ANAYASA HUKUKU FİNAL NOTLARI
5.ÜNİTE: Yasama yetkisi genellik, aslilik ve devredilmezlik özelliklerine sahiptir. Yasama yetkisinin genelliği ilkesi, yasama organının kanun yapma yetkisinin konu bakımından sınırlı olmamasını ifade eder. Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa’ya aykırı olmamak kaydıyla dilediği konuda, ana hatlarıyla ya da ayrıntılı olarak kanun yapma yetkisine sahiptir. Ancak yasama organının bazı işlemleri yapabilmesi mümkün değildir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, mahkemelerin yerine geçerek yargı işlemi yapamaz, mahkeme kararlarını hiçbir surette değiştiremez. Yasama organı, yürürlükte olan kanunların uygulanmasından ibaret olan işlemleri yani yürütme organının işlemlerini kanun yoluyla yapamaz. Yasama organı, Anayasa’ya aykırı şekilde kanun yapamaz. Yasama organı, Anayasada özel olarak Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenleneceği belirtilen hususlarda kanun yapamaz. Yasama yetkisinin asliliği ilkesi ise, yasama organının bir kanun yaparken daha önce mevcut bir hukuk kuralına dayanmak zorunda olmamasını ifade eder. Örneğin, yürütme organı kural olarak, belli bir alanda kendisini yetkilendiren bir kanun olmadıkça hiçbir işlem yapamaz. Yasama organı ise bir ülkenin anayasası olmasa veya anayasada belli bir konuda kanun çıkarılabileceğine dair hüküm bulunmasa dahi kanun yapabilir. Yasama yetkisinin devredilmezliği ise yasama yetkisinin başka bir organa devredilmesinin yasaklanmış olmasını ifade eder. Yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesiyle devredilmesi yasaklanan yasama yetkisi sadece kanun yapma yetkisi değil, Anayasa’nın 87’nci maddesi ve diğer hükümleriyle Türkiye Büyük Millet Meclisine verdiği görev ve yetkilerin tamamıdır. Kanunların yapılması usulü, teklif, görüşme, kabul ve yayım safhalarından oluşmaktadır. Anayasa’ya göre (m.88), kanun teklif etmeye Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri yetkilidir. Milletvekillerince verilecek kanun tekliflerinde bir veya birden fazla imza bulunabilir. Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından reddedilmiş olan teklifleri, ret tarihinden itibaren bir tam yıl geçmedikçe Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı yasama dönemi içinde yeniden verilemez. Bir yasama döneminde sonuçlandırılamamış olan kanun teklifleri hükümsüz sayılır, buna kadük olma denir. Kanun tekliflerinin Genel Kurulda görüşülmesi aşamasında ise öncelikle, kanun teklifinin tümü üzerinde görüşme açılır ve görüşmeden sonra soru-cevap işlemi yapılır. Daha sonra, teklifin maddelerine geçilmesi oylanır, maddelere geçilmesi kabul edilirse, maddelerin tek tek görüşülmesine geçilir. Son olarak ise teklifin tümü oylanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda yapılan görüşmelerde kanun teklifinin kabul edilebilmesi, yani kanunlaşabilmesi için, Anayasa’nın 96’ncı maddesi uyarınca üye tamsayısının en az üçte biriyle toplanan Meclis Genel Kurulunun, toplananların salt çoğunluğu ile kabul oyu kullanması gerekir. Toplantı yeter sayısı üye tamsayısının en az üçte biri olan 200’dür. Karar yeter sayısı ise, kural olarak toplantıya katılanların salt çoğunluğudur. Ancak bu sayı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından (151) az olamaz. Kanunların yayımlanması görevi Cumhurbaşkanına aittir. Cumhurbaşkanı, Meclis tarafından kabul edilen kanunları on beş gün içinde yayımlar. Yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre içinde Meclise geri gönderir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu üye tamsayısının salt çoğunluğuyla (301) aynen kabul ederse, kanunun Cumhurbaşkanınca yayımlanması zorunludur. Meclis geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar geri gönderebilir. Anayasa değişikliklerine ilişkin hükümler saklıdır. Cumhurbaşkanının bütçe kanunlarını geri gönderme yetkisi yoktur. Kanunlar, Cumhurbaşkanlığı tarafından çıkarılan Resmî Gazete’de yayımlanır. Kanunlar, yürürlük tarihîni belirtilmişse bu tarihte, belirtilmemiş ise Resmî Gazete’de yayımlandığı gün yürürlüğe girer. TBMM’nin görev ve yetkileri şunlardır: Kanun koymak, denge ve denetleme yetkisini kullanmak, bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek, para basılmasına karar vermek, savaş hâli ilanı ve silahlı kuvvet kullanılmasına izin vermek, milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, genel ve özel af ilanına karar vermek, Anayasayı değiştirmek, içtüzük yapmak, olağanüstü hâl ilan edilmesi kararını onaylamak ve gerektikçe dört ayı geçmemek üzere uzatmak, olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini onaylamak, Kamu Başdenetçisini seçmek, Anayasa Mahkemesine üye seçmek, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyelerini seçmek, Hâkimler ve Savcılar Kuruluna üye seçmek.
Önemli: Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından reddedilmiş olan kanun tekliflerinin, aynı yasama dönemi içerisinde yeniden verilebilmesi için ret tarihinden itibaren bir tam yıl geçmesi gerekir.
Önemli: Bir yasama döneminde sonuçlandırılamamış olan kanun tekliflerinin hükümsüz sayılmasına kadük olma denir.
Önemli: Cumhurbaşkanınca geri gönderilen bir Kanun, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğunluğuyla aynen kabul edilirse, Cumhurbaşkanınca yayımlanır.
Önemli: 76’ncı maddesinin ikinci fıkrasında sayılan suçlar dışında kalan suçlardan dolayı bir yıl veya daha fazla hapis cezasına hüküm giymiş olanlar affedildikleri takdirde milletvekili seçilebileceklerdir.
Önemli: Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla (360) seçimlerin yenilenmesi kararı verebilir.
Önemli: Bir ilin ya da seçim çevresinin Mecliste üyesinin kalmaması hâlinde başka bir şart aranmaksızın boşalmayı takip eden doksan günden sonraki ilk Pazar günü ara seçim yapılır
Dikkat: Boşalan üyeliklerin sayısının üye tamsayısının yüzde beşini bulması durumunda daha önce ara seçim yapılmamış olması veya genel seçimden otuz ay geçmesi şartları aranmaz. Ancak bu hâlde de genel seçimlere bir yıl varsa ara seçim yapılamaz.
Önemli: Sorumsuzluk, milletvekillerinin yasama faaliyetlerini yürütürken açıkladıkları düşüncelerinden ve verdikleri oylardan dolayı sorumlu tutulamamalarını ifade eder, süreklidir ve Meclis tarafından kaldırılamaz.
Önemli: Dokunulmazlığı kaldırılan kişiler tekrar milletvekili seçilecek olurlarsa, haklarında soruşturma, kovuşturma ve yargılama yapılabilmesi için yeniden dokunulmazlıklarının kaldırılması gerekir.
Dikkat: Dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili sadece dokunulmazlığın kaldırıldığı suç bakımından yargılanabilir.
Dikkat: Devamsızlık nedeniyle üyeliğin düşürülebilmesi için üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyu gereklidir
Önemli: Meclis Başkanlığı için bir yasama döneminde iki seçim yapılır, ilk seçilenin görev süresi iki yıl, ikinci devre için seçilenlerin görev süresi ise o yasama döneminin sonuna kadar devam eder.
Önemli: Anayasa, Meclis Başkanının seçimi ve görevlerine ilişkin olarak koyduğu bu kurallarla, farklı siyasi parti gruplarının bulunduğu Mecliste yasama faaliyetlerinin sağlıklı yürütülebilmesi için Başkanın tarafsız olmasını sağlamayı amaçlamıştır.
Önemli: Örneğin, Anayasa değişikliği, seçimlerin yenilenmesi, af kanunları, Yüce Divana sevk kararları ve bazı durumlarda milletvekilliğinin düşürülmesi kararları bakımından farklı karar yeter sayıları öngörülmüştür.
Dikkat: Karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından (151) az olamaz.
Dikkat: Meclis soruşturması önergesi verilebilmesi için üye tam sayısının salt çoğunluğunun (301) imzası, soruşturma açılması kararı için üye tamsayısının en az beşte üçünün (360) oyu, Yüce Divana sevk kararı için ise üye tamsayısının en az üçte ikisinin (400) oyu aranır.
Önemli: Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan hakkında, Meclis soruşturması açılmasına karar verilebilmesi için, Meclis üye tamsayısının beşte üçünün oyu aranır ve gizli oylama yapılması zorunludur.
Önemli: Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz, bütçe kanunu ile yürürlükteki diğer kanunlarda değişiklik yapılamaz.
Önemli: Cumhurbaşkanı, bütçe kanunlarını bir daha görüşülmek üzere Meclise geri gönderemez.
6.ÜNİTE: Türk Anayasa Hukuku bakımından yürütme fonksiyonunu, şeklî ve organik kritere göre yani yürütme organı tarafından yapılan işlemler şeklinde tanımlamak mümkündür. Çünkü Anayasa, yürütme organına, bireysel ve somut işlemlerin yanı sıra, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmelik gibi kuralişlem mahiyetinde olan düzenleyici işlemleri yapma yetkisini de tanımıştır. Yürütme organının düzenleyici işlemlerini Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmelik şeklînde sıralamak mümkündür. Anayasada yer alan bu işlemlerin dışında, yürütme organının başka düzenleyici işlemler yapması da mümkündür. 1982 Anayasası Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini, olağan dönem Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnameleri olmak üzere iki kategori hâlinde düzenlemiştir. 2017 yılında Anayasada yapılan değişiklikle Türk hukukuna giren Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, yürütme yetkisine ilişkin konularda doğrudan doğruya Anayasadan aldığı yetkiye dayanarak Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan düzenleyici işlemlerdir. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin yürütmenin diğer düzenleyici işlemlerinden farkı, kanuna dayanmak zorunda olmamasıdır. Yönetmelikler ise, Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren konularda, kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla çıkardıkları yazılı hukuk kurallarıdır. Anayasaya göre, Cumhurbaşkanı Devletin başıdır, Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder. Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapar. Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir. Kanunları yayımlar. Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir. Kanunların, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar. Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir. Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenler. Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcilerini gönderir, Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul eder. Milletlerarası andlaşmaları onaylar ve yayımlar. Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunar. Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır. Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil eder. Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verir. Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır. Yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarır. Cumhurbaşkanı, ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır. Olağanüstü hâl sebeplerinin ortaya çıkması hâlinde, Cumhurbaşkanı yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hâl ilan edebilir. Olağanüstü hâl ilanı kararı, verildiği gün Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Cumhurbaşkanının olağanüstü hâl ilanı kararı Resmî Gazete’de yayımlandığı gün yürürlüğe girer. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Cumhurbaşkanının istemi üzerine, her defasında dört ayı geçmemek üzere olağanüstü hâl süresini uzatabilir. Savaş hâllerinde bu dört aylık süre aranmaz. Olağanüstü hâl süresince, vatandaşlar için para, mal ve çalışma yükümlülükleri getirilebilir, temel hakların kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir, olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılabilir. Olağanüstü hâl rejiminde yöneticilerin yetkileri genişler.
Önemli: Cumhurbaşkanlığı kararnameleri yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse Resmî Gazete’de yayımlandıkları gün yürürlüğe girer.
Önemli: Cumhurbaşkanı, Anayasada belirtilen usule göre ilan edilmiş bir olağanüstü hâlin bulunması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir.
Önemli: Olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile kanunlarda olağanüstü halin gerektirdiği konularda değişiklik yapılabilir
Önemli: Cumhurbaşkanı doğrudan halka karşı sorumludur, bu da sadece yeni seçimlerde aday olabilmesinin mümkün olduğu hâllerinde pratik bir anlam taşımaktadır.
Önemli: TBMM üye tamsayısının en az beşte üçünün (360) gizli oyuyla, hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı, seçim kararı alamaz
7.ÜNİTE: Maddi kritere göre yargı fonksiyonu, hukuki uyuşmazlıkların çözümlenmesi ve hukuka aykırılık iddialarının karara bağlanması anlamına gelir. Şeklî kritere göre ise, yargı organlarınca verilen kararlar ile yapılan diğer işlemler yargı işlemidir. Anayasaya göre yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır. Hâkimler görevlerinde bağımsız olup Anayasaya, kanuna, hukuka ve vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz. Anayasa, mahkemelerin bağımsızlığını sağlamak üzere “hâkimlik teminatını getirmiştir. Buna göre, “Hâkimler ve savcılar azlolunamaz, kendileri istemedikçe Anayasada gösterilen yaştan önce emekliye ayrılamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun kılınamaz. Yargı bağımsızlığını sağlamaya yönelik bir tedbir de, adli ve idari yargı hâkim ve savcılarının özlük işlerine bakmakla görevli Hâkimler ve Savcılar Kurulunun getirilmiş olmasıdır. Anayasa’da Yargı başlığı altında Yüksek Mahkemeleri düzenlenmiştir. Bunlardan Anayasa Mahkemesi kanunların anayasaya uygunluğunu denetler ve Anayasada yer alan diğer görevleri yerine getirir. Uyuşmazlık Mahkemesi ise mahkemeler arasındaki görev ve yetki uyuşmazlıklarını çözmekle görevlidir. Anayasada temyiz mercii olarak idari yargı alanında Danıştay, adli yargı alanında Yargıtay yer almıştır. İptal davası (soyut norm denetimi), Anayasada sayılan organların, bir kanunun aleyhine, anayasaya aykırılık davası açması sonucunda Anayasa Mahkemesince yapılan anayasaya uygunluk denetimidir. Anayasada, Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmaya yetkili kişi ve organlar Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubu ile TBMM üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyeleri olarak sayılmıştır. Kanunların ve anayasa değişikliklerinin şekil bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla iptal davası açma yetkisi ise sadece Cumhurbaşkanı ve TBMM üye tamsayısının beşte biri tutarındaki üyelere tanınmıştır. Dava açma süresi ise anayasa değişiklikleri ile kanunların şekil yönünden anayasaya aykırılığı iddiasıyla açılan davalar için, bunların Resmî Gazete’de yayımlanmalarından başlayarak on gündür. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile TBMM İçtüzüğünün esas ve şekil, kanunların ise sadece esas bakımından anayasaya aykırılığı iddiasıyla açılan iptal davalarında süre, bunların Resmî Gazete’de yayımlanmalarından başlayarak altmış gündür. İtiraz yolu, görülmekte olan bir davada, davaya bakan mahkemenin uygulanacak olan normu Anayasaya aykırı görmesi ya da davanın taraflarının anayasaya aykırılık itirazında bulunması suretiyle başlatılmaktadır. Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakır. İtiraz yolu sadece kanunlar ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleri hakkında işletilebilir ve şekil bozukluğuna dayalı anayasaya aykırılık itirazı mahkemeler tarafından ileri sürülemez. Anayasa Mahkemesi işin kendisine gelmesinden itibaren beş ay içinde kararını verir ve açıklar. Mahkeme de bu karara göre davayı görür. Ancak bu süre içinde Anayasa Mahkemesi bir karar vermemiş ise mahkeme, yürürlükteki kanun hükümlerini uygulayarak davayı sonuçlandırır.
Önemli: Hâkimlik teminatı, hâkimlerin her türlü maddî ve manevî baskıdan uzak olarak huzur ve sükûn içinde tam bir serbestlik ve tarafsızlıkla görev yapabilmelerine imkân sağlayan kişisel güvencelerdir.
Önemli: Hâkimler ve savcılar altmışbeş yaşını bitirinceye kadar hizmet görürler ve kendileri istemedikçe bu yaştan önce emekliye ayrılamazlar.
Dikkat: Hâkimler ve Savcılar Kurulu üyeleri Cumhurbaşkanı ve TBMM tarafından seçilir.
Önemli: Hâkimler ve Savcılar Kurulu, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kurulur ve görev yapar
Dikkat: Hâkimler ve Savcılar Kurulunun yalnızca meslekten çıkarma cezasına ilişkin kararlarına karşı yargı yolu açıktır.
Önemli: Yargıtay üyeleri Hâkimler ve Savcılar Kurulunca seçilir
Önemli: Danıştay üyelerinin dörtte üçü, Hâkimler ve Savcılar Kurulu; dörtte biri, Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
Önemli: On beş üyeden oluşan Anayasa Mahkemesi’nin üç üyesi Türkiye Büyük Millet Meclisi, on iki üyesi ise Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
Önemli: İtiraz yoluyla Anayasaya aykırılığı ileri sürülebilecek normlar kanunlar ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleridir ve bu da ancak esas bakımından söz konusu olabilir.
Önemli: Anayasa Mahkemesi işin kendisine gelmesinden itibaren beş ay içinde kararını vermezse mahkeme, yürürlükteki kanun hükümlerini uygulayarak dâvayı sonuçlandırır.
Önemli: Yasama işlemleri, düzenleyici idari işlemler, Anayasa Mahkemesi kararları ve Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler bireysel başvurunun konusu olamaz
Dikkat: Anayasa değişikliğinde iptale, siyasi partilerin kapatılmasına ya da Devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için toplantıya katılan üyelerin üçte iki oy çokluğu şarttır.
Önemli: Bölümler, başkanvekili başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanır ve bireysel başvuruları karara bağlar.
Önemli: Genel Kurul, Mahkeme Başkanının veya Başkanın belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az on üye ile toplanır ve toplananların salt çoğunluğu ile karar alır
8.ÜNİTE: Toplumsal alanda yaşanan değişimler, anayasal değişim temel sebepleri arasındadır. Toplumsal değişimi dolayısıyla da Anayasal değişmeyi doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen faktörlerin başlıcaları sosyal ve ekonomik kaynaklıdır. Örneğin, oy hakkının genişlemesi suretiyle geniş kitlelerin siyasal sürece katılması, refah devletinin ve parlamentarizmin gelişmesi, federal ilişkilerdeki değişmeler ve siyasal partiler ile organize büyük sosyal grupların giderek önem kazanması anayasaları etkileyen faktörler arasında yer alır. Teknoloji alanındaki gelişmeler de anayasaları etkileyecek sonuçlar doğurabilir. Yeni bir devletin kurulması veya bir ülkenin bağımsızlığına kavuşması durumlarında da genellikle yeni bir anayasanın yapılması söz konusu olmaktadır. Bir ülkede gerçekleşen ihtilal, devrim, hükümet darbesi ve ülkenin parçalanması gibi yollarla siyasal rejimde kökten veya kısmi bir değişme ya da kesintinin ortaya çıkması durumunda da yeni anayasalar yapılmaktadır. 1982 Anayasası’na göre anayasanın değiştirilebilmesi, TBMM üye tam sayısının en az üçte birinin yazılı teklifi ile mümkündür. Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler Genel Kurulda iki defa görüşülür ve birinci görüşmenin bitiminden kırk sekiz saat geçmeden ikinci görüşme yapılamaz. Bir anayasa değişikliği teklifi TBMM tarafından üye tamsayısının beşte üçü ile veya üçte ikisinden az (yani, 360 oydan 399 oya kadar) bir oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı bunu Meclise geri gönderebilir ya da zorunlu olarak halkoyuna sunar. Cumhurbaşkanı bu anayasa değişikliği kanununu geri gönderdiği takdirde, Meclisin üçte iki çoğunluğu sağlaması gerekmektedir. Meclis, kendisine geri gönderilen anayasa değişikliği kanununu üçte iki çoğunlukla (en az 400 oy) aynen kabul edemezse, anayasa değişikliği reddedilmiş sayılır. Meclis, geri gönderilen anayasa değişikliği kanununu üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla (en az 400 oy) aynen kabul ederse Cumhurbaşkanının anayasa değişikliği kanununu onaylama ya da halkoyuna sunma yetkisi vardır. Anayasa değişikliği teklifi TBMM tarafından üye tamsayısının üçte ikisi (400 veya daha fazla oy) ile kabul edilmiş ise Cumhurbaşkanı bu anayasa değişikliği kanununu onaylayabilir, Meclise geri gönderebilir ya da ihtiyari olarak halkoyuna sunabilir. Cumhurbaşkanı, anayasa değişikliği kanununu bir defa daha görüşülmek üzere Meclise geri gönderirse, bu durumda Meclis, anayasa değişikliği kanununu üçte iki çoğunlukla (400 oy) aynen kabul edebilir. Cumhurbaşkanı, Meclisin üçte iki çoğunlukla aynen kabul ettiği anayasa değişikliği kanununu onaylama ya da ihtiyarî olarak halkoyuna sunma yetkisine sahiptir. Anayasa değişiklikleri, sadece şekil bakımından denetlenebilir. Anayasa, anayasa değişikliklerinin şekil bakımından denetimini belli noktalarla sınırlamıştır. Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından denetlenmesi, teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlıdır. Ayrıca, Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından denetiminde iptale karar verilebilmesi için en az on üye ile toplanacak olan Anayasa Mahkemesi Genel Kurulunun toplantıya katılan üyelerin üçte iki oy çokluğu ile karar vermesi şarttır.
Önemli: Sosyal, siyasal ve ekonomik faktörler, teknolojik gelişmeler, yeni bir devletin kurulması ya da bağımsızlığını elde etmesi ve bir ülkenin siyasal rejiminde meydana gelen değişiklikler anayasal değişmenin temel sebepleri arasındadır.
Önemli: Anayasanın, bir kişi, kurul ya da temsili olmayan bir meclis tarafından “tepeden inme” bir şekilde kabul edilmesi hiyerarşik yöntem olarak adlandırılmaktadır.
Önemli: Sözleşme yöntemi ile anayasa yapımı “katılma ve uzlaşma” ilkelerine dayalı olarak gerçekleştirilir.
Önemli: Anayasa’nın değiştirilmesi Meclis üye tam sayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir
Dikkat: İçtüzüğe göre, birinci görüşmede gerekli çoğunlukla kabul oyu alamayan bir madde ikinci görüşmede de gerekli çoğunlukta kabul oyu alamamışsa reddedilmiş olur
Önemli: Bir anayasa değişikliği teklifi TBMM tarafından 360 oydan 399 oya kadar bir oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı bunu Meclise geri gönderebilir ya da zorunlu olarak halkoyuna sunar.