AÖF Türk Siyasal Hayatı ders notu



**IV. Murat’ın en tanınmış danışmanlarından Koçi Bey’in 1631 yılında IV. Murat’a sunduğu ünlü risalesinde;
**Katip Çelebi 1653’de “Düstürü-ı Arnel-i Islahı-ı Hale” yani, “Bozukluk/arın Düzeltilmesi için Rehber” risaledir
**18. yy. başlarında itibaren Avrupa dikkatle izlenmeye başlanmıştır. Pasarofça Antlaşmasından sonra başlayan dönem Lale Devri’ dir. müsrif hayata bir tepki olarak patlak veren Patrona Halil isyana ile son bulmuştur Vezir-i Azam Nevşehirli İbrahim Paşa’nın grubu ı 718’den beri ülkede egemen oldu.
**Sened-i İttifak (Birlik Sözleşmesi) (1808) Dönemin padişahı II. Mahmut, sadrazaını ise eski bir ayan olan Alemdar Mustafa Paşa’dır.
** 183l’de ilk Osmanlı Resmi Gazetesi olan Takvim-i Vakayı çıkarılmıştır.
** askeri iflasın açığa çıkması Kavalalı Mehmet Ali olayı
**iktisadi iflas Balta Limanı Ticaret Antlaşması
** Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayun) (1839) Tanzimat Fermanı, Dışişleri Bakanı Mustafa Reşit Paşa hazırlamış
**. Yeni Osmanlı Hareketi, “Batılı anlamdaki ilk özgürlük hareketidir.
** Yeni Osmanlı Hareketi, “Batılı anlamdaki ilk özgürlük hareketidir Hareketin ikinci özelliği gazetecilerden oluşması ve mücadelesini basın yoluyla yapmasıdır. ” Yeni Osmanlı Hareketi içerisinde bulunan kişiler; Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ali Suavi, Nuri, Mehmet, Rıfat ve Agah Efendilerdir. Yeni Osmanlılar adı verilen bu grubun ortaya çıkışı
**1865 yılıydı.Isiahat Fermanı ilanında Sadrazam Ali Paşa ‘ nın hükümeti vardır
**Yeni Osmanlı Hareketinin finansörlüğünü Mustafa Fazll Paşa üstlenmiştir. Yeni Osmanlılara “ikinci Kuşak” Tanzimatçılar da denilmektedir.
**Yapılan seçimlerde I. Meşrutiyet döneminde siyasal partiler yoktur, adaylar bağımsızdır. – Genel oy esası yoktur, sınırlı oy esası vardır. Yalnız erkekler oy kullanmıştır. Onlarda servete ve vergiye bağlı olarak kullanmıştır. -Ancak gizli oy (reyi hafi) esası vardır. 1924 anayasası döneminden 1950 yılına kadar acı k oy esası geçerli olmuştur.
**1880’den sonra polis devletine doğru kayış başlamıştır. ( 93 harbine yakın)
**Mithat Paşa, Mahmut Nedim Paşa , Mehmet Emin Ali Paşa, Keçecizade Mehmet Emin Fuat Paşa 1 . Meşrutiyet döneminin önde gelen devlet ricalidir.
** Askeri Tıbbiye’nin öğrencileri olan: İshak Süküti, Mehmet Reşit , Abdullah Cevdet. İbrahim Tema, Hüseyinzade Ali 1889’da ittihadi Osmani adında bir cemiyet kurmuşlardı. Ahmet Rıza ile temasa geçerler ve ittihad-ı Osmani Cemiyeti’nin adı değişir ve Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti olur.
** Ahmet Rıza ve Halil Ganem Paris’te, Meşveret adlı Fransızca bir gazete çıkarmaya başladılar. Ahmet Rıza, ittihat ve Terakki’nin Paris şube başkanlığını da yapmıştır.
**Mizancı Murat, Mizan adlı bir dergi de çıkarmaktaydı (itihatçı)
**Mizanel Murat: Rusya’da, Rusçuluğun teşvikine karşı , Mizancı Murat da Türkiye’de Türkçülüğün yerleşmesine çalışıyordu . Murat Bey, Milli bir kültür yaratmaya çalışıyordu ki bu Batılılaşmanın bir devamı olarak görülebilirdi.
**Abdullah Cevdet ve İçtihat: Abdullah Cevdet, Kültür sorunlarını çözümlemeden önce politika yapılamayacağını düşünmekteydi. Türklerin kültür seviyesinin yükseltilmesi ile memleketin ilerlemesini doğru orantılı olarak görüyordu. Abdullah Cevdet’te tesanütçülük öğretisi de hakim bir düşünce olarak bulunuyordu. içtihat isimli dergiyi çıkaran da Abdullah Cevdet olmuştur.
**. Prens Sabahattin: Önceleri Jön Türk hareketi içinde yer alan Prens Sabahattin, adem-i merkeziyeti (mahalli idareleri) vehür teşebbüsü (özel girişimi) savunmuş, Osmanlı toplumunun memur zümresinin hükmü altında kalmasını eleştirmiştir. Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti’ni kurucusu, ittihat Terakki’ye muhalif Ahrar Fırkası’nın destekçilerinden ve Ziya Gökalp gibi Durkheim’ın solidarist düşüncelerinden etkilenen Ziya Gökalp’in tersine bireyi toplumun önüne koyan ve “Le Play” akımından etkilenen Prens Sabahattin, liberal ideoloji çerçevesinde merkeziyetçiliğin azaltılması (adem-i merkeziyet), ve bürokrasinin gücünün sınırlanmasını, siyasal ve ekonomik özgürlüklerin artıp yolsuzluğun azaltılması için kaçınılmaz çözümler olarak görmüştür.
**Jön Türkler diğer yayın organları olarak: Osmanlı Gazetesi: İshak Suküti, Tunalı Hilmi, Abdullah Cevdet, Nuri Ahmet, Halil Muvaffak, Akil ve Refik Beyler tarafından çıkarıldı. Osmanlı Gazetesi, soyut da olsa halk kavramını vurguluyordu. 1902’den sonra Jön Türklerin “Osmanlı Hürriyet Perver Cemiyeti” grubunun yayın organı haline geldi. Şuray-ı Ümmet Dergisi: 10 Nisan 1902’de yayına çıkmıştır. Türkler Batı Medeniyetine katılmadıkları için eleştirilirken , Avrupa basınında çıkan Türk aleyhtarı yazılar şiddetle karşılanıyordu. (Sami Paşazade Sezgi Dergisinin başında bulunuyordu)
**ittihatçıların 5 özelliği: Türkçülük ( 1908 Devrimi’nin üzerine yapılandığı temel ideoloji Türkçülük ideolojisidir.) Gençlik Yönetenler sınıfında olmak Mekteplilik Burjuva zihniyetli olmak
**1909’da sindirilen muhalefet, tekrar kendini hissettirmeye başladı.
A. 1909’da Mutedil Hürriyet Perveran Fırkası ile Islahat-ı Esasiye-i Osmaniye Fırkası bulunmaktaydı.
B.1910’da Ahali Fırkası
C.191l’de Hizb-i Cedid
• iştirak dergisini çıkaran Sosyalist Hüseyin Hilmi, 1910’da Osmanlı Sosyalist
Fırkasını kurdu.
• İttihat Terakki Cemiyeti karşısında muhalefet, Hürriyet ve İtilaf Fırkasında
birleştiler.
**1912’de yapılan seçimler sopali seçim olarak bilinmektedir. Çünkü iTC şiddeti ve gözdağı ile çoğunluğu sağlamıştır.
**1912’de Hizb-i Cedid Partisinin kurucusu olan Miralay Sadık ve arkadaşları hükümetin istifasını istediler. Hükümet buna razı olmazsa Halaskar Zabitan adındaki bir toplulukla silahlı müdahale edeceklerini bildirdiler.
**23 Ocak 1913 günü, 1. Balkan Savaşındaki yenilgi üzerine, Enver Paşa liderliğindeki bir grup ittihat ve Terakkili tarafından, Türkiye’deki darbe geleneğinin başlangıcı olarak da değerlendirilen “Babıali Basknı” gerçekleştirilmiştir. Babıali Baskınıyla İstanbul’da ilk kez “sıkıyönetim” ilan edilmiş, 1912 Mayısında ittihat ve Terakkiye karşı muhalif bir örgütlenme olarak baş gösteren ordu içindeki Halaskar Zabitan Grubu indirilmiştir. Sadrazam Kıbrıslı Mehmet Kamil Paşa istifaya zorlandı ve yeni Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa olmuştur.
** Türkçülük düşüncesini savunan ve kendini bir “inkılap rejimi” olarak gören İttihat ve Terakki Cemiyeti, 1913’ü izleyen dönemde Türkçülük ve Turancılık görüşleri benimsendi. Bu çerçevede Cemiyetin resmi ideologu Ziya Gökalp olmuş, ayrıca Ahmet Ağaoğlu, Mehmet Emin (Yurdakul), Ömer Seyfettin, Yunus Nadi ve Halide Edip gibi partili yazarlar da bu görüşleri savunmuşlardır
**Eğitimin modernleştirilmesi, dili sadeleştirme ve Türkçeleştirme politikalar uygulanmaya çalışılmış, bu çerçevede, Enver Paşa, günümüzde “Enveriye” olarak da anılan, askeri yazışmaların kolaylaşması amacıyla telgraf çekiminde, Arapçadaki başta, sonda, ortada farklı yazılan harfleri kaldıran ve bitişik yazmayı yasaklayan bir uygulamayı başlatmıştır.
**Enver Paşa Harbiye Nazırı yapılmıştı , İstanbul Muhafızı Cemal Paşa ve Yeni Sadrazam Sait Halim Paşa’ydı ( 19 ı 3’te). Enver, Cemal ve Talat Paşa’dan oluşan üçlü yönetim biçimine Triumvira (Troika) (üçlü yönetim) denilmiştir.
** islamcı düşünürler olarak; Namık Kemal, Cemalettin Efgani, Muhammed Abduh, Musa Carullah, Sait Halim Paşa, M. Şemsettin Günaltay gösterilebilir.
** Meşrutiyette İslamcılığın dergisi Sebilürreşad olmuştur.
**Batıya benzemekle devletin kurtulabileceğini savunmuşlardır. Hilmi Ziya Ülken
Batıcılık akımını 4 grupta ele almaktadır:
– Tanzimat medeniyetçiteri (Satı Bey ve Emrullah Efendi)
– Kabahati toplum yapısında bulanlar, Angısakson toplum yapısını geliştirmek
isteyenler (Prens Sabahattin)
– Servet-i Fünfın ve Umum-u iktisadiye ve İçtimaiye dergileri çevresinde toplanan
pozitivistler (Ahmet Rıza)
– Batıya hayran radikal Batıcılar (İçtihat dergisi Abdullah Cevdet)
**Türkçülük görüşünü ilk getiren Yusuf Akçura’dır. Türkçülüğün Manifestosu olarak nitelendirilen eserinin adı Üç Tarzi Siyaset’tir.
**Jön Türkler, Alexander Helphand (Parvus)’ın milli ekonomi politikalarından etkilenmişlerdir.
**30 Ekim 1918’de İngiltere ve müttefikleriyle Agamemnon Zırhlısında, Osmanlı Devleti adına Bahriye Nazırı Rauf Bey, Büyük Britanya adına Amirat Arthur Gough-Calthorpe tarafından Mondros Mütarekesi akdediliyor.
**Mustafa Kemal bundan sonra, İstanbul’da Fethi (Okyar) Bey, Ahmet İzzet (Furgaç) Paşa ve Ahmet Tevfik (Okday) Paşa ile birlikte Minber gazetesini çıkarmıştır.
**Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919) Mustafa Kemal; Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele ile Amasya Genelgesini tasarlamış, yaveri Cevat Abbas Gürer’e kaleme aldırmıştır.
**Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920) 10 Ağustos 1920’de Osmanlı temsilcileri Rıza Tevfik, Reşat Halis ve Hadi Paşa tarafından Paris Barış Konferansında imzalanmıştır. Bu antlaşma sadece Saltanat Şurası’nda kabul görmüştür.
**Ancak bu parti radikaller ve lll. Enternasyonel tarafından tanınmamıştı. Bunun sebebi Mustafa Suphi’nin (eski ittihatçı) yönetimini devraldığı 1912’de Bakü’de kurulmuş olan Komünist Partinin varlığıydı.
**Eski ittihatçılardan olan Enver Paşa, 1918’de Kafkasya’ya ulaşıp, mücadeleyi
oradan sürdürme niyetindeydi. 1920′ de Halk Şuralar Fırkası adlı bir parti kurar. Eylül 1921’de Baturo’da Halk Şuralar Fırkası olarak değil, İttihat ve Terakki Fırkası olarak kongre yaptılar.
-4 Hoca Raif Dinç yönetiminde Muhafaza-i Mukaddesat Cemiyeti kuruldu. Amaçları dinin, saltanatın ve hilafetin önemini vurgulamaktı.
Mustafa Kemal de 1. TBMM’de Mürlafaa-i Hukuk Grubu’nu oluşturdu .
Birinci TBMM, 21 Ocak 1921’de (21.1.1921 gün ve 85 sayılı Teşkilatı Esasiye Kanunu) 24 maddeden oluşan Anayasayı kabul etmişlerdir. (Meclis hükümeti sistemini benimsemiş
** Mudanya mütakersine ismet inönü temsil etmiştir
**Lozan antlaşmasın ismet inönü temsil etmiştir
**Cumhuriyetin ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal ve ilk başvekili İsmet İnönü’dür.
–7 17 Şubat – 4 Mart 1923’te İzmir İktisat Kongresi toplandı. Kongre başkanlığını Kazım Karabekir yaptı. “Askeri zaferlerin, iktisadi zaferlerle taçlandmlması gerektiği”, açılış konuşmasında Mustafa Kemal tarafından belirtilmiştir.
** kamulaştırma 1937 yılında gelmiştir
** Cumhuriyet döneminin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF) 17 Kasım’da ı 924’te kuruldu. TCF’nin genel başkanı Kazım Karabekir Paşa, genel sekreteri Ali Fuat (Cebesoy) Paşa idi. Rauf (Orbay) Bey, Adnan (Adıvar) Bey ve Refet (Bele) Paşa da kurucular arasında idi. Partinin TBMM’de 30 civarında üyesi olmuştur.
**Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası; Batı Avrupa’daki liberal partilere benziyordu. Tüzüğünde “dine hürmetkar” olduğu belirtilen TCF, milliyetçi
politikalardan yanaydı, adem-i merkeziyetçiliği , güçler ayrımını ve devrimci değişimden çok devrimci değişimi savunuyordu.
**21 Kasım 1924’te İsmet İnönü Hükümeti istifa etti ve Ali Fethi Bey yeni hükümeti kurmakla görevlendirildi. (Ali Fethi Bey, siyasal bakımdan liberaldi ve partiden kopuşların önüne geçilmek istendiğinden, hükümet kurmakla görevlendirildi.)
**10 Kasım 1924’te Halk Fırkası; Cumhuriyet Halk Fırkası olarak ad değişikliğine gitti.
**Mustafa Kemal’e Atatürk soyadını öneren ve ilk kullanan Saffet Arıkan’ dır
**Cumhuriyet döneminin ikinci siyasal muhalefet partisi olan Serbest Cumhuriyet Fırkası. Mustafa Kemal Paşa’nın adını, kurucu ve yöneticilerini belirlemesi ve Fethi Okyar ‘ ı görevlendirmesiyle, 11. Ağustos 1930 tarihinde kuruldu. Partinin kurucuları arasında, Nuri Conker, Mustafa Kemal Paşa’nın kız kardeşi Makbule (Atadan) Hanım, Tahsin (Uzer) Bey, Mehmet Emin (Yurdakul). Nakiyettin (Yücekök) Bey, Süreyya (iımen) Paşa ile Türkiye’de liberal düşünce geleneğinin temsilcilerinden Ahmet (Ağaoğlu) Bey de vardı. Partinin Genel Başkanlığına eski başbakanlardan ve o sırada Paris Büyükelçisi olan Fethi Okyar Bey getirildi. Genel Sekreter de Nuri (Conker) Bey oldu.
** Abdülkadir Kemali tarafından kurulan Ahali Cumhuriyet fıkrası da aynı tarihlerde (21 Aralık 1930) hükümet tarafından kapatılmıştır.
** 1933 yılında Sovyetlerden gelen başta Prof. Orlov olmak üzere uzmanlarla birlikte Birinci 5 Yıllık Sanayi Planı hazırlandı. (Bu plan doğrultusunda 1933 yılında Sümerbank kuruldu)
**Devletçilik eğilimleri genişleyince, 1937 yılında Mustafa Kemal Atatürk, 1933 tarihinden itibaren iktisat vekilliği yapan Celal Bayar’ ı Başbakan olarak atamıştır.
**Kadro hareketinde yer alan kişiler şunlardır: Şevket Süreyya Aydemir, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, İsmail Hüsrev Tokin, Burhan Asaf Belge, Vedat Nedim Tör Kadro dergisi; 1932- 1934 yılları arasında yayınlanan Türk Devriminin ideolojisini oluşturmayı amaç edinmek, içte “sınıfsız, imtiyazsız, kaynaşmış bir kitle” oluşturmak, dışta kurtuluş mücadelesi vererek diğer milletlere örnek olmak, özgün bir devletçilik anlayışı oluşturmak için faaliyet göstermiştir.
**İsviçre’den alınan: Medeni Kanun’un kabul edilmesi (1926) Borçlar Kanunu’nun kabul edilmesi (1928) İcra İflas Kanunu’nun kabul edilmesi (1932) Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu, kabul edilmiştir.
**Almanya’dan alınan: Ticaret Kanunu (ı928) Deniz Ticaret Kanunu (ı 929)Ceza Muhakemeleri Kanunu (ı929)
** İtalya’dan alınan Ceza Kanunu (1926)
**Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu (Tarım Bakanı Şevket Raşit tarafından)
**Dörtlü Takrir” ile ortaya konmuştur. Bu önerge: Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan
**İstanbullu bir işadamı olan Nuri Demirağ, Valiliğe başvurarak Milli Kalkınma Partisini kurmuştur.
**1946 seçiminden sonra İnönü, Şükrü Saraçoğlu yerine Recep Peker’i başbakanlığa getirdi. Recep Peker 7 Eylül Kararlarıyla Türk Lirasını ilk kez devalüe etmiştir. 1946 DP seçime girmiş fakat kazanmamış. Çok partili şeçimdir.)
**1947 yılında S. Vaner tarafından Türkiye İktisadi Kalkınma Planı hazırlanmıştır.
**DP, İlk Büyük Kongresini Ocak 1947’de gerçekleştirdi. Kongre, Hürriyet Misakı adında bir bildirge yayınladı
**Recep Peker’e karşı Nihat Erim’in başı çektiği muhalif bir grup oy kullandılar (36’1ar hareketi
**DP ayrılarak Millet Partisi’ni (MP) kurdular. MP’ nin kurucuları arasında Mareşal Fevzi Çakmak. Hikmet Bayer. Kenan Önder. Osman Bölükbaşı. Sadık Aldoğan vardı.
**19 Haziran 1946’da Dr. Şefik Hüsnü Değmer tarafından Türkiye Sosyalist işçi Köylü Partisi kurulmuştu.)
**Millet Partisi’nin, DP’ye yönelik yaptığı muvazaalı (danışıklı) muhalefet suçlamasına karşı, DP 20 Haziran 1949’da 2. büyük kongresinde Milli Teminat Andı diye bir bildirge ortaya çıkarttı. Bu anda göre, seçime hile karışırsa, halk meşru savunma yolu olan yasal yolları kullanacaktır.
** Balkan Antantı Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya’nın katılımıyla Balkan Paktı imzalandı. (Bulgaristan’ ın olmadığına dikkat edilmelidir
** 20 Temmuz 1936’da Türkiye, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan ve Yugoslavya arasında Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı.
**Sadabad paktı Türkiye, İran , Irak, Afganistan (içinde suriye yok )
**Hatay Cumhuriyeti kuruldu. Hatay Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen, Başbakanı Abdurrahman Melek’tir.
**DP iktidara geçince Cumhurbaşkanı Celal Bayar, başbakan Adnan Menderes, TBMM Başkanı Refik Koraltan olmuştur
**ispat Hakkı Kanununa göre, gazetecilere, iddialarını ispat hakkı tanımıyordu. 19 DP milletvekili bu kanuna karşı savaş vermişlerdir, ancak başarılı olamadıkları için 1955’te DP’den ayrılarak Hürriyet Partisi’ni kurdular. 19’ların içinde Turan Güneş Ekrem Alican, Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu, Ekrem Hayri Ustündağ gibi isimler vardı.
**1955’te Irak, Türkiye ile bir pakta girdi. Bu pakta İngiltere ve Pakistan da katıldılar. İran da olumlu bir tavır aldı. CENTO Paktı doğmuş oldu.
**1958 yılında, Samet Kuşçu adlı kişinin 9 subayın darbe hazırlığında olduğu ihbarı üzerine, tutuklamalar olmuş, ancak bu olay kanıtlanamayınca, ihbarı eden kişi tutuklanmıştır
**Milli Birlik Komitesi’nin başında Orgeneral Cemal Gürsel bulunuyordu.
**Adnan Menderes,Hasan Polatkan ve fatih rüştü zorlu idam edilmişlerdir.
** 1961 Anayasası’nın getirdiği önemli yenilikler: Anayasa Mahkemesi Milli Güvenlik Kurulu Yüksek Seçim Kurulu Diyanet işleri Başkanlığı Devlet Planlama Teşkilatı Yüksek Hakimler Kurulu Üniversiteler ve. Radyo televizyon idaresi ve özerklikleri Siyasal Partiler “Sosyal, demokratik, insan haklarına dayanan hukuk devleti” hükmü Cumhurbaşkanının 7 yıllığına seçilmesi Dışarıdan bakan atanabilmesi Egemenliğin yetkili organlar eliyle kullanılması Yürütmenin sadece “görev”. olarak düzenlenmesi Başlangıç ve kenar başlıklar
**(TC’de ilk koalisyon hükümetini 1961’de İsmet İnönü kurmuştur. CHP ve AP koalisyonu)
**Kurmay Albay Talat Aydemir 22 Şubat 1962 ve 20-21 Mayıs 1963 ‘te iki kez başarısız darbe girişiminde bulundu. ilkinde affedildi, ikincisinde Binbaşı Fethi Gürcan ile birlikte idam edildi.
**1965 seçimlerinde seçim kanununda tekrar değişikliğe gidilmiş ve milli bakiye sistemine geçilmiştir.
**1965 ilk kez sosyalist parti girmişti TİP( Türkiye işçi partisi) 1 Milevekille
**Sosyalistler Yön dergi etrafinda toplanmıştır
**1965 seçimlerinden kısa süre önce CHP yayımladığı Beyaz kitap’ta Ortanın Solunda yer aldığını belirtmiştir. CHP’de ortamın solu hareketini başlatan Bülent Ecevit’tir
**1961 yılında bir grup sendikacı tarafından kurulmuştur. Başkanlığını , Mehmet Ali Aybar yürütecektir. ( Güler yüzlü sosyalizm )
**MHP kurulur Alparslan Türkeş tarafından hazırlanan, kapitalizmden ve komünizmden ayrı üçüncü bir yol “Dokuz Işık” olarak lanse edilen ilkeleri şunlardır: Milliyetçilik Ülkücülük Ahlakçılık ilimcilik Toplumculuk Köycülük Hürriyetçilik ve Şahsiyetçilik Gelişmecilik ve Halkçılık Endüstricilik ve Teknikçilik
**MNP( milli nizam partisi) taşra burjuvazisinin, küçük imalatçının ve esnafın sözcülüğünü üstlenerek “milliyetçi ve mukaddesatcı Türkiye” fikriyle hareket etmiştir.
** Ferruh Bozbeyli AP ayrılarılarak DP kurdu ( 1970 yıllarda tam olarak hatırlamıyorum)
** Turhan Feyzioğlu CHP ayrılarak Güven Partisi kurdular
**12 Mart ı 971 ‘de Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, Meclis ve Senato başkanlarına da olmak üzere, Silahlı Kuvvetler adına Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç ve Kara, Hava ve Deniz Kuvvetleri Komutanlarının da imzalarını taşıyan muhtıra verildi. Muhtıra Anayasanın gerektirdiklerinin yerine getirilmesi ve güvenilir bir hükümetin kurulması isteklerini içeriyordu. Bunun üzerine Demirel istifa etti. Bunun üzerine partiler üstü teknokratlardan ve bürokratlardan oluşan bir kabine kuruldu. ( sanırsam Nihat erim kuruyor??)
**29 Nisan’da Suat Hayri Ürgüplü’den yeni hükümeti kurması istendi. 1 965’te de seçime götüren hükümetin başbakanı Ürgüplü idi. Yine seçime gidilecekti. 13 Mayıs’ta Bakanlar Kurulu listesini Cumhurbaşkanı sundu, ancak Cevdet Sunay hiçbir neden göstermeden geri çevirdi ve Ürgüplü istifa etti. (Modern Türk Tarihinde bir Cumhurbaşkanı ilk kez kabineyi geri çeviriyordu).
**”Birinci Milliyetçi Cephe Hükümeti” hangi partilerin katılımı ile gerçekleşmiştir? Adalet Partisi – Milliyetçi Hareket Partisi – Milli Selamet Partisi – Cumhuriyetçi Güven Partisi
**Süleyman Demirel liderliğinde kurulan ll. Milliyetçi Cephe Hükümeti’nde; AP 13, MSP 8 ve MHP 5 bakanla yer almıştır. ll. Milliyetçi Cephe hükümeti Cumhuriyetin gensoru ile düşürülen ilk hükümetidir.
**1980 darbesi Türk Hava Kurumu, ÇEK, Kızılay hariç bütün derneklerin, DİSK ve MİSK’ in (Milliyetçi İşçi Sendikaları Konfederasyonu) faaliyetleri durduruldu.
**Danışma meclisi, 15 kişilik bir Anayasa Komisyonu seçti. Komisyon başkanlığına Prof. Dr. Orhan Aldıkaçtı getirildi.
**15 Kasım 1983 tarihinde, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kuruldu ve bağımsızlığını ilan etti.
**16.05.1983 tarihinde emekli Orgeneral Turgut Sunalp tarafından Generaller tarafından desteklenen Milliyetçi Demokrasi Partisi kurulur.
20.05.1983 tarihinde Büyük Türkiye Partisi, Anavatan Partisi ve Halkçı Parti kuruldu. (MGK’nın şimşeklerini üzerine çeken ilk parti Büyük Türkiye Partisi oldu ve 31.05.21983 tarihinde kapatıldı.)
Halkçı Parti, “CHP’nin geleneksel Kemalist kanadına yakındı.35 Necdet Alp liderliğindeydi
**Maliye ve Gümrük Bakanı Vural Arıkan hakkında bazı yolsuzluk ve kötü muamele iddiaları dile getirilmişti. Vural Arıkan istifaya davet edildi. Vural Arıkan istifayı kabul etmeyince Başbakan , Cumhurbaşkanından bakanın azlini istedi ve Arıkan görevden alındı. Bu durum bakan azli yolunun kullanılmasının ilk uygulanışıydı.
**Türkiye (devlet bakanı Ali Bozer öncülüğünde), Avrupa Topluluğu’na tam üyelik için başvurdu. AT’nin yanıtı olumlu değildi
**1989 başında kabinede Horzum olayı ile başlayan kriz patlak verdi ve Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Kaya Erdem istifa ettı.
**Turgut Özal, Celal Bayar’dan sonra Cumhurbaşkanlığı makamına çıkan ikinci sivil kökenli kişi oldu.
**”Aydınlar Ocağı”nın ideolojisi Özal dahil ANAP’tan birçok kişinin düşüncelerini etkilemekteydi İbrahim Kafesoğlu’ydu. Onun tarafından ortaya atılan düşünce temeli “Türk-islam Sentezi” olarak nitelendiriliyordu.
**Irak, Kuveyt’i 1990’da işgal etti. Amerika, Irak’ a karşı Çöl Fırtınası Harekatını başlattı (1991 ). Bu harekat öncesinde ABD, Türkiye’den incirlik Hava Üssü’nün kullanımı için izin aldı.
Körfez savaşı sırasında Kürtler Türk sınırına doğru göç etmeye başladılar. Haziran 1991’de Amerikan, Fransız ve İngiliz askerlerinden oluşan Çekiç Güç oluşturuldu. Sovyet Bloğu Gorbaçov döneminde Glastnost ve Perestroika politikaları sonunda 1989-1991’de dağılmıştı.
1 Temmuz 1991’de Varşova Paktı’na son verildi.
**Tansu Çiller, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk kadın 50. Hükümette yerini aldı.
**28 Şubat 1997’de alınan MGK kararları, Türk siyasal yaşamına “28 Şubat post-modern darbesi” olarak geçmiştir.
**Osmanlıcılık düşünce akımındaki ana amacı ‘ittihad-ı anasu’ (unsurların, milletierin birliği) politikasıydı. Osmanlının diğer ‘unsurları’ olarak kabul edilen ulusları bir arada tutabilmenin yılları belirleniyordu. Önemli temsilcilerinden biri: Namık Kemal’dir. Namık Kemal’in düşüncesinde Hürriyetçilik ve Osmanlıcılık temaları ön plandadır.
**İslamcılık düşünce akımı, ittihad-ı anasırdan İttihad-a İslam’a geçiş olarak görülür. Müslüman ülkelerin bir arada tutulmasının yolları aranmıştır. Bu görüşü ilk ortaya atan Cemaleddin Afgani (Efgani) dir. Panislamizm politikası olarak kabul edilen İslamcılık II.Abdülhamid tarafından kullanılmıştır. islamcıların ilk dergisi Sıratıl Müstakim, sonra da Sebilürreşad Dergisi çıkarılmıştır.
**Kılıçzade Hakkı, içtihad dergisinde batıcıların isteğini sıralamıştır. Batıcılıkta farklı kümeleşmeleri Servet-i Fünun ve Ulum-um iktisadiye ve içtimaiye dergisinde görüyoruz.
**Yusuf Akçura’nın islamcılık, Batıcılık ve Türkçülükten bahseden ‘İlim Tarz-lı Siyaset’ isimli kitabı Türkçülüğün manifestosu olarak kabul edilir.
**Ziya Gökalp, Türkçülüğün düşünür ve ideologlarından olmuştur: Genç Kalemler Dergisi’nde yazmaya başlamış {Dilde Türkçülüğü savunur), çağdaşlaşmanın ancak Türkleşme ile olacağını düşünceleri ile belirtmiştir. Türk Yurdu Dergisi’nde; Türkleşmek, İslamlaşmak, Muhasırlaşmak adlı denemesi yayınland ı. Gökalp’in düşüncelerinde yer alan ahlak meselesinde Durkheim’dan etkilendiği anlaşılmaktadır. Solidarizm (Tesanütçülük, dayanışmacılık) felsefesim üzerinde durmuştur. Türkçülüğün Esasları adlı eserinde en yakın hedefin Oğuzculuk {Türkmencilik) olduğu, en uzak amacında Turancılık olduğunu anlatmıştır.
**I. Dünya Savaşı’ndan önce Türkiye’de liberalizm ferdiyetçi zihniyetteydi. Bu dönemde Rıza Tevfik’ in kurucuları arasında yer aldığı Ulum-i iktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası liberal ferdiyetçiydi.
**Hüseyin Cahit Yalçın , Fikir Hareketleri dergisini çıkarıyordu. Liberalizmi savunuyordu.m (Sosyal haklar ve sosyal düzenden bahsediyordu.)
**Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın önemli kişiliklerinden Ahmet Ağaoğlum da Türkiye’de liberal düşünce geleneğinin temmilcilerindendir. ahmet Ağaoğlu ferdiyetçiliği Serbest Insanlar Ulkesinde” adlı utopyasında ve Devlet ve Fert adlı kitabında savundu.
**Liberalizmin diğer bir savunucusu Forum Dergisi’ dir. (Turhan Feyzioğlu , Bülent Ecevit, Bahri Savcı Forum yazarıydı.)
**1979’da Aydın Yalçın “Yeni Forum”u çıkartmaya başladı. Dergi M. Friedman, F.A. Hayek tipi liberalizmi savunuyordu.
A. Radikal Milliyetçilik
Tek Parti Dönemi’nde Türkiye’de görülmüştür. Türkçülük akımının savunucularıydı.
ll. Dünya Savaşı döneminde Türkçü akıma esas damgasını vuranlar; Reha Oğuz ( Gökbörü Dergisi yazarı) ve Nihal Atsız (Orhun Dergisinde yazar) Türkkan ve Atsız, Kemalisttirler. Laiklik ilkesini savunmuşlardır. Milli bünyeye zarar vermeyen bir batılılaşmadan yanadırlar.
B. Milliyetçi, Muhafazakâr ve Anti-Komünist
Çok partili hayata geçişle beraber Türkçülerin bulunduğu milliyetçi cenah, İslamcı muhafazakarlarla teması artmıştır. lll Osman Yüksel Serdengeçti’nin 1947’de yayımladığı “Serdengeçti” dergisi milliyetçi-muhafazakâr popülizmin ortaya çıkmasına yol açan yayınlardan biri olmuştur.
C. Anadolu Milliyetçilik
1940 ve 1970’li yıllarda yaygınlık kazanan Anadolu milliyetçiliğini Nurettin Topçu, Hilmi Ziya Ülken gibi kişiler savunuyorlardı.
D. Milli Tarih ve Türk-İslam Sentezi
Osman Turan ve İbrahim Kafesoğlu ‘nun savunduğu fikir milli tarihti. (Türk cihan hakimiyetini savunur.) Türk-İslam sentezi ı 960’1ar da Cumhuriyetçi Millet Köylü Partisi ve 1969’da Milliyetçi Hareket Partisi olarak adı değişen partide toplananların savunduğu bir düşünceydi. Liderleri Alparslan Türkeş’ti.
E.Akademik Milliyetçilik
Mümtaz Turhan, Alparslan Türkeş’in “Dokuz lşak” düşüncesine kuramsalolarak ilham kaynağı olmuştur. Millet olmayı batılılaşma ile bağlantılı görür, çünkü Batı Medeniyeti’nin de özünde hukuk ve hürriyet vardır.Erol Güngör, dinin milli birleştirici rolüne vurgu yapar. Batılılaşmaya kuşku ile bakar.
IV. MİLLİ GÖRÜ
Necmettin Erbakan’ın ortaya attığı bu görüş, seçimlerde parti programı olarak yer almıştır.
Milli Görüş;
• Serbest rekabetçi ekonomik anlayışa karşı bir duruşu vardır.
• Faize karşı duruşu vardır.
• Devlet müdahalesinin nizam için gerekli olduğunu düşünür
• Ağır sanayi yatırımlarına hız verilmesi gerektiğini düşünür.
Milli görüşe göre 5 temel mikrop vardır;
• Faiz (Haksız Kazanç)
• Kambiyo (Kur farkı sistemi)
• Darphane (Karşılıksız para basılması)
• Haksız vergi
• Kredilerin haksız dağıtılması (Büyük burjuvaziye iltimas)
TÜRKİYE’ DE SOSYALİST HAREKET
Mustafa Kemal’in kapitalistleşmeyi seçtiği süreçte, 1920’lerde Türkiye Komünist Partisi’nin tepkisi: “Kemalizm ilerici bir harekettir desteklenmesi gerekir.” Bu dönemde sosyalizmin varlığından söz edemeyiz. Türkiye’de sosyalist hareketin öncüleri arasında 1919 yılında gizli bir teşkilat olarak Türkiye Komünist Partisini örgütleyen Mustafa Suphi (1883-1921) ve Şefik Hüsnü Değmer (1887-1959) gelir. Hüseyin Hilmi’nin (İştirakçi Hilmi) öldürülmesinden sonra Türkiye’de sosyalistler Şefik Hüsnü’nün etrafında toplanmışlardır. Yine Zeki Baştimar, Mihri Belli. Nazım Hikmet, Hikmet Kıvılcımlı Türkiye’de sosyalist hareketin öncüleridir.
1930’larda Kemalizm hareketinin 6 okunu tabana yaymak için Kadro Dergisi kuruldu ve misyonunu tamamladığına inanılınca 1934’te kapatıldı. Kadro Dergisi kurucularının da (Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Şevket Süreyya Aydemir, Vedat Nedim Tör. Burhan Asaf Belge, İsmail Hüsrev Tökin) sosyalist hareketin öncülerinden olduğunu söylemek mümkündür.
Marksist bir kişilik olan Hikmet Kıvılcımlı sosyalizmin kurulmasında orduya büyük önem atfediyor. Bu açıdan Milli Demokratik Devrim taraftarıydı. Hikmet Kıvılcımlı gibi sosyalistler Atatürkçü sivil ve askeri bürokrasinin işbirliği halinde MDD’ yi gerçekleştireceğini düşünüyorlardı.
1960’lar Sosyalist hareketin canlı dönemi.

1961’de Türkiye İşçi Partisi kuruldu (TİP). Partiyi sendikacılar kuruyor, genel başkanlığına sonradan Mehmet Ali Aybar getiriliyor. 1 961 ‘de Yön Dergisi de Sol Kemalist eğilimli bir dergiydi. (Cemal Reşit Eyüboğlu , Mümtaz Soysal, İlhan Selçuk, İlhami Soysal ve Sırrı Hocaoğlu)
1970’lerde sosyalizm hareketi Kemalizm’den koptu. Ve sola militan yetiştirir hale geldi.
Katip Çelebi risalesinde; İnsan vücudu ve toplum sağlığı arasında benzerlik kurmuştur.
“Yöneticiyi, toplumun tabibi görerek, hastalık toplumda ne kadar hızla yayılmışsa yöneticinin o kadar kesin ve hızlı müdahale etmesi gerektiği, Katip Çelebi’nin deyimiyle yönetici, “sahib-üs seyf’ “eli kılıçlı biri” olmalıdır, demiştir.
Şark Meselesi (eastern question) Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmadan, emperyalist erneHere ulaşma çabasıdır. Osmanlı İmparatorluğu’ nu Avrupa ‘da dengeleri değiştirmeden parçalama meselesidir. 19. yy boyunca devam etmiştir.
Haziran 1841’de Mısır Hıdivi Kavalalı Mehmet Paşa, Mısır Valiliğinin babadan oğula geçmesi karşılığında , Osmanlı Devleti ile arasındaki bunalıma çözüm bulmuş oldu. (Mısır, 1914’e kadar Osmanlı Devleti’nin ismen parçası olarak kalacaktır.)
Ahmet Rıza Efendi ‘nin yeni insan tipiernesini “Ekmeğini alnının teriyle kazanan, menfaatini kimsenin zararında aramayan adam” olarak belirtmiştir.
Mizan Dergisi bir kültür politika sına sahipti. Şöyle ki; taklit ile aslını unutma ,
milletini hakir tutma.
1904-1905’te Japon-Rus Savaşı meydana gelmiştir. Japonya , Rusya’yı mağlup etmiştir. Bu yenilgi, Rusya ‘ da ilk Sovyet ihtilaline yol açmıştır (1905). İhtilalin bastırılmas ı için burjuvaziyi, çar yanına almak zorunda kaldı. 1906’da İran’da , 1908’de Çin’de meşrutiyet ilan edildi. Osmanlı Devleti’ndeki 1908 meşrutiyetinde, uluslararası akımın bir parçası olarak görebiliriz.
Ziya Paşa’nın kendisiyle özdeşleştiği sözü: “Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz Kişinin görünür rütbe-i aklı eserinde”
15 Mayıs 1919 sabahı Yunanlılar İzmir’e çıktıklarında , bir Yunan birliği Kordon boyunda yürürken , Konak Meydanı ‘nda , gazeteci Hasan Tahsin (Asıl adı Osman Nevres) birliğin başında yürüyen sancaktan vurur, ancak kendisi de
oracıkta şehit edilir.
İttihatçı lider takımı tarafından kurulan Karakol’un asli kurucuları Miralay Kara Vasd ile İttihat Terakki Cemiyeti İstanbul Parti örgütünün başı Kara Kemal’di.
Karakol’un amacı, İttihatçıları korumak ve diğer muhalif gruplar ile İtilaf Devletlerinin intikam almalarını önlemekti.
İttihat Terakki Cemiyeti, son kurultayında kendisini feshederek , Teceddüt Fırkası’nı kurmuştu.
Yunanlılar, İzmir ve Ayvalık işgallerinden sonra durmam ış ve İtilaf devletleri Ekim 1919’da Milne Hatta’nı (Osmanlı ve Yunan kesimleri arasında sınır hattı) çizerek, daha büyük bir bölgede Yunan işgalini tanımışlardı..
Amasya görüşmelerinde Bahriye Nazırı Salih Paşa’nın da kabul ettiği meclis toplantılarının Anadolu’da yapılması kararı , İstanbul Hükümeti tarafından reddedilmişti. Hemen akabinde, Mustafa Kemal Paşa, Heyet-i Temsiliye toplantısını düzenledi ve Meclisin İstanbul’da toplanmasını uygun gördü. Heyet-i Temsiliye’nin yaptığı bu toplantıy a Kazım Karabekir ve Amasya askeri örgütünün üyeleri de katıldığı için, Mustafa Kemal Paşa Nutuk’ta bu toplantıya “Kumandanlar Toplantısı” demişti.
Hüseyin Kazım ve Rauf Orbay, Damat Ferit’in sadaret makamına getirilmemesi için padişahla görüşmek isteğiyle saraya gitmişlerdi. Padişah Vahdettin ikisine de şunu söylemişti: “Ben istersem Rum patriğini de Ermeni patriğini de getiririm. Hahambaşını da getiririm!” demişti.
23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi en yaşlı üye olan Sinop Milletvekili Şerif Bey’in sözleriyle açılmıştı.
Kurtuluş Savaşı’nda Güney Cephesi’nde Maraş, Antep ve Urfa illerinin gösterdikleri başarılar sonunda 1973’te Maraş’a “Kahraman”, Antep’e “Gazi”, 1984’te de Urfa’ya “Şanlı” unvanı verilmişti.
ll. inönü Savaşı’nda İsmet İnönü’nün başarısı sebebiyle, Mustafa Kemal çektiği telgrafta “Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makus talibini de yendiniz.” demişti.
Sakarya Meydan Savaşı’nda Mustafa Kemal Paşa, “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır, o satıh bütün vatandır.” sözünü söylemişti.
Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesinde, Yunanlılar bozguna uğratıldıktan sonra, Mustafa Kemal Paşa ordusuna; “Ordular! iık hedefiniz Akdeniz’ dir. ileri!” demiştir.

Atatürk’ ün kılık-kıyafet ile ilgili yaptığı devrimleri anlayamayıp biçimsel ve yüzeysel olarak görenler, “Gardırop Devrimi ” nitelemesinde bulunmuşlardır.
Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın “liberal” ekonom ik görüşüne karşı, Sivas’ta ilk kez İsmet Pa a. Cumhuriyet Halk Fırkası’nın “mutedil devletçi” olduğunu açıkladı.
Demokrat Parti’nin 1950’lerden 1958’e kadar muhalif yanları olan bir grup “Yaylacılar”, 1958’de meclis grubu liderliğine Atıf Benderlioğlu ‘nu seçtiler. “Yaylacılar “, Fransızların “Dağlıları” gibi mecliste üst sırada bulundukları için bu İsimlendirme yapılıyordu . “Yaylacılar” DP’ nin ılımlı yüzüydü.
1960’da isınet inönü’nün DP’ye yönelik “Sizi ben de kurtaramam” sözü aslında bir darbenin çok yakından gelen ayak sesleriydi.
İnönü’nün 3. Koalisyon döneminde (25 Aralık 1963 – 13 Şubat 1965), ABD Başkanı Johnson, Türkiye’nin garantör devlet olarak Kıbrıs’a müdahale edemeyeceğine dair mektubu yollamıştı.
Johnson Mektubu (1964):
Amerika Birleşik Devletleri başkanı Lyndon B. Johnson tarafından Türkiye başbakanı İsmet İnönü’ye 5 Haziran 1964 tarihinde gönderilen Johnson Mektubu, bölgedeki bir savaşı kendi stratejik çı- karlarına aykırı bulan ABD’nin, Türkiye’nin Kıbrıs politikası ile ilgili kaygılarını dile getirmek ve Türkiye’nin Kıbrıs’a müdahalesini önlemek
amacıyla kaba bir üslupla yazılmıştır. İsmet İnönü 2 ı Haziran
ı964’te ABD’ye giderek başkan johnson ile bir görüşmede bulunmuştur.
Türkiye’de büyük hayal kırıklığına neden olan mektuptan sonra Türkiye-ABD ilişkileri ve Türk dış politikası yeniden gözden geçirilmiş, ABD’nin ekseni dışında daha geniş ve çok yönlü bir politika eksenine doğru kayılınaya başlanmış ve Sovyetler Birliği ile yakınlaşma süreci başlamıştır.
t965’te CHP, kimlik arayışına girer ve ortanm solunu kabul eder. AP ise bütün gösteri ve toplantılarında “ortamn solu Moskova yolu” sloganıyla CHP’nin sol kesimde yer alacağını
belirtiyordu.
İdris Küçükömer (1925-1987), 1969 yılında yayımladığı Düzenin Yabancıtasması isimli kitabında “Türkiye’de sol sağdır, sağ soldur” teziyle Türk siyasal hayatının önemli paradokslarından birini kavramsallaştırdı.
1960’1ar ve 1970’1erde “Bağımsız Türkiye” sloganı yükselmeye başlamış ve Amerika 6. Filosunun gelişi aleyhinde toplu gösteriler yapılmıştır.
1965 seçimlerinden sonra parlamento dışı muhaliflerin tepkileri yaygınlaştı.
Öğrenciler boykot ve gösteriler düzenledi. İnönü eylemci öğrencileri haklı görüyordu. Başbakan Süleyman Demirel de, “yürümekte sokaklar a§mmaz” diyerek,olanları yumuşak bir tavırla değerlendirdi.
3 Mart 197l’de Deniz Gezmiş’in Türk Halk Kurtulu§ Ordusu, 4 ABD’li subayı
kaçırdı.
12 Mart 1971 Muhtırası’ndan sonra Demirel istifa etti ve “Muhtıra ile anayasa ve hukuk devleti anlayışını bağdaştırmak mümkün değildir. ” dedi.
Bülent Ecevit, “12 Mart Muhtırası’mn Yunanistan’daki askeri cuntanın ince bir türü” olduğuna dair bir benzetme yapmı§tı.
Nihat Erim “Parlamentosuz bir idarenin başbakanı olmam.” demi§ti.
1973’te halkayuyla Cumhurba§kanı seçilen Ailende’yi kanlı bir darbe ile deviren General Auguste Pinochet olayı tazeliğini koruyorken , Süleyman Demirel, Bülent Ecevit’e bu tarz bir olayı hatırlatırcasına “Bülende” diye yakı§tırmada bulunmu§tu.
Bülent Ecevit mitinglerde aşırı solu sert terimlerle yeriyordu; “Nasıl sarı sendika varsa, şimdi de sarı sol da türedi. Bu sarı solun arkası yine Demirel’dir, yine Türkeş’tir, yine bozuk düzendir .”(Milliyet, 18 Nisan 1977)
Milliyetçi Cephe partilerini destekleyen gazeteler, “Parlementoda Demirel ,
sokakta Türkeş” sloganını yaygınla§tırıyorlard ı.
Kenan Evren, 29.8.1982 tarihinde Afyonkarahisar’da yaptığı bir konu§mada “Dış güçlerle işbirliği yapanlarm anayasaya hayır kampanyası açtıklarını ” belirtti
‘Orta direk” seçim slogan ı Turgut Özal’a aittir.
“Halk isterse cumhurbaşkanı olurum” sözü Süleyman Demirel’e aittir.
1983 yıllarınd a Kenan Evren o yıllardaki siyasetçiler için ‘eskiye
rağbet olsaydı bit pazarına nur yağardı. “demişti.
Milli Savunma Bakanı Ercan Vuralhan, kendisi için Uğur Mumcu tarafından yapılan yayınların durdurulması için Ankara Asliye 2. Hukuk Mahkemesi’ne dava açar. Ancak mahkeme talebi “fiili sansür” olarak niteler ve Vuralhan’ın talebi reddedilir.
Genelkurmay Eski Ba§kanlarından Necdet Üruğ için MİT tarafından hazırla nan rapor basma sızınca Üruğ dava açtı. Dava sonucunda mahkeme Üruğ’a 40 milyon lira tazminat ödenmesine karar verir.
25 Eylül 1988’de gerçekleştirilen halkoylamasmdan önce Turgut Özal’ın verdiği demeçler halkoylamasından “Evet” çıkma kararına yönelik bir baskı niteliğindeydi
Halkayiamasının sonuçlarına göre başbakanlıktan ve politikadan çekileceğini açıkladı. Tabi bu çekilmenin hangi oranda gerçekleşeceğini kimse bilmiyordu. Zaten kendisi de; “oran açık/amam ” demeyi ihmal etmemişti.
Turgut Özal yerel seçimleri iki türlü çoğunluk usulü ile gerçekleştirmek istedi, ancak bu fikir muhalefet tarafından hoş karşılanmadı ve Demirel ; “Buna dikta derler. ” diye açıklama yaptı.
Turgut Özal 1989 Yerel Seçimleri’ni de bir güven oylamasına çevirmek istercesine, yeterli oyu alamadığı takdirde “Giderim” diyordu.
1988’de çıkan haberlerde, 1989’da görev süresi sona erecek olan Kenan Evren için tekrar cumhurbaşkanlığına seçilme ile atakalı düzenleme yapılacağı konuşuluyordu. Erdal İnönü buna karşı; “Anayasa ki iler için değişmez.” görüşüyle karşı çıktı. (Cumhuriyet, 22.10.1988)
Süleyman Demirel , Isparta’da 06.09.1989 tarihinde , Turgut Özal’ın Cumhurbaşkanlığına adaylığını kayacağı söylentileri üzerine; “Özal Çankaya’ya çıkarsa, indirmek boynumuzun borcu olur.” demişti.
Yıldırım Akbulut Hükümetinin Turgut Özal’ın etkisinde olduğunu belirtmek için Erdal İnönü, Yıldırım Akbulut başkanlığındaki yeni kabineyi “uzaktan kumandah” olarak nitelendiriyordu. 15.06.1991 tarihinde Turgut Özal’ın desteğiyle ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz seçildi. Başbakanlıktan Yıldırım Akbulut istifa etti. Turgut Özal’a şu sözleri söyledi; “Cumhurbaşkanısm! Otur oturduğun yerde.” (Cumhuriyet 27.06.1991)
1991 yılında ABD, Irak’a Çöl Fırtınası Harekatı başlattığında , dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal safını ABD’den yana almıştı. Bu savaştan Türkiye’nin kazançlı çıkacağını “Bir koyup üç alacağız” diyerek belirtmişti.
1997 yılında REFAHYOL Hükümeti döneminde, Milli Güvenlik Kurulu Toplantısında, ordu hükümet ortaklarından Refah Partisi ‘nin irticai aktivitelerinden rahatsızlığını bildirmiş, hemen akabinde Ankara Sincan caddelerinde tanklar yürütülmüştür. Dönemin paşalarından Çevik Bir bu olayı şöyle değerlendirecekti : “Demokrasi’ye balans ayarı çekildi.”

İlgili Kategoriler

Anadolu AÖF AÖF Ders Notları



Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir