MUHASEBE DENETİMİ
iktisadi faaliyet ve olaylara iliskin iddiaların , önceden saptanmıs ölçütlere uygunluk derecesini arastırmak ve sonuçlarını ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları degerlendiren sistematik bir süreçtir.
iktisadi faaliyet ve olaylara iliskin iddialar ——-) mali tablolar
Önceden saptanmıs ölçütler ————————) genel kabul görmüs muhasebe ilkeleridir.
Denetim Türleri
Amaç yönünden
1) muhasebe (mali tablolar) denetimi
2) uygunluk denetimi
3) iç denetim
4) faaliyet denetimi
Kapsam yönünden
1) zorunlu-ihtiyari denetim
2) sürekli – özel denetim
SPK’ya göre göre
1) Sürekli denetim
2) Sınırlı denetim
3) Özel denetim
amaç yönünden;
1-MUHASEBE (MALİ TABLOLAR) DENETİMİ
Mali tabloların genel kabul görmüs muhasebe ilkelerine uygunlugunun ve bir bütün olarak gerçegi yansıtıp yansıtmadıgının denetimidir.(genelde bagımsız dıs denetçiler ve kamu denetçileri tarafından yapılır)
2-UYGUNLUK DENETiMi
İsletme faaliyetlerinin gerek isletme yönetimince gerekse yetkili kurum ve kuruluslarca konulmus kurallara (ana sözlesme, yasal düzenlemeler vs.) uyulup uyulmadıgının tespit edilmesine yönelik denetimdir. (genelde iç denetçiler ve kamu denetçileri tarafından yapılır)
3-İÇ DENETİM
Uygunluk denetiminden daha genis kapsamlıdır. Sadece mali olaylarla degil, parasal olmayan olaylarlada ilgilidir. Bir yönetim kontrol amacıdır.
4-FAALİYET DENETİMİ
İsletme dısındaki uzman kisilerce yapılan isletme yönetiminin basarısını ortaya çıkarmaya yönelik genis kapsamlı denetimdir.
Kapsam yönünden;
1-ZORUNLU- İHTİYARI DENETİM
Zorunlu denetim yasal düzenlemeler ve mevzuat hükümleri geregince düzenli olarak yapılması gereken denetimdir.
İhtiyari denetim isletmenin kendi istegi ile yaptırdıgı denetimdir. Örn; içdenetim ve faaliyet denetimi.
2-SÜREKLİ-ÖZEL DENETİM
Sürekli denetim Her yıl düzenli olarak yapılan denetimdir.
Özel denetim spk kapsamında tasfiye , birlesme vb. durumlarda.
Spk’ya göre
1-SÜREKLİ DENETİM(yılsonu denetimi)
Halka açık sirketlerde spk gözetimine tabi yıl sonu mali tablolarına yapılan denetimdir.
Bu denetim sonucunda denetçinin verdigi denetim raporunun güvenirlik ve dogruluk derecesi
yüksektir.
2-SINIRLI DENETİM(ara dönem denetimi)
Ara mali tabloların denetimidir. 3.6. ve 9. aylar sonunda SPK’ya tabi sirketler hazırlamak zorundadır.Denetçi sadece mali tablolara güvence verebilir.
3-ÖZEL DENETİM
Tasfiye,birlesme,devir, menkul kıymet ihracı gibi durumlarda yapılır.
DENETÇİNİN ÖZELLİKLERİ
– Gerekli mesleki bilgi ve deneyime sahip,
– Çalısmalarında bagımsız davranabilme,
– Meslegin gerektirdigi yüksek ahlaki nitelikler,
– Konusunda uzman kisilik
Denetçiler 3’e ayrılır;
1-BAGIMSIZ DENETÇİLER
Amaçları,
a)asli amaç: mali tabloların güvenilir olup olmadıgının ortaya çıkarılması
b)diger amaçlar : 1-hata ve hilelerin ortaya çıkarılması
2-hata ve hilelerin önlenmesi
3-yönetime önerilerde bulunmak
4-isletmenin gelecekteki mali durumunu belirlemek.
Bagımsız denetçi türleri
1.KGK’ NIN YETKİLENDİRDİĞİ BAĞIMSIZ DENETÇİLER
2.SPK kapsamında denetim yapan bagımsız denetçiler
3.Bankalar bagımsız denetçileri.
Bagımsız denetçiler asıl faaliyetlerinin yanı sıra bilirkisilik, tahkim ve tasfiye memurlugu da
yapabilirler.
2-İÇ DENETÇİLER
İsletmeye baglı olarak sadece baglı oldukları isletme bünyesinde, isletmenin koydugu kurallar çerçevesinde denetim yapan kisilerdir. Yönetime baglı olarak çalısırlar.
Görevleri :
1-isletme varlıklarının yeterince korunup korunmadıgını arastırmak,
2-muhasebe belge ve bilgilerinin dogru olup olmadıgını belirlemek
3-yönetim politikalarına uyulma derecesini belirlemek
4-yönetimin istedigi özel arastırmalar yapmak
5-bagımsız denetçilerle isbirligi içinde çalısmaktır.
3-KAMU DENETÇİLERİ
Kamuya baglı kurum ve kuruluslarda denetim yaparlar. Vergi müfettişleri, gelirler Kontrolü,Sayıstay denetçileri gibi.
DENETÇi ÜNVANLARI SPK VE KGK MEVZUATINA GÖRE;
1-Stajer denetçi; denetim isine yeni baslayan denetçidir. İlk iki yıl stajer denetçi sayılıp, egitime tabi tutulurlar.
2-Denetçi yardımcısı; denetçiye refakat eden kisidir. Sorumlu ortak bas denetçi gözetiminde yetistirilirler.
3-Denetçi; denetim programının yapılması gibi ayrıntılı islerin yapılmasından sorumludur.
Meslekte 3 yıl deneyimli olmalıdır.
4-Kıdemli Denetçi; 6 yıl deneyimli olması gerekir.
5-Bas denetçi; 10 yıl deneyim gerekir. Denetim isleminde gözetim görevini yerine getirir.
6-Sorumlu ortak bas denetçi; bagımsız denetim raporlarını imzalamaya yetkili, ortak oldugu
kurulus adına çalısan kisidir.
MUHASEBE MESLEK MEVZUATINA GÖRE;
1-SMMM; imza hizmeti görür
2-YMM; tasdik hizmeti görür.yaptıkları denetim uygunluk denetimidir.
Tam tasdik hizmeti; sadece yıl sonu beyannameleriyle degil, yıl içinde verilen diger beyannamelerle de ilgilidir.
Kısmi tasdik hizmeti; kdv iade mahsup, yeniden degerleme, yeniden degerleme fonunun
sermayeye eklenmesi, yatırım indirimi,kurumlar kanunun istisna ve indirimlerinden
yararlanma.
BAGIMSIZ DENETİM KURULUSLARI
Kurulusların Yönetici ve Denetçilerine İliskin Esaslar;
1-3568’e göre smmm veya ymm ünvanı almıs olmaları
2-Müflis ve yüzkızartıcı suçtan mahkum bulunmamaları
3-Türkiye’de yerlesik olmaları
4-Sorumlu ortak basdenetçilerin mesleki deneyim sürelerinin en az 1 yılını bagımsız denetim
kuruluslarında fiilen denetçi,kıdemli denetçi veya bas denetçi ünvanı ile tamamlamıs olmaları
5-Çalıstıkları bagımsız denetim kurulusunda tam zamanlı görev yapmaları sarttır.
6-Daha önce çalıstıkları bagımsız denetim kuruluslarının listeden çıkartılmasını gerektiren is
ve islemlerde sorumluluklarının tespit edilmemis olması.
Kurulus sartları;
1-A.Ş seklinde kurulus ve hisse senetlerinin nama yazılmıs olması.
2-Ortakların yönetici ve denetçilere iliskin esaslara haiz olması
3-Sermaye sirketlerinde esas sermayesinin en az % 51 inin sorumlu ortak bas denetçi niteligine haiz kisilere ait olması
4-Sadece bagımsız denetim ve mesleki alanda faaliyet göstermeleri
5-Donanım ve organizasyonlarının tam olması
6-Mesleki sorumluluk sigortası yapılması sarttır.
BAGIMSIZ DENET_M KUR. SPK’YA
BASVURMASI VE L_STEYE ALINMASI
Basvuracakları belgeler;
1-kurulus sözlesmesi
2-merkez sube adresleri
3-sermaye paylarının ortaklar arasında dagılımı taahhüt edilen ve ödenen tutarlar.
4-basvuru tarihindeki mizan veya son bilanço
5-ortaklar yöneticiler ve denetçilere iliskin bilgiler.
6-ortaklıgın organizasyonu donanımı istihdam ettigi personel ve mali durum hk. Bilgiler.
7-spk tebligine uygun,bagımsız den.sözlesmesi ,genel denetim programı ve çalısma kagıdı
örnekleriyle program ve çalısma kagıtlarını iliskilendiren kodlama sistemini tanıtan bilgiler.
Listeye alınan kuruluslar; adresleri ortakları yönetici ve denetim elemanlarına iliskin her türlü
degisikligi SPK’ya bildirmek zorundadır.
BAGIMSIZ DENET_M KURULUSLARININ SPK LİSTESİNDEN ÇIKARILMASI
Kurulus sartlarının kaybedilmesi,ilke ve kurallara uyulmaması, spkya bildirilenler dısında
denetçi görevlendirilmesi, denetim program ve çalısma kagıtlarının yapılan denetim
çalısmalarını kanıtlayacak düzeyde olmaması,denetimde sorumlu ortak basdenetçinin gerekli
mesleki özen ve titizliligi göstermemesi,raporlamaya iliskin ilkelere uyulmaması, degisiklerin
spkya bildirilmemesi, hatalı eksik ve gerçege aykırı rapor düzenlenmesidir.
BAGIMSIZ DIS DENETİME TABİ KURULUSLAR
1)SPK YA TABİ SİRKETLER
-Halka açık A.Sler
-aracı kuruluslar
-yatırım ortaklıkları
-girisim sermayesi ortaklıkları
-portföy yönetim sirketleri
-emeklilik yatırım fonları
-tedrici sekilde kurulan a.sler2
)BANKALAR KANUNUNA TABİ ŞİRKETLER
-Bankalar
-özel finans kurumları
3)SİGORTA VE REASÜRANS SİRKETLERİ
4)FAKTORİNG SİRKETLERİ
5)FİNANSMAN SİRKETLERİ
DENETİM ÇALISMALARINDA HEDEFLER
a)varolma (gerçeklik)
b)mülkiyet
c)geçmisteki bir olaydan kaynaklanma
d)tamamını kapsama (bütünlük)
e)dogru degerleme
f)dönemsellik
g)standartlara uygun sınıflama.
GENEL KABUL GÖRMÜS DENETİM STANDARTLARI
1-GENEL STANDARTLAR (denetçiye iliskin)
a-mesleki egitim ve deneyim
b-bagımsızlık standardı
c-mesleki özen ve titizlik standardı
d-sır saklama standardı
e-reklam yapmama standardı
f-ticaret ve meslege aykırı is yapmama standardı.
2-ÇALISMA ALANI STANDARTLARI (denetim süreci)
a-müsteri seçimi ve isin alınması; isletme yönetim kurulu SPK listesinde bulunan bagımsız
denetim kuruluslarından 8-10 tane seçer. Seçtigi bu kuruluslara 3 yıllık finansal tablolarını
mektup olarak gönderir. Denetim firması olumlu cevap verirse sorumlu ortak basdenetçi
baskanlıgında isletmeye ekip gönderir, ön denetim yapılır. Teklif hazırlanıp isletmeye
gönderilir. Genel kurulda isletme buna karar verir. En çok 5 hesap dönemi için seçilir.
Sözlesme imzalanıp yürürlüge girer. Bagımsız denetim firmasının tekrar aynı isletme ile
sürekli veya özel sözlesme imzalaması için en az 2 hesap dönemi geçmesi zorunludur.
Sözlesme süreti 6 gün içinde SPK’ya gönderilir ve denetim baslar.
Sözlesmede yer alan unsurlar;
1-görevlendirilecek sorumlu ortakbasdenetçi, bas denetçi, kıdemli denetçi ve yedekler
2-denetim amaç kapsam ve unsurları
3-anlasma kapsamında sunulacak hizmetler
4-tarafların sorumluluk ve yükümlülükleri
5-ücret
6-baslama ve bitis tarihleri
7-raporun muhtemel teslim edilcegi tarih.
b-denetim planı ve programının hazırlanması
faaliyetlerin sürmesi için en az 3 asıl 3 yedek toplam 6 kisiden olusan ekip olusturulmalıdır.
Plan yazılı yapılmalıdır.3 asamadır. a- müsteri ve denetim konusu hakkında bilgi toplamak.
b- denetim programının hazırlanması
c- çalısma programı hazırlanması
Denetimde Risk Planlaması
a-yapısal risk (hiçbir denetim ve iç kontrol sistemi olmadıgında olusan risk)
b-kontrol riski
c-bulgu riski (mali tablolardaki hata ve hilelerin denetçi tarafından bulunamaması
riskidir.
Denetimde Önemlilik Düzeyi
Denetim riski yüksekse—–) önemlilik düzeyi düser
Denetim riski düsükse——) önemlilik düzeyi artar.
Denetim programının yararları
1- her denetim islemi ile ilgili sorumlulugu belirlemek,
2- denetçiler arasında görev dagılımı organizesi
3- zaman ve enerji tasarrufu
4- her denetim için temel denetim islemlerini belirlemek.
5- Gelecek yıllardaki denetime kılavuz etmek.
6- Uygun denetim yapıldıgına delil teskiletmek.
7- Denetim standartlarında uyumu güven altına almak.
c-çalısma programının hazırlanması
insan kaynakları, isgücü ve zaman planlamasıdır.
2.1 Planlama ve Gözetim Standardı
2.2 İç Kontrol Sistemi İncelenmesi Standardı
iç kontrol sistemi ; varlıkların korunması, hata hile ve usulsüzlüklerin zamanında belirlenmesi
ve gereken önlemlerin alınmasıdır.
-islerin düzgün etkin ve planlı yürütülmesi
-muhasebe kayıtlarının dogru eksiksiz zamanında yapılmasının saglanması
-mali tabloların dogru, zamanında ; belge ve raporlanması için gelistirilmis is bölümüne ,
muhasebe sistemine , yeterli personele dayanan iç. kontrol sistemidir.
İç kontrol sistemi unsurları ;
1-iyi bir örgüt yapısı
2-etkin muhasebe sistemi
3-yeterli sayı ve nitelikte personel
4-iç denetim
İç Kontrol Sisteminin Degerlendirilmesi Asamaları
1-sistemin tanımlanması (not alma,anket,akıs semaları yöntemi)
2-sistemin öndegerlemesi içkontrol sistemi iyiyse
3-sistemin güvenilirligini arastırmak
1-denetim riski azalır
2-süre kısalır
3-kolaylasır
4-alan daralır
5-rapor güvenilirligi artar.
2.3 Yeterli ve Uygun Kanıt Toplama Standardı
denetim yöntemleri—————–)denetim teknikleri——————-)KANIT
denetim yöntemleri 4’e ayrılır;
A- KAPSAM YÖNÜNDEN DENETİM YÖNTEMLERİ
1-Öndenetim yöntemi
2-aralıksız (sürekli )denetim yöntemi
3-örnekleme denetim yöntemi. (ikiye ayrılır
1.iradi örnekleme yöntemi (anakütleden seçilip incelenecek birimlerin denetçinin kendi karar ve arzusuna göre seçilip incelenmesi yöntemi)
2-istatiksiksel örnekleme(ana kütleden seçilip incelenecek birimlerin objektif olarak ve her
gruptan örnege yer vermek amacıyla tesadüfi olarak seçilmesidir.)
B- SEKİL VE İÇERİK YÖNÜNDEN DENETİM YÖNTEMLERİ
1-Sekli denetim(uygunluk) sekil açısından belge ve kayıtlar incelenir.
2-Maddi denetim (dogruluk) belgelerdeki olayların özü ile ilgilenilir.
C- İNCELEME YÖNÜ BAKIMINDAN DENETİM YÖNTEMLERİ
1-ileriye dogru denetim yöntemi (belge,defter,mizan ,mali tablo sıralaması ile)
2-geriye dogru denetim yöntemi (yukardakinin tersi)
D-KAYNAK BİLGİ VE BELGE YÖNÜNDEN DENETİM YÖNTEMLERİ
1-dogrudan denetim yöntemi
2-dolaylı denetim yöntemi
DENETİM TEKNİKLERİ
a-islem testleri — denetçinin yıl içinde yaptıgı çalısmalardır.
b-maddi dogruluk testleri— denetçinin yıl sonunda yaptıgı çalısmalardır.mali tablolarda denetim riskinin yüksek oldugu hesaplar çesitli denetim teknikleri uygulanarak tek tek gözden
geçirilir.bunlar;
1-fiziki inceleme ( envanter ve sayım)
2-belge incelemesi
3-gözlem
4-bilgi toplama(sorusturma)
5-dogrulama (pozitif-negatif-bakiyesiz teyit)
6-yeniden hesaplama (karsılastırma- aritmetik inceleme)
7-analitik inceleme.
KANIT TOPLANMASI
Yeterlilik kanıt sayısını, uygunluk ise kalitesini ifade eder.
Kanıt türleri;
1-iç kontrol sistemi etkinligini ölçmede kullanılan testler
2-fiziki varlıklar
3-dogrulamalar
4-belgeler
5-muhasebe defter ve kayıtlar
6-yeniden hesaplamalar
7-isletme yönetim ve personelin yazılı sözlü beyanları
8-karsılastırma ve oranlar
9-istatistiki analizler
denetim kanıtlarının güvenilirligini etkileyen unsurlar;
-amaca hizmet
-güvenirlik
-zamanlılık
-maliyeti
-kaynagı
-objektiflik
2.4 ÇALISMA KAGITLARININ DÜZENLENMES_