Klasikler: (Serbest Ekonomi)
-Ekonomi, her zaman tam istihdamda işler.
– Ekonomi, görünmez bir el tarafından kontrol edilir.
– Devlet müdahalesine gerek yoktur.
– Her arz kendi talebini yaratır.
– Devlet borçlanması gereksizdir
kamusal mal tanımını yapan ilk amca SAMUELSON
KİT Kuruluş Amaçları –
a) Ekonomik büyümeye sağlamak
b) Tekelleri devletçe işletmek
c) Özel sektörün başaramayacağı işleri yapmak
d) Ekonomiye yön vermek ve düzenlemek
e) Özel sektöre öncülük etmek
f) Gelir dağılımını düzenlemek
*************Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Sayıştay ile (**) Düzenleyici ve denetleyici kurumlar, bütçelerini Eylül ayı sonuna kadar doğrudan Türkiye Büyük Millet Meclisine, bir örneğini de Maliye Bakanlığına gönderirler. ***********
KAMU YATIRIM PROGRAMI,
merkezi yönetim bütçe kanununa uygun olarak Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından hazırlanır ve anılan Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren on beş gün içinde Bakanlar Kurulu Kararıyla Resmi Gazetede yayımlanır.
GEÇİCİ BÜTÇE UYGULAMASI ALTI AYI GEÇEMEZ.
Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçeleri arasındaki ödenek aktarmaları kanunla yapılır
************Personel giderleri tertiplerinden, aktarma yapılmış tertiplerden ve yedek ödenekten aktarma yapılmış tertiplerden, diğer tertiplere aktarma yapılamaz…..*******
Merkezi yönetim bütçe kanununda belirtilen hizmet ve amaçları gerçekleştirmek, ödenek yetersizliğini gidermek veya bütçelerde öngörülmeyen hizmetler için, bu Kanuna ekli (I) sayılı cetvelde yer alan idareler ile (II) sayılı cetvelde yer alan idarelerden merkezî yönetim bütçe kanununda gösterilecek olanların(**) bütçelerine aktarılmak üzere, genel bütçe ödeneklerinin yüzde ikisine kadar Maliye Bakanlığı bütçesine yedek ödenek konulabilir. Bu ödenekten aktarma yapmaya maliye bakanı yetkilidir
****Kamu yatırım projelerinin gerçekleşme ve uygulama sonuçları, ilgili kamu idaresi tarafından izleyen yılın Mart ayı sonuna kadar bir rapor halinde Sayıştay Başkanlığına, Maliye Bakanlığına ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığına gönderilir.****
****Örtülü ödeneklere ilişkin giderler Başbakan, Maliye Bakanı ve ilgili Bakan tarafından imzalanan kararname esaslarına göre gerçekleştirilir ve ödenir.****
tam kamusal mal – –yarı kamusal mal ayrımını yapan samuelson
politik fiyat— yarı politik fiyat ayrımını yapan bARONE
erdemli mal –erdemsiz mal ayrımını yapan MUSGRAVE
oylama imkansızlığı – ARROW
.**** Genel bütçe gelirlerinin tarh, tahakkuk ve tahsili Maliye Bakanlığı veya tarh ve tahakkuka ilgili mevzuatına göre yetkili idareler tarafından yapılır.****
Kesin hesap kanun tasarısının ekinde;
a) Genel mizan,
b) Bütçe gelirleri kesin hesap cetveli ve açıklaması,
c) Bütçe giderleri kesin hesap cetvelleri ve açıklaması,
d) Bütçe gelir ve giderlerinin iller ve idareler itibarıyla dağılımı,
e) Devlet borçları ve Hazine garantilerine ilişkin cetveller,
f) Yılı içerisinde silinen kamu alacakları cetveli,
g) Mal yönetim hesabı icmal cetvelleri,
h) Maliye Bakanlığı tarafından gerekli görülen diğer belgeler,
Yer alır
1954 yılında Osmanlının bütün borçları ödendi
1958 yılında moratoryum ilan edildi (Türkiye)
İÇ DENETİM KOORDİNASYON KURULU
Maliye Bakanlığına bağlı İç Denetim Koordinasyon Kurulu, yedi üyeden oluşur. Üyelerden biri Başbakanın, biri Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın, biri Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın, biri İçişleri Bakanının, başkanı dahil üçü Maliye Bakanının önerisi üzerine 5 yıl süre ile Bakanlar Kurulu tarafından atanır.
VERGİ BORCUNU ORTADAN KALDIRAN NEDENLER:
- a) Ödeme
b) Zamanaşımı
c) Takas
d) Terkin
e) Hata düzeltme
f) Uzlaşma
g) Yargı kararları
Komanditerin durumu ticari, zirai ve serbest meslek kazancında hep aynıdır ( Menkul sermaye iradı )
HARCAMALARIN YAPILIŞ SIRASI.
Taahüt – Tahakkuk- Verile Emri- Bağlama – Ödeme
*il özel idare bütçesini vali hazırlar ….. içişleri bakanı onaylar
OTOMATİK STABİLİZATÖRLER
- Vergi hasılatındaki otomatik degşmeler
• Kurum ve aile içi tasarruflar
• İssizlik sigortası ve yardımlar
• Tarımsal sübvansiyonlar
• Otomatik bütçe açık ve fazlalıkları
• Ekonomik stoklardaki artış ve azalışlar
Stağflasyonla mücadele politikaları
a) gelirler politikası
b) vergi temelli gelirler politikası
c) ücretlerin indekslenmesi
d) üretim teşvikleri
Dolaylı Vergiler
-Harcama üzerinden alınan vergiler
– Mükellefi ve yüklenici genellikle farklıdır
– Kolay yansıtılabilen vergilerdir
– Objektif, gayrişahsi niteliklidirler
– Gelir dağılımını bozarlar (tersine artan oranlı tarife)
– Tabanı geniştir
– Önceden belirlenemeyen işlemler üzerinden, isme bağlı olmaksızın
tarh ve tahakkuk etmektedirler
– Vergi idaresi açısından uygulaması daha kolaydır, daha az dirençle karşılaşır.
– Mali anestezi etkisi daha yüksektir
Dolaysız Vergiler
– Gelir ve servet üzerinden alınan vergiler (istisnai olarak genel harcama vergileri de dolaysız vergidir)
– Mükellefi ve yüklenici genellikle aynıdır
– Yansımaları daha zor, bazen imkansızdır
– Sübjektif, şahsileştirilebilen niteliklidirler
– Gelir dağılımını düzenler (sübjektif ve şahsi olması)
– Tabanı daha dardır
– Önceden belirlenebilen, isme bağlı olarak tarh ve tahakkuk etmektedirler
– Vergi idaresi açısından uygulaması daha zordur.
– Mali anestezi etkisi daha düşüktür
*üç yıllık bütçe planlarıyla uyumlu olarak, 2006, 2007 ve 2008 için yıl sonu hedefleri sırasıyla yüzde 5, yüzde 4 ve yüzde 4 olarak belirlenmistir.
Piyasa Başarısızlıkları
1.Piyasada tam rekabetin geçerli olmaması
2. Dışsal ekonomiler
3.Ölçek Ekonomileri (İçsel-eksi ekonomiler)
4.Üretim faktörlerinin coğrafi ve sektörel dağılımında dengesizlikler (Kaynak dağılımında etkinsizlik)
5.Özel gelir ve servet dağılımındaki adaletsizlik
6.Tam Kamusal mallar
7.Erdemli mallar
8.Asimetrik Bilgi
9. Ücret ve fiyatların yapışkanlığı
10. Risk ve Belirsizlik
11. Negatif Eğimli arz ve pozitif eğimli talep eğrisi
12.Ekonomik istikrarsızlıkları
Devletin Başarısızlıkları
1.Politikada tam rekabetin geçerli olmaması
2.Politik dışsal ekonomiler: Politikada patronaj ilişkileri, politik yandaşlık ve partizanlık, rant oluşturma ve rant dağıtma faaliyetleri, çıkar gruplarının rant kollama faaliyetleri, türemiş dışsal ekonomiler, politik miyopluk
3.Politikada Negatif Ölçek Ekonomiler
4.Politikada bütçe kaynaklarının coğrafi ve sektörel dağılımında dengesizlikler: Lobicilik,Hizmet kayırmacılığı, merkeziyetçilik.
5.Kamusal güç ve yetki dağılımında adaletsizlik:Devlet harcamalarında israf ve savurganlık, mali yanılma.
6.Bütçe açıkları
7.Kayıt dışı ekonomi
*Enflasyon hedeflemesi rejiminde, Para Politikası Kurulu para politikası kararlarında “tavsiye veren” konumdan “karar alıcı” konuma geçmiştir.
Katma Değer Vergisinde yer alan başlıca istisnalar,
İhracat İstisnası,
Araçlar ve Petrol Aramalarında İstisna,
Taşımacılık İstisnası,
İthalat İstisnası, Diplomatik İstisnalar,
Sosyal ve Askeri Amaçlı İstisnalardır
Çıkarılmış olan bir vergi yasasının yürürlük tarihine ilişkin bir hüküm yoksa kanun 45 gün sonra yürürlüğe girer..
************************************************************************
5018 SAYILI KANUNA GÖRE MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİNN HAZIRLANMA SÜRECİ
Merkezi yönetim bütçe kanun tasarısınn hazırlanmasından ve ilgili idareler ile koordinasyonn sağllanmasından sorumlu olan MALİYE BAKANLIĞI dır..
Bütçenin hazırlanma SÜRECİ:
( -orta vadeli program stratejik planları, DPT kalkınma planlarını,makro ekonomik politikaları,ilke ve hedefleri gösterir
Bakanlar kurulunn MAYIS ayı sonuna kadar toplanarak DPT tarafından hazırlanan ORTA VADELİ PROGRAMI kabul etmesiyle BAŞLAR (orta vadeli program RG yayımlanır. )
HAZİRAN 15 ine kadar MALİYE BAKANLIĞINCA hazırlanan ( -Mali plan orta vadeli programla uyumlu olmalıdır)
ORTA VADELİ MALİ PLAN,YÜKSEK PLANLAMA KURULU
tarafından KARARA BAĞLANIR. -Mali plan gelecek 3 YILA ilşkin gelir ve gider tahminlerini içerir – Mali plan RG yayımlanır. )
HAZİRAN AYI sonuna kadar bütçe çağrısı ve bütçe hazırlama rehberi ( -Bütçe çağrısı kamu idarelerinn bütçe teklif lerini ve yatırım programı hazırlama sürecini
MALİYE BAKANLIĞINCA;Yatırım Genelgesi ve Yatırım programı hazırlama rehberi DPT tarafından hazrlanarak RG de yayımlanır yönlendrme amacı taşır. )
1-31 TEMMUZ ARASINDA ; KAMU KURULUŞLARI BÜTÇE
TEKLİFLERİNİ hazırlar. ( -ilk kez 2006 bütçesinde F (FİNANSMAN CETVELİ) yer verilmştr..)
Gerekçeli olarak hazrlanan teklifler TEMMUZ sonuna kadar MALİYE
BAKANLIĞINA gönderilir..(Yatırım teklifleri ise aynı sürede DPT ye gönderilir)
Bütçe tekliflerinn verilmesinden sonra MALİYE BAKANLIĞINDA BÜTÇE
GÖRÜŞMELERİ yapılır..
Bütçe görüşmeleri tamamlandıktan sonra MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE KANUN TASARISININ SUNULMASINA GEÇİLİR..
En geç EKİM AYININ İLK HAFTASINDA Makro ekonomik göstergeler ve bütçe büyüklükleri YÜKSEK PLANLAMA KURULUNDA
görüşülür..
MALİ YIL BAŞINDAN EN AZ 75 GÜN ÖNCE (17 ekim e kadar);
MALİYE BAKANLIĞINCA hazırlanan MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE KANUN TASARISI VE MİLLİ BÜTÇE TAHMİN RAPORU
BAKANLAR KURULU TARAFINDAN TBMM ye sunulur..
( TBMM,Sayıştay ve Üst kurullar,kendi bütçelerini EYLÜL AYI SONUNA KADAR doğrudan TBMM ye gönderrler)
TBMM
Bütçe kanun tasarısını görüşür ve onaylayarak kabul eder..merkezi yönetim bütçe kanunu MALİ YIL BAŞINDAN ÖNCE
CUMHUR BAŞKANI TARAFINDAN İMZALANIR VE RG de yayımlanır..
+
KAMU YATIRIM PROGRAMI ise DPT tarafından hazırlanarak 15 OCAK tarihine kadar BAKANLAR KURULU
KARARIYLA RG de yayımlanır..
+
Zorunlu nedenlerle merkezi yönetim bütçe kanun tasarısı süresinde yürürlüğe konulmazsa GEÇİCİ BÜTÇE KANUNU
çıkarılır..
+
Ödeneklerin yetersiz kalması durumunda veya öngörülemeyen hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla,karşılığı gelir
gösterilmek kaydıyla,kanunla EK BÜTÇE yapılabilir..
**********************************************************************
diferansiyel yansıma ,kamu harcamaları sabit
farz edildiğinde belli bir verginin (mesela gelir vergisi) bir diğer vergi (mesela katma değer vergisi) ile değiştirilmesi halinde gelir dağılımında meydana gelen değişikliği göstermektedir
devlet dairelerinn yaptığı çeşitli hzimetleri izledikleri plan ve programları bir araya getrip bunların arasında organik ilişkiler kuran devlet tarafından sürdürülen her işin her faaliyetin birbiri ile olan ilişkilerini,karşılıklı etkileşimlerini göz önünde bulunduran bütçelere milli bütçe denir
BÜTÇE PRENSİPLERİ;(4t)
-Tahmin
-tahdit
-tevzin
-tasdik
devletin giderlerini kanunlara uygun olarak gerçeklestren,bir hizmetin yerine getrlmesini veya bir malın teslim edilmesinden sonra,devlet adına doğan bir borcun miktarnı,tahahhüdün kanunlara uygun olarak yerine getrlip getrlmediğini belirleyen kişi TAHAKKUK MEMURU…
bütçe ile ilgili ödeneklerin kullanılmasına,kamu hizmeti ile ilgili programların yürütülmesinden sorumlu olan İTA AMİRİDR (ÜST YÖNETİCİ,HARCAMAYA YETKİLİ AMİR) tahakkuk memurları ita amiri tarafından görevlendrlir
para saymanlarınn denetimini MUHASEBAT GENEL MÜDÜRLÜĞÜ yapar
Bakanlık saymanlık müdürlerinden sadece DIŞ İŞLERİ BAKANLIĞI SAYMANLIK MÜDÜRÜ SAYIŞTYA hesap verr..
Hazine genel hesabı MUHASEBAT GENEL MÜDÜRLÜĞÜ tarafından hazırlanır.
VERGİ TARH YÖNTEMLERİ
-Beyana dayalı Tarh
-ikmalen tarh
-re’sen tarh
-idarece tarh
-tahrire dayalı tarh (kalktı)
tahil zamanaşımı AMME ALACAKLARI KANUNUNDA düzenlenmiştir
Tahakkuk zamanaşımı ise VUK ta düzenlenmiştir
vergi arbitrajı: farklı gelir türlerinin farklı vergi yükümlülüklerine sahip olması sebebiyle bireyin bunu avantaja cevirip vergi yükünü düşürmesi
mikro vergi planlama : mükellefin yasalara dayanarak vergi yükünü asgariye indirme cabası
makro vergi planlama : devletin en uygun kaynaklardan en uygun miktar ve şekilde vergi alması
vergi hukuku yorum çeşitleri
-yasama yorumu
-idari yorum
-bilimsel yorum
-yargısal yorum
vergi hukuku yorum yöntemleri
-lafzi yorum
-tarihi yorum
-amaçsal yorum
-sistematik yorum
-defter ve vesikalar
-fatura
-takdir komisyonu kararı
-bilirkişi
vergi usul kanununda ispat aracı olarak kullanılabilir yemin kullanılmaz
vergi yargılamasında geçerli olan ilkeler
-yazılılık
-kıyas yasağı
-delil serbestisi
-kendiliğiden araştırma ilkesi
tek(sabit) oranlı vergi tarifesi>>>kurumlar vergisi ve kdv
artan oranlı vergi tarifesi>>> gelir vergisi ve veraset-intikal vergisi
azalan oranlı vergi tarifesi>>> damga vergisi
TARH
-yükümlendirici
-asli
-belirtici
-bireysel
bir idari işlemdir…
vergi usul kanununda yer alan tebliğ yöntemleri
-posta yoluyla tebliğ
-ilan yoluyla tebliğ
-memur vasıtasıyla tebliğ
-mükelleflerin kabul etmesi şartıyla daire veya komisyonda tebliğ
kendisine tebliğ yapılacak kişi görünüşüne nazaran 18 yaşından aşağı olmaması ve bariz bir surette ehliyetsiz olmamalıdır
motorlu taşıtlar vergisi ve emlak vergisi kendiliğinden tahakkuk eder..
memleketi terk ve ölüm gibi mükellefiyetin kalkmasını gerektiren haller dolayısıyla ödenmesi gereken vergilerden tahsil süresi gelenler 3 ay uzatılır…
ölenin gelir vergisi beyannamesi ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde verilir..
tahsil zamanaşımını kesen nedenler
-borçluya ödeme emri tebliği
-borçlunun mal bildiriminde bulunması
-borçlunun teminat göstermesi
-borçluya takip ile yapılan tahsilat
borçlunun terekesinin tafsiyesi tahsil zaman aşımını kesmez..durdurur..
veraset-intikal vergisi ve emlak vergisinde tahakkuk zamanaşımı vergiyi doğuran olayın idarece öğrenildiği tarihi izleyen yılın başından itibaren başlar…
vuk’da hesap hataları
-matrahta hata
-miktarda hata
-vergi mükerrerliği
vuk’da vergilendirme hataları
–mükellefin şahsında hata
-mükellefiyette hata
-mevzuda hata
-vergilendirme ve muafiyet döneminde hata
vergi hatalarını düzeltme yetkisi vergi dairesi müdürüne aittir..
-kaçakçılık suçları
-vergi mahremiyetini ihlal suçları
-mükelleflerin özel işlerini yapma suçu
vuk’da yer almasına ragmen mahkemeler tarafında cezalandırılır
emlak vergisinde pişmanlık ve ıslah uygulanmaz
veraset ve intikal vergisinde beyanname vermeyen mükelleflere kendi yasasında ek süre tanınmıştır.
vergi cezalarını sona erdiren nedenler
-pişmanlık ve ıslah -yanılma
-ölüm -mücbir sebepler
-zamanaşımı -cezalarda indirim
uzlaşma talebi vergi ihbarnamesinin tebliğinden itibaren 30 gün içinde yapılabilir
vergi idaresinin denetim yöntemleri
-bilgi toplama -yoklama -inceleme -arama
işe başlamayı bildirmek zorunda olanlar
-vergiye tabi ticaret ve sanat erbabı
-serbest meslek erbabı
-kurumlar vergisi mükellefleri
-kollektif şirket ortakları
-adi şirket ortakları
-komandit şirkette komandite ortaklar..
işe başlama başladıktan sonra 10 gün içinde
işi bırakma olayın bitiminden itibaren 1 ay içinde bildirilme
vuk’a göre defter tutması gerekenler
-gerçek usule tabi ticaret ve sanat erbabı
-iktisadi kamu müesseseleri
-dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler
-kooperatifler
-ticaret şirketleri
-serbest meslek erbabı
-çiftçiler
serbest meslek kazanç defterine yapılacak kayıtlar günü gününe yapılır
ticari kazanç erbabı vergiden muaf esnatftan mal alması durumunda gider pusulası
düzenlemek zorundadır
fatura malın teslm veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren en geç 7 gün içinde düzenlenir..
ticari kazanç ve zirai kazanç ın elde edilmesi tahakkuk esasına dayanır..
adi komandit şirkette
—komandite ortağın şirket karından aldığı pay ticari kazanç
—komanditer ** ** ** ** ** menkul sermaye iradı
adi şirketler zirai faaliyetle uğraştıgında elde ettikleri kazanc zirai kazanç’tır
kolektif şirketler
serbest meslek faaliyetin yaptıgında kollektif ortağın kazancı serbest meslek kazancı
binek otomobillerin mtv’si ticari kazanctan indirilmez
yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde,müteahhitlere yapılan hakediş ödemelerinden % 5 tevfikat yapılır
serbest meslek erbabı enflasyon düzenlemesi uygulamasına tabi değildir..
Zorunlu ve bedelsiz ilköğretim hizmeti Tam Kamusal Maldır
Vergi Teorisi
Türkiye’de vergilendirme yetkisi Parlemento‘ya aittir.
KDV genel oranı %18‘dir. Yasalarda belirtilen oran ise %10’dur. Bakanlar kurulu yetkisini kullanarak %1, %8 ve %18 olarak belirlemiştir. Ayrıca Bakanlar kurulu KDV’yi %40’a kadar arttırmaya ve %1’e kadar düşürmeye yetkilidir.
Terkin vergi borcunun silinmesidir. Yetki ise Maliye bakanlığındadır.
Vergi konusunun vergi dışına bırakılmasına vergi istisnası denir.
Vergi’nin ilk ve en eski amacı mali(fiskal) amaçtır.
Kamu Harcamaları
Colin Clark vergilerle karşılanan kamu harcamalarının milli gelirin %25‘ini aşmaması gerektiğini ileri sürmüştür.
Transfer harcamalarının tanımını Brochier ve Tabatoni yapmıştır.
Kamu harcamalarının milli gelirden daha hızlı artması Wagner yasalarını ifade eder.
Kamu harcamalarının üst sınırı milli gelirin kendisidir.
Savaş tazminatı dolaysız transfer harcamasıdır.
YATAY EŞİTLİK aynı gelir elde edenlerden aynı oranda vergi alınması (aynı kişiler YATARRR)
DİKEY EŞİTLİK farklı gelir elde edenler değişik oranda vergilendirilir
UZUNKUK FARKI..en yüksek vergi dilimi ile en düşük vergi dilimi arasındaki fark..
YÜKSEKLİK FARKI..Ankaralı arkadaşlar için ORAN yüksekte kalan bir semttir bu böyle aklınıza gelsin en yüksek oranla en düşük oran arasındaki fark..
vergi üreticilere yansıtılıyorsa; GERİYE DOĞRU YANSIMA
vergi tüketicilere yansıtılıyorsa; İLERİYE DOĞRU YANSIMA
Gayrimenkul sermaye iradı sahibi işe başlamayı bildirmek zorunda değildir.
kit lerin yatırım programları mali yıl başından en az 75 gün önce bakanlar kurulu tarafından karara bağlanır
5018 e göre ülkemizde 2006 dan bu yana performans bütçe sistemi uygulanmaktadır
vergi ödeme gücüne ulaşmada kullanılan yöntemler;
*artan oranlılık
*ayırma kuramı
*muafiyet
*istisna
*en az geçim indirimi
A.DOWNS:DEMOKRASİNİN EKONOMİ TEORİSİ
“”hükümetlerin uyguladıkları maliye politikaları ile sağladıkları siysal desteği max.etmeyi amaçlaması
Genel usulsüzlük re’sen tarhiyatı gerektiren bir eylemse ceza iki kat kesilir.
orta vadeli program DPT tarafından
orta vadeli mali plan MALİYE BAKANLIĞI tarafından hazırlanır
hazinenin klasik işlemleri devlet gelirlerinin yer ve zaman bakımından denkleştirilme
***karayolları genel müdürlüğünün bütçesi genel bütçeye dahildir****
bütçenin yargısal denetimini SAYIŞTAY yapar
Veraset ve intikal vergisinde ilk tarhiyat Beyannamenin verilmesinden itibaren 15 gün içinde yapılır
bütçe emaneti hesabında yer alan paraların zamanasımı süresi 5 yıldır
bakanlar kurulu kesin hesap yasa tasarısını mali yıl sonundan itibaren en geç 6 ay içinde tbmm ye gönderr.
TRANSFER HARCAMALARININ SINIFLANDIRMASI(GRUPLANDIRILMASI)
Dolaylı Transferler-Dolaysız Transferler
Kişilerin gelirlerini doğrudan doğruya (nominal-parasal olarak) artıran transfer harcamaları dolaysız; kişilerin gelirlerine dolaylı bir şekilde etki ederek kişilerin reel gelirlerini artıran transfer harcamalarına dolaylı transfer harcamaları denir. Her iki transferde de kişi ya da sosyal grupların satın alma güçlerinin artırılması amaçlanmaktadır.
Örnek: Malul aylığı dolaysız transfer harcaması, sübvansiyon dolaylı transfer harcamasıdır.
Gelir Transferleri-Sermaye Transferleri
Gelir transferleri kişilere yönelik olarak yapılan transfer harcamaları iken sermaye transferleri kurumlara veya devletlere yönelik yapılan transfer harcamalarıdır.
Gelir ve sermaye transfer harcamaları dolaylı ve dolaysız olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
–Dolaysız Sermaye Transferi: Savaş sonrası mağlup devletin galip devlete tazminat ödemesi gibi.
-Dolaylı Sermaye Transferi: Konut inşasında kooperatiflere prim vermek gibi
Verimli Transferler-Verimsiz Transferler
İktisadi amaçla yapılan transfer harcamaları verimli; sosyal amaçla yapılan transfer harcamaları ise verimsiz transfer harcamaları olarak adlandırılmaktır. Günümüz maliyecileri verimsiz transferlerin verimli alanlara kaydırılması yönünde görüş ortaya koymaktadırlar.
Karşılıklı Transferler-Karşılıksız Transferler
Bütün transfer harcamaları içinde sadece sermaye teşkili transfer harcamaları karşılıklı transferdir. Çünkü devlet transfer karşılığında bina ve arazi gibi fiziki sermaye elde etmektedir. Diğer bütün transferler karşılıksız transfer kabul edilmektedir. Devletlerin başka devletlere yapmış olduğu karşılıksız hibeler de karşılıksız transfer harcamalarından birisini oluşturmaktadır
*dışsal ekonomiler—MARSHALL
*tam istihdam bütçe açığına alternatif bir ölçü olan “Mali Kaldıraç” kavramı MUSGRAVE tarafından önerilmiştir.
*negatif dışsal ekonomilerin söz konusu olduğu üretim faaliyetlerinde dışsal maliyete neden olan firmanın bundan zarar görene denkleştirici miktar olarak üretim faaliyetlerinden elde ettiği dışsal faydayı karşılık olarak ödemesi : KALDOR-HİCKS TANZİM KRİTERİ
*devlet borçlarının faiz ve itfa bedellerinin ödenmesi KARŞILIKSIZ TRANSFER HARCAMASIDIR
*vergi kavramı günümüzde İKTİDAR KURAMI yaklaşımıyla açıklanmaktadır
*iç borçlanmanın ödemeler bilançosu üzerindeki etkisi: İHRACATI AZALTIP İTHALATI ATTIRIR.
*ihale gününü beklemeksizin hazinenin istediği her an tahvil satışı gerçekleştirmesi şeklinde ortaya çıkan borçlanma yöntemine: TAP YÖNTEMİ denir.
*kamu giderleri, devleti oluşturan idari birimlere göre gruplandırılırsa ORGANİK SINIFLANDIRMA yapışmış olur.
*ülkemizde uygulanan devlet muhasebe sistemi: TAM TAHAKKUK ESASLI
*MONOPOL PİYASASINDA yansıma en kolaydır.
*yaşam boyu harcamaların vergilendirilmesini savunan: KİNG
*TİBOUT ETKİSİ: insanların serbestçe yerleşebilecekleri bölgeler hususunda seçim imkanlarının artışına paralel olarak toplumsal refahın da artmasına denir.
Arrow’un imkânsızlık kuramı
oylama sistemlerinde, dereceli tercihlere dayanan ve üç ya da daha fazla seçenek sunan hiçbir oylama sisteminin belli bir takım mantıklı kıstasları aynı anda sağlayamayacağını gösterir. Bu kıstaslar,
kısıtlanmamış alan,
dayatmama,
diktatörsüzlük,
tekdüzelik ve
ilgisiz alternatiflerin bağımsızlığı
Bütçe Yansıması;
Vergilerdeki değişiklikler ile kamu harcamalarındaki değişikliklerin birlikte gelir dağılımı üzerindeki ortak etkisine “bütçe yansıması” denilmektedir
Mücbir sebepler:
1. Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk;
2. Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler;
3. Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler;
4. Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması,
gibi hallerdir.
Mücbir Sebeplerin Sonuçları
a- Süreleri uzatır (durdurur)
b- Tarh(Tahakkuk) zamanaşımını uzatır.
c- Bazı hallerde verginin terkini sonucunu doğurur.
d- Mücbir sebep hallerinde ceza kesilmez.
Hakim hakkanıyet geregı mucbir sebebe maruz kalan kişiye tazmınat ödettırebılır
Vergi kanunlarında yazılı süreler aşağıdaki şekilde hesaplanır:
1. Süre gün olarak belli edilmişse başladığı gün hesaba katılmaz ve son günün tatil saatinde biter;
2. Süre hafta veya ay olarak belli edilmişse başladığı güne son hafta veya ayda tekabül eden günün tatil saatinde biter. Sürenin bittiği ayda, başladığı güne tekabül eden bir gün yoksa süre o ayın son gününün tatil saatinde biter;
3. Sonu belli bir gün ile tayin edilen sürelerde, süre o günün tatil saatinde biter;
4. Resmi tatil günleri süreye dahildir. şu kadar ki, sürenin son günü resmi tatile rastlarsa tatili takibeden ilk iş gününün tatil saatinde biter
Tebliğin İlanla Yapılacağı Haller
1. Muhatabın adresi hiç bilinmezse;
2. Muhatabın bilinen adresi yanlış veya değişmiş olur ve bu yüzden gönderilmiş olan mektup geri gelirse;
3. Başkaca sebeplerden dolayı posta ile tebliğ yapılmasına imkan bulunmazsa;
4. Yabancı memleketlerde bulunanlara tebliğ yapılmasına imkan bulunmazsa.
Tüccarlarda İşe Başlamanın Belirtileri
1. Bir iş yeri açmak (İş yeri açmaktan maksat, belli bir yerde bilfiil ticari veya sınai faaliyete geçmek demektir. Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece tutulmuş olması veya içinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iş yerinin açıldığını göstermez);
2. İş yeri açılmamış olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teşekküle kaydolunmak;
3. Kazançları basit usulde(*) tespit edilen tüccarlar için işle bilfiil uğraşmaya başlamak.
Serbest Meslek Erbabında İşe Başlamanın Belirtileri
1. Muayenehane, yazıhane, atelye gibi özel iş yerleri açmak;
2. Çalışılan yere tabela, levha gibi mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden alametleri asmak;
3. Her ne şekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu gösteren ilanlar yapmak;
4. Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak üzere mesleki teşekküllere kaydolunmak.
Defter tutma mecburiyeti aşağıda yazılı gerçek ve tüzel kişiler hakkında uygulanmaz:
1. Gelir vergisinden muaf olan esnaf ve gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler;(*)
2. Gelir Vergisi Kanununa göre kazançları basit usulde tesbit edilenler.(**)
3. Kurumlar vergisinden muaf olan:
a) İktisadi kamu müesseseleri;
b) Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler(***
Bilanço Esasında Tutulacak Defterler
1. Yevmiye defteri;
2. Defterikebir;
3. Envanter defteri (Mevcudat ve muvazene defteri);
Tasdike Tabi Defterler
1. Yevmiye ve envanter defterleri;
2. İşletme defteri;
3. Çiftçi işletme defteri;
4. İmalat ve İstihsal Vergisi defterleri; (Basit İstihsal Vergisi defteri dahil)
5. Nakliyat Vergisi defteri;
6 .Yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri;
7. Serbest meslek kazanç defteri;
Fatura Kullanma Mecburiyeti
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle(1) defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler:
1. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara;
2. Serbest meslek erbabına;
3. Kazançları basit usulde tespit olunan tüccarlara;
4. Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere;
5. Vergiden muaf esnafa.
Sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler.
Aşağıda yazılı olanlar vergi karnesi almaya mecburdurlar
1. Gelir Vergisi Kanununa göre diğer ücret kapsamında vergilendirilenler;
2. Gelir Vergisi Kanununa göre indirimden faydalanmak isteyenler;
3. Gelir Vergisi Kanununun 35’inci maddesinin (B) bendi uyarınca karne almak zorundadır
aşağıdaki yazılı kıymetler gayrimenkuller gibi değerlenir:
1. Gayrimenkullerin mütemmim cüzüleri ve teferruatı;
2. Tesisat ve makinalar;
3. Gemiler ve diğer taşıtlar;
4. Gayrimaddi haklar.
Gayrimenkullerde Maliyet Bedeline Giren Giderler
Madde No 270 – Gayrimenkullerde, maliyet bedeline, satınalma bedelinden başka, aşağıda yazılı giderler girer:
1. Makine ve tesisattan gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri;
2. Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsasının tesviyesinden mütevellit giderler
Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri ile Emlak Alım ve Özel Tüketim Vergilerini(*) maliyet bedelini ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler
A- Fiil Ayrılığı
Madde 337 – Ayrı ayrı yapılmış olan vergi ziyaı veya usulsüzlükten dolayı ayrı ayrı ceza kesilir. şu kadar ki, 352’nci maddede yazılı usulsüzlüklerden, aynı takvim yılı içinde aynı neviden birden fazla yapıldığı takdirde birden fazlasının herbiri için, birincisine ait cezanın dörtte biri kesilir.
B-Tekerrür
Vergi ziyaına sebebiyet vermekten veya usulsüzlükten dolayı ceza kesilen ve cezası kesinleşenlere, cezanın kesinleştiği tarihi takip eden yılın başından başlamak üzere vergi ziyaında beş, usulsüzlükte iki yıl içinde tekrar ceza kesilmesi durumunda, vergi ziyaı cezası yüzde elli, usulsüzlük cezası yüzde yirmibeş oranında artırılmak suretiyle uygulanır.(*)
LAFFER EGRİSİ :Vergi oranlarındaki artış belirli bir noktaya kadar vergi gelirlerini artırır, ancak optimal oran aşıldıktan sonra ikame etkisi ortaya çıkacağından vergi gelirleri azalır
Nispi vergileme :Önceden belirlenmiş bir vergi hasılatının gelir düzeylerine göre mükelleflere dağıtılması
Devlet borçlarının otomatik ödeme teorisi: Devlet kendi tahvillerinin bir bölümünü satın alır, dönem sonunda bu tahvillerden elde ettiği faiz geliriyle piyasadan yeniden tahvil satın alır ve zaman içerisinde borcun tamamını öder.
Osmanlı Devleti’nin bütçeye ilişkin ilk sistemli belgesi:Bütçe Nizamnamesi
213 SAYILI V.U.K GÖRE VERGİ CEZASI KESİLMEYECEK HALLER
1- Yanılma (VUK mad.369)
2- Pişmanlık ve Islah (VUK mad 371)
3- Mücbir Sebepler (VUK mad.373)
4- Ceza kesmede zamanaşımı (VUK mad. 374
193 SAYILI G.V.K GÖRE MUAFLIKLAR VE İSTİSNALAR AŞAĞIDA GÖSTERİLMİŞİTİR
1-MUAFLIKLAR
a-Esnaf muaflığı (G.V.K 9 mad)
b-Küçük Çiftçi Muafliği(GVK 10 mad)
c-Diplomat Muaflığı ( GVK 15 mad)
d-Ücret İstisnası (GVK 16 mad)
2-İSTİSNALAR
a-Serbest meslek Kazançlarında İstisna (GVK 18 mad)
b-PTT acentelerinde Kazanç İstisnası (GVK Mük.18 mad)
c-Eğitim ve Öğretim İşletmelerine kazanç istisnası (GVK 20 mad)
d-Gayrimenkul ve Haklarda İstisna (GVK 21 mad)
e-menkul Sermaye İratlarında İstisna (GVK 22 mad)
f-Ücretlerde İstisna ( GVK 23 mad.)
g-Gider Karşılıklarında İstisna (GVK 24 mad)
h-Tazminat ve Yardımlarda istisna (GVK 25 mad)
ı-Vatan Hizmetleri Yardımında İstisna (GVK 26 mad)i
i-Teçhizat ve Tayın Bedellerinde (GVK 27 mad)i
j-Tahsil ve Tatbikat Ödemelerinde (GVK 28 mad)i
k-Teşvik İkramiye ve Mükafatları (GVK 29 mad)
Aşağıda yazılı hallerde emsal kira bedeli esası uygulanmaz
1. Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları maksadiyle bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması;
2. Binaların mal sahiplerinin usul, füru veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi (Usul, füru ve kardeşlerden herbirinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz.);
3. Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi.
4. Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda