ENERJİ YÖNETİMİ
Enerji Yönetimi kavramı ilk defa ikinci dünya savaşı sonrası bir İngiliz bilim adamı
tarafından kullanılmıştır. Genelde binalar için kullanılmıştır. 1973 petrol krizinden
sonra bu kavram sanayide de kullanılmaya başlamıştır. Dünyada Sanayinin Enerjiyi
Verimli Kullanma Gereksinimi 3 Zaman Diliminde İncelenebilir;
– 1973 Petrol Krizi Sonrası,
– 1980’lerde yaşanan Teknolojik
Gelişmeler,
– 1990’larda Gelişen Enerji ve Çevre
Bilinci,
Küreselleşen dünyada sürdürülebilirlik, iklim değişikliği, gün geçtikçe artan enerji talebi ve
enerji maliyetlerindeki artış, zorlaşan rekabet koşulları,enerji konusunda yaşananlar; tüm
dünyada olduğu gibi ülkemizde de var olan enerji kaynaklarının etkin kullanımını zorunlu
kılmakta, bu nedenle de enerji verimliliği, enerji tasarrufu konuları ön plana çıkmaktadır.
Enerji konusunda ele alınan bu kavramlar sonuç olarak da Enerji Yönetiminin önemi ortaya
koymaktadır.
Enerji yönetimi, enerji verimliliğinin iyileştirilmesinin yanı sıra, enerji kullanılan bölümlerin
ekipman bazına kadar incelenmesi sonucunda maliyetlerin azaltılması fırsatlarının ortaya
çıkarılmasına da yardımcı olabilir. Enerji yönetimi; mühendislik, yönetim, insan ilişkileri gibi
çok değişik disiplinleri kapsar ve çoğu kere hammadde, işgücü ve ekipmanların daha iyi
kullanımına yardımcı olur.
İşletmelerde enerji giderlerinin büyüklüğü birçok kere karından çok daha fazla olabilmektedir.
Bu nedenle enerji girdilerini etkin bir şekilde yönetebilmek için yönetim bölümleri veya
birimleri olmalı tesis düzeyinde organizasyonlar kurulmak zorundadır. Diyebiliriz ki enerji
giderlerini dikkate almayan, enerji departmanı bulunmayan işletmeler rekabet ortamında ciddi
sıkıntılarla karşılaşabilecek veya saf dışı kalabileceklerdir. Bu nedenle sadece ülkelerin değil,
her işletmenin de mutlaka bir enerji politikası olmak zorundadır.
Her yönetim sisteminde olduğu gibi enerji yönetim sisteminde de planla, uygula, kontrol et,
önlem al sıralamasında PUKO döngüsünü temel olarak alınmaktadır. Ancak enerji verimliliği
çalışmalarının odak noktası enerji yönetimi kavramıdır. Diğer yönetim faaliyetlerine benzer
olarak enerji yönetimi; planlama, koordinasyon ve kontrol gibi birbirinden bağımsız
olduklarında etkisiz kalabilecek işlevlerin, bir araya gelerek oluşturduğu bir bütün olduğu
unutulmamalıdır. Bu nedenle enerji yönetiminde başarı sağlamak için mutlaka bütünsel bir
yaklaşımla düşünülmeli, birbirini etkileyen unsurlar belirlenmeli ve sürekliliğin sağlanması
gerekmektedir.
Enerji yönetimi. Enerji kaynaklarının ve enerjinin verimli kullanılmasını sağlamak üzere
yürütülen; eğitim, etüt, ölçüm, izleme, planlama, uygulama faaliyetleri bütünüdür.
Enerji verimliliği çalışmaları bir
konuya yönelik olarak yapılarak
tamamlanacak çalışmalar
değildir. Bu çalışmalar bütünsel
bir yaklaşımla düşünülmeli,
birbirini etkileyen unsurlar
belirlenmeli ve sürekliliğin
sağlanması gerekmektedir.
Belli bir programa bağlı
olmadan yürütülen çalışmalarda
basit işletme tedbirleriyle enerji
verimliliğinde %10′a varan
oranlarda iyileşmeler
sağlanabilmektedir. Enerji
yönetimi ile enerji verimliliği çalışmalarına süreklilik kazandırıldığı gibi, iyileşme oranı daha
üst değerlere çıkabilmektedir.
Başarılı enerji yönetimi uygulamaları sayesinde enerji kullanımında verimliliğin daha da
arttığına dair pek çok örnek bulunmaktadır. Enerji kullanımını azaltmaya yönelik tedbirleri
almış olanlar, artık daha fazla rekabetçi olmanın diğer yollarını aramaktadır. Enerji yönetimi
rekabet gücünü de artırmanın en etkili yöntemlerinden birisi olduğundan, enerji yönetimi
sistemlerini oluşturan işletmelerin sayısı her geçen gün artmaktadır. İşletme yönetimleri artık
iyi bir enerji yönetim planını oluşturup uygulamadıkları sürece, ekonomik anlamda önemli
kayıplara uğradıklarının farkına varmaya başlamışlardır.
Bu anlamda “Enerji Yönetimi” ürün ve hizmet kalitesinden, güvenlikten veya çevresel tüm
koşullardan fedakarlık etmeksizin ve üretimi azaltmaksızın enerji kaynaklarının ve enerjinin
daha verimli ve rasyonel kullanımı doğrultusunda yapılandırılmış ve organize edilmiş
disiplinli bir çalışmadır. Şekilde enerji tasarrufu odak noktası olmak üzere enerji verimliliğine
katkıda bulunan enerji yönetiminin önemli bileşenleri gösterilmektedir. (A.Ü. , s. 45)
Enerji yönetimi için gereklilikler, enerji yönetim planının oluşturulması ile başlar, Enerji
kayıtlarının oluşturulması, dışarıdan alınacak hizmetlerin belirlenmesi, gelecekteki enerji
ihtiyacını değerlendirme, finansman kaynaklarını belirleme, tavsiyelerde bulunma, tavsiyeleri
uygulama, ilgili birimlerle ve kişilerle irtibat sağlama, bilinçlendirme için iletişim stratejileri
planlama ile devam eder ve programın etkinliğini değerlendirmesiyle son bulur.
İşletmelerde, tükettikleri enerjiyi etkin ve verimli kullanabilmek, enerjiye enerji maliyetlerinin
ekonomi üzerindeki yükünü hafifletmek için aşağıdaki gibi bileşenlerden oluşan bir enerji
yönetim sistemi oluşturabilirler.
ENERJİ YÖNETİMİ BİLEŞENLERİ
I. ENERJİ YÖNETİM SİSTEMİ OLUŞTURULMASI
Yönetimin Katkı ve Desteği Enerji Yöneticileri Enerji Muhasebesi – İzleme-
Hedefleri Oluşturma ve Raporlama Etkin Bilinçlendirme-Eğitim
II. ENERJİ ETÜTLERİ
Ön Enerji Etüdü-Detaylı Enerji Etüdü ile tasarruf potansiyellerinin belirlenmesi.
III. EYLEM PLANI HAZIRLANMASI
Uygulamaların Kısa-Orta -Uzun Önceliklendirilmesi,
IV. UYGULAMALAR
I- Enerji yönetim sistemi oluşturulması:
Üst Yönetimin katkı ve desteği:
Öncelikle yönetimin ve işletme sahiplerinin desteklemediği hiçbir şey başarıya ulaşamaz.
Enerji yönetimi ile ilgili faaliyetlerin üst yönetim düzeyinde başlaması şarttır. Eğer kuruluşun
en üst düzeydeki yetkilileri konuya gereken önemi vermezlerse, alt kademelerde yapılan
çalışmaların önemi kalmaz. Üst yönetim enerji yönetimi ve verimliliği konusunda
yönlendirici olmasa bile teşvik edici, denetleyici, zamanında ve doğru kararlar verici organ
olduğundan, enerji sorununun temel sorumlusu durumundadır. Üst yönetimin sorumluluğu,
özellikle daha önce, enerji yönetimi programı başlatılmamış yerler için çok daha önemlidir.
Bu gibi durumlarda enerji yönetimi ve denetimini başlatmak, işlerliğini, kalıcılığını, başarısını
ve tüm çalışanların katkısını sağlamak gerekir. Enerji Verimliliğinde de başarı elde etmek için
işletme sahiplerinin ve üst yönetimin istekli olması, inanması ve kararlı olması çok önemlidir.
(Enerji verimliliği ile enerji giderleri için ödenen tutarların %10 ila %40 arası geri
kazanılabileceğini bilmeli ve desteklemelidir.)
Enerji yöneticisi:
Enerji yönetim ekibinin ve sorumlusunun pozisyonunun, yönetimdeki kilit aktörlere ve
gerçekleşen güncel olaylar hakkında bilgiye erişime imkan sağlayacak şekilde olması gerekir.
Örneğin, enerji yönetim ekibi enerji projelerinin planlanmasında kaynak kullanılabilirliği
veya yönetimin diğer öncelikleri konularında bilgiye sahip olmalıdır. Enerji yönetim ekibinin
ve sorumlusunun pozisyonu aynı zamanda yönetimin bu pozisyona verdiği önemin ve
desteğin de bir göstergesidir.
Bir enerji yönetimi programında en önemli unsur, üst yönetimin katkı ve desteğidir. Ancak,
bundan daha da önemlisi ve bu desteğin de göstergesi olan enerji yönetim ekibinin ve
sorumlusunun tayin edilmesidir.
Bu pozisyon için seçilmiş olan kişinin enerji yönetimi açısından neler yapılması gerektiğini
bilen bir vizyona sahip olması gerekir. Teknik bilginin yanı sıra, idari yetenekler enerji
yönetim ekibi sorumlusunun maharetleri arasında olmalıdır.
Enerji yönetim ekibi sorumlusunun enerji konularından anlayan bir mühendis olması ve aynı
zamanda başrolü üstlenmesi ve tüm çabayı tek başına ortaya koyması gerektiği yönünde bir
eğilim vardır. Geçmişte bu tür kişilerin bireysel gayretleri ile çok şeyler de başarılmıştır.
Ancak tesisteki herkesin programa dahil edilmesi daha üretken ve kalıcı bir yöntemdir. Bu
doğrultuda, idari yapının geliştirilmesi için yapılacak çalışmalar, enerji yönetim ekibi
sorumlusunun yapabileceği en önemli işlerdendir.
İdeal bir enerji yönetim ekibi sorumlusunda bulunması gerekli özellikler vardır. Bu
özelliklerin çoğuna sahip olan bir kişi enerji yönetim ekibi sorumlusu işini yürütebilir. Enerji
yönetimi kapsamında, işletme yönetimi adına enerji yönetim ekibi tarafından yerine
getirilecek belli başlı görevler aşağıdaki gibidir:
Enerji Yönetimi Kapsamında, İşletme Yönetimi Adına Enerji Yönetim Ekibi
Tarafından Yerine Getirilecek Belli Başlı Görevler
– Enerji yönetimi konusunda hedef ve öncelikleri tanımlayan, işletmenin veya tüzel
kişiliğin enerji politikasının taslağını hazırlamak ve yönetimin onayına sunmak,- Enerji
yönetimi faaliyetleri ile ilgili kişileri faaliyetlerden haberdar etmek,- Tüketim
alışkanlıklarının iyileştirilmesine, gereksiz ve bilinçsiz kullanımın önlenmesine yönelik
önlemleri ve prosedürleri belirlemek, tanıtımını yapmak ve çalışanların bilgi ve bilinç
düzeyini artırıcı eğitim programları düzenlemek,- Enerji tüketen sistemler, süreçler
veya ekipmanlar üzerinde yapılabilecek tadilatları belirlemek ve uygulanmasını
sağlamak,- Enerji etütlerin yapmak veya yaptırmak, verimlilik artırıcı projeler
hazırlamak veya hazırlatmak ve uygulanmasını sağlamak,- Enerji tüketen ekipmanların
verimliliklerini izlemek, bakım ve kalibrasyonlarını zamanında yapmak,- Yönetime
sunulmak üzere, enerji ihtiyaçlarının ve verimlilik artırıcı uygulamaların planlarını,
bütçe ihtiyaçlarını, fayda ve maliyet analizlerini hazırlamak,
– Enerji tüketimini ve maliyetlerini izlemek, değerlendirmek ve periyodik raporlar
üretmek,
– Enerji tüketimlerini izlemek için ihtiyaç duyulan sayaç ve ölçüm cihazlarını temin
etmek, montaj ve kalibrasyonlarını zamanında yapmak,
– Özgül enerji tüketimini, mal veya hizmet üretimi ile enerji tüketimi ilişkisini, enerji
maliyetlerini, işletmenin enerji yoğunluğunu izlemek ve bunları iyileştirici öneriler
hazırlamak,
– Enerji kompozisyonunun değiştirilmesi ve alternatif yakıt kullanımı ile ilgili
imkanları araştırmak, çevrenin korunmasına, çevreye zararlı salımların azaltılmasına ve
sınır değerlerin aşılmamasına yönelik önlemleri hazırlayarak bunları uygulamak,
– Enerji ikmal kesintisi durumunda uygulanmak üzere petrol ve doğal gaz kullanımını
azaltmaya yönelik alternatif planlar hazırlamak,
– Enerji kullanımına ve enerji yönetimi konusunda yapılan çalışmalara ilişkin, yasalar
gereği ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına verilecek bilgileri hazırlamak ve yönetime
sunmak,
– Toplam ve birim ürün veya fayda başına karbondioksit salımlarını ve enerji
verimliliği tedbirleri ile azaltılabilecek salım miktarlarını belirlemek.
– Enerji yönetimi sistemlerinin, TS EN ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi-Kullanım
Kılavuzu ve Şartlar Standardına uygun şekilde oluşturulmasını ve işletilmesini
sağlamaktır.
Enerji muhasebesi:
İşletmelerde enerji israfına yol açan sistem ve bölümlerin ortaya çıkartılması için tüketilen
enerji ve gerçekleştirilen üretimle ilgili tüm bilgilerin bölüm sorumluları tarafından eksiksiz
enerji yönetimi sorumlusu veya sorumluları ile paylaşılmalıdır. Enerji yöneticisi tüm bu
ölçme ve izlemelerden sorumlu olmalıdır. Enerji tüketimi yapılan bölümlerde çalışan bölüm
sorumluları için kendi bölümleri ile ilgili izleme ve hedefler oluşturulması önemlidir.
Enerji Muhasebesi diğer maliyet muhasebesi hesaplamaları gibi yönetim açısından son derece
önemli bir yöntemdir. Bu yöntem tesise;
• Enerji kullanımının ve maliyetlerin kontrolünde,
• Kısa ve uzun vadede tesisin enerji kullanım eğiliminin belirlenmesinde,
• Bütçe ve plan hazırlıklarının yapılmasında,
• Yatırımların karlılığını ortaya çıkararak yönetimin enerji tasarrufu için daha fazla kaynak
ayırmasına destek teşkil etmesinde faydalar sağlar. Enerji Muhasebesin gerekliliği aşağıdaki
tabloda belirtilmiştir:
Enerji Muhasebesin Gerekliliği
1- Enerji maliyetinin belirlenerek enerji kullanımının daha dikkatli olarak kontrol
altında tutulması ve işletme karlılığının yükseltilmesinde ilk adımı teşkil eder.
2- Sağlıklı bir enerji muhasebesi yönetime, enerji girdileri hakkında bilgi veren temel
kaynak olarak değerlendirilebilir ve yönetime işletme karının yükseltilmesi
çalışmalarında en büyük yardımı sağlar.
3- Enerji Muhasebesi, planlı bir sistem içinde genel enerji verimliliğinin arttırılması
için disiplinli bir yönetim şekli ile enerji tüketiminin dikkatle ölçülmesi ve rapor
edilmesi şeklinde de açıklanabilir. Söz konusu Muhasebe Sisteminin dikkatle
uygulanması ile kısa veya uzun periyotlarda enerji maliyeti ve verimlilikteki değişimler
ve bu değişimlerin nedenleri belirlenebilir.
4- Sağlıklı bir enerji muhasebesi yönetime, enerji girdileri hakkında bilgi veren temel
kaynak olarak değerlendirilebilir ve yönetime işletme karının yükseltilmesi
çalışmalarında en büyük yardımı sağlar.
5- Enerji Muhasebesinde en önemli kavramlardan biri de, “birim üretim başına enerji
tüketimi” olarak da açıklanan “Özgül Enerji Tüketimi” kavramıdır. Bu kavram (Energy
Intensity) Enerji Yoğunluğu olarak da adlandırılmaktadır. Bu değerin hesaplanması
üreticiye, birim üretim başına enerji tüketiminin aynı sektörde çalışan yurt içi ve yurt
dışı firmalarla karşılaştırma yapma olanağını sağlar.
Bir işletmede üretilen ürün ve hizmet maliyetleri; hammadde, işçilik, işletme giderleri ve
enerji maliyetlerinin toplamından oluşur. Genellikle enerji, ayrı bir kalem olarak dikkate
alınmaz ve basit bir şekilde toplam maliyetlere dahil edilir. Oysa enerji maliyetleri işletmenin
özelliğine bağlı olarak bazen toplam maliyetlerin oldukça önemli bir kısmını teşkil edebilir.
Buna rağmen çoğu kere işletme yöneticileri tarafından bu durum önemsenmez.
Enerji muhasebesinin aşamaları;
Bu işlem için tesisin çalışma alanı, üretim şekli ve kapasitesi göz önünde bulundurularak tesis
yapısına uygun bir Enerji Muhasebesi Sistemi geliştirilir. Sistemin aşamaları genel olarak
aşağıdaki gibidir:
Enerji Muhasebesinin Aşamaları
1- Enerji tüketimi yüksek ekipmanların tüketimlerinin kolayca ve sürekli takip edilmesini
sağlayacak standart bir format geliştirilmelidir. Bu format;
• rapor periyodu,
• enerjinin türü; gaz, sıvı veya elektrik, üretim bölümü / üretim prosesi,
• tüketilen enerji miktarı; ton petrol, m3 gaz, kWh elektrik
• üretim miktarı ve birimi,
• özgül enerji tüketimi gibi bölümleri içermelidir.
2- Gerekli bilgilerin sağlanması için bir prosedür geliştirilmelidir, çoğu kez özgül enerjinin
belirlenmesi için üretim miktarını ve tüketilen enerjiyi ölçecek cihazlar gerekebilir.
3- Gerekli verilerin toplanmasında ve rapor edilmesinde sorumlu kişiler belirlenmelidir.
4- Elde edilen bilgiler incelenerek değerlendirilmelidir.
5- Veri analizlerine bağlı olarak enerji tüketiminin azaltılıp tesisin daha verimli çalışması için
harekete geçilmelidir
İzleme, hedeflerin oluşturulmalı ve raporlama;
Enerji tüketen sistemler İzlenebilir ve ölçülebilir hale getirilmeli ve hedefler oluşturulmalıdır.
İzleme ve hedef oluşturma sistemi ile enerji maliyetleri kontrol edilir. Bu sistem, enerji
tüketim bilgileri için tablolar hazırlanmasının ötesinde, enerji tüketim bilgilerinin
değerlendirilerek izlenmesini de kapsar. Böylece enerjinin ve enerji kaynaklarının daha
verimli ve rasyonel kullanılması sağlanır. Bu sistem içinde, enerji maliyetinin kontrol
edilebilmesi için, çeşitli bölümlerdeki enerji performansı hakkında bilgilere de ihtiyaç vardır.
Bu bilgiler ve gerekiyorsa ölçümler belirli zamanlarda alınarak değerlendirilir.
İzleme ve hedef oluşturma sisteminin en önemli parçası, bilgilerin üst yönetime güvenilir ve
etkili bir şekilde sunulmasıdır. Enerji maliyetleri kontrol edilecekse sistemin çalışmasından
sorumlu olanlar nerede ve ne zaman müdahalenin gerekli olduğunu bilmelidir. Yönetime
verilen raporların kolayca anlaşılabilmesi için bilgiler olabildiğince özlü, kısa, sade ve
anlaşılır şekilde açık olmalıdır. (A.Ü. )
Etkin bilinçlendirme-eğitim:
Enerji yönetim ekibinin işinin en büyük kısmı işletmedeki kişilere eğitimler verilmesini
sağlamaktır. Eğitim faaliyetleri ile enerji yönetiminde ve enerji verimliliğinde önemli faydalar
sağlanabilir. Çalışanlar kurumsal yapının bir parçasıdır ve enerji yönetimi programının en
büyük kullanılmamış doğal kaynaklarıdır. Enerji yönetimi için çalışanların fikirlerine
başvuran bir yapı ve yöntem, enerji yönetimi programını daha üretken hale getirir. Tüm
personel ve yönetimi kapsamalı ve tekrarlanmalı Yöneticilerle çalışan personel bu konuda
eğitilerek enerji verimliliği bilinci ve farkındalık geliştirilmeli ve konu ile ilgili alışkanlıklar
oluşturulmalıdır.
II- Enerji etütleri ile tasarruf potansiyellerinin ve önlemler belirlenmesi:
İşletmelerin enerji kayıplarını tespit etmek ve geri kazanmak amacıyla enerji taramalarını
yaptırmaları gerekmektedir. İşletmelerine yaptıracakları Enerji Etüdü çalışmaları ile enerjiyi
nerelerde, ne kadar verimlilikle kullandıklarını öğrenebilirler.
Enerji etütleri; Enerji tasarruf odaklarının tespit edilmesi, ön görüşme, veri toplama, gerekli
ölçümlerin yapılması ve ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi, tasarruf odaklarına yönelik
yatırımlarla ilgili ekonomik analizlerin hazırlanması, raporlama aşamalarından oluşur.
Enerji Etütleri; Enerji verimliliği bilinci oluşturmak, enerji yönetim sistemi oluşturmak,
tasarruf noktalarını tespit etmek, tasarruf ve yatırım potansiyellerini belirlemek için yaptırılır.
Enerji etüdü nedir ve neden yapılır? Enerji etüdü; enerji tasarruf potansiyellerini, enerji
atıklarını ve sera gazı emisyonlarını belirlemek, bunlarla ilgili geri kazandırıcı veya önleyici
tedbirleri teknik ve ekonomik boyutları ile ortaya koymak amacıyla yapılır. Enerji etütleri
kapsamında aşağıdaki etüt profilleri yıllık bazda ele alınır:
Enerji Etütleri Kapsamında, Etüt Profilleri
Girdi Profili:
Atık Profili:
Kayıp-Kaçak
Profili:
Verimsizlik
Profili:
İsraf Profili:
Emisyon
Profili: Girdi profilindeki enerji türleri bazında sera gazı miktarları.
Enerji Yönetim
Profili:
İşletmeye veya binaya giren enerji türleri (doğal gaz, akaryakıt,
kömür, elektrik, buhar/sıcak su, vb.), birim enerji büyüklükleri
(girdilerin kWh cinsinden birim ağırlığının veya hacminin
taşıdığı enerji miktarları), kullanım miktarı – zaman grafikleri.
Isıtma/soğutma sistemlerinden, enerji çevrim sistemlerinden
veya üretim prosesinden çıkan değerlendirilebilir enerji
atıklarının, türleri (baca gazı, sıcak gaz/su, buhar, vb), oluşum
nedenleri, miktar – zaman grafikleri.
Binalardaki ve ekipmanlardaki ısı yalıtımı yetersizlikleri,
ekipmanlardaki buhar/gaz/su/yakıt kaçakları/sızıntıları ve
elektrik sistemlerindeki uyumsuzluklar nedeniyle kaybedilen ve
önlenmesi mümkün olan enerji miktarları.
Enerji verimsiz ekipman veya proses uygulaması nedeniyle boşa
harcanan ve önlenmesi mümkün olan enerji miktarları.
Isıtma, soğutma, aydınlatma, ofis ihtiyaçları ve benzeri alanlarda
gereğinden fazla kullanılan, beklemede olan veya boşa çalışan
ekipmanlar üzerinden israf edilen enerji miktarları.
İşletmedeki enerji yöneticisinin/yönetim biriminin, uygulanan
prosedürlerin, çalışanların bilinç düzeyinin ve enerji yönetimine
üst yönetici bakışının yeterliliği.
Enerji etüdünün adımları:
1-Ön Etüt: İşletmedeki veya binadaki etüt profilleri, belgeler, görüşmeler, gözlemler ve
gerektiğinde noktasal ölçümler yardımıyla analiz edilir. Önleme ve/veya geri kazanma
potansiyelleri tahmin edilir. Bunlar için uygulanabilecek önlemler, yaklaşık maliyetleri ve
geri kazanım süreleri ile birlikte belirlenir. Enerji yönetim profilinde gözlenen yetersizliklerin
giderilmesi için öneriler geliştirilir. Detaylı etüt kapsamına alınması gerekli görülen
çalışmalar ve çalışma programı tespit edilir. Ön etüt çalışmaları ön etüt raporu ile birlikte en
fazla on iş günü içerisinde tamamlanır.
2-Ön Etüt Brifingi: İşletmenin üst yöneticisinin de aralarında bulunduğu yöneticilere ve üst
yönetimin belirlediği çalışanlara bir gün süreyle ön etüt brifingi verilir. Bu brifingde; enerji
verimliliğinin fayda ve maliyetleri ile birlikte genel tanıtımı, dünyadaki ve Türkiye’deki örnek
uygulamalar, ön etüt sonuçları ve alınabilecek önlemler hakkında bilgiler verilir ve yararlı
dokümanlar dağıtılır, brifinge katılanların soruları cevaplandırılır ve görüşleri alınır, detaylı
etüde ihtiyaç duyulduğu ve bu etüdün sonuçlarına göre de VAP hazırlanabileceği belirtilir ve
üst yönetimin kararı talep edilir.
3-Detaylı Etüt: Ön etüt sonuçlarına göre detaylı etüt kapsamına alınması uygun bulunan
konularda işletme şartlarında ölçümler ve hesaplamalar yapılarak önleme ve/veya geri
kazanma potansiyelleri en fazla ± %10’luk yanılma oranı ile tahmin edilir. Ön etüt ve detaylı
etüt sonuçları kullanılarak uygulanabilecek önlem seçenekleri teknik ve ekonomik özellikleri
ile analiz edilir. Bu kapsamda, en uygun önlemler seçilmek suretiyle daha sonra
hazırlanabilecek verimlilik arttırıcı projeleri yönlendirici bilgiler ortaya konulur.
4-Raporlama: Ön etüt ve detaylı etüt raporlarının formatları 06.02.2009 tarih ve 27133 sayılı
Resmî Gazete’ de yayımlanan “5627 Sayılı Enerji Verimliliği Kanunu Kapsamında Yapılacak
Yetkilendirmeler, Sertifikalandırmalar, Raporlamalar ve Projeler Konusunda Uygulanacak
Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ” ile belirlenmiştir.
Etüt ve projelendirmede aşağıdaki konulara öncelik verilir:
Etüt ve Projelendirmede Öncelik Verilen Konular
a) Yakma sistemlerinde yanma kontrolü ve optimizasyonu ile yakıtların verimli yakılması,
b) Isıtma, soğutma, iklimlendirme ve ısı transferinde en yüksek verimin elde edilmesi,
c) Sıcak ve soğuk yüzeylerde ısı yalıtımının standartlara uygun olarak yapılması, ısı üreten,
dağıtan ve kullanan tüm ünitelerin yalıtılarak istenmeyen ısı kayıplarının veya kazançlarının
en aza indirilmesi,
ç) Atık ısı geri kazanımı,
d) Isının işe dönüştürülmesinde verimliliğin arttırılması,
e) Elektrik tüketiminde kayıpların önlenmesi,
f) Elektrik enerjisinin mekanik enerjiye veya ısıya dönüşümünde verimliliğin artırılması,
g) Otomatik kontrol uygulamaları ile insan faktörünün en aza indirilmesi,
ğ) Kesintisiz enerji arzı sağlayacak girdilerin seçimine dikkat edilmesi,
h) Makinaların enerji verimliliği yüksek olan teknolojiler arasından, standardizasyon ve kalite
güvenlik sisteminin gereklerine dikkat edilerek seçilmesi,
ı) İstenmeyen ısı kayıpları veya ısı kazançları en alt düzeyde olacak şekilde
projelendirilmesi ve uygulamanın projeye uygun olarak gerçekleştirilmesinin sağlanması,
i) İnşa ve montaj aşamasında enerji verimliliği ile ilgili ölçüm cihazlarının temin ve monte edilmesi,
j) Yenilenebilir enerji, ısı pompası ve kojenerasyon uygulamalarının analiz edilmesi,
k) Aydınlatmada yüksek verimli armatür ve lambaların, elektronik balastların, aydınlatma
kontrol sistemlerinin kullanılması ve gün ışığından daha fazla yararlanılması,
l) Enerji tüketen veya dönüştüren ekipmanlar için ilgili mevzuat kapsamında tanımlanan asgari
verimlilik kriterlerinin sağlanması,
m) Camlamada düşük yayınımlı ısı kontrol kaplamalı çift cam sistemlerinin kullanılması.
III – Eylem planları:
İşletmeler enerjiyi daha verimli kullanarak, belki de bugüne kadar farkında bile olmadıkları
ciddi kazanımlar elde edebilmektedir. Detaylı Etüt raporuna göre önceliklendirme yapılmalı,
kısa, orta ve uzun vadede uygulama kararları değerlendirilmelidir. Planlar detaylı etüt
çalışmalarına dayanmalıdır. Detaylı Etüt raporundan elde edilecek sonuçlara göre yapılacak
yatırımlarını, geri dönüş süreleri ile değerlendirerek, elde edilecek sonuçlarla yatırımlarını da
daha bilinçli ve doğru bir şekilde yapabileceklerdir.
Enerji Verimliliği Uygulama Projelerini geri dönüş sürelerine göre aşağıdaki gibi üç başlık
altında toparlayabiliriz:
Enerji Verimliliği Uygulama Projelerini Geri Dönüş Sürelerine Göre Uygulamalardan
Bazı Örnekler
Basit İşletme Önlemleri
Çok az bir masrafla
veya hiç masrafsız
olarak uygulanabilecek
ve geri ödeme süresi
kısa olan
uygulamalardır.
Tüm kaçakların onarımı, Optimum yanma veriminin
sağlanması ve sürdürülmesi, Boruların bakımı ve ekipmanların
yalıtımı, Buhar kapanlarının bakımı ve onarımı, Sık sık buhar
kondensat geri dönüşü kontrolü, Enerji tüketiminin üretimle
birlikte izlenmesi vb.
Proses İyileştirme Projeler
Genellikle geri ödeme
süreleri 1-3 yıl
arasında olan
projelerdir.
Büyük İkame Projeleri
Geri ödeme süreleri 3
yıldan fazla olan
projelerdir
IV. Uygulama:
Enerji verimliliği uygulamalarında tartışmasız mevcut en verimli ve en iyi teknolojilerin
kullanılmasına dikkat edilmelidir. Enerji yönetimi uygulamaları kapsamında, enerji
verimliliği ile ilgili projelerin çoğu çok az bir harcama ile veya hiç harcamasız olarak
uygulanabilir. Ancak, bazı projeleri uygulamak için büyük miktarda sermaye yatırımı da
gerekebilir. Enerji verimliliği için yapılabilecek yatırımlar da, yapılan diğer yatırımlar gibi
(kapasite artırımı, proses ekipmanının modernizasyonu, yeni binalar v.s.) ekonomik açıdan
aynı esaslara göre değerlendirilmelidir. Genel olarak enerji verimliliği yatırımları mali açıdan
diğer yatırımlara göre daha caziptir. Bazı enerji verimliliği yatırımlarının mevcut enerji
fiyatlarına göre o anda cazip olmadığı görülse bile, gelecekte enerji fiyatlarının daha fazla
artması sonucunda ekonomik hale dönüşebileceği unutulmamalıdır.
Enerji maliyeti, toplam üretim ve işletme maliyeti içinde küçük bir paya sahipmiş gibi
görünebilir. Fakat parasal olarak, tesisin kârıyla karşılaştırıldığında, enerji harcamalarının
büyüklüğü daha iyi anlaşılabilir.
Bir enerji yönetimi programı uygulanmaya başlanırken göz önüne alınması gereken
noktalardan bazıları aşağıda verilmiştir:
Bir Enerji Yönetimi Programı Uygulanmaya Başlanırken Göz Önüne Alınması
Gereken Noktalardan Bazıları
• Tüketilen enerjinin parasal değeri nedir?
• Enerji maliyeti toplam maliyetin yüzde kaçıdır?
• Enerji tüketimini ve maliyetini devamlı olarak kim gözden geçirir veya kaydeder veya
değerlendirir?
• İşletmenin büyüklüğü ne kadardır? (işçilerin sayısı, bölümler, fiziksel alanı nedir)
• Kaç tane değişik ürün veya hizmet üretilir?
• Kaç tane farklı enerji tüketim ekipmanı vardır?
• Şirketin organizasyon yapısı ve üretim işlemleri nasıldır, şirketin alt birimleri veya farklı
sahalarındaki enerji tüketimini izlemek için ne gibi güçlükler mevcuttur?
• Gerek duyulan cihaz ve ekipmanların maliyeti ne olabilir?
• Enerjiyi izleme ve enerji verimliliğini iyileştirmede rol oynayacak en iyi pozisyonda olan
kişi kimdir?
• Enerji tasarruf miktarı ne olabilir?
• Tasarruflar şirketin mevcut kazançları ile nasıl karşılaştırılabilir?
Isı Eşanjörleri, Ekonomizer, Kondensat dönüş sistemleri,
Güç faktörü düzeltilmesi, Otomatik yanma kontrol sistemleri,
Yüksek verimli aydınlatma sistemleri, Yüksek verimli motorlar,
Değişken hız sürücüler, Soft starter uygulamaları vb.
Yeni kazan alınması, kojenerasyon sistemi vb.
Enerji yönetim programının elemanları (Smith, 1997). (ÖZBAKIR)
AŞAMA
AŞAMANIN
GRUP
İSMİ
NO
Yönetimin
Kesin Kararı
1
(Taahhüdü)
2 Etüt ve Analiz
Programın
3
Yürütülmesi
AŞAMA
SIRA
AÇIKLAMA
NO
1.1 Yönetimin, bir enerji yönetim programına kesin karar
vermesi
1.2 Bir enerji yönetim koordinatörünün (en I erji yöneticisinin)
atanması
1.3 Asıl tesis ve departman temsilcilerinden oluşan bir enerji
yönetim komitesinin oluşturulması
2.1 Yakıt ve enerji kullanımının geçmişe yönelik değerlerinin
gözden geçirilmesi
2.2 Tesis içinde enerji taraması yapılması
Ön analizler yapılması, projelerin incelenmesi, veri
tablolarının oluşturulması ve ekipmanların teknik
2.3
özelliklerinin çıkarılması
2.4 Enerji etüt planlarının oluşturulması
2.5 Enerji etütlerinin (a) prosesler, (b) tesisat ve ekipmanı
kapsayacak şekilde yapılması
2.6 Etüt sonuçlarına dayalı olarak yıllık enerji kullanımının
hesaplanması
2.7 Geçmişe yönelik kayıtların kıyaslanması
Enerji yönetim seçeneklerini değerlendirmek için analiz ve
simülasyon aşaması (mühendislik hesapları, ısı ve kütle
2.8
balansı, teorik verim hesapları, bilgisayar analizi ve
simülasyon)
2.9 Seçilen enerji yönetim seçeneklerinin ekonomik analizi (Geri
ödeme süresi, iç kârlılık oranı ve benzerleri)
3.1 Organizasyon ve her bir tesis için enerji verimlilik hedeflenin
saptayın.
3.2 Yatırım ihtiyaçlarını ve öncelikleri belirleyin.
3.3 Ölçme ve raporlama yöntemlerini kurun, gerektiğinde izleme
ve kaydetme cihazlarını monte edin.
3.4 Yöneticiler için rutin raporlama yöntemleri oluşturun ve
sonuçları herkese duyurun.
3.5 Sürekli olarak personelin ilgisini çekin ve dikkati sağlayın.
3.6 Tüm enerji yönetim programını periyodik olarak gözden
geçirin ve sonuçları değerlendirin.