİTİKA

Türkiye savaş sırasında tarafsız kalmayı ve toprak bütünlüğünü korumayı ilke edinmiştir.

Mihver ve Müttefik Devletler jeopolitik konumundan dolayı Türkiye’yi kendi yanlarında savaşa sokmak istemişlerdir.

Türkiye; Almanya, İngiltere ve Fransa ile saldırmazlık antlaşmaları imzalamıştır.

19 ekim 1939’da Türkiye, İngiltere ve Fransa arasında Karşılıklı Yardım Antlaşması imzalanmıştır.

18 Haziran 1941’de Almanya ve Türkiye arasında saldırmazlık paktı imzalanmıştır.

Türkiye’yi, II. Dünya Savaşına sokmak için Moskova Konferansı, Adana Konferansı, Tahran Görüşmeleri, Kahire Konferansı, II. Kahire Konferansı düzenlenmiştir.

ADANA KONFERANSI(30 Ocak-15 Şubat 1943)

İsmet İnönü, Başbakan Şükrü Saraçoğlu ve Churchill arasında 30 Ocak 1943’te Adana- Yenice tren istasyonunda yapılan görüşmelerdir.

Görüşmelerin amacı İngiltere’nin Casablanca Konferansı kararlarını Türkiye’ye bildirerek Türkiye’yi savaşa sokmak istemesidir.

İnönü, Churchill’in Türkiye’nin en geç Ağustos 1943’te savaşa katılması isteği üzerine Yunanistan’ın Bulgar saldırısına; Selanik’in İtalyan saldırısına uğraması halinde gerekli silahların, savaş araç ve gereçlerinin verilmesi karşılığında ülkemizin savaşa katılabileceğini bildirmiştir.

Türkiye savaşa girme koşulu olarak öne sürdüğü durumların gerçekleşmemesi üzerine savaşa girmemiştir.

EDEN – MENEMENCİOĞLU GÖRÜŞMELERİ

İngiltere Dışişleri Bakanı Anthony Eden ile Türkiye Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu arasında yapılan görüşmelerdir.

Kahire’de yapılan görüşmelerden İngiltere ülkemizden hava üslerini açmasını ve savaşa katılmasını istemiştir.

Türkiye bu önerileri reddederek savaşa katılmamıştır.

II. KAHİRE KONFERANSI(4-6 Aralık 1943)

Churchill ve Roosevelt 3 Aralık 1943’te İsmet İnönü’yü Kahire’ye davet etmişlerdir.

İsmet İnönü gerekli silah ve cephanenin verilmesi karşılığında savaşa girmeyi kabul etmiştir.

Türkiye, San Francisco Konferansı’na katılabilmek ve Yalta Konferansı uyarınca BM’nin asil üyeleri arasında yer alabilmek için simgesel hareketle Almanya’ya savaş ilan etmiştir.(23 Şubat 1945)

İÇ POLİTİKA

II. Dünya Savaşı’na hazırlık amacıyla İngiltere ile silah alımı kredisini içeren bir Askeri kredi antlaşması imzalanmıştır.

Devlet gelirlerinin %43’ü savunma harcamalarına ayrılmıştır.

Çatalca’da muhtemel bir Alman işgaline karşı Çakmak Hattı’nın yapım çalışmalarına başlanmıştır.

Savaşın başlamasının ardından genel seferberliğe gidilmiş, 1.300.000 kişi silâh altına alınmıştır.

Hava saldırısı tehlikesine karşı karartma uygulaması başlatılmıştır.

Sivil savunmaya önem verilmiş, binalara sığınaklar yapılmıştır.

Genel seferberliğe gidilerek erkek nüfusun önemli bir kısmının ( 1.300.000 kişi) silahaltına alınması üretim ve tarımı düşürürken tüketimi artırdı.

Hükümetin cari harcamalar için fazla para bastırması enflasyonun artmasına yol açmıştır.

Karaborsa ve istifçilik artmıştır.

Temel tüketim mallarında karne uygulamasına geçilmiştir.

Fiyatları yükseltilen maddelere narh koyma politikası izlenmiştir.

TBMM temel tüketim mallarında ortaya çıkan bu hızla yükselişe son vermek için 18 Ocak 1940’ta Milli Koruma Kanunu’nu kabul etmiştir.

Milli Korunma Kanunu’na bağlı olarak Petrol Ofisi ve Et Balık Kurumu kurulmuştur.

İç ve dış ticareti düzenlemek için Ticaret Ofisi kurulmuştur.

Yiyecek işlerini düzenlemek için İaşe Müsteşarlığı kurulmuştur.

Varlık Vergisi kanunu çıkartılmıştır.

Hükümet bu vergiyle istediği kadar tahsilât elde edememiş, özelikle müttefik basınında Türkiye aleyhine yayınlar yapılmasına sebep olmuştur. Varlık Vergisi 1944’te kaldırılmıştır.

Varlık Vergisi alınmayan çiftçilerden alınmak üzere Toprak Mahsulleri Vergisi kanunu çıkartılmıştır. Bu vergi 1946’da kaldırılmıştır.

Toprak reformunu gerçekleştirmek amacıyla Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu çıkartılmıştır.

Merkez bankasının rezervleri azalmıştır.

Sermaye birikimi gerilemiştir.

II. Beş yıllık Kalkınma Planı uygulanamamıştır.

17 Nisan 1940’da Köy Enstitüleri kurulmuştur.

Ankara Devlet Konservatuarı Kanunu çıkartılmıştır.

İstanbul Konservatuarı kurulmuştur.

1946’da Milli Kütüphane kurulmuştur.

Almanya’da Nazi baskısından kaçan bilim adamları İstanbul ve Ankara Üniversitelerinde çalışmaya başlamıştır.

Şiirde Garip akımı ortaya çıkmıştır.

Savaştaki gelişmeleri takip etme isteğinden dolayı İstanbul Radyosu sürekli yayına başlamıştır.

Erzincan depremi yaşanmıştır.

II. DÜNYA SAVAŞI’NIN SONUÇLARI

ABD, İngiltere ve SSCB savaştan galip çıktı.

SSCB Orta Avrupa ve Balkanlar’da kendisine bağlı yönetimler kurdu.

Nazizm ve Faşizm rejimleri son buldu.

Atom bombası ile dünya Nükleer Çağa adım attı.

ABD ve SSCB dünya lideri olma yarışına girdiler. Sıcak savaş artık yerini Soğuk Savaşa bıraktı. Soğuk savaş NATO – Varşova Paktı arasında 1991′e kadar devam etti.

Sömürgecilik dönemi sona ermeye başladı. Mısır, Hindistan, Pakistan, Tunus, Fas, Cezayir, Libya bağımsız oldu.

Almanya, Kore ve Vietnam ikiye bölünerek farklı rejimlerle idare edilmeye başlandı.

Rodos ve On İki Ada, 1947 Paris Konferansı kararları ile Yunanistan’a bırakıldı.

İngiltere’nin Kıbrıs’tan çekilmesi ile Kıbrıs Sorunu ortaya çıktı.

İsrail Devleti kuruldu(1948)

Enflasyon arttı.

Dolar altın yerine kullanılabilen bir para birimi haline geldi.

Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası ve Uluslararası Para Fonu(IMF) kuruldu.

İnsan hakları ihlalleri görüldü.

ABD, Çin, İngiltere, Fransa ve SSCB öncülüğünde BM kuruldu.

NOT: Türkiye, BM’nin kuruluşunda kurucu üye olarak yer almıştır.

SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ

SOĞUK SAVAŞIN GELİŞİMİ

II. Dünya Savaşı’ndan sonra ABD ve SSCB’nin silah kullanmadan yürüttükleri mücadeledir.

SOĞUK SAVAŞIN NEDENLERİ

SSCB öncülüğünde Doğu Blokunun; ABD öncülüğünde Batı Blokunun kurulması

Her iki blokun nükleer silahlara sahip olması

SSCB’nin Doğu Avrupa ve Kore’nin kuzeyinde yayılmak istemesi

ABD’nin, SSCB’yi engellemek istemesi

YÜZDELER ANTLAŞMASI

SSCBB(Stalin) ve İngiltere(Churchill) arasında yapılmıştır.

İki devlet Doğu Avrupa’daki etki alanlarını yüzdelerle belirlemişlerdir.

ALMANYA’NIN İKİYE BÖLÜNMESİ

ABD, İngiltere ve Fransa işgalleri altındaki bölgeleri birleştirmeleri üzerine, SSCB’nin Batılıları Berlin’den atmaya çalışmıştır bu durum Berlin Buhranını ortaya çıkarmıştır.

ABD, İngiltere ve Fransa işgal bölgelerinde Federal Almanya kurulmuştur.

SSCB, işgal bölgesinde Demokratik Almanya kurulmuştur.

1961 yılında Berlin(Utanç) Duvarı örülerek Almanya tam anlamıyla ikiye bölünmüştür.

Berlin Duvarı, 1989 yılında yıkılmıştır.

BARUCH PLANI(1946)

BM Atom Enerjisi Komisyonu ABD temsilcisi Bernard Baruch tarafından sunulan öneridir.

Atom enerjisi ve nükleer silahlanma faaliyetlerinin sınırlanması yönünde görüşler içermiştir.

Bu görüşleri SSCB kabul etmemiştir.

DOĞU BLOKUNDAKİ GELİŞMELER

COMİNFORM(1947)

SSCB tarafından Marshall Planı ve Truman Doktrinine karşı bir girişim olarak oluşturulmuştur.

SSCB, Polonya, Bulgaristan, Çekoslovakya,Romanya, Macaristan, Yugoslavya, Fransa, İtalya Cominform’ a üye olmuştur.

Cominform’un amacı ABD emperyalizmi ile mücadele etmek ve bütün dünyayı kapsayacak Sovyet Cumhuriyeti’ni kurmaktır.

COMECON(1949)

Sosyalist ülkeler arasındaki ekonomik işbirliğini sağlamak amacıyla kurulmuştur.

Marshall Planına karşı Demir Perde ülkelerini güçlendirmeyi amaçlamıştır.

SSCB, Polonya, Bulgaristan, Çekoslovakya, Romanya’nın bir araya gelmesi ile gerçekleşen oluşuma Demokratik Almanya, Arnavutluk, Küba ve Moğolistan’da katılmıştır.

MOLOTOV PLANI

Marshall Planına karşılık Sosyalist ülkeler arasındaki ekonomik ilişkileri ve işbirliğini sıklaştırmak için Sovyet Dışişleri Bakanı Molotof tarafından

yayınlanmıştır.

VARŞOVA PAKTI(1955)

14 Mayıs 1955’te S.S.C.B tarafından Varşova Paktı’nı oluşturulmuştur.

SSCB, Çekoslovakya, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Doğu Almanya ve Arnavutluk (1968’de çekildi) pakta üye olmuştur.

Varşova Paktı, NATO saldırısına karşı Doğu Avrupa ülkelerini savunmak amacıyla kurulmuştur.

DOĞU BLOKUNDAKİ SARSINTILAR

Doğu Bloğundaki ilk kopan devlet Macaristan olmuştur. Macaristan, 1956 Macar Devrimi’nin (İmreNagy) ardından Doğu bloğundan ayrılarak batılı devletlerin koruması altına girmiştir.

1948 yılında Yugoslavya Cominform’ dan çıkarılması.

1953 yılında Stalin ölmesi.

Çekoslovakya’da komünist yönetimlere karşı çıkartılan ayaklanmalar(Prag Baharı)

Çin-ABD yakınlaşmasının başlaması,

İnsancıl komünizm(Alexander Dubcek) hareketinin başlaması

BATI BLOKUNDAKİ GELİŞMELER

ABD öncülüğünde kurulmuştur.

Batı Bloğunun kurulmasına yol açan gelişmeler şunlardır:

ÇEVRELEME POLİTİKASI(1946)

George F. Kennan tarafından önerilmiştir.

ABD’nin ekonomik, askeri ve diplomatik unsurlar içeren dış politika stratejisidir.

Amacı, SSCB’nin yani sosyalizmin Doğu Avrupa, Çin ve Vietnam’da yayılmasını engelleyerek ABD’nin güvenliğini sağlamaktır.

Bu politikanın ilk adımı Truman Doktrinin hazırlanmasıdır.

SPYKMAN İÇ HİLAL STRATEJİSİ

ABD’nin SSCB’yi Türkiye, Yunanistan, İran, Irak, Pakistan, Hindistan, Çin, Kore ve Doğu Sibirya üzerinden çevreleme politikasıdır.

TRUMAN DOKTRİNİ(1947)

ABD başkanı Harry S. Truman, SSCB’yi durdurmak için özgürlük ve bağımsızlığını korumak isteyen uluslara askeri ve ekonomik yardım yapılması gerektiğini savunmuştur.

Truman Doktrini ile ABD, Ortadoğu düzenini korumak ve Sovyet Rusya’nın yayılmasını engellemek için jeopolitik olarak önemli olan Türkiye ve Yunanistan gibi devletlere ekonomik ve askeri yardım yapılmasını sağlamıştır.

ABD, Yunanistan’a 300 milyon, Türkiye’ye 100 milyon dolarlık yardım yapmıştır.

ABD’den yardım alan Türkiye, dışa kapalı ve korumacı, içe dönük iktisadi politikaları terk ederek, serbest dış ticaret ekonomisini benimsemiş, dış pazarlara yönelmiştir.

MARSHALL PLANI(1948-1951)

George Catlett Marshall tarafından hazırlanmıştır.

II. Dünya Savaşından sonra 1947’de önerilen ve 1948–51 yılları arasında yürürlüğe konulan ABD kaynaklı bir ekonomik yardım paketidir.

Savaşta yıkılmış olan Avrupa ülkelerinin yeniden kalkınması için hazırlanmıştır.

Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 16 ülke(İzlanda, Yunanistan, Hollanda, Fransa, İngiltere, İsveç, Norveç, Danimarka gibi) bu plan uyarınca ABD’den ekonomik kalkınma yardımı almıştır.

Doğu Bloğunu parçalamak için SSCB ve Doğu Bloğu ülkelerine de yardım yapılabileceği belirtilmişse de ilgili ülkelere plana karşı çıkmıştır.

TÜYO:SSCB bu plana Molotov Planı ile karşılık vermiştir.

NOT:Marshall Planı yardımlarının düzenli dağıtılması amacıyla Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü(OEEC) kurulmuştur.

NATO(1949)

ABD’nin, SSCB’ye karşı oluşturduğu güvenlik örgütüdür.

ABD’nin, Avrupa’da Komünist tehlikesine karşı, Durdurma Politikasını benimsemiştir.

Türkiye, 1950’de BM aracılığıyla Kore’ye asker göndererek Güney Kore’ye yardım etmiştir. Bu gelişmelerden sonra Türkiye NATO’ya üye olmuştur.

TÜYO:SSCB, NATO’ya karşı Varşova Paktı’nı kurmuştur.

AVRUPA KONSEYİ(1949)

İnsan hakları, eğitim ve kültür alanında hizmet veren tüm Avrupa devletlerine açık olan konseydir.

8 Ağustos 1949’da Strasburg’ta yapılan toplantıda Yunanistan, İzlanda ve Türkiye, Avrupa Konseyinin üyesi olmuştur.

AVRUPA EKONOMİK TOPLULUĞU(1957)

Batı Avrupa Devletleri 1948 yılında “Avrupa Ekonomik İşbirliği Teşkilatı”nı kurmuşlardır.

Bu teşkilatın ABD’nin Marshall planını düzenlemek, üyeler arası serbest ticaret ortamı oluşturmak gibi görevleri vardır.

Bu topluluk daha sonra Schuman Planını kabul ederek “Avrupa Kömür ve Çelik Birliğini” kurmuştur.

Ortak Pazar adı ile anılan AET’nin kuruluşundan sonraki ilk on yıla “geçiş dönemi” adı verilmiştir.

1965 yılında Füzyon Antlaşması ile “Avrupa Topluluğu” kurulmuştur.

Maastricht Antlaşması ile de “Avrupa Birliği” kurulmuştur.

ANZUS PAKTI(1951)

ABD’nin Avustralya ve Yeni Zellanda ile imzaladığı güvenlik antlaşmasıdır.

Bu antlaşmaya göre taraflar Pasifik Okyanusunda saldırıya uğrarlarsa birbirlerine yardım edeceklerdir.

ORTADOĞU’DAKİ GELİŞMELER

İSRAİL’İN KURULMASI

Balfour Bildirisi ile Yahudiler, İngiltere’den Filistin toprakları üzerinde bir İsrail devleti kurulması sözünü almışlardır.

II. Dünya savaşından sonra İngiltere’nin, Filistin’deki manda yönetimine son vermesi İsrail devletinin kurulmasına zemin hazırlamıştır.

Mayıs 1948’de Tel Aviv’de toplanan Yahudi Milli Konseyi, İsrail Devleti’nin kuruluşunu ilan etmiştir.

Filistin topraklarında kurulan Yahudi Devletini ilk olarak ABD; daha sonra da SSCB tanımıştır.

EİSENHOWER DOKTRİNİ(1957)

ABD Başkanı Eishower’in, SSCB’nin yayılmasını önlemek için Orta Doğu ülkelerine askeri ve mali alanlarda yardım yapılmasını öngören ve 5 Mart 1947’de kabul edilen isteklerdir.

Orta Doğu’dan İngilizlerin çekilmesi ile doğan boşluğu doldurmak ve petrolün düşman devletlerin eline geçmesini önlemek için hazırlanmıştır.

Bu doktrini destekleyen ilk devlet Lübnan olmuştur.

Mısır ve Suudi Arabistan bu doktrine karşı çıkmıştır(Suudi Arabistan daha sonra tavır değiştirmiştir.)

SÜVEYŞ KRİZİ

1956 yılında İngiltere ve Fransa, Süveyş kanalındaki askerlerini geri çekince kanalın yönetimi Cemal Abdülnasır yönetimindeki Mısır’a geçti.

Mısır lideri Cemal Abdülnasır’ın Süveyş Kanalını devletleştirerek gelirlerine el koyması üzerine Süveyş Krizi başlamıştır.

Kriz , ABD ve SSCB’nin baskılarıyla sona ermiştir.

ÜRDÜN BUHRANI

Ürdün Kralı Hüseyin ile Ürdün Başbakanı Nabulsi arasında yaşanan çatışma ABD’nin araya girmesiyle çözülmüştür.

LÜBNAN BUNALIMI

Lübnan’da yapılan seçimlere hile karışması ve Lübnan’ın Eisenhower Doktrinini desteklemesi nedeniyle çıkan kriz ABD’nin araya girmesiyle çözülmüştür.

SURİYE BUNALIMI

Suriye’nin SSCB ile yakınlaşması sonucunda çıkmıştır.

Bu duruma ülkemiz tepki göstermiştir.

DİĞER GELİŞMELER

KORE SAVAŞI(1950-1953)

II. Dünya Savaşı’ndan sonra Kore,(Potsdam Konferansı kararları gereğince) 38. Enlem sınır olmak ikiye ayrılmıştır.(Güney ve Kuzey)

SSCB’ye bağlı Kuzey Kore’nin GüneyKore’ye saldırmasıyla Kore Savaşı başlamıştır.

Tarafların kesin bir sonuç alamadığı Kore Savaşı, Panmunjam Ateşkesi ile sona ermiştir.

Türkiye, NATO’ya üye olabilmek için BM bünyesinde Kore’ye asker göndermiştir.

NOT:Kore Türk Tugayı, Tuğgeneral Tahsin Yazıcı komutasında “Kunuri” savaşlarında büyük başarı kazanmıştır.

HİNDİÇİN SAVAŞI(1954)

Fransa ile Hindiçin’indeki sömürgeleri(Vietnam,Laos,Kamboçya, Tayland) arasında yapılan savaştır.

1954 yılından itibaren Doğu ve Batı blokları arasında önemli bir sorun haline gelen Hindiçini sorunu 1954 Cenevre Antlaşması ile çözüme kavuşmuştur.

Cenevre Antlaşması ile Vietnam, Laos ve Kamboçya bağımsız olmuştur.

NOT:Vietnam, 17. Enlem sınır olmak üzere Kuzey ve Güney olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

SEATO’NUN KURULUŞU (GÜNEY DOĞU ASYA SÖZLEŞMESİ- MANİLA PAKTI)-1954

SSCB’nin yayılmacı girişimlerini önleyebilmek için ABD ve müttefikleri tarafından kurulmuştur.

ABD, SSCB ve Çin’e karşı Avrupa’nın Atlantik kıyılarından Pasifik’e kadar bir ittifak çemberi oluşturmuştur.

HİNDİSTAN

Mahatma Gandi, 400 kilometrelik bir yürüyüş yaparak(Tuz Yürüyüşü) Hindistan’ın, İngiltere’ye karşı bağımsızlık mücadelesini başlatmıştır.

Hindistan, 1947 yılında bağımsız olmuştur.

PAKİSTAN

Muhammet Ali Cinnah önderliğinde Pakistan, 1947 yılında bağımsız olmuştur.

Muhammet Ali Cinnah, Müslüman milliyetçiliği hareketini başlatan kişidir.

ASEAN

Güneydoğu Asya Milletleri Birliği’dir.

2010 yılında Türkiye üye olmuştur.

Ahmet Sukarno, Endenozya’da bağımsızlık hareketini başlatmıştır.

SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİNDE TÜRK İÇ POLİTİKASI

Türkiye’de çok partili hayata geçilmiştir. Bu dönemde kurulan ilk muhalefet partisi Nuri Demirağ tarafından kurulan Millet Partisidir.

TBMM’de Çiftçiyi Topraklandırma kanunu görüşülürken bir grubun muhalefeti dikkat çekmiştir. CHP’nin içindeki muhalif milletvekillerinden Adnan Menderes, Celal Bayar, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü, partinin daha demokratik bir yapıya kavuşturulmasını isteyerek, Meclise, “Dörtlü Takrir” denilen önergeyi vermişlerdir.

Adnan Menderes, Celal Bayar, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü Ocak 1946’da Demokrat Parti adıyla yeni bir parti kurmuşlardır.

DP, 1947 yılında yapılan birinci kongresinde Hürriyet Misak’ını yayınlayarak anti demokratik bütün yasaların(basın yasası, dernekler yasası gibi) iptal edilmesini istemiştir.

İsmet İnönü tarafından yayınlanan 12 Temmuz Beyannamesi DP ile CHP arasındaki ilişkileri yumuşatmıştır.

1948’de bir grup milletvekili DP’den ayrılarak ‘Millet Partisi’ni kurmuşlardır.

DP, ‘’ Yeter Söz Milletindir’’ sloganı ile katıldığı 1950 seçimleri ile(Beyaz Devrim) iktidara gelmiştir.

1954 seçimlerinde de iktidarda kalmayı başaran DP(sosyal ve ekonomik politikaları ve ABD yardımları sayesinde) 27 Mayıs 1960 darbesine kadar ülkeyi yönetmiştir.

7 Eylül 1947 kararları ile Türkiye’de liberal ekonomiye geçisin ilk adımları atılmıştır.

Marshall yardımlarının da etkisiyle tarımdaki büyüme artmıştır.

1951’de yabancı yatırımları teşvik etmek için yasa hazırlanmıştır.

Kara yolu yapımına önem verilmiş, demiryolu yapımı durmuştur.

1958’de IMF’den ilk kez dış borçalınmıştır.

Sınai ve Kalkınma Bankası kurulmuştur

Yabancıların petrol aramasına izin vermek için Petrol Kanunu çıkartılmıştır.

Makine Kimya Endüstrisi Kurumu, Et ve Balık Kurumu, Devlet Malzeme Ofisi, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı kurulmuştur.

Devlet Planlama Teşkilatı kurulmuştur.

Türk Traktör Fabrikası, Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları, Ereğli Demir çelik Fabrikası gibi fabrikalar kurulmuştur.

Atatürk’ü Koruma Kanunu çıkartılmıştır.(1951)

Türk parasının üzerinde ve devlet dairelerinde Atatürk resminden başka resimlerin(İsmet İnönü) kullanılması yasaklanmıştır.

Türk Devrim Ocakları kurularak Atatürk devrimlerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır.

Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu(TÜRKİŞ) kurulmuştur.(1952)

Komünizmle mücadele yasası çıkartılmıştır.

Ezan yeniden Arapça okunmaya başlanmıştır.

Din dersleri orta okulların ders programına konmuştur.

Halkevleri ve Köy Enstitüleri kapatılmıştır.

CHP’nin mal varlıkları hazineye devredilmiştir.

Atatürk’ün naaşı Anıtkabir’e taşınmıştır.

DP’ye oy vermedikleri için Malatya il sınırları daraltılmış, Kırşehir Nevşehir’e bağlı bir ilçe haline getirilmiştir

Vatan Cephesi kurulmuştur.

ODTÜ ve Atatürk Üniversitesi(Erzurum) açılmıştır.

Muhalefeti yok etmek için Tahkikat Komisyonları kurulmuştur.

Gazetelerde, Selanik’te Atatürk’ün evine bomba atıldığı ile ilgili yalan bir haberin çıkması üzerine İstanbul’da yaşayan gayrimüslim vatandaşların konut, kilise, dükkan gibi mülklerinin yağmalandığı 6-7 Eylül Olayları yaşanmıştır.

Kıbrıs Sorunu önemini arttırmıştır.

Zeki Müren ve Neşet Ertaş dönemin ünlü sanatçılarıdır.

Batı tarzında çevrilen ilk Türk film Vurun Kahpeye olmuştur.

Şiirde İkinci Yeniciler ve Hisarcılar grupları ortaya çıkmıştır.

Veremle mücadeleye önem verilmiştir.

SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİNDE TÜRK DIŞ POLİTİKASI

Türkiye, Soğuk Savaş Dönemi’nde SSCB’ye karşı ABD ve Batı yanlısı bir politika izlemiştir.(SSCB, Türkiye’den Boğazlardan üs istiyordu)

Bu doğrultuda Avrupa Konseyi, NATO, Balkan ve Bağdat Paktlarında yer almıştır.

ABD, Truman Doktrini ve Marshall Planı çerçevesinde Türkiye’ye yardım göndermiştir.

Türkiye’nin eski Washington Büyükelçisi Münir Ertegün’ün cenazesinin Missouri Zırhlısı(ABD zırhlısı) ile 5 Nisan 1946’da İstanbul’a getirilmesi ABD’nin, Türkiye’nin yanında olduğunu gösteren ve SSCB’nin geri adım atmasında etkili olan bir gelişme olarak tarihe geçmiştir.

AVRUPA KONSEYİNE ÜYELİK(1949)

Avrupa Konseyi, SSCB tehlikesine karşı Londra Antlaşması ile kurulmuştur

Amacı üye ülkeler arasında güvenliği sağlamak, insan hakları, hukuk ve demokrasiyi geliştirmektir.

Askeri bir amacı yoktur.

Türkiye, Batı ile ekonomik ilişkilerini geliştirmek için üye olmuştur.

NATOYA ÜYELİK(1952)

Türkiye, NATO’ya üye olmak için Kore Savaşı’na asker göndermiştir.

BALKAN PAKTI( İTTİFAKI)1954

SSCB tehlikesine karşı, Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya arasında kurulmuştur.

Kıbrıs sorunu ile Türk-Yunan dostluğunun bozulması sonucunda önemini kaybetmiştir.

BAĞDAT PAKTI(1955)

SSCB’nin, Orta Doğuda etkinliğini artırmasını önlemeye yönelik kurulan güvenlik ve savunma örgütüdür.

Türkiye, Irak, İran, İngiltere ve Pakistan arasında oluşturulmuştur.

Pakta Mısır ve Suriye karşı çıkmıştır.

Mısır, Arap Birliği düşüncesini gerçekleştirmek istediği için pakta katılmamıştır.

Pakistan ise Keşmir sorununda Batılı devletlerin desteğini alabilmek için pakta katılmıştır

Irak’ta, 1958’de meydana gelen ihtilal sonucunda Krallık Rejimi yıkılmış ve yeni rejim 1959’da Bağdat Paktı’ndan çekildiğini açıklamıştır.

Irak’ın pakttan çekilmesi üzerine pakttın merkezi Ankara’ya taşınmış ve pakttın adı CENTO’ya dönüştürülmüştür.

1979’da İran ve Pakistan, CENTO’dan ayrılınca pakt işlevini yitirmiştir.

ÇEVRESEL PAKT(1958)

İsrail Başbakanı David Ben Gurion’un mimarı olduğu bir girişimdir.

Amacı, Arap düşmanlarını Arap olmayan dostlarla çevrelemektir.

Trident adı verilen bir istihbarat örgütü kurmuşlardır.

Türkiye, İsrail ile antlaşma imzalayarak pakta katılmıştır.

Kıbrıs Sorunu ve Patrikhane sorunu nedeniyle Türkiye paktan ayrılmıştır.

YUMUŞAMA DÖNEMİ

YUMUŞAMA (DETANT)

Yumuşama(Detant) , doğu bloğu ve batı bloğu ülkeleri arasındaki ilişkilerde yaşanan çatışma ve gerginliklerin aşamalı ve bilinçli bir biçimde azaltılmasını öngören politikadır.

Yumuşama terimi ilk olarak Soğuk Savaş döneminde bloklar arasında karşılıklı “söz düellosu” vasıtasıyla savaş tehlikesinin azalmasını ve sosyalist devletler ile kapitalist devletlerarasında yapılan siyasi, ekonomik, kültürel ve teknolojik anlaşmaların sayılarındaki artışı ifade etmek için kullanılmıştır.

ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE DEĞİŞİM SÜRECİ

YUMUŞAMANIN NEDENLERİ

Konvansiyonel(klasik) silahlardan nükleer silahlara(NBC) geçilmesi

BM’nin kurulması

Bağlantısızlık Hareketinin ortaya çıkması

SSCB ve ABD arasındaki silahsızlanma politikaları

ABD ve Çin ilişkilerinin iyileşmesi

Romanya ve Yugoslavya’nın batı ile olan ilişkilerinin düzelmesi

BREJNEV DOKTRİNİ

SSCB lideri Leonid Brejnev tarafından yayınlanmıştır.

Sosyalist bir ülkeye yapılmış bir saldırıyı tüm sosyalistlere karşı yapılmış saymayı önermiştir.

NİXON DOKTRİNİ

ABD başkanı Richard Nixon tarafından yayınlanmıştır.

Ulusal sorunları müzakere yoluyla çözmeyi önermiştir.

ABD’NİN PEKİN ZİYARETİ(PİNG PONG DİPLOMASİSİ)

ABD ile Çin arasında 1949 yılından itibaren Soğuk Savaş yaşanmıştır.

ABD ile Çin arasındaki ilk temas ABD masa tenisi takımının Çin’e davet edilmesiyle başlamıştır.

ABD Başkanı Richard M.Nixon’un Çin’i ziyaret etmesi, ABD’nin Güney Vietnam’dan çekilmesi ve Çin’in BM’ye üye olmasına destek vermesi iki ülke arasındaki ilişkileri geliştirmiştir.

SİLAHSIZLANMA ÇABALARI DOĞRULTUSUNDA ANTLAŞMALAR

Bu antlaşmaların tamamı ABD ile SSCB arasında yapılmıştır. 1962 Küba Buhranının çözülmesi bu antlaşmalara ortam hazırlamıştır.

Antlaşmalar şunlardır:

Antartika Antlaşması(1959)

Kırmızı Telefon Antlaşması(1963)

Moskova Antlaşması(1963)

Dış Uzay Antlaşması(1967)

Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması(1968)

SALT1(ANTİ BALİSTİK SİLAHLARIN ÜRETİMİNİN SINIRLANDIRILMASI)

1969 yılında SSCB ile ABD arasında Stratejik Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri-1 (SALT 1) başlamıştır.

1972 Mayıs ayında ise ABD Başkanı Nixon ile SSCB Başkanı Brejnev arasında Salt 1 Antlaşması yapılmıştır.

Bu antlaşma ile taraflar sahip olacakları silahlara nicelik ve nitelik bakımından sınırlama (nükleer başlıklı stratejik silahlara sınırlama) getirmişlerdir.

Deniz Dibi Antlaşması(1971)

Kaza Önleme Antlaşması(1971)

SALT 2

Salt–2 görüşmeleri 21 Kasım 1972’de Cenevre’de başlamıştır.

ABD, Salt–1 antlaşmasında yer alan denizaltıların ve füzelerin sınırlandırılması maddesini, SSCB ile eşit şartlarda olması karşılığında kabul edeceğini belirtmiştir.

Bunun üzerine Salt–2 antlaşmasında ABD ile SSCB arasında eşitlik olması ilkesi kabul edilmiştir.

Salt–2 antlaşması, 18 Haziran 1979’da Viyana’da ABD Başkanı Jimmy Carter ile SSCB adına Brejnev arasında imzalanmıştır.

SSCB’nin 1979’da Afganistan’ı işgal etmesi ABD’nin, Salt–2 Antlaşmasını uygulamaktan vazgeçmesine neden olmuştur.

Bu durum ABD kamuoyunda Detant ve silahsızlanma konularında SSCB’nin samimi olmadığını, kendi yayılmaları için müsait bir ortam yaratma amacında oldukları yorumları yapılmasına neden olmuştur.

Böylece 7 yıl sürmesine rağmen Salt–2 görüşmelerinden bir sonuç alınamamıştır

HELSİNKİ KONFERANSI(AGİK)(1975)

Yumuşama Dönemi’nde Avrupa’da güvenlik ve işbirliğini sağlamak amacıyla toplanmıştır.

Finlandiya’nın başkenti Helsinki’de Avrupa ülkeleri(Arnavutluk) hariç, SSCB, ABD ve Kanada arasında Helsinki Nihai Senedi imzalanmıştır.

Helsinki Konferansı’nda sorunlar dört ana konuya ayrılarak ele alınmış ve her konuya sepet(basket) adı verilmiştir.

1. Sepet: Avrupa’nın güvenliğine dair sorunlar

2. Sepet: Ekonomi, bilim, teknoloji ve çevrenin korunması

3. Sepet: Farklı milletlerden insanların ilişkileri

4. Sepet: Zaman zaman yapılacak toplantılarla anlaşmaların gözden geçirilmesi konularını içermiştir.

1994 Budapeşte Zirvesi’nde Helsinki Konferansı teşkilata dönüşmüş, AGİT kurulmuştur.

YUMUŞAMA DÖNEMİNDE YAŞANAN ÇATIŞMALAR

U-2 OLAYI

U-2 uçakları, ABD tarafından SSCB’yi takip etmek için geliştirilen casus uçaklardır.

1960 yılında Adana- İncirlik üssünden havalanan U-2 uçağının SSCB tarafından düşürülmesiyle yaşanan gelişmedir.

Ekim Füzeleri(Küba)Bunalımına zemin hazırlanmıştır.

KÜBA BUNALIMI(EKİM FÜZELERİ)

ABD’nin Türkiye’ye, SSCB’nin de Küba’ya nükleer başlıklı füze yerleştirmesi ile başlamıştır.

Kıyılarına 90 mil uzaktaki bir adaya(Küba) SSCB’nin füze yerleştirmesini tehlikeli bulan ABD, Başkan Kennedy’nin talimatıyla Küba’ya karşı 1961– Domuzlar Körfezi çıkartmasını düzenleyerek, Küba havaalanlarını bombalamıştır.

Ekim 1962’de dönemin iki süper gücünü karşı karşıya getiren ve dünyayı nükleer savaş riskine sokan bunalım SSCB’nin Küba’daki füzeleri; ABD’nin Türkiye’deki(Çiğili) Jüpiter füzelerini sökmesiyle önlenmiştir.

Füze bunalımından sonra Beyaz Saray ve Kremlin arasında Kırmızı Telefon Hattı kurulmuş; nükleer silahların yayılmasını önlemek için Moskova’da 5 Temmuz 1963’te “Nükleer Silah Denemelerinin Kısmi Yasaklanması Anlaşması imzalanmıştır.

VİETNAM SAVAŞI(1965-1973)

Fransız sömürgesi olan Vietnam, 1954- Cenevre Antlaşması ile Kuzey ve Güney olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

Kuzey Vietnam(Vietkong)’da sosyalist bir rejim kurulmuştur.(SSCB)

Güney Vietnam ise ABD etkisi altına girmiştir.

ABD, sosyalizmin Hindiçininde yayılmasını engellemek için Vietnam’a askeri müdahalede bulunmayı düşünmüştür.

1964 yılında Tonkin Körfezi’ndeki ABD donanmasına Vietkongluların saldırması üzerine Vietnam Savaşı başlamıştır.

Savaş sırasında Amerika’nın kullandığı Napalm bombaları, kimyasal silahlar ve işkenceler yüzünden Vietnam’da binlerce insan ölmüştür.

Bu durumun sonucunda ABD’ye, dünyanın birçok bölgesinden tepkiler ve protestolar yağmış, ABD kendi ülkesinde bile insanlar tarafından kampanyalara ve protestolara maruz kalmıştır.

Vietnam Savaşı, ABD için tam bir başarısızlık olmuştur.

ABD Kongresi de Başkan Johnson’un yanlış değerlendirmeleri ile kendilerini yanılttığını belirterek, Johnson’un yerine Nixon’u başkan olarak seçmiştir.

Nixon, ABD askerlerini Vietnam’dan çekme kararı almıştır.

1973 yılında Paris’te yapılan barış görüşmeleri sonucunda Vietnam Barışı imzalanmıştır.

1975 yılında Vietkong, Güney Vietnam’ı ele geçirmiştir.

1976 yılında Vietkong ve Güney Vietnam birleşmiş ve Vietnam Sosyalist Cumhuriyet’i kurulmuştur.

ABD’li boksör Muhammed Ali Clay, Vietnam Savaşı için askere çağırılınca Vietkonglular bana hiçbir kötülük yapmadılar ki onlarla neden

savaşayım sözünü söyleyerek Vietnam Savaşı’na katılmamıştır.

Savaşa katılmayan Muhammed Ali’nin boks lisansı iptal edilmiş, 5 yıl hapis ve on bin dolar para cezasına çarptırılmıştır.

KEŞMİR SORUNU

Hindistan ve Pakistan arasında yaşanmıştır.

Keşmir, Pakistan’ın kuzeyinde yer alan bereketli topraklara sahip bir bölgedir.

Keşmir halkının Pakistan yanlısı olmasına rağmen, Keşmir yöneticisinin ülkeyi Hindistan’a satması üzerine Keşmir sorunu başlamıştır.

1947’de önce Hindistan’ın, Keşmir’i ilhak etmesi Hindistan ve Pakistan arasında savaşlara neden olmuştur.

1966’da, SSCB’nin arabuluculuğu ile Pakistan ve Hindistan arasında “Taşkent Deklarasyonu” imzalanmış ve sorun geçici olarak çözülmüştür.

Hindistan’ın, Keşmirlilerin kendi geleceklerini tayin etme hakkına karşı çıkması nedeniyle kesin olarak çözülemeyen bu sorun günümüze kadar gelmiştir.

SSCB’NİN AFGANİSTAN’I İŞGALİ

1973 yılına kadar Krallıkla yönetilen Afganistan’da eski rejim yıkılarak Cumhuriyet ilan edilmiştir.

Afganistan’da Sovyet yanlısı bir iktidar kurulmuştur.

Afganistan’da ulusal ayaklanmaların başlaması üzerine Afgan yönetimi SSCB’den yardım istemiştir.

Sovyetler, 27 Aralık 1979’da Afganistan’ı fiilen işgal etmiştir.

TÜYO: ABD Kongresi SSCB’nin Afganistan’ı işgali üzerine SALT2 antlaşmasını onaylamamıştır.

Afgan direnişçilerin, ABD’den de destek alarak gerilla savaşı ile milli direnişe başlaması üzerine Afganistan’da ne zaman sona ereceği tahmin edilemeyen bir iç kargaşa ortamına girilmiştir.

Afganistan’daki bu çatışmalara son vermek için 14 Nisan 1988’de Cenevre Antlaşması imzalanmıştır.

SSCB, 1989’da Afganistan’dan çekilmeye başlamıştır.

1997’de aşırı dinci Taliban örgütünün ülkeyi sarsan olayları tüm dünyayı, özellikle de SSCB’yi yakından etkilemiştir.

11 Eylül 2001’de ABD’nin ikiz kulelerinin vurulmasıyla dünya yeniden bir siyasi kargaşa ortamına girmiştir.

ABD’ye yapılan terör saldırılarının ardından ABD, Afganistan’a müdahale etmiştir.

2006 yılında NATO gücü İSAF Afganistan’a girmiştir.

ABD bu müdahale ile Afganistan’da Taliban yönetiminin yıkılmasını sağlamıştır.

Türkiye, NATO bünyesinde Afganistan’a asker göndermiştir.

Günümüzde Afganistan’daki kargaşa devam etmektedir.

SPOR – SİYASET İLİŞKİSİ

1936’da Berlin olimpiyatlarının açılışında Hitlerin yaptığı konuşmanın Nazi propagandası niteliği taşımıştır.

SSCB’nin, 1979’da Afganistan’ı işgali sonrası ABD öncülüğündeki (Türkiye’de dâhil) 62 ülke, 1980 Moskova Olimpiyatlarını boykot etmiştir.

Bu gelişmeler üzerine 1984’te Los Angeles Olimpiyatlarını da güvenlikleri gerekçesiyle (Romanya hariç) SSCB ile Doğu Bloğu ülkeleri boykot etmiştir.

SSCB ve Doğu Bloğu ülkeleri olimpiyatları boykot ettikten sonra 1928–52 arasında kendi aralarında “Spartakiads” adını verdikleri spor müsabakaları yapmışlardır.

1975’te Münih Olimpiyatlarında, Filistin’in Kara Eylül Örgütü, olimpiyat köyünü basarak, İsrailli 11 sporcuyu rehin alarak, bazılarını öldürmüştür.

Afganistan’daki Taliban Örgütü 1996– 2002 yılları arasında Afganistan’ın olimpiyatlara katılımını engellemiştir.

BAĞLANTISIZLAR HEREKETİ

Bu hareket Üçüncü Dünya, Tarafsızlar veya Asya Afrika bloku olarak bilinir.

Bağlantısızlık ilk defa Hindistan başbakanı Nehru tarafından dile getirilmiştir.

Bu hareketin başlangıç noktası Nisan 1955’te toplanan Bandung Konferansıdır(I. Asya ve Afrika Devletleri Konferansı).

Konferansta ABD ve SSCB’ye barış çağrısı yapılarak sömürgeciliğe, nükleer silahlara, ırkçılığa karşı çıkılmıştır.

Mısır, Hindistan, Yugoslavya, Türkiye, Arnavutluk gibi 24 ülkenin katıldığı bağlantısızlar hareketi; II. Asya ve Afrika Devletleri Konferansı, I. Ve II. Accra Konferansı, Belgrat Konferansı, Zambiya Konferansı gibi konferanslar toplamıştır.

Bağlantısızlar Hareketinin verdiği enerji ile Gine bağımsız olmuştur.

AFRİKA BİRLİĞİ ÖRGÜTÜ(1963)

Afrika’da emperyalizme karşı başlayan direniş hareketinin sonucunda 31 Afrika ülkesinin katılımıyla kurulmuştur.

Örgüt kuruluş toplantısını Habeşistan’ın başkenti AddisAbada’da yapmıştır.

YUMUŞAMA DÖNEMİ’NDE ORTADOĞU’DAKİ GELİŞMELER

II. Dünya Savaşından sonra Ortadoğu’daki gelişmeleri etkileyen en önemli faktör İsrail Devleti’nin kurulmasıdır.

1945’de Arap devletleri, “Arap Birliği”ni kurarak örgütlenmişler, ancak 1948’de İsrail Devleti’nin kurulmasıyla bu işgalci devletle mücadeleye başlamışlardır.

Bunun sonucunda 1948, 1956, 1967(Altı Gün Savaşı), 1973(Yom Kippur Savaşı) Arap-İsrail Savaşları yapılmıştır.

İsrail sorunu ve bu sorunun çözümü Arap devletlerinin başlıca amacı olmuştur.

Kara Eylül:Filistinlilerin, Ürdün’e sürülmesi ve FKÖ’nün, Ürdün’de etkinliğini artırması üzerine yaşanan olaylar nedeniyle Ürdün ve Filistinlilerden 7–8 bin insanın kaybedildiği olaylara verilen addır.Silahlı çatışmalar FKÖ’nün ve Filistinlilerin 1971’de Lübnan’a sürülmesine kadar sürmüştür.

Mekik Diplomasisi:1973 Arap- İsrail Savaşı BM’nin kararı doğrultusunda sona ermesine rağmen barış sağlanamamıştır. Bunun için ABD Dış İşleri Bakanı Henry Kissinger, Tel Aviv ile Arap başkentleri arasında defalarca gidip gelmiştir. Mekik diplomasisi adını alan bu ziyaretler sonunda barışa giden yol açılmıştır.

CAMP DAVİD ANTLAŞMASI (1978)

1970’li yıllarda Mısır’ın ekonomik sıkıntılar içinde olması ve İsrail’in işgal ettiği topraklardan çekilmesini sağlamak istemesinden dolayı Mısır, ABD ile yakınlaşmaya başlamıştır.

1974 yılında yapılan Sina Antlaşması İsrail ile Mısır ilişkilerini yumuşatmıştır.

Mısır, kalıcı bir barış istediğini ve bu barışın da İsrail’in işgal ettiği topraklardan çekilmesi ile mümkün olacağını bildirmiştir. Bu diyalogu Arap ülkeleri tepkiyle karşılamıştır.

1978’de, Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat ile İsrail Başbakanı Menaham Begin arasında ABD öncülüğünde (tanık olarak) ABD Başkanı’nın Camp David’deki ikametgâhında antlaşma imzalanmıştır.

Antlaşmaya, Yahudi sempatizanı ABD Dış İşleri Bakanı Henry Kissinger aracılık yapmıştır.

Antlaşmayla İsrail’in;

1967 Arap-İsrail Savaşında işgal ettiği Sina yarımadasından çekilmesi,

Gazze şeridinde Filistinlilere özerklik verilmesi, kabul edilmiştir.

FİLİSTİN SORUNU

Yahudilerin İsrail Devleti’ni kurmalarıyla ülkelerinden zorla çıkarılan ve göçmen olarak çeşitli ülkelerde zor şartlar altında yaşamak zorunda bırakılan 5 milyon Filistinlinin ülkelerine dönmek ve bağımsız bir devlet kurmak için yaptıkları mücadeleye Filistin Sorunu denir.

İsrail, Filistin’in büyük kısmını, Kudüs’ün batı kesimini ele geçirmiştir.

Filistinliler ise seslerini duyurmak amacıyla uçak kaçırma, bombalı saldırılar düzenleme gibi eylemler yapmışlardır.

1964’te Arap Birliğinin girişimiyle FKÖ kurulmuştur.

FKÖ’nün başına 1968’de Yaser Arafat getirilmiştir.

FKÖ, İsrail’e karşı şiddete yönelerek sesini duyurduysa da dünya kamuoyundan tepki almıştır.

Türkiye de FKÖ’yü, Filistin halkının tek meşru temsilcisi olarak tanımıştır.

1976’da İstanbul’da toplanan İslam Konferansı Örgütü, FKÖ’nün ofis açmasına izni vermiştir.

İntifada, İsrail saldırılarına karşı Filistinli gençler tarafından başlatılan taş savaşıdır. İsrail’in, binlerce Filistinli genci öldürmesi üzerine, 1987’de İsrail işgaline karşı topluca başkaldırma niteliği taşıyan hareketin adıdır. Böylece Filistinliler arasında milli bilinç gelişmiştir.

Türkiye 1988’de Filistin’i bağımsız devlet olarak tanıyan ilk NATO üyesidir.

İSLAM KONFERANSI TEŞKİLATI (1969)

İsrail’in işgalindeki Kudüs’te, Avusturyalı bir Yahudi’nin 21 Ağustos 1969’da Mescidi Aksa’yı kundaklamayı denemesinden sonra 25 Eylül 1969’da İslam Ülkeleri Başkanları tarafından kurulan bir teşkilattır.

Rabat’al Fas Zirvesi ile kurulmuştur.

1975 yılında İslam Kalkınma Bankası’nın kuruluşunu onaylamıştır.

1976 yılında Süleyman Demirel’in açılışını yaptığı yedinci toplantısında Türkiye’nin tam üyeliğini kabul etmiştir.

2011 yılında yapılan 38. Dış İşleri Bakanları toplantısında adı İslam İşbirliği Teşkilatı olarak değiştirilmiştir.

Bu teşkilat İslam ülkeleri arasında yakınlığı ve iş birliğini arttırmak, Müslümanlarca kutsal kabul edilen yerlerin güvenliğini sağlamak, İslami dayanışmayı oluşturmak gibi amaçlarla kurulmuştur.

İslam Konferansı Teşkilatı’nın Genel Sekreterliğine 2005 yılında Ekmeleddin İhsanoğlu getirilmiştir. Aynı zamanda tarihçi olan İhsanoğlu, bu teşkilatın ilk Türk Genel Sekreteridir.

GÜNCEL BİLGİ:2013 yılında Ekmeleddin İhsanoğlu Suudi Arabistan’ın Cidde kentinde yapılan toplantıda görevini İyad Medeni’ye devretmiştir.

ULUSLAR ARASI İLİŞKİLER VE PETROL(SİYAH ALTIN)

OPEC’İN KURULUŞU

1960 Ağustos ayında kurulan ve o dönemde üye sayısı 13 olan “Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı”dır.

OPEC’in Kurucu Üyeleri: Suudi Arabistan, İran, Irak, Kuveyt ve Venezüella’dır.

İlk olarak ham petrol fiyatlarındaki düşüşü durdurmak gayesiyle Venezüella’nın teklifi ile kurulan teşkilatın merkezi, başlangıçta Cenevre iken, 1965’te Viyana’ya taşınmıştır.

OPEC’in ilk kararı petrol fiyatlarını arttırmak olmuştur.

OAPEC (Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Teşkilatı) 1968 yılında kurulmuştur.

Arap ülkeleri petrolü siyasi bir araç olarak kullanmak amacıyla bu teşkilatı kurmuşlardır.

1973 PETROL KRİZİ

1973 yılında Yom Kippur Savaşı sırasında petrol üreticisi Arap ülkeleri, İsrail yanlısı gördükleri batılı ülkelere yaptıkları petrol ihracatını geçici olarak durdurmuşlardır.

Petrol fiyatlarını 4 dolardan 11 dolara çıkartan Arap ülkeleri, petrolü

siyasi silah olarak kullanarak 1973 Petrol Krizine yol açmışlardır.

1974 yılında ABD öncülüğünde enerji ve petrol konularında iş birliği sağlamak için Milletlerarası Enerji Ajansı kurulmuştur.

Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler bu durumdan olumsuz etkilenmişlerdir.

İKİNCİ PETROL KRİZİ (1979)

Petrolde yaşanan ikinci kriz, 1979 İran Devriminden sonra olmuştur.

Bunun üzerine batılılar, OPEC’in 1980’den itibaren dünya petrol fiyatlarındaki etkisini azaltmaya çalışmışlardır.

İRAN- IRAK SAVAŞI (1980–1988)

1979’a gelindiğinde İran Şahı Rıza Pehlevi devrilerek Şiiliğin savunucusu olan Humeyni iktidara gelmiştir(İran Devrim). Bu tarihten sonra ABD, İran’ı desteklemekten vazgeçerek Irak’la yakınlaşmış ve Irak’a her türlü silah yardımını yapmıştır.

Irak’ta, Baas (Diriliş, Arap Sosyalizmi) düşüncesini savunan Saddam Hüseyin 1979’da iktidara gelmiştir.

Saddam Hükümeti de İran’daki Arap bölgesi olan Kuzistan’da karışıklıklar çıkartarak buraya özerklik verilmesini istemiştir (Bu bölgeyi sınırlarına

katma politikası izlemiştir). Böylece iki devletin arasındaki ilişkiler daha da gerilmiş, bu durum savaşların başlamasına yol açmıştır.

İran’ın daha önceki antlaşmalarla Irak’a bıraktığı Şattül Arap bölgesini, ABD’nin de desteğiyle geri almak istemesi İran-Irak savaşına yol açmıştır.

Şattül Arap: Deniz ve su ulaşımı konusunda yaşanan suyolu sorunudur. Yani Basra körfezi ve Şattül Arap üzerindeki egemenlik mücadelesidir.(Cenevre Antlaşması)

Irak’ın saldırısıyla başlayan savaş, İran’ın direnmesiyle yıpratma savaşına dönüşmüş ve batılı ülkelerin çıkarlarına uygun bir şekilde galibi olmadan sonuçlanmıştır (Taraflar birbirlerine üstünlük sağlayamamışlardır).

Irak ve İran birbirlerinin petrol tesislerine ve gemilerine saldırınca sanayisi için petrole ihtiyaç duyan ABD, Irak’a yaklaşarak savaş boyunca Irak’ı desteklemiştir.

Savaşta iki Müslüman ülke ekonomik, siyasi ve sosyal olarak büyük bir yıkım yaşamıştır.

Irak’ın, Şattül Arap Su yolunda ortak denetim kurma isteği nedeniyle Cenevre Barış görüşmelerinden de bir sonuç alınamamıştır.

Savaş sonunda İran’da muhalefet tasfiye edilmiş, İslam devrimi tamamen kalıcı hale gelmiştir.

Savaş silahları ve araçları bakımından dışa bağımlılığın zararını gören İran, kendi silah sanayisini kurmaya başlamıştır.

Irak’ın bu savaş sırasında borç alarak silah satın alması, bu borçları ödemekte zorlanmasına ve 1990’da Kuveyt’e saldırmasına neden olmuştur (Kuveyt’in petrol kuyularını ele geçirmeye çalışmıştır).

1990’da Irak, Kuveyt’e girince ABD ile savaşma ihtimali nedeniyle Irak, İran’dan aldığı toprakları geri vermiştir.

Saddam Hüseyin, 1990’da Kuveyt’in, Irak’a ait petrolü çaldığını, çok üretim yaparak petrol fiyatlarının düşmesine neden olduğunu ve bu durumdan Irak ekonomisinin olumsuz etkilendiğini belirtmiş ve bunlara karşılık Irak’ın, Kuveyt’e borcunun silinmesini istemiştir. Bu istekleri kabul edilmeyince de Kuveyt’e girmiştir.

I. KÖRFEZ SAVAŞI

1990–91 yıllarında BM adına ABD öncülüğündeki koalisyon güçleri ile Irak arasında yapılan savaştır.

Irak Devlet Başkanı Saddam’ın, Kuveyt’i işgali ile başlamıştır.

1991’de Irak, Müttefik Kuvvetlerinin gücü karşısında ateşkese razı olmuştur.

Irak’ın, Kuveyt’e saldırması üzerine Türkiye üslerini ABD’ye açmış böylece İncirlik Hava Üssü’nden Irak’a hava saldırısı düzenlenmiştir.

Ayrıca Saddam’ın, Kuveyt’teki askerlerini azaltması için Türkiye, Irak sınırına 8 tümenlik asker yerleştirmiştir.

BM’nin, Irak’a ambargo kararı üzerine Türkiye, Kerkük-Yumurtalık boru hattını kapatmıştır.

Bu savaş Arap birliği düşüncesini iyice zayıflatmıştır.

Savaşın ardından İran’ın bölgedeki etkinliği artmış ve Orta Doğu’daki köktenci akımlar iyice güçlenmiştir (Şii, Sünni ve Kürtler arasında mücadeleler artmıştır).

Irak’ın kuzeyinde meydana gelen otorite boşluğu Türkiye’de terör faaliyetlerine ortam hazırlamıştır.

II. KÖRFEZ SAVAŞI

ABD, I. Körfez Savaşından itibaren ambargo altında tuttuğu Irak’a, 2003’te II. Körfez Savaşını başlatmıştır.

Bu savaş Irak’ta nükleer silah olduğu iddiasıyla başlatıldıysa da bu iddia asılsız çıkmıştır.

Savaş sonunda Saddam Hüseyin’in iktidarı sona erdirilmiş ve yakalanan Saddam idam edilmiştir.

Çöl Fırtınası olarak bilinen II. Körfez Savaşı ABD Başkanı Bush zamanında yapılmıştır.

İRANGATE OLAYI:

İran’ın İsrail aracılığı ile ABD’den silah alması sonucunda yaşanan skandaldır.

UZAYDAKİ YARIŞ (SPUTNİK KRİZİ)

1950’lerin başında hem ABD, hem de SSCB uzaya ilk uyduyu fırlatmak için birbirleriyle yarış içine girmişlerdir.

ABD’nin başarısız denemelerinin ardından hiç beklenmedik bir anda SSCB, bir basketbol topu büyüklüğündeki Sputnik–1 uydusunun yörüngeye oturtulduğunu açıklamıştır(1957).

Böylece, ABD ile SSCB arasında yaşanan uzay yarışı başlamıştır.

SSCB’nin, nükleer bir silahı ABD üzerine gönderebileceği paranoyası tüm Amerikalıların aklına girmiştir.

SSCB’nin, uzaya Sputnik’i göndermesinin ardından ABD, ertesi yıl NASA’yı kurmuştur(1958).

SSCB, 3 Kasım 1957’de bu kez uzaya giden ilk canlı olan Laika adlı köpeği taşıyan Sputnik–2 uydusunu da başarıyla fırlatarak uzay çağı yarışında

bir adım önde olduğunu göstermiştir.

SSCB’de YuriGagarin, Vost–1 ile 12 Nisan 1961’de uzaya çıkan ilk insan oldu (Vostok–1 adlı uçakla 1 saat 45 dakikada dünyayı bir kez turladı).

Uzaya giden ilk kadın SSCB’den ValentinaTereshkova oldu (6 Haziran 1963’te Vostok-6).

16 Temmuz 1969’da ise Neil Armstrong, Apollo–11 ile Ay’a ilk ayak basan insan oldu (21 Temmuz).

1975’te ABD ve SSCB Apollo-Soyuz ortak uzay uçuşunu yaparak bilimsel alanda önemli bir ortak işbirliği gerçekleştirmişlerdir.

ABD ve diğer Avrupa devletleri uydu çalışmaları yapmış Uranüs ve Neptün gezegenlerine Voyager–2 gemisi gönderilmiştir.

Uzaya giden ilk ABD’li kadın, SallyRider, 18 Haziran 1983’te Challenger ile uzaya çıkmıştır (Ayrıca uzaya çıkan en genç insandır).

YUMUŞAMA DÖNEMİ’NDE DÜNYADA MEYDANA GELEN ÖNEMLİ GELİŞMELER

1945’ten sonra kömürün yerini petrol almıştır.

1950’li yıllar ABD’de ırk ayrımcılığının arttığı yıllar olmuştur. Bu dönemde siyahların direniş hareketinin lideri Martin LuterKing tarih sahnesine çıkmış ancak sonra öldürülmüştür.

ABD’li yazar Ernest Hemingway 1954’de, John Stainbeck 1962’de Nobel Edebiyat ödülünü almıştır.

1956 yılından itibaren Eurovision şarkı yarışması düzenlenmeye başlamıştır.

1960’larda Japonya’da hızlı tren seferleri başlamış, ayrıca elektrikli ev aletlerinin çeşidi artmıştır.

1960 yılından itibaren Avrupa Futbol Şampiyonası UEFA tarafından 4 yılda bir düzenlenmeye başlanmıştır.

Elvis Presley (1935–1977) bu dönemin en önemli Rock’n Roll müzisyenlerinden biridir.

TV’nin yaygınlaşması ile Amerikan sinemasının kalbi olan Hollywood, büyük kriz yaşamıştır.

Amerika’da her yıl düzenlenen Sinema Ödülleri Oscarları’nı elde etmek için birçok film şirketi kurulmuş, Avrupa’da ise sinema ödüllerinin verildiği Cannes Film Festivali düzenlenmeye başlanmıştır.

McDonalds ve Disneyland gibi şirketler Amerikan kültürünün yayılmasını sağlamışlardır.

20. yy. sonlarına doğru internet kullanımı ile bilgi alışverişindeki hız artmıştır.

YUMUŞAMA DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI

Bu dönemde Türk dış politikasının birinci önemli unsuru Kıbrıs meselesidir. İkinci önemli unsuru ise ABD ile olan ilişkilerdir.

KIBRIS SORUNU

II. Dünya savaşından ağır ekonomik kayıplarla çıkan İngiltere savaş sonrasında Kıbrıs’tan çekilmiştir.

1950’lerin sonlarında Kıbrıs’ta bağımsızlık hareketi başlamış ve uluslararası antlaşmalara dayanan bir Türk- Rum Ortak Devleti kurulmuştur.

Yunanistan, Kıbrıs konusuna daha çok eğilmeye başlayarak, 1954’te konuyu BM’ye taşımıştır.

Rumlar, Kıbrıs Türklerinin kazanılmış haklarını ellerinden alma ve Kıbrıs’ın tüm yönetimine el koyma yoluna gitmişlerdir.

Rumlar adayı Yunanistan’a bağlamak (ENOSİS) için çalışmalara başlamışlardır.

1955’te Yunanistan, EOKA terör örgütünü kurarak Rumları harekete geçirmiş, adada taşkınlık yaparak Rum halkını kışkırtarak Anayasayı ve uluslararası antlaşmaları çiğnemiştir.

Bu olayların amacı ENOSİS gerçekleştirmektir.

11 Şubat 1959 tarihinde Zürich Antlaşması ile Kıbrıs’ta bağımsız bir Cumhuriyet yönetimi kurulması, Türk ve Rum toplumlarının haklarının neler olacağı kararlaştırılmıştır.

Zürich Antlaşması’nı aynı yıl Londra Antlaşması takip etmiş, bu antlaşma ile Kıbrıs’ta bağımsız bir cumhuriyet yönetimi kurulmasına karar verilmiştir.

Bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti’nin cumhurbaşkanlığına Rum lider Makarios, yardımcılığına da Türk lider Dr. Fazıl Küçük getirilmiştir.

Garantörlük haklarından dolayı Kıbrıs’taki anayasal düzeni koruma hakkı Türkiye, İngiltere ve Yunanistan’a verilmiştir.

1963’ten itibaren Kıbrıs Devlet Başkanlığını üstlenen Makarios yönetimi altında Kıbrıslı Türklere girişilen saldırılar Türkiye’nin ciddi endişeler duymasına neden olmuş, iki toplum arasındaki bölünme bu olaylar sonrası derinleşmiştir.

Türkler, Rum faaliyetlerine karşı Türk Mukavemet Teşkilatı’nı kurmuşladır.

1966 yılında yapılan Akritas Planı ile Yunanistan, adadaki Türk halkını yok etmeyi ve adayı Yunanistan’a bağlamayı amaçlamıştır.

Kanlı Noel olayında 24 Türk’ün Rumlarca şehit edilmesi üzerine Türk jetleri Kıbrıs üzerinde uçmuştur.

Türkiye garanti antlaşması gereği Yunanistan ve İngiltere’yi harekete geçirdi.

ABD, Johnson Mektubu ile Türkiye’yi Kıbrıs’a müdahale etmekten vazgeçirmeye çalışmıştır.

Türkiye, Yunanistan ve İngiltere Lefkoşa’da iki kesim arasına girerek “Yeşil Hattı” oluşturmuşlardır.

1967’de Kıbrıs Geçici Türk yönetimi kurulmuştur.

Bu yönetimin başkanlığına Fazıl Küçük, başkan yardımcılığına Rauf Denktaş getirilmiştir.

15 Temmuz 1974’te Yunanistan’ın Cunta desteğiyle Kıbrıs’ta gerçekleştirilen ENOSİS amaçlı askeri darbe sonucu Makarios hükümetinin

devrilip, Nikos Sampson yönetiminde Kıbrıs Helen Cumhuriyeti’nin ilan edilmiştir.

Türkiye bu durumu tanımadığını açıklamıştır.

Çünkü Kıbrıs Anayasası ve Kıbrıs’la ilgili antlaşmalar ihlal edilmiştir.

Bütün bu gelişmeler Türkiye’nin kendi soydaşlarının geleceği açısından endişe duymasına yol açmıştır.

AYŞE TATİLE ÇIKTI

Türkiye, garantörlük hakkını kullanarak 20 Temmuz 1974 tarihinde ENOSİS’e engel olmak ve barışı sağlamak için Kıbrıs Barış Harekâtını başlatarak adaya asker çıkartmıştır.

Yunan birliklerinin adada garantör olarak bulunan Türk birliklerine saldırması çarpışmanın ada geneline yayılmasına neden olmuştur.

Türkiye’nin harekâtı üzerine, BM hemen harekete geçmiştir.

Çünkü Türk- Yunan savaşı ihtimali belirmiştir.

İngiltere’nin araya girmesiyle Lefkoşa’yı iki bölgeye ayıran “Yeşil Hat” üzerinde bir anlaşmaya varılmıştır.

22 Temmuz akşamı Türkiye, BM Güvenlik Konseyinin ateşkes kararını kabul etmiştir.

Bunun üzerine Türkiye, İngiltere, Yunanistan, Cenevre Konferansı’nda toplanarak, adada düzeni yeniden kuracak kararlar almışlardır.

Rum ve Yunanlılar konferansta alınan kararlara uymayınca (ateşkes hükümlerine de) Türkiye, Rum ve Yunan hükümetleriyle anlaşmanın mümkün olmadığı kararına vararak, 14 Ağustosta başlayıp 3 gün sürecek olan II. Kıbrıs Barış Harekâtını gerçekleştirmiştir.

Türkiye’nin, Kıbrıs’a, 1. Askeri harekâtını hukuki müdahale olarak gören dünya devletleri, 2. Harekâta işgal olarak bakmışlardır.

13 Şubat 1975’te Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin kurulması ile Rum kesiminin yönettiği Kıbrıs Cumhuriyeti’nden ayrı olarak bir Türk devleti kurulmuştur.

Kıbrıs Türk Federe Cumhuriyeti’nin liderliğine Rauf Denktaş getirilmiştir.

Böylece ada ikiye bölünmüştür.

15 Kasım 1983’te de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ilan edilmiştir.

KKTC’yi tanıyan ilk ülke Türkiye; ilk dış ülke ise Bangladeş olmuştur.

Kıbrıs meselesi sırasında ABD ile Türkiye arasında mektuplaşmalar da yaşanmıştır. ABD Başkanı Johnson, yolladığı bir mektup ile Türkiye’nin Kıbrıs adasına yönelik düzenlediği barış harekâtını durdurmasını istemiştir. Başbakan İsmet İnönü ise ABD’nin bu isteğini reddeden bir mektup yazmıştır.

2004’te Kuzey Kıbrıslı Türkler, BM Genel Sekreteri Kofi ANNAN’ ın planına (Annan Planı) %65 evet oyu verirken, Rumlar %76 hayır oyu vermişlerdir.

TÜRK- YUNAN İLİŞKİLERİNDE GÜNÜMÜZE KADAR SÜREN DİĞER GERGİNLİKLER

Kıta Sahanlığı Sorunu

Adalar Sorunu

Hava Sahası (Fır Hattı) Sorunu

Kara Suları Sorunu

Patrikhane Sorunu

Kardak kayalıkları Sorunu;

YUMUŞAMA DÖNEMİ’NDE TÜRKİYE VE ORTA DOĞU

Türkiye’nin Ortadoğu ülkeleriyle ilişkilerinde 3 farklı dönem yaşanmıştır:

1. Dönem (1950–60 arası);Bu dönemde Türkiye, SSCB’nin, Ortadoğu’ya sızmaya çalışması ve Arap ülkelerinin de bu sızmayı kolaylaştırıcı çalışmalarda bulunmaları nedeniyle Ortadoğu ülkeleriyle iyi ilişkiler kurmamıştır. Hatta Türkiye, bu gelişmeler üzerine NATO’ya girmiştir.

2. Dönem (1963–73 arası);1963–64 Kıbrıs buhranlarından, 1973 Petrol Krizi’ne kadar geçen dönemde Türkiye, Ortadoğu ve Arap ülkelerine yaklaşma politikasına ağırlık vermiştir. Artık Türkiye, Arap politikalarına daha ılımlı yaklaşıp, onlarla yakınlaşmaya çalışmıştır.

Türkiye, İsrail’e karşı, Mısır, Ürdün, Suriye’ye yardım etmiştir. Çünkü Türkiye’nin, Araplardan krediyle petrol almak ve krediyi ödemek için Arap ülkelerine ihracatını arttırmaya ihtiyacı vardı.

3. Dönem (1973 Petrol krizi sonrası):1969’daki Mescidi Aksa yangınına Türkiye’nin verdiği sert tepki, Türkiye’nin, Ortadoğu ve İslam ülkelerine daha fazla yaklaştığının kanıtıdır. Türkiye, bu olay sonrası Fas’ta yapılan İslam Zirve Toplantısı’na katılmış ve Araplarla ilişkilerini güçlendirmiştir. Arap

ülkelerinin tepkiyle karşıladıkları Camp David Antlaşması’nı Türkiye de reddetmiştir.

ASALA (ERMENİ TERÖR ÖRGÜTÜ);ASALA, 20 Ocak 1975 tarihinde Lübnan’ın Başkenti Beyrut’ta kurulan 1975 ile 1985 yılları arasında faaliyet

gösteren Ermeni terör örgütüdür.

ASALA, ilk kez Beyrut’taki Dünya Kiliseler Birliği Bürosuna yaptığı bombalı saldırı ile adını duyurmuştur.

Örgütün Amaçları Şunlardır: Sözde Ermeni Soykırımını kabul ettirmek ve Türkiye’yi soykırım nedeniyle tazminat ödemeye zorlamaktır. Asıl büyük amacı ise Türkiye Cumhuriyeti’ni parçalamak ve doğu ve güneydoğu Anadolu’yu kapsayan büyük bir Ermeni Devleti kurmaktır.

Örgütün en çok eylem yaptığı yer Lübnan’dır. Daha sonra da Fransa’dır.

ASALANIN en önemli faaliyeti 15 Temmuz 1983’te THY’nin Paris Orly Havalimanındaki bürosuna bomba koymasıdır. Bu olayda 8 kişi ölmüş 63 kişi de yaralanmıştır. Bu olaya Orly Katliamı denilmiştir.

1991’de Ermenistan Devleti’nin kurulması ile ASALA en önemli amacını gerçekleştirmiş olmuştur.

Günümüzde Türkiye ile Ermenistan arasında diplomatik bir ilişki dahi bulunmamaktadır.

Ancak Eylül 2008’de Ermenistan-Türkiye milli maçına, Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün, Ermenistan Devlet Başkanı tarafından davet edilmesi ve Türkiye’nin daveti kabul etmesi ilişkilerin gelişmesi açısından önemli bir adım olarak sayılmaktadır.

YUMUŞAMA DÖNEMİ’NDE TÜRKİYE’NİN İÇ POLİTİKASINDA MEYDANA GELEN OLAYLAR

DP’nin “İnce Demokrasiye Paydos” sloganıyla hareket ederek çeşitli alanlarda aldığı sert tedbirler üzerine, muhalefet ve öğrencilerin desteğiyle 27 Mayıs 1960’da gerçekleşen askeri müdahale ile DP iktidarı son bulmuştur.

Yapılan yargılamalar sonucunda Adnan Menderes(Başbakan), Fatin Rüştü Zorlu(Dışişleri Bakanı) ve Hasan Polatkan(Maliye Bakanı) idam edilmiştir.

TSK’nın bünyesinde bulunan 37 subayın, Orgeneral Cemal Gürsel liderliğinde oluşturduğu Milli Birlik Komitesi, bu darbe ile mevcut anayasayı uygulamadan kaldırmış, TBMM’yi dağıtmış ve siyasi partilerin faaliyetlerini askıya almıştır.

13 Kasım 1960’da sivil yönetime kısa sürede geçilmesine karşı çıkan 14 MBK üyesi tutuklanarak, elçilik danışmanı sıfatıyla yurt dışına gönderilmiştir.(14’ler Olayı)

Milli birlik Komitesi, gerekli hazırlıklara girişerek, kurucu meclis oluşturmuş ve bu meclis, 1961 Anayasası’nı hazırlamıştır.

15 Ekim 1961’de yapılan seçimler sonucunda Türkiye’nin ilk koalisyon hükümeti olan CHP-AP hükümeti kurulmuştur.

NOT: 1961 seçimlerine; CHP,AP,CKMP. YTP katılmıştır.

1965 seçimlerinde AP(Süleyman Demirel) iktidara gelmiştir.

AP iktidarı 12 Mart 1971 Muhtırasına kadar sürmüştür.

12 Mart 1971 Muhtırası ile Nihat Erim’in Başbakan olduğu yarı askeri bir rejim kurulmuştur.

1973 yılında Fahri Korutürk cumhurbaşkanı olmuştur.

1973 seçimlerinden sonra CHP(Bülent Ecevit)-MSP koalisyon hükümeti kurulmuştur.

1974 yılında başbakan Ecevit’in istifa etmesi hükümet bunalımına yol açmıştır.

1979 yılında Genel Kurmay Başkanı(Kenan Evren), Cumhurbaşkanına uyarı mektubu göndermiştir.

12 Eylül 1980 Darbesi;

Darbenin gerekçeleri;1975–80 döneminde şiddet ve terör olaylarının artması,Hükümet ve meclisin işlemez hale gelmesi,Ekonomik sıkıntıların iyice artması, Uluslararası problemlerin artması, Darbe öncesinde düzenlenen suikastlerle birçok aydın, milletvekili ve bürokratın öldürülmesi, Hükümet bunalımları, TBMM’nin bir türlü Cumhurbaşkanını seçememesi, Şeriat amaçlı düzenlenen Kudüs Mitingi,

Türk Silahlı Kuvvetlerinin 12 Eylül 1980 günü emir-komuta zinciri içerisinde askeri müdahale gerçekleştirmiştir.

12 Eylül Darbesi ile;

Süleyman Demirel’in Başbakan olduğu hükümetin görevine son verilmiş,

TBMM kapatılmış,

1961 Anayasası uygulamadan kaldırılmış,

Siyasi partiler kapatılarak, Türkiye’de 9 yıl sürecek olan askeri dönem başlamıştır,

Parti başkanlarına siyasi yasaklar getirilmiştir,

Sıkıyönetim uygulamaları artmış,

Türkiye’nin siyasi gelenekleri alt-üst olmuştur.

1972’den beri fiili olarak uygulanmayan idam cezalarının hızlı bir şekilde infaz süreci başlamıştır

Türkiye’nin “Avrupa Konseyi” üyeliğinin askıya alınmıştır.

7 Kasım 1982’de yapılan referandum sonucunda 1982 Anayasası kabul edilmiştir.

12 Eylül 1980 ile 6 Kasım 1983 tarihleri arasında Türkiye’yi, Genelkurmay Başkanı Kenan Evren ve Kuvvet Komutanlarından oluşan 5 kişilik bir Milli Güvenlik Konseyi yönetmiştir.

12 Eylül 1980 askeri müdahalesinden sonra, 1983 seçimlerine Süleyman Demirel’in Adalet Partisi, Deniz Baykal’ın CHP’si, Hüsamettin Cindoruk’un Büyük Türkiye Partisi’nin katılmasına izin verilmiştir.

Yapılan genel seçimlerde Turgut Özal’ın liderliğindeki ANAP iktidara gelmiştir.

Ülkeyi siyasal bir kargaşa ve kamplaşma ortamından uzaklaştırmak isteyen Turgut Özal, ekonomide de liberal politikalar izleyerek kamuoyunun desteğini almayı başarmıştır.

Turgut Özal, 1989–1993 yılları arasında Türkiye’nin 8.Cumhurbaşkanı olarak görev Yapmıştır.

1970-1972 yılları arası işçi dövizleri artmıştır.

1971 yılında Türk Otomobil Fabrikası Anonim Şirketi(TOFAŞ) Bursa’da açılmıştır. Murat-124 üretimine başlanmıştır.

1973 Dünya petrol krizi, dış borç ödeyen Türkiye’yi zora sokmuş, bu durum Türkiye’yi ekonomik resesyona (durgunluğa) sürüklemiştir.

1973’te Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), Yunanistan’ın, Ege denizindeki faaliyetleri üzerine Ege’de petrol aramaya başlamıştır.

1980 Askeri Darbesi sonunda 24 Ocak kararları olarak bilinen ekonomik kararlar alınmış, böylece enflasyonu önlemek, ihracata dayalı bir üretime geçmek amaçlanmıştır. Bunun için önce devalüasyon yapılmıştır.

1 Dolar 47 liradan 70 liraya çıkmıştır.

1993 yılındaki 5 Nisan kararları ise, ülkede büyük bir devalüasyonun yaşanmasına yol açmıştır. Bu gelişmeler üzerine halkın satın alma gücü azalmış, ülkede işsiz sayısı giderek artmıştır.

SOSYAL VE KÜLTÜREL HAYAT

Köyden kente göç çarpık kentleşmeye yol açmıştır.

Edebiyatta, toplumcu akım önem kazanmıştır.

Köy romancılığı başlamıştır.

Türkiye’de sinema kültürü oluşmaya başlamış, Yeşilçam diye adlandırılan sektörde birçok alanda sinema filmleri çekilmiştir.

Bu filmlerin içinde Metin Erksan’ın yönettiği “Susuz Yaz” filmi Berlin’de 1963 yılında “Altın Ayı” ödülünü almıştır.

1968’den itibaren TRT, Ankara’da haftada üç gün deneme yayını yapmaya başlamıştır.(BEYAZ CAM)

1982 yılından itibaren ise TRT ilk renkli TV yayınını gerçekleştirmiştir.

1990’lı yılların başından itibaren özel kanallar kurulmaya başlanmış,

Türkiye 1996 yılında ilk kez İnternetle tanışmıştır. Ayrıca uzaya

TÜRKSAT-1B uydusu uzaya gönderilmiştir.

KÜRESELLEŞEN DÜNYA

SSCB’NİN DAĞILMASI

1985 yılında Garbaçov’un iktidarında Glasnost(Açıklık) ve Perestroyka(Yeniden Yapılanma) ile başlayıp 6 yıl süren reformların ardından 1991 yılının sonunda SSCB resmen dağılmıştır.

SSCB’nin dağılması sonucunda “Soğuk Savaş Dönemi” tamamen sona ermiştir.

İki kutuplu dünya düzeni yerini tek kutuplu dünya düzenine bırakması XX. yy sonlarında ABD’nin tek süper güç olarak kalması sonucunu doğurmuştur.

SCCB’nin dağılma süreci sırasında Çekoslovakya’da Kadife Devrim’le demokrasiye geçilmiştir.(1989) Çekoslovakya 1993 yılında Çek Cumhuriyet’i ve Slovakya olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

SSCB’nin dağılmasından sonra güç dengelerinin değişmesi nedeniyle Çin, Rusya, Kazakistan, Tacikistan ve Kırgızistan arasında Şanghay Beşlisi kurulmuştur. Örgüt Özbekistan’ın da katılımıyla Şanghay İşbirliği Örgütü adını almıştır.

BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU’NUN (BDT) KURULMASI

Alma Ata Deklarasyonu: SSCB dağıldıktan sonra 21 Aralık 1991’de Kazakistan’ın Alma Ata şehrinde bir araya gelen Cumhuriyetler, yaptıkları görüşmeden sonra yayınladıkları bir bildirge ile BDT’nin kurulduğunu açıklamışlardır.

BDT’ye üye ülkeler sırasıyla şunlardır: Azerbaycan, Beyaz Rusya, Ermenistan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan, Rusya Federasyonu ve Ukrayna’dır.

TİKA’NIN KURULUŞU(1992)

TİKA, Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı’dır.

Bakanlar Kurulu kararıyla 1992 yılında Dış İşleri Bakanlığı’na bağlı olarak kurulmuştur.

DAĞLIK KARABAĞ SORUNU

Dağlık Karabağ, Nüfusunun büyük çoğunluğu Türk olup, Azerbaycan topraklarında yer alan bir bölgedir.

Dağlık Karabağ sorunu Ermenistan ile Azerbaycan arasında yaşanan bir sorundur.

Karabağ, Ermenistan tarafından işgal edilmiştir.

Hocalı başta olmak üzere birçok bölgede siviller katledilmiş, ya da göçe zorlanmıştır.

YUGOSLAVYA

Tito tarafından Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyet’i kurulmuştur.

Yugoslavya’da sosyalist bir rejim kuran Tito’nun ABD ile yakınlaşması üzerine Yugoslavya Cominform’dan atılmıştır.

BOSNA SAVAŞI

Bosna Hersek cumhurbaşkanı Aliya İzzet Begoviç, 1 Mart 1992 günü bağımsızlığını ilan etmiştir.

Bu gelişme üzerine Saraybosna’da çatışmalar başlamıştır.

Nazi soykırımından sonra 20. Yy yaşanan en büyük vahşet(Srebrenika Katliamı) Bosna Hersek’te yaşanmıştır.

ABD’de imzalanan Dayton Antlaşması ile Bosna Savaşı sona ermiştir.

MAVİ KELEBEĞİN İZİNDE

Yugoslavya’nın dağılmasından sonra Bosna ve Kosova’nın birçok bölgesinde kelebek nüfusunda ciddi bir artış olmuş, bu durum bölgeyi inceleyen uzmanların dikkatini çekmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda bitki örtüsünün değişmesinden değil, yerlerin altında bulunan toplu mezarların üzerinde açılan çiçeklere konan kelebeklere ulaşılmıştır. Bu çiçeklere “ölüm çiçekleri” denilmiştir.

Bu inceleme ve araştırma sonucunda yaklaşık 300 toplu mezar bulunmuştur.

KOSOVA

Kosova, 1974 Yugoslavya Anayasası’nda özerk bölge statüsünde kabul edilmiştir.

1990’da, Kosova “Yugoslavya Federasyonu çerçevesinde eşit ve bağımsız bir bütün” ilan edilmiştir.

Sırbistan ve Karadağ’ın oluşturduğu yeni Yugoslavya’da Kosova’nın devlet sınırları içerisine dâhil edilmesi üzerine Kosova’nın statüsüyle ilgili tartışmalar başlamış Sırplarla Arnavutlar arasında çatışmalar başlamıştır.

NATO öncülüğünde 1999 yılı bahar aylarında başlayan operasyon sonucunda Kosova BM denetimine alınarak Sırp güçleri bölgeyi terk etmek zorunda kalmıştır.

AET’DEN AVRUPA BİRLİĞİ’NE

AB’nin temelleri, 1951 yılında Almanya ve Fransa’nın öncülüğünü yaptığı 6 ülkenin katılımıyla oluşturulan “Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğuna” ve 1957 Roma Antlaşmasına dayanmaktadır.

1957 yılında İtalya’nın Roma kentinde Avrupa nükleer enerji topluluğunu kurulmuştur.

Aynı tarihte Avrupa Birliğine giren ülkeler Avrupa Ekonomi Topluluğu olan AET’nin kuruluşunu sağlayan Roma Antlaşmasını imzalamışlardır.

1967’de Bürüksel Antlaşması ile bir araya gelen Avrupalı devletler Avrupa Topluluğunu (AT) kurdular.

Schengen Antlaşması; (1985) Üye ülkeler arasında pasaport kaldırılmıştır.

1993 yılında Maastricht Antlaşması ile AT, AB adını almıştır.

1993’te topluluğa katılmaya aday ülkelere Kopenhag Kriterleri getirilmiştir.

KOPENHAG KRİTERLERİ’NE GÖRE ADAY ÜLKELER AB ÜYELİĞİ İÇİN;

Demokrasi, Hukukun üstünlüğü, İnsan hakları, Para ekonomisi alanlarında belirli seviyeye gelmek zorundadır.

Amsterdam Antlaşması (1997): Demokrasi ve diplomaside iyileştirilmeler yapılması kararı alınmıştır.

Nice Antlaşması (2001): Birliğin Doğu Avrupa’ya yönelik genişlemesine yeni vizyonlar kazandırmak amaç edinilmiştir.

TÜRKİYE’NİN AB SÜRECİ

Türkiye, 1959’da AET’ye üyelik için müracaat etmiştir.

1963’te ise Türkiye-AET Ortaklık Antlaşması yapılmıştır (1963 Ankara Antlaşması).

Türkiye, AET’ye tam üyelik için 14 Nisan 1987’de başvuruda bulundu (1980 Darbesi geçiş aşamasını uzatsa da 1987’de Başbakan Turgut Özal döneminde, AT’ye tam üyelik konusunda bir kez daha başvuruldu).

Türkiye 1 Ocak 1996’dan itibaren Gümrük Birliği uygulamasını başlattı (Gümrük Birliği, malların serbest dolaşımı sırasında vergilerin

kaldırılmasıyla ilgilidir).

10 Aralık 1999’da Helsinki zirvesinde Türkiye’nin tam üyelik için adaylığı kabul edildi.

1997’deki Lüksemburg zirvesinde, Türkiye’nin adının tam üye aday ülkeler arasında gösterilmemesi üzerine Türkiye, AB ile siyasi iletişimi kesme kararı aldı.

1999 Helsinki zirvesinde tutumunu değiştiren AB Konseyi, Türkiye’nin adaylığını teyit etti. Ancak AB’deki bazı ülkeler Türkiye’nin tam üyeliği yerine, imtiyazlı ortaklık olması gerektiğini belirttikleri bir yaklaşım içine girdiler.

Türkiye, 17 Aralık 2004’te AB’ye tam üyelik için müzakere tarihi aldı.

3 Ekim 2005’ten itibaren Türkiye’nin, AB’ye girmesi için Katılım Ortaklığı kabul edilmiştir.

Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan ve Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde müzakere fasıllarında kaydettiği ilerlemeleri değerlendiren son ilerleme raporu 2009 yılında yayınlanmıştır.

2013 yılında 22. Müzakere faslı açılmıştır.

GÜNCEL BİLGİ:Türkiye’nin AB baş müzakerecisi Mevlüt Çavuşoğlu’dur.

Türkiye’nin AB üyelik süreci içinde Türkiye’de Avrupa’ya uygun yenilikler yapılmıştır. Bunlar; çeşitli Anayasal değişiklikler, idam cezasının kaldırılması, DGM’ye son verilmesi, siyasi partilerin kapatılmasının zorlaştırılması, 8 yıllık kesintisiz eğitim, ekonomide özelleştirme vb. gibi…

AVRUPA PARLAMENTOSU ve KONSEYİ

Avrupa Birliği içerisinde; Avrupa Parlamentosu, Avrupa Konseyi, Avrupa Komisyonu ve Adalet Divanı da vardır.

Avrupa Birliği organları arasında yer alan Avrupa Parlamentosu, yasama organının bir yarısını oluşturur.

Avrupa Parlamentosu üye ülkelerde yapılan seçimler sonucunda belirlenen üyelerden (785 üyeden) oluşur.

Parlamento birçok önemli alanda yönetmelikler ve yönergeler çıkartır. Üye ülkeler; parlamentoya nüfusları oranında milletvekili gönderirler.

AB Konseyi ise, üye devlet ve hükümet başkanlarının katılımıyla yılda en az iki kere toplanır. Konseyin merkezi Brüksel’dir. Konsey, büyük önem taşıyan bazı kararlarda parlamentonun onayını almak zorundadır. Konsey, birliğin yasama ve karar alma organıdır. AB’yi yöneten ve dış politikasını belirleyen organdır.

AKKA( AVRUPA KONVEKSİYONEL KUVVETLER ANT.)

1990’da Paris’te, Varşova Paktı ve NATO üyesi ülkeler arasında yapılan ortak deklarasyondur.

KÜRESELLEŞEN DÜNYA’DA MEYDANA GELEN ÇEŞİTLİ SORUNLAR

Terör; AGİT (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı), BAB (Batı Avrupa Birliği), NATO gibi teşkilatların hepsi teröre karşı ortak mücadeleye dönük ilkelere sahiptir.

Küresel Isınma; İnsan faaliyetleri sonucu atmosfere salınan karbondioksit ve metan gazların doğal yapıyı bozmasıyla sera etkisi

yaratması (güneş ışınlarının atmosferde tutulmasına) sonucunda dünya yüzeyinde sıcaklıkların artmasına küresel ısınma denir. Kömür, petrol, fuel gibi fosil yakıtlarından oluşan karbondioksit gazı atmosferdeki doğal örtüyü (su buharı ve karbondioksiti) etkileyerek yeryüzüne yansıyan güneş ışınlarının daha fazla atmosferde tutulmasına, yeryüzünün daha fazla ısınmasına yol açmaktadır. Bu etkiye sera etkisi denilir.

Açlık ve Yoksulluk

Kyoto Protokolü:

Kyoto Protokolü, küresel ısınma ve iklim değişiklikleri konusunda mücadele etmeye yönelik uluslar arası tek çevre antlaşmasıdır.

BM, “İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi” içinde imzalanmıştır (Japonya 1997). 1997’de imzalanıp, 2005’te yürürlüğe giren bu protokolün temel amacı 6 milyarı aşan dünya nüfusunda karbondioksit ve sera etkisine neden olan gazların salınımı en aza indirmektir.

Bu sözleşmeye 84 ülke imza koymasına rağmen resmi imza veren ülke sayısı 35’i geçmemektedir.

177 ülke ve AB’nin taraf olduğu Kyoto Protokolü, 6 Şubat 2009 tarihinde TBMM tarafından görüşülerek imzalanmıştır.

2007 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ(BALİ) KONFERANSI( 2007)

Endonezya’nın Bali Adası’nda yer alan Nusa Dua kentinde yapılmış olan iklim ve çevre konulu bir konferanstır.

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında düzenlenen on üçüncü konferans olduğu için “COP 13”, Kyoto Protokolü yürürlüğe girdikten sonra düzenlenen üçüncü konferans olduğu için de “MOP 3” olarak adlandırılmaktadır.

Çevre Kirliği

ÇERNOBİL NÜKLEER REAKTÖR KAZASI

20. yy. en büyük nükleer kazasıdır. Nükleer enerjinin dünyaya verdiği zararın en somut örneği 1986 yılında Çernobil nükleer santralindeki patlamadır.

SALGIN VE BULAŞICI HASTALIKLAR

AIDS, Kırım Kongo Kanamalı hastalığı, Kuş gribi, Domuz gribi (H1 N1 virüsü) gibi hastalıklardır.

KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (KEİT)

1990 yılında Türkiye’nin girişimiyle “Karadeniz Ekonomik İşbirliği Toplantısı” yapılmıştır.

Bu toplantıda Karadeniz havzasını barış, refah ve istikrar bölgesine dönüştürmek amaçlanmıştır.

TÜBA (TÜRKİYE BİLİMLER AKADEMİSİ)

Başbakanlığa bağlı olarak kurulan bir kuruluş olup bilimsel, idari ve mali özerkliğe sahiptir.

1994 yılında çalışmalara başlayan bu akademi, gençleri bilim ve araştırmaya sevk etmeye ve bilim insanları yetişmesini sağlamaya çalışmaktadır.

GAP

Dicle ve Fırat nehirleri üzerine yapılmış baraj ve hidroelektrik santralleri ile birçok alanda sürdürülebilir bir kalkınma programıdır.

GAP projesi kapsamında dünyanın 5. büyük barajı olan Atatürk Barajı yapılmıştır.

MAVİ AKIM

Türkiye ile Rusya arasında 1997 yılında 25 yıl geçerli olacak “Mavi Akım Projesi Antlaşması” imzalanmış

İlgili Kategoriler

10.Sınıf Tarih Ders Notları 11.Sınıf Tarih Ders Notları 12.Sınıf Tarih Ders Notları 9.Sınıf Tarih Ders Notları Tarih Ders Notları YKS-TYT-AYT Tarih Ders Notları