COĞRAFİ KONUM
Bir yerin Dünyadaki konumu ikiye ayrılır.
1.Mutlak Konum
K
40 derece Kuzey Paraleli 20 derece Doğu meridyeni
Türkiyenin konumu 36 derece 42 derece kuzey paraleli 26 derece 45 derece doğu meridyenidir.
Paralellerin Özellikleri
1.Birbirine paralel çizim tam çemberdir.
2.En büyük paralel ekvatordur.
3.90 tanesi Kuzey yarımkürede 90 tanesi güney yarımkürede bulunur.
4.Biner derece olarak çizildi.
5.Boyları kutuplara doğru azalır.
6.Aralarındaki mesafe 111 km’dir.
46-36.111=666 km Türkiye’nin en kuzeyi en güneyi arası kuş bakışı ölçümdür.
Enlem=Ekvatora uzaklık demektir.
Etkileri
1.Güneş ışınlarının geliş açısı Hatay’dan Sinob’a doğru daralır.
2.Sıcaklıklar düzenli olmasada azalır.
Not:İki noktanın sıcaklık değişiminin enlemle açıklayabilmek için o iki noktanın karasallık,yükselti denizellik özelliklerinin aynı olması gerekir.Aynı değilse sıcaklık değişimi enlem etkisine terstir.
3.Çizgisel hız Hataydan Sinoba gidildikçe azalır.
4.Alacakaranlık süresi Hataydan Sinoba doğru artar.
Not:Güneşin doğuşunu ve batışını uzun süre izlemek istiyorsakSinoba gitmeliyiz.
5.Yerçekimi Hatay’dan Sinob’a doğru artar.
6.Gece gündüz süresi farkı Hatay’dan Sinob’a doğru gidildikçe arata.
7.Deniz suyu sıcaklık ve tuzluluk oranı Hatay’dan Sinob’a gidildikçe azalır.
Not:Osmanlı arşivlerinde Ege denizi diye bir deniz yoktur.Akdeniz ve Batı Anadolu vardır.
8.Kalıcı kar orman üst yerleşme tarım üst sınırları Hataydan Sinoba doğru alçalır.
Yerleşme sınırı La Paz 4000 mn
Tarım üst sınırı Antalya 800 m Rize 400 m
Aynı enlem üzerinde neler aynıdır.
Güneş ışınları
Yer çekimi
Alacakaranlık süresi
Çizgisel hız
Kalıcı kar sınırı
Deniz suyu sıcaklık ve tuzluluk oranı
Gece gündüz süresi farkı aynıdır.
Sıcaklık aynı olabilirde olmaya da bilir.
Meridyen ve Özellikleri
Paralelleri dik kesen yarım çevrelerdir.
180 adet doğuda 180 adet batıda olmak üzere 360 adet meridyen vardır.
Boyları birbirine eşittir.
Bir derece aralıklarla çizildiler.
Aralarında zaman farkı 4 dakikadır.
Bulunduğu merkez Grenwch’tir.
Aralarındak mesafe Ekvator üzerinde 111 km Kutuplara doğru gidildikçe mesafe azalır.
Aynı meridyen üzerinde yerel saatler aynıdır.
Gün içinde gölge boyunun kısa olduğu ortak nokta aynıysa yerel saatte aynıdır.
Bir meridyenin 180 tamamlayan diğer yarım küredeki karşılığına anti meridyen denir.
İstanbul 30 derece doğu meridyeni ile 150 derece doğu meridyeninde bulunur.
Tarih Değiştirme Çizgisi 0 derece ile 180 derecedir.
Boylam:Grenwich başlangıç meridyenine uzaklıktır.Zaman yerel saatler aynıdır.
Güneşin UFUK ÜZERİNDEKİ HAREKETİ
Edirnede böyle görülürken Kars da böyle görülür.
Saat Dilimleri ve Ortak Ulusal Saat
36 derece 42 derece kuzey paraleli ile 26 derece 45 derece doğu meridyeni üzerindeyiz.
2.ve 3.saat dilimini kullanırdık.
Kışın 30 derece doğu meridyeni İzmit kullanırız.Bu 2.saat dilimidir.Geniş saat uygulaması denir.
Yazın 45 derece doğu meridyeni İğdırı yani 3.saat dilimini kullanırız.İleri Saat uygulaması denir.
Temmuz ayında Karsda yerel saat ile ulusal saat arasındaki fark azdır.
Unesco 2018 yılını Truva yılı olarak kabul etti.
Türksoy 2018 yılını Kastamonu yu Dünya Kültür başkenti olarak kabul etti.
ÖZEL TARİHLER
21 HAZİRAN GÜN DÖNÜMÜ
1.Işınlar yengeç dönencesine dik gelir.
2.Yengeç dönencesinde gölge oluşmaz.
3.Kuzey Yarımkürede(Türkiye)yaz başlangıcıdır.
4.Türkiyede en uzun gündüz en kısa gece yaşanır.
5.Bu tarihte Hatay dan Sinop a gidildikçe gündüzler uzar.Geceler kısalır.
Güneşin geç doğup erken batması gecenin uzun olduğuyla alakalıdır.
6.Bu tarihten sonra Türkiye de gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar.Ancak 23 Eylüle kadar geceler gündüzlerden uzundur.
21 Haziran Türkiye de gecelerin uzamaya başladığı tarihtir.
21 ARALIK GÜNDÖNÜMÜ
1.Işınlar Oğlak dönencesine dik gelir.
2.Oğlak dönecesin de gölge oluşmaz.
3.Kuzey Yarımkürede Türkiye de kış başlangıcıdır.
4.’’ ‘’ ‘’ en uzun gece en kısa gündüzün yaşandığı tarihtir.
5.Bu tarihte Hataydan Sinoba gidildikçe geceler uzar.Gündüzler kısalır.
6.Bu tarihten itibaren gündüzler uzamaya geceler kısalmaya başlar.Ancak 21 Marta kadar kadar geceler gündüzlerden uzundur.
21 Aralık gündüzlerin uzamaya başladığı tarihtir.
21 MART-21 EYLÜL EKİNOKS
Türkiyede ve Dünyada gece gündüz süresi eşittir.
Bu tarihle geceler ve gündüzlerin birbirini geçtiği tarihlerdir.
21 Mart:22 Mart itibariyle gündüzler gecelerden uzun olmaya başlar.
Işınlar ekvatora dik gelir.
Ekvatorda gölge yoktur.
23 Eylül:24 Eylül itibariyle geceler gündüzlerden uzun olmaya başlar.Sonbahar başlangıcıdır.
Aynı meridyen üzerinde bulunan noktalarda güneş aynı anda doğup aynı anda batar.
TÜRKİYENİN MUTLAK KONUMU VE SONUÇLARI
36 derece 42 derece kuzey paraleli 26 derece 45 derece doğu meridyeni Türkiyenin konumunu ifade eder.
En kuzey:Sinop-İnceburun
En güney-Hatay Yayladağı İlçesi
En batı-Çanakkale Gökçeada ilçesi
En doğu-Nahçivan sınırı
1.Türkiye Kuzey yarımkürede ve yengeç dönencesinin kuzeyinde yer alır.
Işınlar dik gelmez.
Gölge boyu sıfır olmaz.
Kuzeyde rüsgarlar sıcaklığı düşürürken güneyde esen rüzgarlar sıcaklığı artırır.
Dağlarımızın güney yamaçları daha sıcaktır.Bakı etkisinden kaynaklanır.
Gölge boyu kuzey bakar.
2.Orta kuşak ülkesidir.
4 mevsim belirgindir.
Akdeniz iklim kuşağında yer alır.
Türkiyede teraa rosa topraklar görülür.
Batı rüzgarları görülür.
Cephe yapışları görülür.(Frontal)
Kıyılarda buzul yoktur.Kalıcı kar bulunmaz
Türkiyeden Kuzeye gidildikçe G.I.G.A azalır.
Gölge boyu uzar.
Çizgisel hız azalır.
Yerçekimi artar.
Alacakaranlık süresi artar.
Deniz suyu sıcaklığı ve tuz oranı azalır.
Kuzeye gittikçe kalıcı kar,orman üst,tarım üst,yerleşme üst sınırları alçalır.
Türkiyede boylamlara bağlı olarak başlangıç meridyeninin doğusunda yer alır.
Yerel saati başlangıç meridyenine göre ilerdedir.
En doğusu ile en batısı arası 76 dakikalık bir zaman farkı vardır.
2.ve 3.saat dilimlerini kullanır.
Doğusuna gidildikçe yerel saati ileridir.
Türkiyeni Göreceli(Özel) Konumu
Ortalama 1152 metre olan dağlık ve engebeli ülkedir.
Yükselti doğuya doğru artıp sıcaklık azalır.
Aynı anda farklı iklimler yaşanır.
Kısa mesafede iklimler değişir.
Gerçek alan ile izdüşüm alan arasında fark fazladır.
Yol yapım maliyeti yüksektir.
Dağlar doğu batı yönlüdür.
Karasal iklimin etki alanı geniştir.
Karayolları ve demir hatları doğu batı yönlüdür.
Kuzey güney yönlü iletişim zordur.Geçitler kullanılır.
Türkiye 3.ve 4.zamanda oluşmuş genç bir ülkedir.
Volkanizma etkili oldu.
Fay hatları çoktur.
Depremsellik fazladır.
Yüksek bir ülkedir.
Akarsuların eğimleri ve aşındırmaları fazladır.
‘’ hidroelektrik potansiyelleri yüksektir.
Kaplıca-ılıcalarçoktur.
Termal turizm gelişmiştir.
Jeotermal enerji çoktur.
Asklepion Sağlık Merkezi kaplıca ılıca ilk hastanedir.İzmir Bergamadır.
4.İstanbul Çanakkale boğazına sahiptir.
5.Türkiye bir yarımadadır.
6.Enerji koridorudur.
TANAP Türk Akım Rusya doğalgazını Türkiye üzerinden pazarlanması projesidir.
7.Maden çeşitliliği fazladır.
Jeopolitik Değişen Unsurlar:Nüfus,Ekonomi
Değişmeyen Unsurlar:İklim yerşekilleri Jeostratejik:Askeri
TÜRKİYENİN YER ŞEKİLLERİ
İç Kuvvetler:Kaynağını mantodan alan kuvvetlerdir.
Orojenez:Dağ Oluşumu Epirojenez:Kıta Oluşumu Seizma:Depremler
Bunlar yapıcıdırlarYeni yer şekilleri oluşturabilir.
Alfred Wegener:1912 kıtaların kayma teorisini ortaya attı.
Levha tektoniği
Dış Kuvvetler:Kaynağını güneşten alırlar.
Akarsular,Rüzgarlar,Dalgalar,Akıntılar,Buzullar yıkıcıdırlar.
BİYOLOJİK JEOLOJİK ZAMANLAR
Kalodoniyen orojenezi: 2017 kpss
Hersinyen orojonezi
Taşkömürü Zonguldak
2.Zaman
Tortullanma dönemi fırtına öncesi sessizlik dönemidir.
3.Zaman Tersiyer
Alp Himalaya Orojenezi
Kuzey Anadolu Dağları,Toroslar
Kırılmalar oluştur.(Fay hatları)
Kuzey Anadolu Dağları Doğu Anadolu Dağları Batı Anadolu Dağları oluştu.
Volkanik dağlar oluştu.
Göller oluştu.
Horst grabenler oluştu.
Linyit,bor,tur,petrol,doğalgaz oluştu.
4.Zaman
Dünya ve Türkiye 4.zamanın halosen evresini yaşıyor.
Toptan yükseldi.(Türkiye)
İstanbul Çanakkale boğazları oluştu.1976 ÜSS
Bazı alanlar buzullaşmaya uğradı.
Kaçkar,Bolkar,Uludağ buralarda buzul vardır.
Aladağ Buzul Madra,Yunt,Yıldız dağlarında buzul yoktur.
Kula volkanları oluştu.En genç volkanik arazidir.
Not:Unesco İlk jeopark ağı yanı yöredir.
Karadeniz denize dönüştü.
Buzullar eridi.Deniz suyu yükseldi.
Türkiyenin Dağları
Kıvrımlı Dağlar
Yıldız Dağları Karadeniz Dağları
Batı Karadeniz:Bolu,Köroğlu,Küre,Ilgaz
Orta Karadeniz:Canik
Doğu Karadeniz:Kaçkar,Mescit,Kop,Giresun,Yalnızçam
Toroslar
Batı Toroslar:Beydağları,Akdağlar,Sultan,Dedegöz
Orta Toroslar:Bolkar,Tahtalı,Akdağlar
Günay Toroslar:Cilo,Sat
Kırık Dağlar
Ege Kaz Dağları-Horst Bakırçay-Graben
Edremit-Grabeni Buz-Horst
Yunt-Horst Küçük Menderes,Menteşe,Aydın-Hors
Akdeniz
Amanos Nur Dağları-Horst Amik Ovası-Graben
Volkanik Dağlar
Marmara-Uludağ Botalit İç Püskürük
Ege-Kula Volkanları
Akdeniz-Volkanik arazi
Hatay (Hassa yöresi) ilk lav tüpü mağarası buradadır.
İç Anadolu
Karadağ,Karacadağ,Hassa,Melendiz,Erciyes,Nevşehir platosu
Demir Ova volkaniktir.
Süphan
Ağrı
Nemrut
Tendürek-Volkanik Konileri
Erzurum Kars Ardahan platosu Van Gölü
Güneydoğu Anadolu
Karacadağ-Kalkan biçimli yayvan
Köroğlu dağlarının bir kısmı volkanik karakterlidir.
TÜRKİYENİN PLATOLARI
Platı:Akarsular tarafından derince parçalanmış geniş düzlüklerdir.
4 e ayrılır:
Lav Platoları
1Erzurum Kars Ardaha-Çernezyum çayırlar büyükbaş hayvancılık Mera tipi yapılır.
2.Karstik Platolar
Teke Taşeli –Kireçli topraktır. –Nüfus seyrektir.-Tarım yoktur.Engebeli kıl keçisi yetiştiriciliği
Yaşlı Masif deprem azdır.
Masif Arazi:Bitlis,Krşehir,Menteşe
3.Tabaka Düzlüğü(Yatay Duruşlu Platolar)
İç Anadolu Bohcu Bozok Obruk Haymana Cihanbeyli Uzun Yayla
Karstik arazi
Tahıl tarımı küçük baş hayvancılık yapılır.
Ege-Yazılıkaya
Güneydoğu Anadolu DUUA DİYARBAkır Urfa Adıyaman Antep
Truva madeni-Beypazarı Soda külüyle çalışan termik santral açıldı.
4.Aşınım Platoları
Çatalca Kocaeli Safranbolu Perşembe Platosu
Türkiyenin Ovaları
Ova:Akarsu tarafından oluşturulmuş çevresine göre alçak düzlüktür.
2 ye ayrılır:
1.KıyıOvaları
Delatalar:Akarsular denizin içine doğru yaptığı biriktirmelerdir.
Bir deltanın akarsuyu oluşturabilmesi için:
Bol alüvyon malzeme taşımalıdır
Kıta sahanlığı geniş olmalıdır.
Deniz derin olmamalıdır.
Kıyıda dalga ve akıntılar etkili olmamalıdır.
Gelgit etkili olmamalıdır.
Marmara Bölgesi-Meriç Nehri- Meriç Deltası
Karadeniz Bölgesi
Bafra Deltası-Kızılırmak Çarşamba Ovası-Yeşilırmak
Akdeniz Bölgesi
Çukuroca,Seyhan,Ceyhan-Türkiyenin en büyük delatasıdır.
Silifke Deltası-Göksu
Ege Bölgesi
Dikili deltası-Bakırçay Selçuk-Küçük Menderes
Menemen Ovası-Gediz Balat-Büyük Menderes
Taban Seviyesi Ovaları
En iyi taban seviyesi ovası Adapazarı ovasıdır.
2.İç Ovalar
3 e ayrılır:
a.Karstik Ovalar Polyeler TAKKEM
Tefenni(Burdur) Acıpayam Muğla Korkuteli Kestel(Antalya)Elmalı
Volkanik Ovalar
Kayseri Develi ovası
Tektonik Ovalar
Sulu ova Niksar Düzce Elazığ Iğdır Malatya Salihli Ödemiş Akhisar Ödemiş Erbaa,Taşova
Türkiyede Akarsular
Kaynak:Akarsuyun doğduğu yer .Yukarı çığır da denir.
Ağız(Aşağıçığır)
Akım (Debi):Su miktarıdır.
Akarsuyu en yüksek debisi olan Fırattır
Eğim
İklim
Rejim:Akımın yıllık değişimleridir.
Havza:Akarsuyun sularını topladığı beslendiği alandır.
Çevreleyen havzadır
Su Bölümü Etkisi:İki akarsu havzasını ayıran sınırdır.
Talveg:Akarsuyun en derin noktalarını birleştiren yerdir.
Akarsular 3 e ayrılır:
1.Rejimine Göre
Düzenli Rejimli Akarsular
Düzensiz ‘’ ‘’
Manavgat nehri Rize çevresi-Düzenli rejimlidir.Yer altı sularıyla beslenmesinden dolayıdır.
Döküldüğü Yerlere Göre Akarsular
Açık Havza:Bir akarsu denize ve okyanusa boşaltmasıdır.
Kapalı Havza:Bir akarsu ve denize sularını boşaltmamasıdır.
Açık Havzalı Akarsular
Marmaraya Dökülenler Susurluk Çayı Nilüfer Çayı
Ege Denizine Dökülenler
Meriç Nehri(Bulgaristandan doğup Egeye dökülür.Türkiye Yunanistan sınırını oluşturur.Taşkın riski yüksek akarsudur.
Gülgül,Bakırçay,Gediz,Küçük Menderese,Büyük Menderes rejimleri düzensizdir.
3.Akdenize Dökülenler
Asi nehri-Lübnandan doğup Türkiyede Akdenize dökülür.Türkiye-Suriye sınırının bir kısmını oluşturur.Çok sık taşkın yapan bir akarsudur.
Manavgat,Dalaman,Seyhan,Ceyhan,Göksu
Karadenize Dökülenler
Çoruh,Sakarya,Kızılırmak,Yeşilırmak,Bartın Çayı
Basra Körfezine Dökülenler
Fırat Dicle Türkiye de doğup Basra ya dökülürler.
Hazar Denizine Dökülenle Dünyanın en büyük gölüdür.
Kura ve Aras Erzurum Kars dan doğup Hazar denizine dökülürken Türkiye Azerbeycan,Ermenistan ,İran sınırını oluşturur.
Sınır Oluşturan Akarsular
Meriç Nehri(Türkiye-Yunanistan sınırı)
Asi Nehri (Türkiye-Suriye sınırının bir kısmını oluşturur.)
Aras Nehri(Türkiye,Ermenistan,İran,Azerbeycan sınırını oluşturur.)
Rezve (Mutlu)Deresi Türkiye Bulgaristan sınırını oluşturur.
Pezir Deresi (Diclenin bir kolu Türkiye ile Irak sınırını oluşturur.)
Kapalı Havzalarımız
Nedenleri:1.Yerşekilleri
2.İklim arazisinin sıcak olması
En büyük kapalı havzamız Tuz Gölü Kapalı havzasıdır.
Van Gölü Kapalı Havzası
Gölde balıkçılık yapılıyorsa açık havzadır.
3.Konya Kapalı Havzası
4.Afyon Akarçay Kapalı Havzası
5.Göller Yöresi Kapalı Havzası –Burdur Gölü,Acıgöl
Beyşehir Türkiyenin en büyük tatlı gölüdür.
Beslenme Kaynaklarına Göre Akarsular
Yağmurla beslenen akarsular:Akdeniz Ege bölgesinde yoğunluktadır.
Kar-Buz Sularıyla Beslenen Akarsular:Fırat,Dicle,Kuzey Anadolu Bölgesi, Kura-Aras buradaki göller bu şekilde beslenir.
Göl Sularıyla Beslenenler:Gideğenli (Göl Ayağı)
Karma RejimliAkarsular:Fırat,Dicla,Kura,Aras,Kızılırmak
Kaynaktan Beslenen Akarsular:Dalaman,Köprülü Çay,Manavgat
Akdeniz her mevsim alttan beslendiği rafting yapılır.Diğer bölgelerde yapılamaz.Nil Göl sularıyla beslenir.
Göl Sularıyla Beslenen Akarsular
Kovada Çayı,Aksu Çayı,Beyşehir,Ulubat,Mustafa Kemal Paşa Çayı,Çıldır Gölü
Türkiyede Akarsuların Aşındırma Şekilleri
2005 Edebiyat-Sosyal B2 Kitapçığı 17.Soru cevabı E dir.
Çeltik Vadi Karadeniz,Doğu Anadolu
Boğaz Yarma Vadi
Karadeniz,Doğu Anadolu,Akdeniz
Kanyon Vadi Akdeniz
Köprülü Kanyonu-Antalya
Göksü ‘’ Mersin
Saklıkent Muğla Fethiye
Ihlara Vadisi-Aksaray Volla Kanyonu –Kastamonu
Dünyanın 1.Kanyonu Grad Kanyonu ABD dir.
Dünyanın 2.kanyonu Ulubey Kanyonudur.Uşaktadır.
Geniz Vadi:Denge progiline yaklaştı.
Türkiyede denge profiline ulaşmış akarsu yoktur.
Menderes(Büklüm9
Hem aşınım hem birikim şeklidir.
Egede karşımıza çıkar.
Menderesler çizen bir akarsuda;
Boyu uzamıştır. Hidroelektrik potansiyeli azalmıştır.
Yatak eğimi azalmıştır. Aşındırma gücü azalmıştır.
TARAÇA(SEKİ)
Akarsuyun kenarındaki basamaklardır.Hem aşınım hem birikim şeklidir.
Dev Kazanı
Dünyada en yüksekten düşen şelale Venezuella Salto Angel Şelalesi 908 metreden düşer.
Peri Bacaları
Hem iç hem diş kuvvetlerle oluşmuştur.
Bazaltma:Dış püskürtme kayaçtır.
Bölge ekonomisine turizmle katkı sağlar.
Yatak eğimi fazla olmalıdır.
Nevşehir,Ürgüp,Kapadokya,Afyonda bulunur.
Erzurum Naman Kırmızı peri bacalarına ‘Kırmızı Periler Diyarı’ denir.
Etkin güç akarsu rüzgarlar yardımcı kuvvetlerdir.
Kırgıbayır(Badlands)Kötü Arazi
Kırşehir,Niğde,Nevşehir de vardır.
Sel rejimli karakterli akarsular Antalya,Karadeniz de bulunur.
AKARSU BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ
Dağ İçi Ovaları
Dağ içinde biriktirme şekilleri yaparak oluşur.Malatya ,Elazıp,Muş
Dağ Eteği Ovaları
Dağ eteğinde biriktirme şekilleri yapar.
Güney Bursa Ovası,Uludağ
Biriktirme Konileri.Dağ eteğinde biriktirme koni şeklinde olmuşsa buna denir.Örn:Aydın ili
Deltalar
Irmak Adaları(Kum Adacıkları):Bir akarsu menderes çiziyorsa kendi yatağı içinde kum biriktirme şekilleri yapar.Yatak eğilimi azalırsa biriktirme şekilleri yapar.
Yer altı Suları ve Kaynaklar
Kaynak:Yer altı suyunun kendiliğinden yüzeye çıkmasıdır.
Akifer:Yer altı suyunun bulunduğu tabakadır.
YER ALTI SUYUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER
İklim Eğim
Arazinin Litolojik kayaç yapısı geçirimli geçirimsiz şekilde olmasıdır.
BİTKİ ÖRTÜSÜ
TÜRKİYEDE DÖRT KAYNAK VARDIR
ARTEZYEN
İç Anadolu,İç Ege,Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Su seviyesi değişir.Suyu soğuktur.Anında sulanmalıdır.
Kastik (Voklüz)Kaynak
Suları soğuktur.İçilmez.Sulanmaz.Kireçlidir.Batı Toroslar
FAY KAYNAKLARI
Suları sıcaktır.(Magmadan geliyor.)
12 ay kaplıca eğitimi yapılır.
Seviyesi değişmez.
Alttan magma ile beslenir.Hemde üstten (yağmur)dan
beslenir.
Sulamada kullanılabilir.Hem evleri hem seraları ısıtmada kullanılabilir.Jeotermal enerjide yapılır.
YAMAÇ (VADİ)KAYNAĞI
Türkiyede Doğu ve İç Anadoluda yaygındır.
Seviye değişebilir.İçme suyu sulamada kullanılır.
Gayzer
Türkiyede yoktur.
Volkanik arazilerden görülür.Aktif volkan olması gerekir.
TÜRKİYEDE KARSTİK ŞEKİLLER
Karstik arazilerde görülür.
Kalker(Kireç Taşı),Kaya Taşı Jips (Alçı Taşı)
Türkiye de yaygın karstik şekil kalkerdir.
Antalya,Burdur,Isparta,Batı Toroslar da yaygındır.
Jips:Kalker kadar yaygındır.Sivas,Çankırı,Yozgat ta yaygındır.
Kaya Tuzu:Iğdır,Kars,Ağrı
KARSTİK ERİME ŞEKİLLERİ
Kolay eriyebilir.Kimyasal Çözülme
Polye Gölova
Kestel Elmalı
Tarım yapılır.
Mağara:Yer altı erime şeklidir.
İstanbul:Yarımburgaz mağarası (Altın Bölgesi Küçükçemece)
Dim Damlataş-Antalya,Alanya,Karain
İnsuyu(Burdur) Ballıca Tokat Karaca Gümüşhane
Lav tüpü mağarası Hatay Hassa bökgesi
Isparta(Pınargözü) Türkiyenin derin mağarasıdır.
KARSTİK ÇÖZÜLME ŞEKİLLERİ
Sarkıt,Dikit,Sütun-Mağara içindedir.
Karstik kaynak su yüzüne çıkar.
Traverten oluşur.
Pamukkale-Karma yapılı-Unesco-Hirepolis
Türkiyede en çok ihraç edilen Mermer 2.Krom 3.Bakır
TÜRKİYEDE GÖLLER
Göl sularının kimyasal özellikleri gölün derinliği gölün alanı gölün arazi yapısı buna göre değişir.
Gideğen Gideğenli Tatlı
Gideğen olmayan tuzlu
Göllerden balıkçılık tatlı su balıkçılığı kültür balıkçılığı ve içme suyu alanlarında faydalanılır.
Enerji
Bazı doğal göllerde elektrik üretimi vardır.Eğirdir,Kovada,Tortum,Çıldır,Hazar
Uzungölde turizm alanında yararlanır.
Su sporları kano yapılır.
Erdemit-Tatvan feribotla Van gölünde ulaşım yapılır.
OLUŞUMLARINA GÖRE İKİYE AYRILIR
1.DOĞAL GÖLLER
A.YERLİKAYA GÖLLERİ
Bulunduğu ana kaya üzerinde oluşur.
Tektonik Göller
Çöken göllere yağmur dolmasıyla oluşur.MUSİBET Manyas Ulubat Sapanca İznik Beyşehir
Eğirdir Tuz Gölü
Tuz Göl en büyük tektonik göldür.
Beyşehir en büyük tatlı göldür.
Tatlı tektonik –Musibet-gideğenleri vardır.Tuz Gölü hariçtir.
Volkanik Göller
Krater:Volkanik patlama tepede oluyorsa yağmur doluyorsa oluşur.
Kırgızistan Issik gölü dünyada büyük krater gölüdür.
Nemrut dağı krallığı gölüdür.
Ramsar Sulak Alanlar Sözleşmesi
En son Nemrut Dağı gölü eklendi.
Aygır gölü-Süphan Dağı
Gölcük Gölü Isparta Davraz Dağı
Mar Gölü:Meke Tuzlası Konya Karapınar
Dünyanın nazar boncuğudur.Acı göl Nevşehir.
Karsttik Göller
Akdeniz,Batı Toros,Göller Yöresi
SELDA ormanda avlanırken söğüt ağacının dalları elini kesit.
Selda Salda Gölü SÖĞÜT-Söğüt gölü
Avlan-Avlan Gölü Eller-Elmalı Gölü
Kesti-Kestel Gölü
Buzul Gölleri(Sirk)
Kaçkar,Uludağ Aynalı Göl Kilimli Göl Kara Göl
Artvin kara göl heyelan set gölüdür.Diğer kara göller buzul gölleridir.Bolkar,Cilo
Set Gölleri
Volkanik Set Gölleri(Lav Set)
Erçekle Nazik bir adam Van Gölünde balık tutarken çıldırdı.
Erçek,Nazik,Van,Balık,Çıldır gölü hepsi yan yana Çıldır hariç
Alüvyal Set Gölleri
Göl başı Mogan Gölü Köyceğiz Eymir gölü-ODTÜ içinde-,Bafa Gölü ,Çamiçi,Marmara gölü(Manisa)
Heyelan Set Gölleri
Abant,Yedigöller,Sülük(3 ü Boluda),Borabay(Amasya)Gogo (Ordu),Uzungöl,Tortu,Sera,Trabzın turizm alanında iyidir.
Kıyı Set Gölleri
Büyük Çekmece Küçük Çekmece gölleri,Akyatan,Akyayan,Fethiye Ölü Deniz,Çukurova,Meriç Deltası-Gala gölü ,Büyük Menderes,Karine
Türkiyenin en büyük baraj gölü Atatürk en çok elektrik üretiliyor.Fırat üzerinde Keban Karakaya
TÜRKİYEDE RÜZGARLAR
Etkili olduğu yerlerin özellikleri şunlardır:
Arazi düz olmalıdır.
Bitki örtüsü cılız olmalı
Yarı Kurak olmalı
Mekanik Parçalanma Olmalıdır.
İç Anadolu,Güneydeoğu Anadolu etkilidir.
Aşındırma Şekilleri
Mantarkaya(Şeytan Masası)
Kırşehir,Niğde,Aksaray
En çok karşımıza çıkan aşındırma şeklidir.Tafoni,Yardank,Şahittepeler
Biriktirme Şekilleri
Lös Kumul (Kum Tepesi)
Rüzgar toprağı G.D.A.B Konya Karapınar ilçesinde bulunur.Taklamakan Çölü(giden gelmez)
Arap yarımadasından gelen
Barkan:Hilal biçiminde kumul Türkiye de fazla yoktur.
TÜRKİYEDE BUZULLAR
Bir dağda buzul olabilmesi için 2200 metre seviyede olması gerekir.
Güneydoğuda yoktur.
Türkiyede en az etkili alandır.
Sirk Çukuru
Buzul Vadileri:Kaçkari,Cilo
Hörgüçkaya:Türkiye de çok sayıda vardır.
Biriktirme Şekilleri:Moren Buzultaş
Türkiyede fiyort skayer kıyı tipleri yoktur.
TÜRKİYEDE TOPRAKLAR
Toprak kimyasal ve fiziksek yollarla çözülür.
Fiziksel(Mekanik)Çözülme:Sıcaklık farkının çok olduğu Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgesdidir.
En az:Karadeniz ve Akdeniz
Kimyasal Çözülme:En çok Karadeniz-Özellikle Doğu Karadenizdedir.
Akdeniz-Kayaç yapısından dolayı-Kalker
Toprağın oluşumu önemlidir.
TOPRAK OLUŞUMUNU ETKŞLEYEN FAKTÖRLER
İklim:Çözülme şekli türünü etkiler.Yıkanma durumunu çözülme türünü de etkiler.
Yerşekilleri
Zaman
Anakaya
Humus: Tarım yaptığın maddeyi sağlıyor.İklim zayıfsa olmaz.Çayırlarda olur.
TOPRAKLAR
Zonal Topraklar
Yerlikaya toprak iklim ve bitki örtüsüne bağlı olarak oluşur..Kahverengi ormanlar buna örnektir.
Toprakları:Karadeniz,Humus,Zengin,Yıkanmış,Asitli,Kireçsiz Toprak
Çernezyum:Daha alçaklarda yapılır.Daha az yağmur alır.Siyah topraktır.Kahverengi kestane topraklardır.
Step Toprakları:Kireç daha yüksek yerlerde İç Anadolu platolarında kahverengi kestane daha çok yağmur daha az kireç vardır.Küçükbaşa hayvancılık ve tahıl tarımı yapılır.Laterit oluşum var.
Podzol Topraklar
Soğuk ve nemli alanlarına iğne yapraklı orman
Terra Rosa:Mutlak konumla ilgili tek topraktır. Kalker ana kaya üstü gübre en fazla kullanılır.Sulama ihtiyacı vardır.Kırmızı renkli topraklardır.Turinçgildir
İntrozonal.Anakaya ve yerşekillerine göre oluşur.
Halamofobik Toprak
Tuz Gölü ve çevresi buna örnektir.
Hidromorfik Toprak
Suyla dolgundur.Delta bataklık içinde (Edirne-Meriç deltası çeltik yapılır.)
Kalsimorfik Toprak
Renzina.Kireçli topraklardır.Göller yöresinde bulunur.Kalsiyum içerir.Yumuşak kireç taşı barındır.
Vertisol-Edirne,Taşdoğan dönen halk dili (Muş Ovası).Ülkenin sol tarafında görülür.Buğday,Ayçiçek
Azonal Toprak:Dış kuvvetlere bağlı oluşur.
Horizonlaşma(katmanlaşma)yoktur.
Zonal olmayan taşınmış topraklardır.
Alüvyal:Akarsuya bağlı oluşur.
Utosol büyük iri taşı topraklara denir.Tarım olmaz.Bağcılık yapılır.
Lös:Rüzgarların taşıdığı topraktır.Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaygınıdır.
Kalüvyal:Akarsuların dağ eteklerinde biriktirdiği irili ufaklı topraklardır.
Regisol:Volkanik arazilerdeki kumul depolar üzerinde görülen topraklardır.
TÜRKİYEDE DALGA AKINTI GELGİT
Karadenizden Akdenize üst akıntı vardır.
Akdenizden Karadenize alt akıntı vardır.
Seviye ve yoğunluk farkı
Haliç WAT kıyılar
Fiyort,Skayer kıyılar yoktur.Nedeni Mutlak konumdan kaynaklanır.
Mercan yoktur.
AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ
FALEZ(YALIYAR) Olma şartı:Dağlar Kıyıya paralel olmalıdır.Egede kıta sahanlığı dar olduğu için yoktur.Doğu Karadeniz,Samsun,Antalya,Sinop,Tekirdağ(Şarköy)
DALGA AKINTI BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ
Kıyı oku,Kıyı Seti,Kıyı Seti Gölü
Kıyı Seti
Tombolo
Belkıs Tombolosu
KIYI TİPLERİ
Boyuna Kıyılar
Karadeniz ve Akdeniz dağlar kıyıya paraleldir.Koy ve körfezler azdır.
Delta yoktur. Kıta sahanlığı dardır. Çarşamba –Bafra hariçtir. Falezler yaygındır.
Kıyı ile iç kesim arası ulaşım zor geçitlerle sağlanır.
Kıyı ile iç kesim arası belli bir iklim farkı vardır.
ENİNE KIYILAR
Ege Kıyılar(Menteşe Hariç)
Dağlar Kıyıya diktir.
Girinti çıkıntı fazladır.
Limon koy körfez fazladır.
Deltalar yaygındır.
Kıta sahanlığı geniştir.
Kıyı ile iç kesim arası ulaşım kolaydır.
Kıyı ile iç kesim arası 200 metreye kadar iklim farkı yoktur.
RİA TİPİ KIYILAR
İspanya,İrlanda,İstanbul,Çanakkale Boğazı,Haliç,Menteşe.Alçak platoluk sahalar sular altında kalırsa olur.
Limanlı Kıyılar
Odesa limaı,Büyükçekmece Limanı,Küçükçekmece Limanı,Ölüdeniz de bu kıyılar görülür.
Kolanklı Kıyılar:Kanyon vadler sular altında kalırsa meydana gelir.
Mersin-Silifke Kanyonu
Dalmaçya Kıyılaar
Dinar Alp(Hırvatistan) buna örnektir.
TÜRKİYEDE AFETLER
İnsan eliyle olmaması gerekir.Doğa olayıdır.İnsan afet haline getirir.
Depremler
1Göçme(Çökme)Depremler:Akdeniz
2.Volkanı Depremler:Türkiyede yoktur.
3.Tektonik Depremler(Dislokasyon)
Kuzeydoğu Anadolu Fay Hattı,Doğu Anadolu Fay Hattı,Batı Anadolu Fay Hattı
En az deprem yerler şunlardır:Doğu Karadeniz Kıyı Kuşağı,MARDİN,Taşeli Platosu,Erene
Masif olmasına rağmen kırılmaya uğramış yerler şunlardır:
Menteş,Kırşehir,Bitlis
Heyela(Yer Göçmeleri)
Toprak Göçmesi-Yüzeysel
Karadeniz-Eğim,Yağış,Kili Arazi olduğundan fazladır. Batı Doğu Karadeniz de yaygındır.
İsnat Duvarı
Erezyon
Akarsu-Deltelar Akarsu erezyonunun kanıtıdır.
Doğal Erezyon arazi dağlık engebeli ve sağanak yağışlı olmalıdır.
BEŞERİ EREZYON
1.Bitki örtüsü tahrip edilirse
2.Nadasa bırakma uygulanmaya devam ederse(Güneydoğu Anadolu Bölgesi)
3.Tarlaların eğime paralel sürülmesi
4.Taraçalandırma yapılmalı
5.Anız örtüsünün yakılması
6.Meraların tarlaya çevrilmesi
Tarlaların aşırı derecede işlenmesi beşeri erezyona neden olur.
SELLER VE TAŞKINLAR
Sel rejimli akarsular İç Anadoludadır. Sel en çok Karadeniz bölgesinde olur.
Doğal nedenler taşkınlara sebep olur.
Asi Hatay Antalya DİM MERİÇ
İnsan eliyle yapıldı. Ev yapma tarım yapma İnşaat molozu dökme Akarsu yatağını değiştirmektir.
Türkiye de İç Anadolu ve Güney doğu Anadolu Bölgesinde az görülür.
Çığ:Türkiye de en az görülen doğal afet tipidir.Yeni yağan karın alttaki karla uyuşmaması dinamit patlatma buna örnek oluşturur.
Eğim önemlidir.
Bingöl,Bitlis,Muş,Ağrı,Hakkari,Doğu Karadeniz,Doğu Anadolu bölgesine bakan yüksek yamaçlarında olur.
Türkiye de fazla görülmez.
Orman Yangınları
1982 anayasasına göre orman yakmak genel af dışındadır.
En fazla kızılçam ormanı yanar.
En az Doğu Anadolu bölgesinde olur.
TÜRKİYEDE İKLİM
İKLİMİ ETKİLEYN FAKTÖRLER
MATEMATİK KONUM
Işınlar dik gelmez
4 mevsim belirgin yaşanır
Cephe yağışları görülür.
Batı rüzgarları görülür.
İklimi Etkileyen Faktörler
Etrafındaki denizlerin varlığı
Etrafındaki kara kuvvetlerin varlığı
Etrafındaki basınç merkezlerinin varlığı
Yerşekilleri
Yükselti
Bakı
Dağların Uzanış Doğrultusu
Türkiyede İklimin Elemanları
Sıcaklık-Enlem-Yükselti-Isı-Karasallık Denizellik
İzoterm:Batıdan doğuya sıcaklık artar.
İndirgenmiş Sıcaklık
TÜRKİYEDE SICAKLIĞIN DAĞILIŞI YILLIK HARİTASI
Bu haritaya bakıldığında sıcaklıklar güneyden kuzeye azalır.(Enlem)
Kıyılardan iç kesimlere sıcaklık azalır.Denizellik+Karasallık
Batıdan Doğuya doğru sıcaklık azalır.Yükselti
Ortalama en sıcak yer G.D.A.B (Enlem+Karasallık+Rüzgar)
En düşük sıcaklık Kuzey Doğu Anadolu Bölgesindedir.
TÜRKİYEDE OCAK AYI ORTALAMA HARİTASI
En düşük sıcaklık ortalama Kars da dır.
En yüksek sıcaklık ortalama Kıyı Akdenizdedir.(Enlem+Denizellik)
TÜRKİYEDE TEMMUZ AYI ORTALAMA SICAKLIK HARİTASI
En yüksek sıcaklık güneydoğu Anadolu bölgesindedir.
Yıllık Ortalama sıcaklık farkı en az kuzey doğu Anadolu bölgesindedir.
Yıllık ortalama sıcaklık farkı en çok Doğu Anadolu Bölgesindedir.
TÜRKİYEDE DONLU GÜNLER SAYISI
En fazla Doğu Anadolu Bölgesindedir.
En az Akdeniz bölgesindedir.
TÜRKİYEDE GÜNEŞLENME SÜRESİ HARİTASI
EN fazla 3250 saatle Güney Doğu Anadolu bölgesindedir.
En az Doğu Anadolu bölgesindedir.
Bulutluluk Oranının fazla olmasıdır.
Basınç
BASINÇ RÜZGARLAR
SİBİRYA YÜKSEK BASINCI
Termik kökenlidir.Kışın etkili olur.
Asor Yüksek Basıncı
Dinamik kökenlidir. Yazın etkilidir.Güneybatıdan giriş yapar.Kuraklık yapar.
İZLANDA ALÇAK BASINCI
Dinamik kökenlidir.Kışın etkilidir.
Yağışlı kapalı havayı beraberinde getiri.
Basra Yazın etkilidir.Termik kökenlidir.
Etezyen:Soğuk rüzgar Kuzey Egeden Güneye doğru etkilidir.
Lodos:Kıble kesişleme Uludağ kesiş dağına doğru esti.
MELTEM RÜZGARLARI
Deniz Kara Meltemleri
DAĞ VE VADİ MELTEMLERİ
Deniz ve kara meltemleri yağış bırakamaz.
Ege kıyılarında Kara ve Deniz meltemi etkilidir.
Dağ ve Vadi meltemleri Marmarada olmaz.Kuzey Anadolu Bölgesi Doğu Anadolu Bölgesi İç Anadolu Bölgesinde en çok bulunur.
İNVERSİYON SICAKLIK TERSELMESİ
Bazı alanlarda bazı kış sabahlarında vadi gibi çukur alanlara çöken soğuk hava nedeniyle bu alanlar çevresindeki yüksek sahalara oranla daha soğuk olabilir.
ANKARA KONYA DİYARBAKIR ERZURUM sıklıkla rastalanır.
Fön Rüzgarı
Etki Ettiği Olumlu Sonuçları
Çay:Mikro klima alanı oluşturarak sıcaklığı artırıyor.
Sel ve taşkınlar oluyor.-Olumsuz.İkizdere İyidere
Muz.Çay tarımı için fön olumlu sonuçlar verir.
Yaz Fönü-Bakı
NEMLİLİK YAĞIŞ
Nem:Atmosferdeki su baharıdır.
Buharlaşma:Bitkilerin terlemesidir.
Gerçek Buharlaşma Potansiyel Buharlaşma
Su-Akdeniz Su Sıcaklık G.D.A.B
MUTLAK (GERÇEK) NEM
Akdeniz Kıyıları en fazla
MAKSİMUM NEM
Bağıl(Ortalaama) Nem
Kapasite azalmaya başlar.
2 litre yağış bırakır.
Türkiye de bağıl nem Karadeniz de çoktur.
Sıcaklık bağıl nem en yüksek Kars Erzurumdadır.
Matematik konumdan dolayı nemin yüksek olduğu yer Doğu Karadenizdir.
Yağışın Dağılışı
-Yükselti,-Denizellik,-Karasallık. -Dağların Uzanış doğrultusu etkilidir.
TÜRKİYEDE EN ÇOK YAĞIŞ ALAN YERLER
Doğu Karadeniz(Rize çevresi)Yükselti,dağların denize doğru doğrultusu etkiler.
Orografik Cephe yağışı da denir.
Batı Karadeniz
Amonos(Nur)
TÜRKİYENİN EN AZ YAĞIŞ ALAN YERLERİ
Iğdır,Tuz gölü,Konya çevresi,Burdur.
İl bazında Iğdır’dır.
Bölge bazında İç Anadolu’dur
YAĞIŞ TİPLERİ
1.KONVAKSİYONEL YAĞIŞ
İÇ ANADOLU BÖLGESİ(İkindi kırkikindi9 yağmurları vardır.
Erzurum,Kars-Yaz dönemi nedeni yükseltisi vardır.
2.CEPHE YAĞIŞLARI
Prontel yağışlar da denir.Orta Kuşakta görülür.Akdeniz ve Egede çoğunluktadır.Sıcak soğuk hava karşılaşır.
3.Orografik Yamaç Yağışları
Dağlar kıyıya paralel uzanmalıdır.D.Karadeniz-Yıldız Dağları
Menteşe Dağları(Kaçkar çevresi).Kür, Antalya,Amanos(Nur) Dağları
Rize,Sinop,Kırklareli
TÜRKİYEDE İKLİM TİPLERİ
BİTKİ ÖRTÜLERİ
1.KARADENİZ İKLİM
Her mevsim yağışlıdır.Rejim düzenlidir.
Sonbahar yağışları fazladır.
Yamaç yağışı vardır.
Yıllık sıcaklık farklı azdır.
En fazla yağış alan iklimdir.
Bağıl nem fazladır.
Kimyasal çözülme hakimdir.
Kahverengi Orman Toprağı hakimdir.
Karlı donlu gün sayısı azdır.
Karadeniz kıyılarında görülür.
Geniş Yapraklı Orman bitki örtü tipi hakimdir.Karadeniz Ağaçları hakimdir.
İhlamur,Kestane,Kayın,Gülgen,Dişbudak vardır.
Ladin,Göknar,Karaçam-İğne Yapraklı ormanlar yaprak dökmüyorlarSoğuğa dayanıklıdır.
Psödemakiler vardır.
Laden,Defne,Fındık,Muşmula,Kocayemiş,Böğürtlen vb vardır.
AKDENİZ İKLİMİ
Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır.
Karlı gün sayısı azdır.
Rejim düzensizdir.En fazla yağış kışın görülür.
Cephesel yağışlar hakimdir.
Sıcaklık farkı azdır.
Fiziksel çözülme vardır.
Terra Rosa hakimdir.
600-1000 m arası ortalama yağışı vardır.
Kıyı Akdeniz,Antep,Kilis,Güney Marmara,Kıyı Egede hakimdir.
Kızılçam hakimdir.
Maki:Zeytin,yaban mersini,zakkum,keçi boynuzunu içerir.
Garig Friginal:Lavant,Abdestbozan,Yasemin
En çok Mersin Mut havzası çevresinde yasemin yetiştirişirilir.
YARIKURAK KARASAL BOZKIR –STEP İKLİMİ
Yazlar sıcak kurak kışlar sert kar yağışlı geçer.
Karlı don gün sayısı fazladır.
Sıcaklık farkı fazaladır.
Fiziksel çözülme yaygındır.
En az yağış alan iklimdir.
Rejim düzensizdir.
İlkbaharda en çok yağış alır.
Konvaksiyonel yağışlar görülür.
Türkiyede en çok İç Anadolu,Doğu Anadolu Bölgesi,İÇ Batı Anadolu Bölgesi,Güney Doğu Anadolu Bölgesinde görülür.
Antropojen Bozkır
SERT KARASAL İKLİM
Erzurum-Kars bölümünde görülür.
Yazlar yağışlı kısa kışlar uzun kar yağışlıdır.
Karlı gün sayısı fazladır.
En fazla yağış yazın düşer.
Konveksiyonel yağışlar görülür.
Sıcaklık farkı en fazladır.
Fiziksel çözülme hakimdir.
Çernezyum görülür.
İklim tipi Sarıkamış Sarıçamıdır.Alpin Dağ Çayırları görülür.
Mera tipi büyükbaş hayvancılık burada yaygındır.
ENDEMİK BİTKİLER
En fazla Batı Toroslar da hakimdir.
Kazdağı Göknarı,Datça Hurması,İspir Meşesi,Istıranca Meşesi,Sığla Ağacı(Günlük)
Relikt:Eğrelti otu vardır.
TÜRKİYEDE NÜFUS VE YERLEŞME
Nüfus:Bir alanda yaşayan insan sayısıdır.
Nüfus Sayımları
1831-2.Mahmut döneminde oldu.
1844-Albulaziz döneminde oldu.
1927 13.6 Milyon
2000 dahil-De Facto neredeysen orada sayılıyordun.En son sokağa çıkma yasağı uygulanıp nüfus sayımı yapılan son uygulamadır.
2007 yılında Adrese Dayalı Nüfus Sayımı yapıldı.MERNİNZ
İkametgahın olduğu yerde sayılıyorsun.Meznins Dejuvere
31 Aralık 2017 en son nüfus sayımı yapıldı.
Türkiyenin cittaslowu (sakin)Mudurnudur.
Türkiyenin en son milli parkı Muş Malazgirttir.
En son Türkiye Cumhuriyeti nüfusu 80.8 Milyon’dur.
Nüffus artış hızı 2015 %13.3 2016 %13.5 2017 %12.4
NÜFUS ARTIŞI
Doğanlar ile ölenler arasındaki farktır.
3D Doğal Doğum Doğu
3G GERÇEK GÖÇ GELİŞMİŞ
Nüfus Artış Hızı Grafiği
-1935’den 2018 e sürekli nüfus arttı.
Nüfus artış hızında dalgalanmalar oldu.
Nüfus yoğunluğu hep artarak gitti.
1945 2.Dünya savaşından dolayı evlenme yaşındaki erkeklere sefer emri verildi.
1950-1960 yılları arasında sefer emri verilen erkeklerin sefer emirleri kaldırıldı.
Marshal Yardımı Moratoryum oldu.
NÜFUS ARTIŞININ OLUMLU SONUÇLARI
-Vergi gelirleri artar. –Askeri güç artar.
-İhracat artar. –İşgücü ucuzlar
Olumsuz Sonuçları
Milli gelir azalır. Doğal kaynak tükenir.
İthalat artar. Çarpık kentleşme artar.
İşsizlik artar. Çevre sorunları artar.
İşgücü artar. Eğitim ve sağlık hizmetlerinde aksama olur.
NÜFUSUN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN
1.DOĞAL FAKTÖRLER
İklim.Kıyı alanlarında nüfus yoğunluğu fazladır.(Ilıman)
Teke,Taşeli,Yıldız Dağları,Gelibolu,Menteşe,Sinop
İklim ılıman nüfus seyrek olmasına rağmen yer şekillerinin dağlık engebeli olmasından kaynaklanır.
Yerşekilleri:Dağlık engebeli olmayan yerlerde nüfus yoğundur.
Tuz Gölü(Konya)İklim elverişsiz(yağışsız)olması
Toprak Su
Bitki Örtsüsü:Nüfusun dağılışını en az etkileyen faktördür.
BEŞERİ FAKTÖRLER
Sanayi,Tarım,Ticaret,Ulaşım,Turizm
TÜRKİYEDE YOĞUN NÜFUSLU YERLER
ÇATALCA-KOCAELİ PLATOSU(SANAYİ)
Dilova –Asit yağmurunun tek düştüğü yerdir.
Bursa ve çevresi(Sanayi+Tarım)
İzmir+Manisa+Aydın+Denizli(Sanayi+Tarım+Turizm)
Mersin+ Adana+ İskenderun-Demir çelik sanayide gelişmişlerdir.
Sanayi-Ticaret Sanayi+Tarim +Sanayi
Mersin ilk serbest ticaret bölgesidir.
Türkiye de 3 ticaret bölgesi şunlardır:
1.İstanbul 2.Mersin 3.İzmirü
Zonguldak+Ereğli+Karabük Maden+Sanayi
Doğu Karadeniz-Arazinin dağlık engebeli olmasıdır.
Samsun Çevreleri Tarım+Sanayi Tek bakır tesisi buradadır.
İç Anadolu Eskişehir+Ankara+Kırıkkale+Kayseri(Ticaret dokumada gelişti.)Sanayi+Ulaşım
Araba Uçak sanayi Silah sanayi
Doğu Anadolu Bölgesi Malatya+Elazığ-Bakır,Kram,Çinko Maden+Maden Sanayi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi Antep+Batman- Petol+Maden
TÜRKİYEDE NÜFUSUN SEYREK OLDUĞU YERLER
Yıldız Dağları,Teke Taşeli Bölgesi,Gelibolu(Biga),Menteşe,Kastamonu/Sinop,Hakkari,Yukarı Kızılırmak (Sivas Çevreesi)
Bunların ortak özelliği dağlık ve engebeli olmasından kaynaklanır.
Tuz Göl(Konya)-İklim
NÜFUSUN YOĞUNLUĞU
Aritmetik Nüfus Yoğunluğu=Toplam Nüfus bölü Yoplam Y=105
Ege,Marmara Aritmetik nüfus yoğunluğu fazladır.Sanayi,Tarım,Ticaret etkilidir.
G.A.D.B yüzölçümü küçük olduğu için nüfus yoğundur.
TARIMSAL NÜFUS YOĞUNLUĞU
TARIMLA UĞRAŞAN İNSAN SAYISI
Tarım alanları
Düzlük ovalık alanlarda nüfus yoğunluğu azdır.
Dağlık engebeli alanlarda nüfus yoğunluğu azdır.
FİZYOLOHİK NÜFUS YOĞUNLUĞU
Toplam Nüfus bölü Tarım Alanları
Bir yerdeki tarım arazileri üzerindeki nüfus etkisinden bahseder.İstanbul,Kocaeli,Rıze.Üç ilden nüfus yoğunluğu en fazla il Rize’dir.
TÜRKİYEDEKİ NÜFUSUN ÖZELLİKLERİ
01-16 (Genç)-%24
15-64 (Orta) %68
65 (Yaşlı) %8
Ortanca yaş düşük iller Ağrı ve Urfadır.
Aktif Nüfus Bağımlı Nüfus:Demografik yatırımlar fazladır.
CİNSİYET DAĞILIMI
Erkek %50.2 Kadın %49.8
KIR-KENT DURUMU
1927
%75 KIR %25 KENT
2011
%65 KENT %35 JKIR
2012 Büyükşehir belediyeleri kanunu
2017
%92 kent %8 kır
ÇALIŞAN NÜFUSUN SEKTÖREL DAĞILIMI
1.Tarım%21 2.Sanayi%19 3.Hizmet%60 4.Teknoloji 5.Ceı
YERLEŞME
KIRSAL YERLEŞMELER
Nüfus 10 binden azdır.
Tarım hayvancılık uğraş alanlarıdır.İş bölümü imece net değildir.
Köyler:2000 den az kişi bulunur.İhtar Heyeti-Muhatar Köyü yönetir.
KÖY ALTI YERLEŞMELERİNE NEDEN GİDİLİR?
Hayvanları barındırma otlatma ihtiyacından dolayı gidilir.Tarım topraklarının yetmemesi miras yoluyla bölünmesinden dolayı gidilir.Aile arası anlaşmazlık yüzünden gidilir.Bağımsız durma ihtiyacından dolayı gidilir.
KÖY ALTI YERLEŞMELERİ
DEVAMLI GEÇİCİ
DİVAN
MAHALLE
MEZRA
ÇİFTLİK
Divan:Batı,Karadeniz Marmara da yaygındır.
Mezra:G.D.A.B yaygındır.
Mahalle:Karadeniz,Marmara,Egede yaygındır.
Çiftlik:En az Karadeniz,Antalya,D.A.B bulunur.
İç Anadolu,EGE,G.D.A.B,Güney Marmara,Trakya,Muğlada yoktur.
GEÇİCİ YERLEŞMELER
Yayla:Karadeniz özellikle Doğu Karadeniz de vardır.
Kom:Doğu Anadolu da vardır.
Oba:Akdeniz,Doğu Anadolu da vardır.Konar göçerdir.
Dam:Ege,Gökçeada,Bozcada çok vardır.
Ağıl:İç Anadolu da vardır.
Dalyan:Ege,Marmara da vardır.
Dalyanla kültür balıkçılığı yapılır.
KIRSAL ALANLARDA DOKULARINA GÖRE YERLEŞMELER
1.Toplu Yerleşmeler
Su az olmalı
Arazi düz olamalıdır.İç Anadolu Bölgesinde vardır.
2.DAĞINIK YERLEŞMELER
Arazi Dağlık engebeli yağış bol olan Doğu Karadenizde yaygındır.
3.DAİRESEL YERLEŞMELER
4.ÇİZGİSEL YERLEŞMELER
KIRSAL ALANDAKİ MESKEN TİPLERİ
AHŞAP MESKENLER:Karadeniz
SERENDER MESKENLER:Karadeniz
HIMIŞ MESKENLER
Ahşap iskelete kerpiç giydirilmiş meskenlerdir.
Cumalıkızık,Safranbolu,Amasya,Beypazar evleri
KERPİÇ MESKENLER:İç Anadolu G.D.AB
TAŞ MESKENLER:Akdeniz kalker,Nevşehir Tüf İnci taşı(perlit)
TANOZ MESKENLER
KENTSEL YERLEŞMELER
Küçük,orta,büyük olarak 3’e ayrılır.
Metropol:Nüfusu 1 milyondan fazla olan şehirlerdir.
Megopoller:Nüfusu 10 milyondan fazla olan şehirlere denir.
Dünyanın en kalabalık şehri Tokyodur.
FONSKİYONLARINA GÖRE KENTLER
SANAYİ KENTLERİ:Antep,İstanbul,İzmit,Bursa
TİCARET KENTLERİ:Kayseri,İstanbul,Samsun,Trabzon,Mersin
ULAŞIM KENTLERİ:İstanbul,Ankara,Eskişehir,Kayseri,Afyon
LİMAN KENTLERİ:İstanbul,Mersin,İzmir,Samsun
TARIM KENTLERİ:Tokat Erbaa,Amasya,Konya
EĞİTİM KENTLERİ:Eskişehir,İstanbul,Ankara,Konya,Bursa
İNANÇ KENTLERİ:Mardin,İstanbul,İzmir,Adıyaman,Edirne,Urfa
ASKERİ İDARİ VE KÜLTÜREL KENTLER:Ankara,İstanbul,Malatya
TÜRKİYE EKONOMİK COĞRAFYASI
TÜRKİYE EKONOMİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Coğrafi Konum,İklim,Yerşekilleri-Yerşekillerinin Olumlu katkıları-Hidroelektrik baraj,Kış Turizmi
Nüfus-Olumlu-Nüfus çok olunca işgücü ucuzlar.Olumsuz-Tüketim artar.Milli gelir azalır.
TÜRKİYEDE ARAZİ KULLANIMI
TARIM ARAZİLERİ %79 Dağlık engebeli
%21Düz Ovalık
Arazi Kullanımının Artış Nedenleri:
Sulamanın yaygınlaşması GAP KOP
Makineleşmenin yagınlaşmasıdır.
Toprakların toplulaştırılmasıdır.
Arazilerin toplulaştırlmasıdır.
Türkiye de Otlak Mera alanı %22 Tarim alanı %30 Orman alanları %28Nada%5(azaldı)Diğer%15
TÜRKİYEDE TARIM
TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ
%20 dir.
İhracat:Pamuk,Gül,Fındık
Tarım ürünleri tarıma dayalı sanayinin ham maddesini oluşturur.
TÜRKİYEDE TARIMI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Sulama(Türkiyede e büyük sorundur.)
En fazla Nadas İç Anadolu bölgesinde uygulanır.
En çok Nadasa Güney Doğu Anadolu bölgesinde ihtiyaç duyulur.
SULAMA YAYGINLAŞIRSA:
Nadas oranı azalır. Üretim artar.
İklime bağımlılık azalır. Üretimde dalgalanmalar azalır.
Verim artar. İç göç azalır.
Tarıma dayalı sanayi gelişir.
Endüstri bitkilerinin ekim alanı genişler.
Mercimek,buğday ekimi azalıp Pamuk,Ayçiçeği getirisi çok olduğu için üretimi artar.
MAKİNELEŞME
Yaygın değildir.Nedenleri:
1.Arazi dağlık ve engebelidir.Makineleşmenin zor olduğu yerler Doğu Karadeniz,Menteşe,Hakkari en rahat olduğu yerler güney Marmara,İç Anadolu,Kıyı Ege,Çukurova,G.D.A.B
2.Türkiye de tarım arazisi dağınık parçalıdır.
3.Makine fiyatları çiftçinin alım gücü üzerindedir.
4.Bazı tarım alanları makine kullanmaya uygun değildir.
MAKİNE KULLANIMI YAYGINLAŞIRSA
Üretim artar. Verim artar. İç göç oluşur.
Hasat süresi kısalır. Tarım arazileri artar.
GÜBRELEME
En çok Akdeniz de Terra Rosa kireçli toprağa sahip olduğu için burada ihtiyaç duyulur.
En az ihtiyaç Karadeniz bölgesi nemli olduğu için burada duyulur.
Tohum Islahı, İlaçlama,Toprak Analizi ve Bakımı,Destekleme Alımları (Pamuk,Çay,Fındık).Eğitim,Arazi toplulaştırılması
TARIMI DESTEKLEYEN KURUMLAR
ÇAYKUR,TOPRAK MAHSÜLLERİ OFİSİ,TARIM KREDİ VE KOOPARİTİFİ
EKSANTİF TARIM
Kaba ve ilkel yöntemdir. Geniş arazilerde yapılır.
Üretim ve verim düşüktür. İklime bağımlıdır.
Üretimde dalgalanmalar olur.
İç Anadolu da Buğday tarımı buna örnektir.
İNTANSİF TARIM
Dar alanlarda üretimin ve verimin yüksek olduğu modern yöntemdir.
İklimsel bağımlılık azalır.
Üretimde dalgalanmalar azalır.
Kıyı Ege,Bursa,Bafra,Çarşamba,Çukurova da yapılır.
SERACILIK
Kapalı ortamlarda yapılır. İklime bağımlılık azalır.
Dalgalanma olmaz. Kış ılıklığı isteyen ürünler yetiştirmede maliyeti azdır.
Muz Antalya da Gazi Paşa Anamur yetişir.
Türkiye de en yaygın meyve üzümdür.
Üretimi en dar meyve Muz’dur.
Nadas Nöbetleşe Ekim
Plantasyon Tarımı.Geniş arazilerde ticari amaçlı ürün yetiştirmektir.
TARIM ÜRÜNLERİ
TAHILLAR
BUĞDAY:Üretimde Konya 1.sıradadır.Unlu sanayinin hammaddesidir.
Arpa:’’ ‘’ 1.’’ .Biranın hammaddesidir.Hayvan yemi olarak kullanılır.
Yulaf:Üretimde Sivas 1.sıradadır.
Çavdar:’’ Niğde 1.sıradadır.Katkı maddesidir.
Mısır:Tahıl gurubudur.Ekimde Karadeniz 1.sıradadır.Üretimde Adana 1.sıradadır.
Pirinç:Çorum(Osmancık),Kastamonu(Tosya),Edirne 1.sıradadır.(Çeltik)
En kalitelisi Diyarbakır Karacadağ da olur.
Devlet kontrolündedir.300 bin üretir.800 BİN tüketiyoruz.Meriç nehrinde üretilir.
SANAYİ BİTKİLERİ
Çay,Şeker Pancarı,Tütün,Pamuk,Kenevir,Haşhaş,keten,gül
Çay mikro kilima alanda yetişir.Ekim alanı dardır.Mozekültür bitkisi Rize de çoğunluktadır.Üç hasat dönemi vardır.12 derece kalite çay vardır.
Şeker Pancarı:Konya,Doğu Karadeniz(Getirisi çok ürün var diye üretilmez)
Su ister. İlk şeker fabrikası 1926 yılında Alpullu Kırklareli Uşak da üretildi.Hayvan yemi olarak kullanılır.
Şeker Pancarı fabrikaları yakınında ahur hayvancılığı gelişti.
Tütün Devlet miktarını kontrol eder.
Ege Doğu Anadolu da yaygındır. Üretimde Manisa 1.sıradadır.
PAMUK:Üretimde Urfa 1.olsa da Aydın Nazillide kaliteli olanı üretilir.
HAŞHAŞ:Birleşmiş Milletler kararıyla kurul nereye istiyorsa oraya ekersin.
KETEN:Afyonda üretilir.Kağıt kumaş para olarak kullanılır.
KENEVİR:Samsunda üretilir.İp Halat olarak kullanılır.
GÜL:Büyük kısmı Isparta da üretilir.Gül suyu pahalıdır.
YAĞ BİTKİLERİ
ZEYTİN:Bir sene çok bir sene az devirli olarak ekilen bir bitkidir.Aydın,Manisa,Gemlik de çokça üretilir.
AYÇİÇEK:Günebakan olarak da adlandırılır.Tekirdağ üretimde 1.sıradadır.
SUSAM,SOYA FASULYESİ,YER FISTIĞI-Adanada üretili.Yüksek proteinli bitkilerdir.
KANOLA(KALZO)Marmara bölgesi Silivri üretimde 1.sıradadır.
ASPİR ANkarada üretilir.Biyodizel olarak kullanılır.
BAKLAGİLLER
NOHUT:KIRŞEHİR de üretilir.
Kırmızı Mecimek Diyarbakırda üretilir.
Yeşil Mercimek Yozgatta üretilir.
FASULYE:Üretimde Konya 1.sıradadır.
MEYVELER
Fındık%80 Karadeniz %20 Marmara da üretilir.
ANTEPFISTIĞI-Urfa da üretilir.
KAYISI:Malatya da üretilir.
MUS:Mono kültür bitkisidir.Gazipaşa Anamur da üretilir.
İNCİR:Aydın da üretilir.
TURUNÇGİL:Mersinde üretilir.
Üzüm,elma,kiraz,Ayva,İncir,Fındık,Kayısı,Antep fıstığı
KARADENİZ
İÇ ANADOLU:Yaz sıcaklığı erkendir
Doğu Anadolu:Kışlar soğuk geçer.
TÜRKİYEDE HAYVANCILIK
Koyun-Bozkırda yaşar. İpek Böcekçiliği Dut Ağacı
Keçi.Maki,ormanlar da yaşar. Arıcılık.Çiçek türü ormancılık
Sığır:Çayırlar da yaşar.
TÜRKİYEDE HAYVANCILIĞIN GELİŞEBİLMESİ İÇİN
1.Hayvan soyları ıslah edilmelidir.
2.Yem üretimi artırılmalıdır.
3.Besi hayvancılığı yaygınlaştırılmalıdır.
4.Meralar aşırı erken otlatılmamalıdır.
5.Meralara tarlaya dönüştürülmemelidir.
6.Hayvan hastalıklarıyla mücadele edilmelidir.
7.Erken kesimin önüne geçilmelidir.
HAYVANCILIK MODELLERİ
1.MERA HAYVANCILIĞI
Saldım çayıra Mevlam kayıra mantığı vardır.
İklime bağımlıdır.
Üretimde dalgalanmalar olur.
Erzurum,Kars,Doğu Karadeniz bölgesinde yaygındır.
Açık arazide yapılır.
Üretim verimi düşüktür.
2.BESİ AHIR HAYVANCILIĞI
Büyükbaş hayvanlar ahırda küçükbaş hayvanlar ağıllarda yetişir.
Kapalı ortamlarda olur.
Suni yem verilir.
Üretim-verim yüksektir.
Dalgalanma olmaz.
İklime bağımlılık yoktur.
Büyükşehir ve çevrelerinde yaygındır.
Şekerpancarı tarımının yapıldığı alanlara yakın yerlerde bu hayvancılık türü yapılır.
3.KÜÇÜKBAŞ HAYVANCILIK
Koyun bozkırda düz arazilerde yaşar.D.D.AB İç Anadolu,Doğu Anadolu bölgesinde yaygındır.
Keçi:Menteşe Teke Taşeli bölgeleri e Siirtte yetişir.Maki,Orman,Dağlık arazili alanlarda yetişir.
Tiftik Keçisi-Ankara keçisinin diğer adıdır.Eti sütünden değil yününden yararlanılır.
4.BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK
Sığır:Mera çayırlarda Erzurum Kars bölgesinde yetişir.
Manda.Samsunda yetişir.
5.KÜMES HAYVANCILIĞI
Kapalı alanlarda yapılır.
İklim bağlantısı yoktur.
Manisa,Bolu,Balıkesir de ve büyükşehir çevrelerinde yetişir.
İpek Böcekçiliği:Dut Yaprağı
Yaş Koza Üretimi:Ankara,Diyarbakır,Antalya da yoğun üretimi yapılır.
Arıcılık:Gezgin Arıcılık yapılır.Ordu arıcılıkta 1.sıradadır.Sonra Muğla geliyor.
Erzincan,Siirt,Hakkari,Sivas,Tunceli,Rize,Kars,Çanakkale,Kastamonu,Artvin de arıcılık yapılır.
Selahattin Eyyubi-Hakkari Havaalanı açıldı.
Karakovan arıcılığı yapılır.
BALIKÇILIK:Deniz balıkçılığı Karadeniz de çoktur.Nedeni:Çözülmüş oksijen çok,Tuz az,Tarım sınırlıdır.
2.en çok Boğazlarda yapılır.Akıntıların karşılaşma alanıdır.
Akdeniz de balıkçılık neden azdır?
Oksijen az,Tuzlu,Turizm,Balık çeşidi fazladır.
DENİZ BALIKÇILIĞININ YETERİNCE GELİŞEMEMESİNİN NEDENLERİ
Kıyılar kirlidir.
Açık deniz balıkçılığı yapılmamaktadır.
Soğutma ve depolama sistemlerinin olduğu gemilerin olmaması
Zamansız erken avlanma
Yanlış avlanma teknikleri
Balık kültürünün yeterince gelimemesi
KÜLTÜR BALIKÇILIĞI
Egede koy körfez olmamasından dolayı yaygındır.
Karadeniz de normalde yok barajların artması artırdı.
TATLI SU BALIKÇILIĞI
Akarsuda göllerde yapılır.
Beyşehir Gölü,Eğirdir Gölü(Tatlı Su Kereveti),Van Gölü(İnci Kefali),Çıldır,Ulubat Gölü.
TÜRKİYEDE MADENLER VE ENERJİ KAYNAKLARI
Rezerv:Toplam enerji miktarını ifade eder.
Tenör:Saf maden oranıdır.Karışık madendir.
Maden fazlalığının en fazla olduğu yer Yukarı Fırattır.
NEDEN MADEN ÇEŞİTLİLİĞİ VARDIR?
Çok çeşitli jeolojik zamana ait araziler vardır.
Volkanizma olayı yaşandı.
Türkiye de maden yatakları dağınıktır.Tektoniktir.Bir çoğu derinlerdedir.
BİR MADENİN İŞLETMEYR AÇILABİLMESİ İÇİN:
1.Rezervi fazla olmalıdır.
2.Tenör oranı fazla olmalıdır.
3.Çıkarım maliyeti düşük olmalıdır.
4.Kullanılabilir olmalıdır.
5.Ulaşım açısından kolay bir yerde olmalıdır.
MADENLER
DEMİR
Ağır sanayide,inşaat de bir çok yerde kullanılır.
En çok bulunduğu yerler:Divriği(Sivas),Hekimhan,Hasan Çelebi(Malatya)
Sivas Demir Çelik(Hammadde) İskenderun Demir Çelik(Ulaşım)
İzmir Demir Çelik(Ulaşım) Enerji Demir Çelik(Hammadde+Enerji)
Karabük Demir Çelik(Kaynak) Kırıkkale Silah fabrikası vardır.
BAKIR
Bulunduğu yerler:
Küre (Kastamonu),Murgul(Artvin),Çayeli(Rize),Madin(Elaziığ),Ergani(Diyarbakır)
BOKSİT ALİMÜNYUM
Bulunduğu yerler:
Akseki(Anktalya),Seydişehir(Konya).Seydişehir de hammadde vardır.
KROM
Bulunduğu yerler:
Fethiye,Köyceğiz(Muğla),Gulaman(Elazığ)
FERRO KROM TESİSLERİ
Antalya(Ulaşım),Elazığ(Hammadde)
MANGANEZ
Ereğli (Zomguldak),Boçka(Artvin)
BARİT
Alanya,Gazipaşa(Anktalya),Elbistan(Kahraman Maraş),
Barit unu fabrikaları İzmir,Eskişehir,İskenderun da bulunur.
FOSFAT
İthal edilir.En çok bulunduğu yerler:Mazıdağı(Mardin),Bitlis,Bingöl,Adıyaman
TUZ
En çok bulunduğu yerler:Çamaltı(İzmir),Tuz Gölü
KAYALALTI
En çok bulunduğu yerler:Çankırı,Kar,Erzurum.
KURŞUN ÇÜNKO
En çok bulunduğu yer Keban(Elazığ).
ASBEST
EN çok bulunduğu yerler:Elazığ Ege de bulunur.
TRONA SODA KÜLÜ
EN çok bulunduğu yerler:Kahraman Kazan,Sincan,Beypazarı.
FEDSPAT
Cam yapımında kullanılır.
En çok bulunduğu yerler:Demirci(Manisa),Milas(Muğla),
PELİT
İnci taşıdır.Dünyada 3.sıradayız.
En çok nerede bulunur:İzmir,Nevşehir,Van
2017 verilerine göre:1.Mermer-traverten2.Krom 3.Bakır ihraç ediyoruz.
BOR MİNERALLERİ
Mustafakemal paşa(Bursa),Susurluk(Balkıesir),Biga,Emet(Kütahya),Seyitgazi(Eskişehir)
Bandırma Kırha(Eskişehir) burada işlenir.
CİVA
Sıvı olan tek metaldir.
En çok bulunduğu yer:Sarayönü(Konya),Ödemiş(İzmir)
KÜKÜRT
Isparta Keçiborlu da var.1994 yılından beri bu fabrikada üretim yoktur.
İzmir Aliağa da kimyasal yollarla yapılır.
ENERJİ KAYNAKLARI
TÜKETİLEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI
PETROL
3.zamanda oluşmuş enerji kaynağıdır.
Fosil yakıttır.Atmosfere zararlıdır.
İlk petrol Raman dağında çıkarıldı.
Kurtalan,Garzan da çıkarılır.
Asfaltit:Petolün en işe yaramaz kısmıdır.Asfalt yapımında kullanılır.
Şırnak Silopi-Asfaltit rafineri vardır.
TAŞ KÖMÜRÜ
1.Zaman madenidir.
Zonguldak ve çevresinde bulunur.
Demir çelik sanayinde demirin eritilmesinde kullanılır.
Çatalağzı Termik Santrali-Zonguldak
Su gözü Termik Santrali –Adana/Yumurtalık
LİNYİT
3.zaman madenidir.
Çok yaygın rezervi yüksektir.
En fazla Elbistan Afşin de dir.
Santraller Orhan eli Termik Santrali Bursa
Çanakkale Termik Santrali
Seyitömer Termik Santrali
Tunç bilek Termik Santrali
Tavşanlı Termik Santralı
Değirmisat Termk Santrali buraya kadar olanlar Kütahyadadır.
Soma-Manisa
Gökova Yatağan-MUĞLA
Kangal-Sivas
Nallıhan(Çayırhan) Ankara
Çeltek Amasya
Aşkale Erzurum
DOĞALGAZ Çıkarılan yerler:Mardin Çamurlu,Hamitabad Kırklareli,Tekirdağ Hayrabolu,Düzce Akçakoca
Santraller:Ovaakça Bursa ,Hamitabad Kırklareli,Ambarlı İstanbul,Aliağa İzmir
Bandırma Balıkesir
Kayagazı:Diyarbakırda yatakları vardır.
Nükleer Enerji:Uranyum Manisa Yozgat,Toryum Eskişehir,Plütanyum Sinop İnceburun,Mersin Akkuyu
YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI
Rüzgar:Elektrik üretimi %6.25
İlk santrali İzmir Alaçatı 1998
Potansiyeli olan yerler:İstanbul,Çanakkale,Manisa,Muğla,İzmir,Balıkesir
GÜNEŞ-Potansiyel G.D.A.B Ve Akdeniz dir.
İlk güneş tarlaları Şanlıurfa Konya da dır.
İlk kule tipi güneş santrali-Mersin
SU HES potansiyeli Doğu Anadolu
Elektrik üretimi G.D.A.B
Hasankeyf-Ilısu barajı altında kaldı.
Halfeti-Bilecik Barajı altında kaldı
Allanois Yarfanlı barajı altında kaldı.
Fırat Nehri-Keban,Karakaya,Atatürk
Dicle-Kralkızı,Deve geçidi,ılısu
Sakarya-Bikcekaya,sarıyar
Kızılırmak-Kesikköprü,Hirfanlı,Altınkaya
Yeşilırmak-Almus,Hasan Uğurlu,Suuat Uğurlu
Çoruh-Deriner,Borçka,Muratlı
Manavgat-Oynapınar
Ceyhan-Aslantaş,Berke,Menzelet
Gediz-Demirköprü
Büyük Menderes-Adıgüzel Kemer
Jeotermal Sarayköy Denizli
Germencik Germencik bu ikisi elektrik
Balçova İzmir
Sandıklı Afyon
BİYOKÜTLE :Tarım ürünleri :ASPİR,SOYA,KOLZA
Hayvansal atıklardan çöplerden enerji üretilmesidir.
İstanbul Ankara İzmir de santralleri vardır.
DALGA-Adapazarı/Karasu
TÜRKİYEDE SANAYİ
ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Hammadde-Gıda,Sanayi ,Maden,enerji
Enerji-Elektrik anlamında önemlidir.
Ereğli-Karabük Demir Çelik Sanayi Taş kömürüne yakınlık önemlidir.
Sermaye-Sanayinin en büyük problemidir.
YAP İŞLET DEVRET
Ulaşım-Fabrika kıyıda ise ulaşımla ilgilidir.
Teknoloji ilerledikçe üretim maliyeti düşer.
Pazar-İstanbul
İşgücü zengindir.
SANAYİ KOLLARININ DAĞILIŞI
GIDA YA DA BESİN SANAYI
En yaygın sanayi koludur.
UNLU MAMÜLLER SANAYİ:İç Anadolu
ET SÜT ÜRÜNLERİ SANAYİ:Erzurum-Kars,Büyükşehirler
ŞEKER FABRİKALARI-İç Anadolu
ÇAY FABRİKALARI-Rize ve çevresi
YAĞ ZEYTİN-Kıyı Ege AYÇİÇEK –TEKİRDAĞ EDİRNE
MISIR-Adana
Konserve-Salça:Antalya,İzmir,Çanakkale,Bursa,Balıkesir
İÇKİ-TÜTÜN:İstanbul,İzmir,Tekirdağ,Adana
Üzüm Nevşehir
Arpa
TÜTÜN SİMBAT
Samsun,İstanbul,İzmir,Manisa,Bitlis,Adıyaman,Tokat
DOKUMA HAZIR GİYİM TEKSTİL
Pamuklu:Şanlıura,İzmir,Adana,Manisa,Bursa,İstanbul,Kayseri,Denizli
Yünlü:İzmit (Hendek) Kayseri (Büryan),Uşak,Isparta,Manisa
İpekli:Diyarbakır,Antalya,Ankara,Bursa,Bilecik,
Hazır Giyim Tekstil:İstanbul,İzmir,Gazi Antep,Bursa Adana,Denizli,
ORMAN ÜRÜNLERİ SANAYİ
Kağıt Fabrika:Zonguldak (Çay Cuma),Kastamonu (Taş Köprü),Giresun(Aksu),Muğla(Dalaman),Afyon(Çay),Mersin,Kereste Tomruk Fabrikaları
Bartın,Bolu,Düzce,Sinop
Mobilya Sanayi-Tüketim
İstanbul,Bursa,Ankara,Kayseri
Taşa Toprağa Dayalı Sanayi
Çimento fabrikaları her ilde vardır.
Cam:İstanbul,Bursa,Sakarya,Tekirdağ,Mersin,Sinop,İzmit
Seramik-Çanakkale,Bursa,Kütahya,Bilecik
Tuğla Kiremit:Çorum Manisa
MADEN SANAYİ
Demir Çelik Fabrikaları:İzmir D.Ç,Sivas D.Ç,Karabük D.Ç,İskenderun D.Ç,Kırıkkale D.Ç
Bor:Bandırma Kırka
Aliminyum:Seydişehir(Konya)
Bakır:Samsun+Ulaşım
MAKİNE SANAYİ
Otomotiv,Otobüs,Kamyon,Traktör
İstanbul
Bursa
İzmir
İzmit
Adapazarı buraya kadar otomotiv
Adana
Aksaaray
Konya-Traktör
GEMİ İNŞA SANAYİ
İzmir-İstanbul(Pendik Tuzla)
İzmit(Gölcük,Antalya)
Uçak Sanayi (Eskişehir,Ankara,Sivas.
Lokomotif –Vagon Sanayi Eskişehir+Ankara,Sivas,Adapazarı
Silah Fabrikaları-Kırıkkale
Kimya Sanayi
Petro Kimya Tesisleri
İzmir Aliağa,İzmit Tüpraş,Mersin Ataş,Batman-Batman,Kırıkkale-Orta Anadolu
GÜBRE FABRİKALARI
Samsun,Bandırma,Elazığ,İskenderun,İzmir,Kütahya
Boya,Sabun,Deterjan,İLaç,Lastik Fabrikaları:İstanbul-İzmit
TÜRKİYEDE TİCARET
İÇ TİCARET
Ülke sınırları içinde İstanbul,Mersin,İzmir,Bursa,Adıyaman,Gazi Antep,Kayseri,Samsun,Trabzon
İÇ TİCARET NEDEN CANLIDIR ?
Tarım ürünleri çeşitlilik gösterir.
Sanayileşmenin bölgeler arasında farklılık göstermesidir.
Ulaşımın gelişiyor olmasıdır.
Nüfusun artmasıdır.
DIŞ TİCARET
İthalat:Dış Alım İhracat:Dış Satım
Dış Ticaret Hacmi İthalat+İhracat
‘’ ‘’ Açığı:İthalat İhracat
‘’ ‘’ Fazlası:İhracat İthalat
İhracat 150 Milyar Dolardır. (2017 rakamlarıdır)
Sanayi Ürünleri:%94 BOT Beyaz Eşya,Otomotiv,Tekstil
Tarım Ürünleri:%5 Findık,Turunçgil,3 K,Antep Fıstığı,Pamuk,Kiraz
Maden Ürünleri:%2
1.Maden-Traverten %50 2.Krom 3.Bakır
Almanya,İngiltere,Birleşik Ara Emirlikleri en çok ihracat yaptığımız ülkelerdir.
Dış Ticaret Fazlası Verdiğimiz Ülkeler:İngiltere,Irak
İthalat 207 de 22 Milyar Dolardır.
% 50 Petrol Doğalgaza gider.Mineral yağ ve yakıt olarak karşımıza çıkar.
Dışarıdan ithal ettiğimiz ürünler:Yedek Parça,Bilgi Teknolojileri,Elektrik Elektronik Cihazlar,Tıbbi Cihazları,Ulaşım Araçları,İlaç,Kağıt ,Makine Aksanları,Optik Cihazlar,Savunma Sanayi,Otomotiv,Tropikal Ürünler
En çok ithalatı Rusya Almaya Çine yaparız.
En fazla ticaret açığımızın bulunduğu ülke Çin ve Rusyadır.
TRANSİT TİCARET
İran Transit Ticareti-Gürbulak Sınır Kapısı(Ağrı)-Kop Geçidi-Zigana Geçidi-Trabzon limanına gelir.
Gelişmesinde İstanbul Çanakkale Boğazı,Türkiyenin konumu etkilidir.
En İşlek 1.Kapıkule Sınır Kapısı
En İşlek 2.Habur Sınır Kapısı
SERBEST TİCARET BÖLGELERİ
İlk serbest ticaret bölgesi Mersin limanı 1987 de açıldı.
TÜRKİYEDE ULAŞIM
Sermaye
Yerşekilleri
Yol yapım maliyeti yüksektir.
Ulaşım sistemi doğu batı yönlüdür.
Kuzey güney yönlü ulaşım sordur.
Geçitler kullanılır.
İKLİM
Karayolları
Her yere ulaşır.
Yol ve yük taşımacılığında büyük kısmı kullanılır.
Karayolu yapım maliyeti yoktur.
GEÇİTLER-TÜNELLER-KÖPRÜLER
Orhangazi(Samanlı) Tüneli Gebzededir.En uzun otoban tünelidir.
Avrasya Tüneli Avrupa ile Asyayı bağlayan tüneldir.
KARADENİZ TÜNELLERİ