REFORM
16.yüzyılda Papa’lığın (günümüz adıyla Katolikliğin) bozulmalar karşısında ilk olarak Almanya’da başlayan Hristiyanlık’ta yeni düzenlemeler yapılmasına “Reform” denir. En büyük önderleri Martin Luther, Jean Calvin, Erasmus ve arkadaşları veya öğrencileridir,
Nedenleri
-katolik kilisesinin yanlış uygulamaları
-Matbaa sayesinde halkın incili okuyarak bilinçlenmesi
-Rönesans’ın etkisi
-Haçlı savaşları ve coğrafi keşifler sonucu
- Dinsel Nedenler :Kilise, Ortaçağ boyunca gitgide etkinliğini artırırken ruhban zümresine mensup din adamları da egemen sınıf olan soylular gibi yaşamaya başladılar. Bu yaşama biçimi içinde, kilise günden güne bozuldu. Artan giderler için af kâğıdı (endülüjans) satmak gibi din dışı yollara başvuruldu.
- Ekonomik Nedenler :Kilisenin elinde çok geniş topraklar vardı. Bu durum da topraksız köylülerin kilisenin topraklarına göz dikmelerine neden oldu.
- Düşünsel Nedenler :Aydınlar, Hümanistler artık geniş bir düşünce ufkuna sahiptiler. Birçok din adamı bile ilahiyat ile yetinmeyerek felsefe ve edebiyatla uğraşıyordu.
Edebi ve bilimsel rönesans, insanı ön plana çıkarırken; Ortaçağ, insan bedenini kötülüğün kaynağı olarak kabul etmişti. Bu çelişki insanların kiliseden soğumalarına neden oldu.
Keşifler ve buluşlar da kilisenin öğretilerini kökten sarsmıştı.
Tevrat ve incil değişik ulusal dillere çevrildi. Dinî metinler üzerinde yapılan incelemelerde kutsal olduğu öne sürülen yazılardan çoğunun sonradan meydana getirilmiş uydurmalar olduğu anlaşıldı.
Başlaması ve Yayılması
Almanya’da Luther, 1517’de Wittenberg Kilisesi’nin kapısına astığı bir bildiri ile reform hareketini başlattı.
Luther’in: “Kiliseyi düzeltmek için, onun elindeki bütün servetini almak gerekir.” sözü üzerine şövalyeler ve köylüler kilisenin mallarına saldırdılar. Sonra, kilise malları soyluların ve burjuvaların eline geçti.
Almanya’daki mücadeleyi durduramayacağım anlayan imparator Şarlken, bir Diyet Meclisi topladı.
Bu meclis “Luther mezhebinin şimdiye kadar nerelerde tutunmuş ise ancak oralarda yaşamasına fakat başka yerlere yayılmamasına” karar verdi.
Fakat bu kararı 5 Alman prensi ve 14 şehir protesto ettiler. Bu nedenle bundan sonra Luther mezhebine taraftar olanlara Protestan adı verildi.
Şarlken, Protestanları silah zoruyla denetim altına almak isteyince iç savaş çıktı. 25 yıl süren Mezhep Savaşlarından sonra Ogsburg Barışı imzalandı.
Ogsburg Barışı (1555)
- Protestan mezhebi ve kilisesi resmen kabul edildi.
- Alman prensleri istedikleri mezhebi seçmekte ve seçtikleri mezhebi kendi uyruklarına da kabul ettirmekte serbest oldular.
- Prensler kendi ülkeleri içinde din işlerinin mutlak amirleri olma hakkını elde ettiler.
- Prenslerin, mezheplerini kabul etmek istemeyen Almanların başka yerlere göç etmelerine izin verilecekti.
Luther’in başlattığı mücadele kısa sürede Avrupa’ya yayıldı.
Fransa’da Calven, Calvenizm Mezhebini kurdu. Çeşitli mücadelelerden sonra Nant Fermamyla protestanlık Fransa’da da resmen tanındı (1598).
İngiltere Kralının papa ile arasının açık olması Protestanlığın bu ülkede yayılmasını kolaylaştırdı. Protestanlık bu ülkeye Anglikanizm olarak girdi.
Iskoçya Kalvenizmi kabul etti. Kalvenizmin buradaki adı Presbiteriyen oldu. İsveç, Norveç ve Danimarka da Protestanlığı kabul ettiler.
İsviçre’de reform hareketinin öncüsü Zivingli oldu.
Reformun Sonuçları
- Avrupa’da mezhep birliği bozuldu. Katolik ve Ortodoks mezheplerinin yanı sıra Protestanlık, Kalvenizm, Anglikanizm gibi yeni mezhepler ortaya çıktı.
- Kilisenin toplum hayatı üzerindeki baskısı önemli ölçüde azaldı. Okullar kilisenin elinden alındı. Yönetimle birlikte eğitim ve öğretim laikleşti.
- Katolik kilisesi, kendine çeki düzen vermek zorunda kaldı. Hristiyan dünyasının en büyük cemiyeti olan Cizvit Tarikatı kuruldu. Deniz aşırı ülkelerde Hristiyanlığm yayılmasına çalışıldı.
- Katolik Kilisesi’nden ayrılan ülkelerde, kilisenin mallarına el konuldu. Bu malları ele geçiren krallar, prensler ve burjuvalar büyük bir servete kavuşmuş oldular.
- Özgür bir düşünce ortamı doğdu. Bu da Avrupa’da kültür hayatının canlanmasını sağladı.
- Avrupa’da meydana gelen ayrılık ve siyasi bölünmeler, Osmanlıların Avrupa içlerine yürümelerini kolaylaştırdı