Bilgi :Suje(özne) ile obje(nesne)arasındaki etkileşim sonucu ortaya çıkan ürün.
Suje: Bilen,Akıl sahibi olan Özne Obje:Bilinen Akıl Tarafından algılanan Nesne zaman ve mekana tabidir. Subjektif-Öznel ;Kişisel görüş,rölativite(görecelik)
Objektif-Nesnel Görüş:Evrensel (Genel-Geçer)olarak herkesi üzerinde uzlaştığı fikir.
Evrensel: (Genel geçer) herkes tarafından kabul edilmiş kesinleşmiş
Epistemoloji :Bilgi Felsefesi
Septisizm: (şüphecilik-Kuşkuculuk)vBilgi Özneldir. Net kesin bir bilgi yoktur. Rölatif-Rölativite(göreceli)Şüphe amaçtır. Epokhe: Septisizm de hiçbir yargıda bulunmamaktır. Dogmatizm: Epstemolojide Bilgi vardır görüşü.
Rasyonalizm:Bilgi vardır,bilgi akıl yoluyla elde edilir,bilgi doğuştandır.İde, idea,us.
Apiori:Rasyonalizm de açık-seçik bilgi. Doğuştan bilgi.
Empirizm:Bilgi vardır. Deney,yaşantı ve tecrübelerle sonradan kazanılır. Aposteriori:Empirizm de bilgi sonradan kazanılır demektir. Empirizmde insan zihni doğuştan boş bir levhadır.(tabula rassa)
Kritisizm: Bilgi hem akıl hem de deney yoluyla kazanılır.
Entüisyonizm: Bilgi sezgi,his veya kalp gözüyle elde edilir.
Pozitivizm:Felsefe bilim gibi olmalı olgulara yönelmeli,metafizikten kurtulmalıdır.
Olgu(Fenomen):Elle tutulup gözle görülen somut şeylerdir.
Pragmatizm:Fayda-yarar sağlayan bilgiler doğrudur.bilmek değil pratik hayata dönüştürmek önemlidir.
Analitik Felsefe: Dilimin sınırı bilgimin sınırı bilgisine sahip olunan hk konuşabilmemiz gereklidir.
Fenemonoloji: Bir varlığın bilgisine sahip olabilmek için onun öz bilgisine sahip olabilmeliyiz.
Öz: Bir şeyi o şey yapan şey. İnsanı insan yapan şey:Akıl.sadece ona özgü olan
İlinti: Varlıkların ortak özellikleri paranteze almada parantezin içinde kalan.
Gerçeklik: nesnenin dış dünyada varolması.
Doğruluk:idelerimizin gerçekle örtüşmesi uyuşması.
Temellendirme: akla yatkın hale getirme
Diyalektik sorgulama(Maiotik yöntem) Sokrates’in karşısına köleyi alıp ona sorular sorarak önce bilgisizliğini(ironi) ortaya çıkarıp,sonra aynı köleye farklı sorular sorarak onun doğuştan bilgisini ortaya çıkarma yöntemi(doğurtma yöntemi)
İdealar dünyası: Platon felsefesinde gerçek ezeli-ebedi varlıklardır. Grüngüler dünyası bir gölge,kopya yansıma ike idealar dünyası gerçek varlıklardır.
Metodik Şüphe: Descartes her şeyden şüphe eder.Şüphe ediliyorsa; şüphe edenin kendisi zorunlu olarak vardır. Şüphe ediyorum varım(cogito ergo sum) Şüphe doğru bilgiye götüren bir yol metot, yöntemdir.
Bilgi aktı: bilgiyi özneye ileten yollar.
Paradoks : akıl çıkmazı
Doxa: platon felsefesinde değişen bilgi. Görüngüler dünyasının bilgisi.
Episte: Platon felsefesinde değişmeyen ideaların bilgisi.
Ontoloji:Varlık felsefesi
Öz: Bir şeyi o şey yapan
Töz: Varlığı kendisine dayanan.
Arkhe:varlığın ana maddesi
Realizm:Gerçekcilik, varlık insan zihninden bağımsız olarak vardır.
Metafizik: varlığı e evrenin ötesindeki(insanın yaratılışı,evrenin varoluşu vb) konuları inceleyen felsefi disiplin. Fizik ötesi anlamındadır.
Nihilizm: Hiçcilik, varlığın olmadığını her şeyin yanıltıcı olduğunu savunan öğreti.
Monizm : Varlığın temelinde tek töz vardır diyen öğreti.
Düalizm: varlığın temelinde iki töz vardır diyen öğreti.
Plüralizm : varlığın temelinde ikiden fazla töz vardır diyen öğreti.
Fenomen –Numen: Fenomen Kant felsefesinde yaşadığımız bu dünya. Numen kant Felsefesinde idealar dünyası.
Oluş felsefesi: varlık her an diliminde yeniden yeniden oluşmaktadır. Varlık dinamiktir, değişkendir, akışkandır. Karşıtlar birbirini oluşturur.
Diyalektik İdealizm: Hegel’de tez-antitez ve sentez şeklinde varolan oluşumu anlatan felsefi görüş.
Materyalizm: Varlığın temelinde maddi öğeler vardır felsefi disiplin.
İdealizm: varlığın temelinde akıl vardır. Öznel idealizm ;özne kendi zihniyle varlığı oluşturur. Nesnel idealizm; varolmak algılanmış olmaktır.
Naiv Realizm: varlığı sorgulamadan kabul eden öğreti. Doğa filozofları-ilkçağ filozofları
Tin: Madde dışı varlık,ruh
Statik: Durağan değişmeyen
Logos: Düzen,bilim,evren yasası
Geist: Hegelde mutlak ruh,akıl, Tanrı
Erek: Amaç,gaye
Monad: Nesneleri oluşturan ruhsal yapıdaki bölünmez birlik
Bilimin varlığa yaklaşımı; varlık sorgulanmadan varolarak kabul eder,varlığı bir alanını ele alır. Varlığı somut olarak ele alır.
Felsefenin varlığa yaklaşımı; varlığın varlığını sorgular, düşünülen her şeyi konu edinir(hem soyut hem somut)
Nominalizm:adcılık; tek tek varlıklar gerçektir kavramların gerçekliği yoktur. Şu tavuk Şu insan gibi.
Kavram Realizm;varlıklar değil gerçek olan kavramlardır. Tavuk,insan gibi.
Konseptualizm: nominalizm ile kavram realizmini uzlaştırır. Kavramlar gerçek değildir ancak bir gerçekliğe dayandıkları zaman gerçeklik barındırırlar. Örneğin kaf dağının gerçekliği ve kavramsal gerçekliği yoktur. Ancak Ahmetin hem gerçekliği hemde
kavramsal gerçekliği vardır.
Etik : Ahlak felsefesi
Hedonizm: ( hazcılık) Haz veren davranışlar ahlaklıdır.
Anarşizm: Kuraltanımamazlık. Her türlü kurum yıkılmadır.
Egzistansiyalizm(özgürlükçü-varoluşculuk) Varoluş özden önce gelir İnsan kendi özgür iradesiyle kendi kaderini kendi belirler. Özgürlük ve sorumluluk temelinde kurulmuş öğretidir.
Utilitarizm: (Fayda ahlakı ) En çok sayıda kişiye yarar sağlayan davranışlar ahlaklıdır.
Mutluluk Ahlakı: bilgi ile ahlak arasında doğru orantı vardır. Bilgi arttıkça ahlakta artar görüşünü savunur.
Ödev ahlakı: İnsan içindeki iyi niyete(iyi istence) göre hareket eder. İyi niyet insana sürekli koşulsuz buyruklar emreder. İnsanda bu emirleri bir ödev bilerek ona göre davranır.
Vicdan: İyiyi kötüden ayırma yetisi. İç mahkeme.
Özgürlük: İnsanın kendi iradesiyle, aklıyla yaptığı tercih.
Sorumluluk: Özgürce seçilen davranışın sonuçlarına katlanma.
Karıştırılan Kavramlar;
İyi-Kötü: davranışta olur, etiğin konusudur.
Güzel-çirkin: Beğenilerde olur, estetiğin konusudur
Doğru-yanlış: aklımızda olur, epistemelojinin konusudur.
Refleksif: Felsefe üzerine felsefe yapma düşünme üzerine düşünme.
Kümülatif:Felsefe yığılgan bir bilgidir.
Paradigma; o çağda geçerli bilimsel görüş.
Estetik : Sanat Felsefesi
Estetik tavır: Sanatçının hiçbir yarar gözetmeden eserini oluşturmasıdır.
Estetik Haz: izleyicinin eserden duyduğu hoşlanmadır.
Mimesis: Taklit,yansıtma
Aura: sanat eserinin biricikliğidir.
Yapay:insan ürünü
Güzel: uyumlu bütünlük
DİN FELSEFESİ KAVRAMLARI
Teizm : Tanrı vardır.
Monoteizm: Tanrı vardır ve tekdir.
Politeizm: Tanrı vardır ve birden çoktur.
Ateizm: Tanrı yoktur.
Agnostisizm: Tanrının varlığı yokluğu bilinemez.
Deizm: Tanrı vardır, evreni yaratmış ve kendi haline bırakmıştır. Aynen bir saatçinin saati kurup bırakması gibi.
Panteizm: Tanrı vardır ve bütün evden de içkin haldedir.
SİYASET FELSEFESİ
Temel soruları;
İktidar kaynağını nereden alır?(Korunma ihtiyacı, dini görüş, ortak irade)
Meşruiyetin ölçütü nedir? Meşruiyet;kurallara,yasalara uygun davranış.
Bürokrasiden vazgeçilebilir mi? Bürokrasi, devlet çalışanlarının oluşturduğu hiyerarşik yapılanma.
Egemenliğin kullanılış biçimleri nelerdir?
—Eşitliği temel alan yaklaşım; sosyalizm
— Özgürlüğü temel alan yaklaşım; kapitalizm, liberalizm
—Adaleti temel alan yaklaşım: Sosyal devlet
Devletin ortaya çıkışı;— Doğal bir kurum olarak devlet
— Yapay bir kurum olarak devlet (Toplumsal sözleşme)
Ütopya; Gerçekleşmesi mümkün olmayan hayali devlet.