BÜRO TEKNOLOJİLERİ FİNAL NOTLARI

5. ÜNİTE NOT: Bilgi yönetimi, organizasyonların rekabet güçlerini artırmak ve sürdürmek için bilginin etkin bir biçimde tanımlanması, elde edilmesi ve kullanılmasını amaçlayan süreçlerdir. Bilgi yönetimi alanında yapılan ilk çalışmalarda ve oluşturulan modellerde bilginin elde edilmesi, kodlanması, depolanması ve gerektiğinde tekrar erişilmesi gibi konular ağırlıklı olarak ele alınmıştır. Yöneticinin yaptığı iş “bilgiyi işlemek” olarak adlandırılabilir. Organizasyon içinde kademeler yükseldikçe yöneticinin filli iş ile bağı zayıflamaktadır. Kademeler yükseldikçe ve arttıkça fiili iş ile yönetici arasında başkaları girmektedir. Yönetici bu başkalarını yönlendirerek ve yöneterek işi yönetmektedir. Yöneticinin başarısı, amaçlara ulaşma şeklinde ortaya çıkacaktır ve büyük ölçüde bu “başkalarını” amaçlar doğrultusunda yönlendirilebilmesine bağlıdır. Yönetici bu yönlendirmeyi karar vermek suretiyle yapacaktır. Karar vermek bir bakıma bilgiyi işlemektir. Yönetici kendisine gelen bilgi ve veriyi dönüştürecek, analiz edecek, değerlendirecek ve sonra da karar süreçlerinde kullanacaktır. Bu şekilde işlenmiş bilgi sayesinde amacın belirlenmesi veya sorunun tanımlanması ve çözümü mümkün olacaktır. Bunu yapabilmek için veri ve enformasyon bilgiye dönüştürülecek ve daha sonra da yönetsel süreçlerde kullanılacaktır. Bunu da Bilgi Sistemi sağlayacaktır. Veri gözlemlenebilen, ölçülebilen, hesaplanabilen bir davranış ya da tutuma ait değerdir. İşlenerek enformasyon haline gelir. Enformasyon anlamında bilginin bir üst seviyesi gerçek bilgidir. Açık bilgi sözlerle, resimlerle ve diğer araçlarla ifade edilebilir. Örtük bilgi teknik yeteneklerden, tanımlanması güç_know-how olarak ifade edilebilen yeteneklerden oluşur. Bilgi sistemi bir organizasyonda bilginin derlenmesi, depolanması ve dağıtılmasını sağlayan sistemdir. Bilgi sisteminin öğeleri şunlardır: Kullanıcı, yazılım, donanım, yöntem, veri. Bir örgütün ihtiyaç duyacağı bilgileri sağlayan bilgi sistemi türleri 5 grupta ele alınabilir: Büro bilgi sistemi, kayıt işleme sistemi, yönetim bilgi sistemi, karar destek sistemi ve uzman sistem. E-insan kaynakları; insan kaynakları yönetimi bünyesinde yürütülen bazı iş süreçlerinin çevrimiçi ortama aktarılmasını işaret eden bir kavramdır. İş süreçlerinin çevrimiçine aktarılması iki yönden ele alınabilir: Kurumsal (İşveren) yönden ve Bireysel (Çalışan) yönden. İşveren yönünden yürütülen e-iş süreçleri işletmenin daha önce geleneksel olarak yürüttüğü insan kaynakları işlevlerini çevrimiçine aktarmasıdır. Sözgelimi bir işletmenin iş ilanı vermesi ya da adayların özgeçmişlerini web sitesi aracılığıyla toplaması gibi. Şirketlere sağladığı en büyük kazanç ise iş için gerekli niteliklere sahip doğru kişinin, doğru zamanda işe alınmasını sağlamaktır. Bireysel yönden ele alınan e-iş süreçleri ise daha zengindir. Kariyer siteleri bu kapsamda “çevrimiçi aracı” olarak birçok hizmet vermektedir. Sözgelimi iş arayan bir kişinin kariyer sitesi üzerinden özgeçmiş doldurup ileride iş açığı doğabilecek kadrolara başvurması gibi. Diğer yandan insanlar kariyer siteleri aracılığıyla çevrimiçi eğitim (e-öğrenme), çevrimiçi kariyer danışmanlığı hizmeti alabilirler. Hatta özgeçmişlerine referans olarak yazdıkları kişilerden çevrimiçi referans mektubu alabilirler. Zamanın değerinin arttığı, insanların sürekli bir hareket halinde olduğu bir dönemde ortaya çıkan “mobil” kavramı ise hareketli veya taşınabilir anlamına gelmektedir. Mobil teknolojiler, insanların hareket halindeyken bile bilgiye ulaşmalarını ve bu bilgileri kullanarak gerekli işlemleri yapmalarını sağlayan teknolojilerin bütünü olmaktadır. Teknoloji hayatımızı kolaylaştırmakta, insanların çözemediği problemlere bir çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır. Zamanın değerinin arttığı, insanların sürekli bir hareket halinde olduğu bir dönemde ortaya çıkan “mobil” kavramı ise hareketli veya taşınabilir anlamına gelmektedir. Mobil teknolojiler, insanların hareket halindeyken bile bilgiye ulaşmalarını ve bu bilgileri kullanarak gerekli işlemleri yapmalarını sağlayan teknolojilerin bütünü olmaktadır. Mobil teknolojilerin sağladığı olanaklarla hem sosyal hayat, hem de iş hayatında önemli değişimler yaşanmıştır. Sözgelimi yukarıda sıralanan sosyal medya araçlarının hepsine birden mobil ulaşım mümkündür. Artık cep telefonları sadece cep telefonu değil, küçük bir bilgisayarın yapabileceği bütün işleri yapan “akıllı cihazlar” haline gelmiştir. Ayrıca taşınabilir bilgisayarlar da benzer şekilde bir yandan performans açısından gelişirken, diğer yandan ucuzlamıştır. Yeni akıllı cep telefonlarının ve taşınabilir bilgisayarların, özellikle tablet bilgisayarların pillerinin dayanma süresi önemli ölçüde artmıştır.

Bilgiye ilişkin temel kavramlar: İlim, Bilgi, Enformasyon, Veri.

Önemli: Türkçe kullanımda çoğunlukla “enformasyon” ve “bilgi” kavramları karşılığı olarak tek bir sözcük; “bilgi” kullanılmaktadır.

Önemli: Örneğin, doğum tarihi, üzerinde hiçbir işlem yapılmamış ham veridir. Yaş ise bilgi olup, yaş bilgisinin elde edilebilmesi için doğum tarihi ve yaşın öğrenilmek istendiği tarihin bilinmesi gereklidir. Yaşın öğrenilmek istendiği tarihten doğum tarihi çıkarılarak yaş bilgisi elde edilebilir.

Örtük Bilgi                                                                   Açık Bilgi

Kişiseldir                                                                        Kodlanmıştır

Özeldir                                                                           Paylaşılmıştır

Kişilerin zihinlerinde var olur                                            Herkese açıktır

Biriciktir                                                                         Sistematiktir

Formüle edilmesi oldukça zordur                                      Biçimseldir

İletilmesi zordur                                                              İletilebilir

Deneyimler neticesinde üretilir                                         Dışarıdan kazanılır

İş üstünde elde kazanılır

Kişiler tarafından ifade edilemeyen zihinsel

modellere dayanır

Bağlama özeldir

Sosyal öğrenme ve sosyalleşme

süreçlerinde geliştirilebilir

Bilgi sistemleri kullanım alanı ve biçimine göre 5 kategoride ele alınmaktadır:

1. Büro Bilgi Sistemi (Office Information System)
2. Kayıt İşlem Sistemi (Transaction Processing System)
3. Yönetim Bilgi Sistemi (Management Information System)
4. Karar Destek Sistemi (Decision Support System)
5. Uzman Sistem (Expert System)

Büro elemanlarınca gerçekleştirilen ve kayıt işleme sistemi kapsamında kayıt altına alınan işlemler aşağıdakilerden oluşabilir:

• Satış, öğrenci kaydı, müşteri siparişi, iş gören çalışma kartı, müşteri ödemesi gibi işletme faaliyetleri,
• Örneğin toplantı programının ilgililere iletilmesi veya bir müşteri şikâyetine yanıt verilmiş olması, bir çalışana ilişkin fazla mesai ücretinin yatırılması gibi bir eylemin teyidi veya bir karşı eylemin gerçekleştirilmesi,
• Yeni veri eklenmesi, bir verinin değiştirilmesi veya silinmesi gibi verinin bütünlüğünün korunmasıyla ilgili işlemler

Daha önceden veri işleme olarak adlandırılan işletmeye ait verilerin işlenmesi sürecinin bilgisayarla yapılmasının ilk örneği kayıt işleme sistemleri olmuştur. Kayıt işleme sistemi kuruluşu genellikle elle yürütmekte olan mevcut sistemin;

• daha hızlı işlem,
• düşük maliyet,
• müşteri hizmetinin iyileştirilmesi amacıyla bilgisayarlaştırılması şeklinde gerçekleşmiştir.

Bir yönetim bilgi sistemi yoluyla üç tür rapor üretmek mümkündür:

• Detaylı Rapor
• Özet Rapor
• İstisnai Rapor

Aşağıdaki istatistikler, müşterilerin elde tutulması ve sadakatlerinin sağlanmasının neden önemli olduğunu açıklamaktadır.

• Yeni bir müşteriye satış yapmak, hâlihazırdaki müşteriye satış yapmaktan 6 kat daha maliyetlidir.
• Tipik bir tatmin edilmemiş müşteri, 8-10 kişiye bu deneyiminden söz etmektedir.
• Bir işletme; yıllık elde tuttuğu müşteri sayısını yalnızca %5 arttırarak kazancını, %85 arttırabilir.
• Bir ürünün eski müşteriye satılma oranı %50 iken, yeni bir müşteriye satılma oranı %15’tir.
• Eğer işletme, hizmetlerine ilişkin bir sorunuyla hızlı bir şekilde ilgilenir ve çözerse; müşterilerinin yaklaşık %70’i bu işletmeyle yeniden iş yapacaktır.

Önemli: Bir süpermarket, çocuk bezi alan babaların genellikle yanında kola aldığını da tespit eder. Bunun üzerine yazılımlarına bir ekleme yaparlar ve böylece kola almadan yalnızca çocuk bezi almış bir erkek varsa kasada, kasiyerin ekranına “kolayı hatırlat” ibaresi çıkar. Böylece kola almayı unutan erkeklere kola satmayı başarabilirler.

Bulut bilişim kullanıcılarına birçok fayda sağlamaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Bulut sayesinde kullanıcılar düşük donanım maliyetleriyle uygulamaları kullanabilmektedir. Web tabanlı uygulamalar bulut üzerinde çalışmaktadır, burada bilgisayarın görevi kullanıcı ile bulut arasında aracılık yapmaktır. Yani burada uygulamayı çalıştıran kullanıcının bilgisayarı değil, bulut olmaktadır. Kullanıcının bilgisayarı sadece terminaldir. Bu şekilde basit bir netbook ile büyük dosyalar çalıştırılabilir. Yeter ki internet bağlantısı hızlı olsun.
• Bir programın bulut üzerinden çalıştırılması kullanıcının bilgisayarında daha az kaynak tüketmekte bu da bilgisayarın performansını arttırmaktadır.
• Bulut sayesinde kullanıcılar yazılım maliyetlerini düşürebilmektedirler. Her bilgisayar için ayrı ayrı yazılım paketleri almak yerine sadece kullanıcıların ihtiyaç duyduğu uygulamalara erişim sağlanmaktadır. Ayrıca büyük işletmelerde programların yüklenmesi ve yönetimi de ayrı bir maliyet çıkarmaktadır.
• Bulut bilişim sayesinde program yüklenmesine ihtiyaç duyulmadığı için herhangi bir maliyeti bulunmamaktadır. Ayrıca bulut bilişim ile yazılımlar satın almak yerine kiralanabilmektedir.
• Bulut bilişim, web tabanlı uygulamaların en güncel sürümlerini sunarak güncelleme sorununu ortadan kaldırmaktadır.
• Bulut bilişim, bilgisayar sabit disklerine oranla çok daha fazla depolama alanı sunmaktadır.
• Bulut bilişime yüklenen dosyalar farklı işletim sistemleri üzerinde sorunsuzca çalışmaktadır. Kullanıcının Windows veya Mac kullanması önemli değildir çünkü dosyalar bulut bilişim üzerinde bulunmaktadır.
• Bulut bilişim ile kullanıcıların dosya formatları arasındaki uyum sorunu ortadan kalkmaktadır.
• Bulut bilişim sayesinde kullanıcılar arttırılmış veri güvenliği sağlamaktadır bu sayede sabit disklerde oluşan veri kayıplarından kurtulmuş olmaktadır. Bulutta veriler internette depolanmakta ayrıca verilerin bir kopyası da farklı sunucularda saklanmaktadır.
• Bulut bilişimin sağladığı en büyük yararlardan biride aynı belgeyi aynı anda birden çok kullanıcı düzenleyebilmektedir.
• Son olarak bulut bilişimin sağladığı bir diğer avantaj ise gizlilik ve güvenliktir. Veriler internette saklandığı için veri kaybı hiçbir zaman sorun değildir ve istenilen anda internet kullanılarak veriler geri yüklenebilmektedir. Ayrıca ticari sırlar gibi önemli bilgiler bulut bilişim ile internette güvenle saklanabilmektedir.

Önemli: Sizlerin sınavlarını sorunsuz yürütebilmek için Eskişehir’de basılan sınav soru kitapçıkları Türkiye’nin bütün illerindeki sınav merkezlerine karayolu ile gönderilmektedir. Kamyonların herbirinde navigasyon cihazı vardır. Böylece giden soru kitapçıkları ve kamyonlar Eskişehir Merkezden denetlenmektedir.

6.ÜNİTE: Kurumlar ve bireyler gizlilik gerektiren konularda, bilgilerde, veri iletişiminde, iş süreçlerinde gizliliği korumak ve güvenliği sağlamak durumundadırlar. İşletmeler bilgisayar sistemlerine, fiziksel ve sanal ortamlarda tutulan program ve dosyalarına, yetkisi olmayan kişilerin girmesini, bunları değiştirmesini ve kötü amaçları için kullanmasını engellemek isterler. Aksi durumda hem maddi zarara uğrayabilirler hem de işletme imajı zedelenebilir. Bilgi güvenliği, elektronik ortamlarda verilerin veya bilgilerin saklanması ve taşınması sırasında bilgilerin bütünlüğü bozulmadan, izinsiz erişimlerden korunması için, güvenli bir bilgi işleme platformu oluşturma çabalarının tümüdür. İşletmeler çalışanları ve müşterileri hakkında bilgilere ihtiyaç duyarlar. Ama genellikle insanlar, özel hayatlarıyla ilgili bilgileri, başkaları da ulaşabilecekse, vermek istemezler. İşletmeler bu bilgileri “pazarlama” amaçlı olarak kullanabilecekleri gibi, “çalışanlarını izleme” amaçlı da kullanabilirler. Pazarlama amacıyla kullanılan başlıca araçlar çerez, istenmeyen eposta, reklam programlarıdır. Bilgi etiği ve gizliliği konusundaki en önemli ihlallerden biri de kimlik hırsızlığıdır. Kimlik hırsızlığı, dolandırıcılık amacıyla, bir başkasının kimliğini kullanmaktır. Bilgisayarlar aracılığıyla bilgi güvenliğine yönelik saldırılar yapmak mümkündür. Bu tip saldırıların amacı bilgi güvenliğini kasıtlı olarak tehdit etmek ve sistemin işleyişini bozmaktır. İnternet sitesinin hizmet vermesini engellemek, sayfanın görüntüsünü değiştirmek, dosya ve bilgileri yok etmek, değiştirmek, iletişime engel olmak gibi eylemler bu grupta ele alınabilir. Bir işletmenin bilgi güvenliğine yönelik saldırılar hem işletme içinden hem de işletmenin dışından kaynaklanıyor olabilir. Bunları içsel (dahili) ve dışsal (harici) tehditler olarak sınıflandırabiliriz. Bu saldırılarda kullanılan araçları (virüsler, solucanlar, klavye kayıtçılar, SQL Enjeksiyon, yanıltıcı e-posta, hizmeti engelleme saldırıları vb.) genel olarak “bilgisayar suçlarının işlenmesinde kullanılan araçlar” olarak da değerlendirebiliriz. Bilgi güvenliği tek bir yönteme dayanmaz. Bunun yerine, işletmeyi farklı yöntemlerle savunmak için bir dizi engel kullanılır. Bir çözüm başarısız olsa dahi, diğeri ayakta kalarak işletmeyi ve bilgileri çeşitli saldırılara karşı korur. İşletmenin bilgi sistemindeki (network) bilgi güvenliği işlerinin yürütülmesi için kullanılan (değerli) bilgilerin kullanıma açık olması ve aynı zamanda tehditlere karşı korunması gerekir. Bilgisayar korsanları suç işlemek için ne gibi bir nedenleri olduğu ve nasıl motive olduklarına göre sınıflandırılabilir. Bilgisayar korsanlarının bazıları bu işi “eğlence” olsun diye yaparken, bazıları da “para kazanmak” için yapar. Hatta bazı bilgisayar korsanları “siyasi görüşlerini yaymak için” korsanlık yaparlar. Saldırganların sınıflandırarak amaçlarını öğrenmek önlem alma açısından önemlidir. ISO/IEC 27000 kuruluşlara bilgi ve bilgi sistemleri güvenliği, riskler ve denetimler konusunda yol gösteren ve iyi uygulama örnekleri sağlayan oldukça geniş kapsamlı bir standartlar serisidir. Ülke bilgi sistemleri, bireylerden kurumlara kadar farklı düzeylerde ağ destekli ortamlarda bilgini yönetilmesi, iş verimliliğinin ve bilgi akışlarının hızlandırılması, bireyler ve kurumlarla daha hızlı iletişimin kurulabilmesini sağlayan ulusal ve uluslararası kullanımı olan sistemlerdir. Ülke bilgi sistemleri sayesinde ağ destekli ortamlarda bilginin üretilmesi, işlenmesi, taşınması ve saklanması sağlanarak bilgiye mekandan bağımsız olarak istenilen ortamlardan erişilmesi ve paylaşılması sağlanmıştır.

Bilgi güvenliğinin “gizlilik (mahremiyet), bütünlük ve kullanıma hazır tutma” olmak üzere üç temel amacı vardır:

• Gizlilik: İşletmelerin sahip oldukları veri ve bilginin yetkisiz kişilerce kullanılmasını engellemektir. Örneğin çalışanlara ve müşterilere ilişkin bilgilerin kayıt edildiği sistemlerin gizliliği ve korunması önemlidir.
• Bütünlük: Tüm bilgi sistemlerinin fiziksel sistemlerle uyumlu ve tutarlı olmasıdır.
• Kullanıma hazır tutma: Veri ve bilgilerin ihtiyaç duyulduğu anda erişime hazır tutulmasıdır.

Kimlik avı dolandırıcılığının anlaşılması için şu e-postalara dikkat edilmesi gerekir:

• Alarm veren iletiler ve hesap kapatma tehditleri.
• Çok az çaba harcayarak veya hiç çaba harcamayarak para verme vaatleri.
• Gerçek olamayacak kadar iyi olan teklifler.
• Haberlerde bir doğal afetin yaşandığının belirtilmesinin ardından bir hayır örgütüne bağış talepleri.
• Kötü bir gramer ve imla hataları.

Haberdar olmanız gereken popüler dolandırıcılıklardan bazıları şunlardır:

• Microsoft’un adını veya diğer iyi bilinen şirketlerin adlarını kullanan dolandırıcılıklar. Bu dolandırıcılıklar, Microsoft’un adını kullanan sahte e-posta iletilerini veya web sitelerini içerir. E-posta mesajı, bir Microsoft yarışması kazandığınızı, Microsoft’un oturum açma bilgilerinize veya parolanıza ihtiyacı olduğunu veya bilgisayarınız konusundayardımcı olmak üzere bir Microsoft temsilcisinin sizinle irtibata geçmekte olduğunu iddia edebilirler.
• Piyango dolandırıcılıkları. Microsoft piyangosunu veya çekilişlerini kazandığınızı iddia eden iletiler alabilirsiniz. Bu iletiler hatta bir Microsoft yöneticisinden geliyormuş gibi de görünebilir. Microsoft Piyangosu diye bir şey yoktur!
• Sahte güvenlik yazılımı dolandırıcılıkları. “Korkutma amaçlı yazılımlar” olarak da bilinen sahte güvenlik yazılımları, güvenlik açısından yararlı gibi görünen, ancak sınırlı veya sıfır güvenlik sağlayan, hatalı veya aldatıcı uyarılar üreten veya sizleri sahte işlemlere katılmanız için kandırmaya çalışan yazılımlardır. Bu dolandırıcılıklar, bir e-postada, çevrimiçi reklamlarda, sosyal ağ sitenizde, arama motoru sonuçlarında veya hatta bilgisayarınızda açılan pencereler halinde karşınıza çıkabilir ve işletim sisteminizin bir parçası gibi görünebilirler, ama değillerdir.

Şifre belirlemeye ilişkin şu konulara da özen göstermek gerekir:

• Sistem elverdiği sürece en az 14 veya daha fazla karakter kullanın.
• Şifrenizdeki karakter çeşitliliği ne kadar fazlaysa, o kadar iyidir.
• Yalnızca en sık kullandığınız veya gördüğünüz harfleri ya da karakterleri değil, klavyenizin tamamını kullanın.
• Hatırlayabileceğiniz güçlü bir şifre oluşturun

Aşağıda belirtilenleri kullanarak parola oluşturmaktan kaçının:

• Herhangi bir dildeki sözlük kelimeleri,
• Tersten yazılan kelimeler, sık rastlanan yazım hataları ve kısaltmalar,
• Diziler veya tekrarlanan karakterler. Örnekler: 12345678, 222222, abcdefg veya klavyenizdeki bitişik harfler (qwerty),
• Kişisel bilgiler. Adınız, doğum gününüz, sürücü ehliyetiniz, pasaport numaranız veya benzer bilgiler.

Sosyal ağlar arkadaşlarımızla bizlere sürekli temas halinde olabileceğimiz, beğendiklerimizi paylaşabileceğimiz bir ortam sunmaktadır. Fakat sosyal ağlar kişisel bilgilerinizi, paylaşımlarınızı, arkadaşlarınızı herkesin görebileceği ortamlardır. O yüzden bir kaç noktaya dikkat ederek sosyal ağlarda daha güvenli olabilirsiniz.

1. Kişisel bilgilerinizi herkesle paylaşmamanızı tavsiye ederiz.

• Telefon numaranız.
• Ev, okul ve iş adresiniz.
• Doğum gününüz, yaşınız.
• T.C. kimlik numaranız.
• E-mail adresiniz.

2. Paylaştıklarınız şeyleri istemediğiniz kişilere kapatın.

• Gönderilerinizi.
• Ailenizle ilgili bilgilerinizi.
• İlişki durumunuzu.
• İlgilendiklerinizi.
• Dini inanç ve siyasi görüşünüzü.
• Bulunduğunuz yeri.
• Size ait fotoğraf ve videolarınızı.

3. Tanımadığınız kişilerin arkadaşlık tekliflerini reddedin. Çünkü

• Tanımıyorsunuz.
• Niyetini bilmiyorsunuz.
• Zarar görebilirsiniz.
• Üzülebilirsiniz.

4. Güçlü şifreler oluşturun ve şifrenizi kimseyle paylaşmayın. Çünkü

• Sizin adınıza arkadaşlarınıza mesaj gönderebilirler, zor durumda kalırsınız.
• Profilinizde sizin istemediğiniz şeyleri paylaşabilirler.
• Profil resim ve ayarlarınızı değiştirebilirler.
• Profilinizi kullanan arkadaşınız olur, sorumlu ise siz olursunuz.

Önemli: Bireysel, kurumsal, ulusal ve evrensel boyutlarda bilgi ve iletişim güvenliği alanında teknik, bilimsel, sosyal ve kültürel faaliyetler yürütmek, üyelerinin mesleki gelişimini ve refah seviyesini arttırmak ve kamu yararına faaliyet gösteren bir dernek vardır: Bilgi Güvenliği Derneği.

MADDE 8- (1) İnternet ortamında yapılan ve içeriği aşağıdaki suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe sebebi bulunan yayınlarla ilgili olarak erişimin engellenmesine karar verilir

1. 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;
2. İntihara yönlendirme (madde 84),
3. Çocukların cinsel istismarı (madde 103, birinci fıkra),
4. Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190),
5. Sağlık için tehlikeli madde temini (madde 194),
6. Müstehcenlik (madde 226),
7. Fuhuş (madde 227),
8. Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (madde 228) suçları.
9. 25/7/1951 tarihli ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda yer alan suçlar.

Önemli: Teknolojik gelişmeler çalışma ortamını değiştirmekte, çalışma hızını artırmakta ve çalışmayı daha az emek sarf edecek hale getirmektedir. Buna karşın, otomatik sistemlerde bile insan faktöründen vazgeçilemediği için çalışma ortamlarının insanla etkileşimi de devam etmektedir. Bu etkileşimin sağlıklı, verimli ve güvenli bir şekilde sağlanması insana uyumlu çalışma ortamının yaratılmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Bu bağlamda insanın özelliklerini bilmek, bu özelliklerden kaynaklanan gereksinimlerin karşılanması ve çalışma sisteminin insana en uygun şekilde tasarlanması ergonomi bilimi içinde incelenmektedir. Çok disiplinli bir bilim dalı olan ergonomi, insanın anatomik ve antropometrik özelliklerini, fiziksel kapasitelerini, kapasitelerini geliştirme gücünü ve bu gücün sınırlarını inceleyerek çalışma ortamındaki tüm faktörlerin etkisi ile insandan istenebilecek görevlerin çerçevesini belirlemektedir. Çalışanların iş hayatına ev sahipliği yapan bürolar, bir organizasyona ait çalışmaların ve faaliyetlerin yerine getirildiği mekanlardır. Düzenleri ergonomik iyileştirmeler için oldukça esnek ve değiştirilebilir olduğu için, bununla birlikte iyileştirme çalışmaları sonucunun daha çabuk verimliliğe dönüşebilmesi nedeniyle bürolar ergonomi çalışmalarının merkezinde yer almaktadır. Büroların ergonomi çalışmalarındaki bu merkezi konumuna karşın, gelişen teknolojinin büro mekanlarında düzen arayışları ve bu düzene adapte olmayı kolaylaştıran farklı gereksinimleri karşılaması da gerekmektedir. Bu temel gereksinimler; Büro iç mekanının boyutsal ve işlevsel gereksinimleri, Psikolojik ve sosyal gereksinimler, Estetik gereksinimler, Teknik gereksinimler, Bakım ve kullanım gereksinimleri olarak sıralanmaktadır. Gündelik yaşamlarının yaklaşık olarak 1/3’ünü çalışma mekanlarında geçiren farklı özelliklere sahip çalışanların sağlıklı, güvenli ve verimli bir çalışma ortamında konfor düzeylerinin sağlanması ancak bu temel gereksinimlerin karşılanmasıyla mümkün olacaktır. Çalışanlar, çalışma yaşamlarında çeşitli durumlarla (geçici ya da sürekli hastalık, yaşlılık, hamilelik vb.) karşılaşabilirler. Kişinin gündelik yaşamında kendine uygun olmayan çevreden dolayı engelli olmasına neden olan bu durumun yaşanmaması için dış mekandan iç mekana değin her ölçekte yapılacak tasarımın başından itibaren kapsayıcı olması gerekmektedir. Kaldı ki gündelik yaşamda her fiziki katılım ve kullanım biçiminin hareketle başladığı ve sonlandığı dikkate alındığında çalışma mekanlarının da dış ya da iç, özel ya da resmi olmasına bakılmaksızın erişilebilir ve kullanılabilir olması gerekir. Hatta, ergonomik düzenlemelerin boyutuna göre, çalışma ortamlarında kolaylaştırıcı teknolojilere yer verilmesi kullanıcıların özelliklerine bağlı olarak çalışma kapasitelerini artıracak ve çalışma performansına önemli katkı sağlayacaktır. Günümüz büro ortamlarının sağlık üzerinde de önemli etkisi bulunmaktadır. Özellikle çalışmalarını büro mekanlarında masalarının başında geçiren çalışanlar için ergonomik açıdan uygun bir ortamın hazırlanması çalışan kişilerin sağlığına doğrudan yansımaktadır. Bürolarda çalışanların fiziksel, zihinsel ve sosyal açıdan korunması, çalışma koşullarına yönelik her türlü koruyucu önlemin alınması, çalışanların fizyolojik ve psikolojik ölçütlere göre ağırlıklı ve güvenli bir şekilde çalışabilecekleri işlerle görevlendirilmeleri ve her çalışanın yapacağı işe uygun çalışma ortamı koşullarının sağlanması gerek çalışan sağlığı ve güvenliği gerekse çalışma verimliliği açısından çok önemlidir.

Anatomi: Temel tıp bilimlerinden biri olan anatomi, insan vücudunun şeklini ve yapısını, vücuttaki organların tanımlanmasını, büyüklük ve biçim gibi özelliklerinin ortaya konması ve birbirleriyle olan ilişkilerinin belirlenmesini inceleyen bilim dalıdır. İnsanın yapısal özelliklerini dikkate almasından dolayı ergonomi için büyük önem taşır.

Antropometri: İnsanın beden ölçülerini inceleyen bilim dalıdır. Anatomik yapıya bağlı olarak insanın hareket alanının belirlenmesinde, beden ölçülerine göre çalışma mekanının ve insanın tasarıma dahil olduğu her alanın düzenlenmesinde antropometrik ölçüler dikkate alınmaktadır. Bu yüzden, antropometrisiz bir ergonomi düşünülemez.

Fizyoloji: Çalışma ortamı ve çalışma metotlarının insan bünyesini en az etkilemesini ve insan bünyesine uygun çevre koşullarını sağlamayı amaçlamaktadır.

İş güvenliği: Her türlü araç ve donanım ile çalışma ortamının, çalışanın sağlığına yönelik tehlike oluşturmayacak şekilde düzenlenmesi açısından ergonomiye yardımcı bir birimdir.

Psikoloji: Algı, uyumluluk ve iş öğrenimi gibi konularla ergonomiye yarar sağlamaktadır.

Sosyoloji: Toplum ve toplumsal grupları yakından inceleyip ergonomiye etki eder.

Stres: İnsanı fazla zorlayan, bunaltan, sıkan, heyecanlandıran, korkutan, huzursuz hatta hasta eden pek çok negatif olguyu ifade etmekte ve ergonomide çalışan kişinin sağlığı ve verimliliği açısından önemli bir rol oynamaktadır.

Verimlilik: Bir üretim ya da hizmet sistemindeki kaynakları en iyi şekilde değerlendirerek üretmek ya da hizmet vermektir. Büro ortamının ergonomik yapısı çalışanların verimliliğini doğrudan etkilemektedir.

Günümüz büro mekanlarında bu gereksinimler 5 temel başlık altında açıklanmaktadır:

• Büro iç mekanının boyutsal ve işlevsel gereksinimleri
• Psikolojik ve sosyal gereksinimler
• Estetik gereksinimler
• Teknik gereksinimler
• Bakım ve kullanım gereksinimleri.

Psikolojik ve Sosyal Gereksinimler: Çalışanlar, çalışma ortamı içinde bir takım davranışlar sergilemekte ve değişen çalışma mekanı koşullarına uyum sağlayacak şekilde davranışlar içine girmektedir. Çalışanın dışa vurduğu bu davranışlar, kişinin benliğini korumak, kişisel ve sosyal kimliğini tanımlamak, sosyal etkileşimi düzenlemek üzere ortaya konmakta ve yaygın olarak dört davranış mekanizmasıyla açıklanmaktadır:

• Kişisel mekan
• Egemenlik alanı
• Mahremiyet
• Kalabalıklaşma ve yalıtılmışlık

Egemenlik Alanı: Çalışma ortamlarında, kişinin kendisine ait olduğunu düşündüğü kişisel mekanı sahiplenmesi ve sınırlarını düzenlemesi olarak tanımlanabilir.

Büro mekanlarında iyi bir aydınlatma sistemine sahip olmak için aşağıdaki özelliklere dikkat edilmesi gerekmektedir:

• Aydınlatma şiddeti yeterli olmalı,
• Aydınlatma bütün alana eşit yayılmalı,
• Işık yönü ve gölgelemeye dikkat edilmeli,
• Işık yansımalarından kaçınılmalı,
• Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalı,
• Titreşim ve parlaklık değişimlerini engellemek için aydınlatma sabit olmalı,
• Bürolarda yansıma ve psikolojik etki açısından uygun renkler seçilmelidir.

Gürültü, dış kaynaklı ya da yapı içinde oluşsun, çalışanların bundan etkilenmemesi için;

• Gürültünün oluşmaması veya düzeyinin azaltılması gerekir. Bir başka ifadeyle, gürültü kaynağında sınırlandırılmalı ya da yok edilmelidir. Bunun için, sessiz çalışan araç gereçler ya da makineler tercih edilmeli, bunların sürekli bakımı yapılmalı, eskiyen parçaları değiştirilmeli ve bunlarla birlikte gürültüsüz iş yöntemleri seçilmelidir.
• Gürültünün yayılması önlenmeli, önlenemiyorsa olduğu yerde kalması sağlanmalı, kaynağın bulunduğu alanda gürültünün yükselmesini engelleyen tedbirler alınmalıdır.
• Alınacak tedbir ya da koruyucularla gürültünü insan sağlığına zarar vermesi önlenmelidir. Kulaklık ya da tıkaç gibi koruyucular yanında gürültülü çalışma ortamlarında çalışma saatleri azaltılmalı, daha sık dinlenme aralıkları verilmelidir.

Bürolarda ne kadar havaya gereksinim duyulacağı pek çok faktöre göre değişmekle birlikte bu faktörlerin önemlileri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır;

• Çalışma ortamının hacmi,
• Çalışan kişi sayısı,
• Çalışma süresince harcanan oksijen ve verilen karbondioksit miktarı,
• Çalışma ortamında havayı kirletici ve ortamı çalışan kişi için rahatsız edici hale dönüştüren zararlı maddelerin cinsi ve miktarı,
• Çalışma yöntemlerinin neden olduğu sıcaklık ve nem artışı,
• Çalışma dışı faktörlerin neden olduğu kirleticilerdir (sigara, ter, parfüm kokusu vb.).

Büro mekanlarında erişilebilirliğin ve kullanılabilirliğin sağlanması için;

• Binalarda giriş güzergahları, giriş sahanlıkları, giriş kapıları, asansörler, merdivenler ve tuvaletler erişilebilir ve kullanılabilir olmalıdır
• Binalar yalın ve kullanışlı planlara sahip olmalı, yatay dolaşım için herkes aynı güzergahı engelsiz olarak kullanmalıdır. Bürolar, tekerlekli sandalye kullanan bir çalışanın bile rahatlıkla kullanabileceği büyüklükte hareket alanı ve donanım, iyi işaretlenmiş ve kolay algılanabilir yönlendiriciler, iyi bir aydınlatma ve görsel zıtlığa sahip olmalıdır.
• Düşey dolaşım için herkesin aynı güzergahı kullanmasının yanı sıra merdiven, rampa ya da asansörler standartlara uygun olmalıdır.
• Acil durumlarda kullanmak için herkes için algılanabilir ve belirgin acil çıkış/kaçış düzenlemeleri bulunmalıdır.
• Yürüyüş yüzeyleri kaymayı önleyici, sürtünme katsayısı yüksek malzemeyle, ıslanması muhtemel zeminler ise, sürtünme katsayısı yüksek malzeme ile döşenmelidir.
• Kapıların yeterli büyüklükte olması ve kullanımının kolay olması, tekerlekli sandalye kullanan çalışanların bile rahatlıkla açma ve kapatmasını olanaklı kılan kapı ve pencere sistemleri ve yeterli kullanım alanının bulunması gereklidir.
• Her türlü kontrol düğmeleri ve anahtarlarının uygun yükseklikte, erişilebilir konumda, renkte olması ve rahat kullanılması sağlanmalıdır.
• Mekanın farklı zaman dilimlerinde güvenli bir şekilde kullanılabilmesi için iyi aydınlatılması önemlidir.
• Algılanabilir iyi bir işaretlemenin yanı sıra duvarlarda, döşemelerde, kapılarda ve işaretlemelerde belirgin bir görsel zıtlık bulunmalıdır.
• İki veya daha fazla duyu yoluyla (hissedilebilir, işitsel ve görsel) iletişim sağlayabilecek yöntemler kullanılmalıdır.

8.ÜNİTE: Büro donanımlarının başarılı bir şekilde seçimi ve kullanımı için etkinlik (doğru işi yapmak) ve verimlilik (işi doğru yapmak) konularının bilinmesi gereklidir. Etkinlik, amaçlara ulaşma derecesidir. Verimlilik, belirli bir dönem içinde elde edilen çıktıların girdilere oranıdır. Yanlış bir işi doğru yapmak ne kadar anlamsızsa, doğru bir işi de yanlış bir şekilde gerçekleştirmek sonuçsuz kaynak harcama anlamına gelir. Büro donanımlarının seçiminde hata yapmamak için göz önüne alınması gereken faktörleri üç ana başlık altında toplayabiliriz: araçlara ilişkin faktörler, satıcılara ilişkin faktörler ve servis ve bakıma ilişkin faktörler. Büro donanımlarının seçiminde büro araçlarına ilişkin faktörler arasında büro gereksinimlerinin analizi, uygun aracın belirlenmesi, güvenirlilik, araç özellikleri, maliyet, kullanılan sarf ve yardımcı malzemeler, güvenlik, esneklik, kullanım kolaylığı, hız ve gürültü seviyesi, çalıştırma maliyeti, kullanıcının düşünceleri, standardizasyon ve ergonomi vardır. Sarf Malzemeleri Bürolarda temel donanımların temin edildikten sonra sarf malzemesi olarak adlandırılan işletme malzemelerinin temin edilmesi gerekir. Kağıt, toner, kalem, dosya gibi birkaç kalem gibi görünse de sarf malzemelerinin oldukça kabarık bir listesi vardır ve eksikliği durumda büroda bazı işlerin yapılamamasına neden olabilir. Örneğin; yazıcı toneri kalmazsa çıktılar alınamaz. Bu nedenle elde bulunan sarf malzemelerinin miktarlarını izlemek için etkili bir yöntem uygulamak buna yönelik bir düzen kurmak yararlı olacaktır. Büro teknolojileri işlerini sürdürmesinde büroların vazgeçilmez bileşenleridir. İletişim faaliyetlerinin başta olmak üzere bilginin yaratılması, işletilmesi, saklanması ve dağıtımında büro teknolojilerinden yararlanılır. Büro teknolojileri eskiden beri var olmakla birlikte bilgisayarları ve ağ teknolojilerini (BIT) gelişimi, bilgisayarların ve çevre donanımlarının büro teknolojilerin odağında yer almasına neden olmuştur, ağ teknolojileri de büroların temel iletişim ortamını oluşturmaktadır. Ancak büroların temel bileşeninin birey olduğu unutulmamalıdır. Gerek bir hizmet sistemi olarak bürodan hizmet talep eden birey gerekse büro çalışanı olsun büronun varlık nedeni bireydir. Sistem bakış açısı, büronun birbiriyle ilişki içinde olan alt sistemlerden oluşan bir bütün olarak ele alınmasını sağlar. Aynı zamanda büro daha büyük bir sistemin parçasıdır. Çevresini etkilediği gibi çevresindeki koşullar büroyu etkileyecektir. Satıcıların değerlendirilmesi aşamasında göz önünde bulundurulması gereken faktörler arasında satıcının ünü (satıcı firmanın yaşı, büyüklüğü, sağladığı hizmetler, satılan ürünlerin çeşitliliği ve toplum içindeki saygınlığı), üretici veya satıcı tarafından sağlanan eğitim vardır. Büro donanımlarının seçimi konusunda etkili olan bir diğer faktör araçların servis ve bakımına ilişkindir. Büro araçlarında bazı modellerin bakımı diğerlerine nazaran daha güç, zahmetli ya da zaman alıcıdır. Bakımı kolay ürünlerin tercih edilmesi, bürodaki işlerin aksamadan yürümesi açısından önemlidir. Bürolara alınması düşünülen ürünlere ait özelliklerin bir arada değerlendirilmesi, hangi aracın ihtiyacı tam olarak karşılayacağı konusunda daha net bir düşünceye ulaşmaya yardımcı olacaktır. Eğer satınalma ile ilgili öncelikler belirlenmişse, seçim işi nispeten daha kolay olacaktır. Büro donanımlarının satın alınması, kiralanması, bakım ve onarım konuları ile bunların elden çıkarılma zamanlarıyla ilgili olarak karar alıcılara yardımcı olacak tekniklerden birisi fayda/maliyet analizidir. F/M analizi kısaca organizasyonda bir “değişimi” başlatıp başlatmama konusunda karar vermeye yardımcı olan basit bir tekniktir. F/M analizi, değişimle sağlanacak fayda ile değişimin maliyetinin karşılaştırılmasına dayanır. Yatırım ve büyük çaplı satın alma seçeneklerinin karşılaştırılmasına ve değerlendirilmesine yönelik en temel niceliksel karar verme tekniklerinden birisi de başabaş noktası analizleridir. Başabaş noktası analizleri yoluyla hangi üretim ya da faaliyet düzeyinde “maliyetlerin” elde edilecek “gelir” ya da “faydaya” eşit olacağı belirlenebilir. Finansal kiralama (leasing), bir yatırım malının mülkiyeti finansal kiralama şirketinde kalarak, belirlenen kiralar karşılığında kullanım hakkının kiracıya verilmesi ve sözleşmede belirlenen değer üzerinden kiracıya mülkiyetin geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir. Büroya alınan araçların sayısı arttıkça, onların bakımıyla ilgili sorumluluk da artmaktadır. Aşağıdaki hususlarda dikkatli olmak bu konuda size yardımcı olacaktır. Uygun yazılımları kullanarak her bir araç için bir kart tutunuz. Büro aracını, bu konuda eğitim almış kişilerin kullanmasını sağlayınız. Eğer eğitime gerekli görülmemişse, aracı kullanan kişi kullanma kılavuzunu dikkatle okumalı ve okuduklarını uygulamalıdır. Bir bakım programı oluşturulmalı ve araçların düzenli olarak servis görmesi sağlanmalıdır. Böylece aracın arızalı olduğu dönemdeki iş kaybından kurtulmak mümkündür. Büro hizmetlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi için hizmetin üretilmesi için kullanılan büro malzemelerinden veya kullanılan büro donanımı yedek parçalarından (ampul, toner, pil) uygun miktarlarda stokta bulundurulması gerekir. Ancak büro malzemeleri parasal değeri olan kaynaklar, başka deyişle yatırımdırlar. Bu nedenle hizmeti aksatmayacak düzeyde stok bulundururken bunu bulundurmanın da maliyeti göz önüne alınmalıdır. Stoklarla ilgili stok bulundurma, sipariş verme ve stok bulundurmama (stok kopması) olmak üzere üç temel maliyet söz konusudur: Stok bulundurma: Stokları elde bulundurmaktan dolayı oluşan maliyetlerdir. Sipariş verme: Sipariş verme, satın alma ve teslimiyle ilgili giderlerdir. Stok bulundurmama (stok kopması): İstenilen malzemenin elde bulunmaması durumunda ortaya çıkan maliyetlerdir.

 

 

 

İlgili Kategoriler

Anadolu AÖF AÖF Ders Notları