DNA VE GENETİK KOD
Canlılara ait tüm genetik özellikler hücre çekirdeği içerisinde bulunan kromozomlarda taşınır.
Kromozom: Canlıların genetik özelliklerini belirleyen belirli sayıdaki yapılara kromozom denir.
Kromozomlar içerisinde DNA adı verilen yönetici molekül bulunur. DNA’lar ise gen adı verilen bölgelerden oluşur. Genler ise nükleotit adı verilen temel yapı birimlerinden oluşur.
DNA’NIN ÖZELLIKLERI
Genetik şifrelerin bulunduğu DNA’lar her canlının hücresinde bulunan ve canlıya ait tüm şifrelerin yer aldığı yönetici moleküldür. DNA çok hücreli canlılarda çekirdek içerisinde bulunurken, bazı tek hücreli canlılarda (bakteri) sitoplazma içerisinde bulunur.
Deri hücresindeki DNA çekirdek içerisinde yer alır.
Bazı tek hücreli canlılarda bulunan DNA sitoplazma içerisindedir.
DNA:
- Çift zincirden oluşmuştur.
- Sarmal yapıdadır.
- Kendini eşleyebilir.
- Hücrede yaşamsal faaliyetleri (solunum, boşaltım, dolaşım, vb…) yönetir.
- Adenin, Timin, Guanin ve Sitozin nükleotitlerinden oluşmuştur.
Nükleotit:
DNA’yı meydana getiren yapı birimlerine nükleotit adı verilir. DNA zincirlerine karşılıklı dizilerek canlının kalıtsal özelliklerini belirleyen nükleotitler farklı yapıların birleşmesiyle oluşur.
İki zincirde bulunan nükleotitler birbirine zayıf hidrojen bağları ile bağlıdır. Adenin nükleotitleri ile timin nükleotitleri arasında ikili zayıf hidrojen bağları bulunurken, sitozin ve guanin nükleotitleri arasında üçlü zayıf hidrojen bağları bulunur.
Bunu şu şekilde açıklayabiliriz;
- Adenin nükleotitleri timin nükleotitleri ile zincir üzerinde 2’li zayıf hidrojen bağları yaparlar.
- Guanin nükleotitleri sitozin nükleotitleri ile zincir üzerinde 3’lü zayıf hidrojen bağları yaparlar
Bir DNA molekülünde toplam hidrojen bağ sayısını bulmak için, adenin ve timin nükleotit sayısını 2 ile guanin ve sitozin nükleotit sayısını 3 ile çarparak toplamak gerekir.
DNA’NIN EŞLENMESİ
Mitoz ve mayoz bölünme öncesi gerçekleşen hazırlık evresinde DNA eşlenmesi, iki zincirden birbirinden ayrılması ile başlar. Birbirinden ayrılan zincirlerde yer alan nükleotitlerin karşılarına yeni nükleotitler gelerek aynı özelliğe sahip iki DNA molekülü oluşur.
Açılan zincirdeki nükleotitlerin karşısına gelecek nükleotitler eşlenme esnasında sitoplazmadan çekirdek içerisine giriş yapar.