ANLATIM BOZUKLUKLARI :
Anlam Bakımından Anlatım Bozuklukları
- Gereksiz Sözcük Kullanımı :
Bir cümlede anlamları aynı olan veya anlamca biri , diğerini içeren sözcüklerin
birlikte kullanılması , “ Anlatım Bozukluğuna ” yol açar.
– Kulağıma eğilerek alçak sesle bir şeyler fısıldadı.
– Bu yol , yaya yürümekle bitecek gibi değil.
– Onlar , iki yıldır karşılıklı mektuplaşıyorlar.
- Yanlış Sözcük Kullanımı :
Anlamları veya yazılışları çok benzer olan sözcüklerin karıştırılması , cümlenin anlam bütünlüğünü bozar.
– Bu binalar , gerçekten çok yaklaşık yapılmış. ( Yakın olacak)
– Yazarın kendine özel bir üslubu var. ( Özgü olacak )
– Bizden öğretim durumunu gösteren bir belge istedi. ( öğrenim )
- Çelişen Sözcüklerin Bir arada Kullanılması :
Cümlede , çelişen sözcüklerin ( bir arada ) kullanılması , anlatım bozukluğuna yol açar.
– Kesinlikle yarın gelebilirler.
– Şüphesiz bu sözleri , bütün öğrenciler duymuş olmalı.
- Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması :
Sözcüğün – sözcüklerin – cümlede “ yanlış yerde kullanılması ” anlatım bozukluğuna yol açar.
– Bu toplantıda çekinmeden düşünceler dile getirilmeli.
– Her yolda kalan insana yardım etmeliyiz.
– Yeni durağa gelmiştik ki otobüs de hemen geldi.
– İdare , henüz yarın ders yapılıp yapılmayacağını bildirmedi.
( Çekinmeden sözcüğü , düşünceler sözcüğünden sonra getirilmeli. Her sözcüğü kalan
sözcüğünden sonra getirilmeli. Yeni sözcüğü durağa sözcüğünden sonra getirilmeli.
Henüz sözcüğü bildirmedi sözcüğünden sonra getirilmelidir.)
- Mantık Hataları :
Cümlenin , “ mantık ilkelerine ” uygun olması gerekir. Aksi takdirde “ anlatım
bozukluğu ” yapılmış olur.
– Bu kaza , pek çok insanın ölümüne hatta bütün mal varlığını kaybetmelerine sebep
oldu.
– Seninle değil şehir içinde gezmek dünya turuna bile çıkılmaz.
- Deyim ve Atasözü Yanlışları :
Deyim ve atasözlerini oluşturan sözcüklerin , başka sözcüklerle değiştirilmesi anlatım
bozukluğuna yol açar.
Ayrıca ; Deyimin , cümlenin anlamına uygun olmaması ( anlamca ) anlatım
bozukluğuna yol açar.
– Çok acıktın ; midem zil çalıyor.
– O kadar kalabalık ki çuvaldız atsan yere düşmez.
– Ona yardım et ; elinden geleni ardına koyma.
– Bu görüntü karşısında saçlarım diken diken oldu.
- Anlam Belirsizliği :
- a) Bazı cümlelerde “ iyelik zamirinin ” kullanılmaması anlatım bozukluğu’na yol açar.
Cümlenin başına hem “ senin ” hem de “ onun ” zamirini getirebiliyorsak orada bir “
anlam belirsizliği ” vardır.
– Makalelerini zevkle okudum.
– Bana ne söyleyeceğini biliyorum.
- b) Bazen de bu anlam belirsizliği “ Noktalama işaretiyle , virgülle , giderilebilir.
– O , soruları yapamadı.
– Genç , adama seslendi.
– Hırsız , çocuğu kovaladı.
- Gereksiz Yardımcı Eylemler Kullanma :
Türkçede doğrudan “ fiil ” olarak çekimlenebilecek bir kelimenin , “ yardımcı eylem ”
alarak çekimlenmesi yanlıştır.
– Senin düşüncelerin , hiçbir zaman bana etki etmez.
– Benden kuşku etmemelisin.
( Etkilemez , kuşkulanmamalısın olmalıydı )
- Sözcüğün Yapısındaki Yanlışlık
Bir sözcük , dil bilgisi kurallarına “ aykırı ” türetilirse anlatım bozukluğu doğar.
– Ali Efendi , on yıldır bakkalcılık yapıyor.
– Dilimizi çirkinletmeyelim.
– Sizce bu kişi , kaçtı mı kaçtırıldı mı ?
B – Dil Bilgisi Bakımından Anlatım Bozuklukları :
1.Yüklem Eksikliği :
Cümlede gerekli yüklemin kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.
– Kahvaltıda peynir , simit ve çay içtik.
– Gazete okumayı çok roman okumayı hiç sevmezdi.
- Özne Eksikliği :
Cümlede “ gerekli ” öznenin kullanılmaması , anlatım bozukluğuna yol açar.
– Dernek müdürünün yetkileri alındı ve kovuldu.
– Herkes kazayı seyrediyor , yardım etmeyi düşünmüyordu.
– Hastanın durumu , gittikçe kötüleşiyor , yerinden kalkamıyordu.
- Özne – Yüklem Uyuşmazlığı :
Öznenin “ tekillik , çoğulluk ve şahıs ” bk. uyuşması gerekir. Aksi takdirde “ anlatım
bozukluğu ortaya çıkar.
- a) Topluluk isimleri özne ise yüklem tekil olmalıdır.
– Bizim takım, sahaya çıktılar.
- b) Özne , belgisiz sıfat ya da b. zamirse yüklem tekil olur.
– Birçok kişi , aynı soruyu tartışıyorlar.
– Hiçbiri toplantıya katılmadılar.
Not : İnsan dışı varlıklar , “ kişileştirme ” yoluyla “ çoğul özne ” durumunda ise yüklem de “ çoğul ” olabilir.
– Dağlar, beyaz şallarını omuzlarına attılar.(Bu cümlelerde anlatım bozukluğu yoktur)
– Martılar , bize selam getirdiler.
– Yıldızlar , gülümsüyorlar.
- c) Çoğul sayılar özne ise yüklem tekil olur.
– İki kişi sizi sordular.
- d) Bitki , hayvan , cansız varlık ve organ adları , çoğul durumda özne ise yüklem
tekil olur.
– Çiçekler , sıcaktan kurumuşlar.
– Köpekler , sabaha kadar havladılar.
– Bu sıralar , çok sağlam yapılmışlar.
– Gözlerim doluyorlar.
- e) Saygı , sistem , küçümseme gibi durumlar için özne tekil de olsa “ yüklem , çoğul
” yapılabilir.
– Ayşe Hanım , odasında yoklar. ( Bu cümlelerde anlatım bozukluğu yoktur )
– Ahmet Bey , bizi hatırlamadılar.
- f) Bir cümlede birden fazla özne varsa ve öznelerden biri , 1.kişi ise “ yüklem ,
çoğul ” olur.
– Ben ve kardeşim , Samsun’a gitmiştik.
- Dolaylı Tümleç Eksikliği :
Cümlede gerekli dolaylı tümlecin kullanılmaması , anlatım bozukluğuna yol açar.
– Arkadaşını seviyor ,değer veriyor.
– Kardeşini yanına çağırdı , bir şeyler söyledi.
– Şehrin güzelliği , insanı dinlendiriyor , huzur veriyor.
- Nesne Eksikliği :
Cümlede gerekli nesnenin kullanılmaması, anlatım bozukluğuna yol açar.
– Size teşekkür etmek ve kutlamak istiyor.
– Evin onarımı haftaya bitirecek , sonra da satacak.
– Fakirlere yardım eder , doyururdu.
- Tamlama Yanlışları :
- a) Bir sıfatla bir adın , ortak tamlanana bağlanması , anlatım bozukluğuna yol açar.
– Doğa ve toplumsal olayları inceledik.
– Askeri ve devlet okullarına giriş sınavı yapılacaktır.
- b) Tamlayan Eki Eksikliği : Tamlayan eki – in cümlede kullanılmadığında anlatım
bozukluğu ortaya çıkabilir.
– Her önüne gele ( nin ) aklına esen sözcüğü dilimize mal etmesi yanlıştır.
– Büyük emek harcanarak yazılan eserler ( in ) bilimsel bir yaklaşımla
değerlendirilmesi gerekir.
- c) Tamlayan Eksikliği : Cümlede gerekli tamlayanın kullanılmaması anlatım
bozukluğuna yol açabilir.
– Arkadaşına yardım ederek ( onun ) mutlu olmasını sağladı.
- Çatı Uyumsuzluğu :
Birleşik veya sıralı cümlelerde aynı özneyi alan yüklemlerin , her ikisi de “ Etken ”
veya “ Edilgen ” olmalıdır.
– Sorular , çok dikkatli okuyarak çözülsün.
(etken) (edilgen)
– Bütün sahipsiz hayvanlar toplanıp şehir dışına götürecek.
(edilgen) (etken)
- Ek – Fiil Eksikliği :
Sıralı isim cümlelerinde ek fiilin kullanılmaması, “ anlatım bozukluğu” na yol açabilir.
– Bu kısa , bedeni de pek biçimli değildi. ( Kısaydı olmalı )
– O yaşlı şair , geleneklere bağlı ; ama yeniliklere kapalı değildi. ( Bağlıydı olmalı )
- Gereksiz İyelik Eki :
İyelik ekinin gereksiz kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.
– Ders çalışmasını bilmiyorsunuz. ( çalışmayı olmalı )
– Araba sürmesini yeni öğrendim. ( sürmeyi olmalı )
- Gereksiz – den Eki :
“ -den eki ” neden -sonuç bildirme amacıyla kullanılabilir ; ancak cümlede aynı
görevi “ neden , sebep gibi sözcükler ” yerine getiriyorsa bu eke gerek yoktur.
– Sınıfa girmemesinin nedeni geç kalmasındandır. ( Kalmasıdır )
– Gelememesinin sebebi , yağmur yağmasındandır. ( Yağmasıdır )
2006 KPSS
Soru 1 :
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır ?
- a) Sana söylediklerim doğru çıkmadı mı ?
- b) Biz seninle her şeyi ortak paylaşmadık mı ?
- c) En sıkıntılı günlerimde seni aramadım mı ?
- d) O günlerde birbirimize destek olmadık mı ?
- e) Onlar seni kırdığında en çok ben üzülmedim mi?
CEVAP : B
2004 Kpss
Soru 1.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde koşul ve uyarı anlamı birlikte kullanılmıştır ?
- a) Otomobillerdeki fazla yakıt tüketiminin sebebi ani duruş ve kakışlardır.
- b) Araba fazla benzin yakıyorsa bakım yaptırmak gerekmektedir.
- c) Hava basıncı yeterli olamayan otomobil lastiklerinin yolu kavrayışı
zayıflamaktadır. - d) Otomobillerde yakıt tüketimini azaltmak için yeni lastik kullanılmalıdır.
- e) Arabanın , olması gerekenin altındaki veya üstündeki viteslerde kullanılması
motoru yıpratır.
2004 KPSS
Soru 2 :
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır ?
- a) Arkadaşım , 22 Haziran 1986 Pazar günü doğmuş.
- b) Bu sınava Ahmet’te girecekmiş
- c) Senin Kayserili olduğunu bilmiyordum.
- d) Emekli olan arkadaşımızın yerine Bilge Hanım atanmış.
- e) Film için Arzulara da bilet aldım.
CEVAP : B
2004 KPSS
Soru 3 :
Aşağıdaki dizelerin hangisinde bir “karşılaştırma ” vardır ?
- a) Ölüm ile ayrılığı tartmışlar b) Bre beyler bir onulmaz derdim var
Elli dirhem fazla gelmiş ayrılı Her olur olmaza açamıyorum
- c) Kırıktır perdesi çalmıyor sazım d) Uğraşma boşuna şiir yazamazsın
Sazlar düzen tutmaz teller perişan Bu kadar maviyken gökyüzü
- e) Çok varıp gelirsen olmaz her yere
Ya muhabbet kalkar ya bir hal olur
2005 KPSS
Soru 4 :
Bir eleştirmenimiz şöyle diyor : “ Şu da bir gerçektir ki şiirin ayağına köstek olan
uyağı atmakla Orhan Veli şiirimize çok büyük katkıda bulunmuştur.
Bu cümlede altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir ?
- a) Şiirin anlaşılmasını zorlaştırmak
- b) Şairleri birbirini taklit etmeye yönlendirmek
- c) Şiirin benimsenip sevilmesini engellemek
- d) Şiiri , belirli sınırların içine hapsetmek
- e) Şiirde , bilinen konuların işlenmesine yol açmak
CEVAP : D
2005 KPSS
Soru 5 :
Kanımca ülkemizdeki çocuk kitabı yazarlarının büyük çoğunluğu başarılı. Günlük
hayatla ilgili eğitici öykülerden tutun da tarihe , doğaya ilişkin ya da ansiklopedik
bilgilerle donatılmış çocuk kitaplarının çizimleri ve sunumları da çarpıcı ve göz alıcı ;
çocukların ilgisini canlı tutacak nitelikte. Bir çocuk kitabında çizimler ve renkler
neredeyse kitabın içiği kadar önemlidir. Çünkü ilk bakışta çocuğun ilgisini bunlar
çeker , bizdeki çocuk kitaplarının başarılı olduğunu söyleyebiliriz.
Bu parçada ülkemizin çocuk kitaplarıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine
değinilmemiştir ?
- a) Yaşama ilişkin yol gösterdiğine
- b) Çeşitli konularda aydınlatıcı olduğuna
- c) Etkileyici bir yönünün bulunduğuna
- d) İçeriğinin tek boyutlu olduğuna
- e) Şekilleri ve renkleriyle ilgi çektiğine
CEVAP : D
2005 KPSS
Soru 6 : Kanımca ülkemizdeki çocuk kitabı yazarlarının büyük çoğunluğu başarılı.
Günlük hayatla ilgili eğitici öykülerden tutun da tarihe , doğaya ilişkin ya da
ansiklopedik bilgilerle donatılmış çocuk kitaplarının çizimleri ve sunumları da çarpıcı
ve göz alıcı ; çocukların ilgisini canlı tutacak nitelikte. Bir çocuk kitabında çizimler
ve renkler neredeyse kitabın içiği kadar önemlidir. Çünkü ilk bakışta çocuğun ilgisini
bunlar çeker , bizdeki çocuk kitaplarının başarılı olduğunu söyleyebiliriz.
Bu parçada ülkemizin çocuk kitaplarıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine
değinilmemiştir ?
- a) Yaşama ilişkin yol gösterdiğine
- b) Çeşitli konularda aydınlatıcı olduğuna
- c) Etkileyici bir yönünün bulunduğuna
- d) İçeriğinin tek boyutlu olduğuna
- e) Şekilleri ve renkleriyle ilgi çektiğine
Cevap : D