GELİŞİM PSİKOLOJİSİ
Psikoloji:İnsan ve hayvan davranışlarını inceleyen bilimdir.
Amacı insan davranışlarını tanımlamak,açıklamak,öngörmek sonradan kontrol etmektir.
YAPISALCILIK:Wundt 1879 da Almanyada Labaratuvarlarında incelemeler yaparak psikolojiyi felsefeden ayırarak bir bilim haline getirildi.
Yöntemi içe bakış yöntemidir.
Amacı Zihin nedir?Öğeleri nelerdir?sorusunun cevabını araştırır.
Atomcu bir anlayış vardır.
Duygu,düşünce,algı,duyum vb. zihin öğeleri yapı taşlarıdır.
Bireye bir uyaran verilir.Ne hissettin diye sorulup zihin öğeleri ortaya çıkarılır.
2.İŞLEVSELLİK(FONKSİYONALİZM)
Temelinde yararcılık vardır.
Willim James Zihin ne işe yarar?
İçebakış ve gözlem yöntemi vardır.
Darwinden etkilendi.
Bireyde bir davranış sabitlik kazanmış sürdürülebiliyorsa o davranış mutlaka o bireyin çevreye uyumunda bir işe yarıyordur.
GESSEL’İN OLGUNLAŞMA KURAMI
Gelişim önceden belirlenmiş davranışın altyapı,plan,dahilinde incelerken(kalıtım)zamanı gelince beklenen davranışlar ortaya çıkar.(olgunlaşma yaş)
PSİKO ANALİZ (PSİKO ANALİTİK,PSİKO DİNAMİK)
Freud her birey doğuştan kötüdür.
0-6 yaş arası kişilik oluşur.
Saplantının asla telafisi yoktur.Bilinçaltında bastırılır.
1.Topografik Kişilik (Bilinç,Bilinç öncesi ve altı)
2.Yapısal Kişilik İd,Ego,Süperego
3.Psikoseksüel (Oral,anal,fallik,latent,genital)
0-6 yaş
Saplantılar
ERİKSİYON PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMI
Kişiliği evreler halinde incelemiştir.
Jung’un Tipolojik Kuramı
DAVRANIŞÇILIK
Watson ortaya attı.
John Lookhe’un Tabula Rosa/Baş levha felsefesinden etkilendi.Her şey sonradan çevre etkisiyle kazanılır.
Davranışların sonucunda ödül ceza vardır.
Deney gözlem yöntemi vardır.
Sadece gözleme performansa dayalı gözlem vardır.
Uyarıcı tepki bağı vardır.
GESTALT EKOLÜ
Bütünlük ekolünü savunur.
Bütünlük kendini oluşturan parçalardan daha büyük anlamlıdır.
Algı ve algı yasaları geçerlidir.
Çevre ve uyarıcıların beyin tarafından anlamlandırılmasıdır.
KWK Kurt Lewin
Kaffka Wertheimer Köhler
BİLİŞSEL KURAM
Piaget ortaya attı.
Zihinsel gelişimi evreler halinde incelemiştir.
Piaget özellikle kalıtıma,yaşa,olgunlaşmaya vurgu yapıp sonra sonra çevre uyarıcılarının öneminden bahseder.
BRUNER ZİHİNSEL GELİŞİM KURAMI
Eylemsel simgesel sembolik olarak 3 e ayrılır.
Vygotsky yakından gelişim alanından etkilendi.
İçsel konuşmadan faydalanır.
NÖROFİZYOLOJİK KURAM
Hobb,Meir,Neissır,Gagne vb.temsilcileridir.
Beyin yarım küreleri,beyindeki lobları,nöronlar ve nöronlararası kurulan sinaptik bağlarla öğrenme gerçekleşir.
EKOLOJİK YAKLAŞIM
Bronfenbrenner bu ilkeyi savunur.
Bireyin içinde yaşadığı toplumda var olan sosyal ilişkiler,sistemler,kültrür,medya vb.
Sistem yaklaşımıdır.
Mikrosistem okul,aile,iş hayatındaki kurum ve kuruluşları anlatır.
MEZOSİSTEM
Mikrosistemlerin kesişimidir.
Ekzosistem:Mikro veya mezosistemlerle geçirilen dolaylı yaşantıya etki eder.
Maksosistem:Ülkenin dili,dili,ırkı vb.bireyi etkiler.
Kronosistem:Tarihsel zaman etkisidir.Tarihsel süreçte oluşan doğal afetler,savaşlar,salgın hastalıklar,ekonomik kriz vb.bireylerin gelişim alanlarını etkiler.
İNSANCIL HÜMANİZ
Carl Rogers ve Abraham Maslow geliştirdi.
Özben iyidir.
Her birey tektir.Biriciktir ve değerlidir.
Benlik(ben kimim) önemlidir.
İdeal benlik (gelecekteki benlik)le ilgilenir.
Benlik ve ideal benlik arası farktan öz saygı doğar.
Bireyin tek amacı kendini kendini gerçekleştirmektir.
Gelişmede Yöntemler
Kesitsel:Farklı yaş guruplarından örnekler alınır.Tek seferde veri elde edilir.Kısa sürer.Örn:3 yaş (30 kişi) 5 yaş (30 kişi) 7 yaş (30 kişi)
Kelime hazineleri tespit edilir.
Boylamsal:Aynı yaş gurubundan örnekler alınır.Uzun yıllar tekrar tekrar gözlenir.Örn:Yeni doğan 1000 bebek 2 yıl dil gelişimi açısından incelendi.
SIÇRASAL:Farklı yaşlardan örnekler alınır.Uzun yıllar tekrar tekrar gözlenir.Örn:3 yaşından 5 yaşına 5 yaşından 7 yaşına 7 yaşından 9 yaşına kadar ki dönemin incelenmesidir.
Metaanaliz:Birden çok araştırma sonucunu bir araya getirip karara varmadır.Örn:Hocanın verdiği bilim adamı ödevindeki araştırdığın sonuçları bir araya getirip bir değerlendirmeyle hocaya sunmadır.
GELİŞİMDE TEMEL KAVRAMLAR
1.Gelişim ve gelişme.
Gelişim:Süreçtir.Doğum öncesinden başlayıp ölüme kadar devam eder.(0-2 bebeklik dönemi)
Gelişme:Ürün konur.Gelişim sürecinde ortaya çıkan ürünlerdir.Emekleme,yürüme,baba demesi
Gelişim ve gelişme hem olumlu ve ileriye dönüktür.
Her gelişim ve gelişme aynı zamanda değişimdir.Ancak her değişim bir gelişim veya gelişme değildir.
Değişim gelişim gelişmeyi için alır.
Değişim bir durumdan başka bir duruma olum ya da olumsuz geçiştir.
Örn:İleriye geriye doğru olabilir.Ahmet bey kumar oynamaya başladı.Değişimdir.
Örn:15 yaşındaki Ahmet okuldan kaçıp kumar oynamaya başladı.Gelişim gelişmedir.
BÜYÜME:Boy,kilo hacimde artıştır.
Gelişimin niceliksel yönüdür.
Daha çok fiziksel değişimi kapsar.
Örn:Bu yıl Tv ünitesindeki kumandayı kendi alabiliyor.Çocuğun yediği helal giydiği haramdır.(büyüme)
OLGUNLAŞMA:Vücut organlarının kendinden bekleneni yerine getirebilme düzeyine gelmesidir.
Zamanı gelince olur.(12.ay da yürüdü)
Zamanı gelmeyince olmaz.Örn:3 yaşında çok uğraşmasına rağmen okumayı öğretemedik.
Olgunlaşma yaş kavramlarıyla ilgilidir.
Gelişimin niteliksel yönü daha çok psikomotor,zihnin göz kas koordinasyonu olgunlaşmasıdır.
Olgunlaşma katlımla yönetilir.Zamanı gelince ortaya çıkar.Çevreden bağımsızdır.Ancak olgunlaşma düzeye kritik dönemde çevre etkilerine açıktır.
HAZIRBULUNUŞLUK
-Ön bilgi gereklidir.Yaşantı deneyim gereklidir.Okul öncesi eğitim alanlar daha çabuk okuyor.
Örn:Aynı anda kursa yazıldılar.Ayşe hastalandı.3 ay kursa geç gitti.Fatma kadar başarılı olamadı.
-Duyuşsal hazırlık gereklidir.Güdülenmişlik,ilgi,istek,tutum,değer.Örn:6 yaşındaki Ayşe okulu çok sevdiği için çabucak okumayı öğrendi.ÖSYM
Öğrenme:Organizmada tekrar ve yaşantı sonucu nispeten davranış değişikliğidir.
Büyüüme,Olgunlaşma,hazırbulunuşluk(ön bilgi yaşantı,duyuşsal)
Örn:Ani patlamada irkildi.(Refleks öğrenme değil)
Öğretmen görünce irkildi
Koşullu Uyarıcı Önceden yaşantı vardır.Öğrenilmiş refleks Koşullu Tepki
BİREYSEL FARKLILIK
Beş parmağın beşi de bir değildir.
Bireyler mukayese edilmemelidir.
Birinci sınıfta bazıları ekim,ocak,mayıs da okumayı öğrenir.
KRTİK DÖNEM:Duyarlı zaman aralığıdır.Çevre etkilerine en açık olunan dönemdir.ÖSYM krtik dönemi kaçmış dönem olarak sunar.
Örn:60 yaşındaki Ayşe hanım okuma yazma kursuna yazılır.Ama bir türlü öğrenemez.
Kaçmış dönemin telafisi yok veya çok zordur.
6 yaş civarı okuma yazma dönemidir.
- yaş arası güven duygusu gelişir.(bebek)
12.ve 18. Aylar arası dil ve yürüme için kritik dönemdir.
3-4 yaş bale eğitimi için kritik dönemdir.
2-4 yaş özerklik için kritik dönemdir.
4-6 yaş girişimcilik için kritik dönemdir.
2-4 yaş cinsiyet farklılığını öğrenme için kritik dönemdir.
4-6 yaş cinsiyetler arası rolleri öğrenme için kritik dönemdir.
6-12 yaş cinsiyet kimliklerini kazanmak için kritik dönemdir.
DÖNEM VE EVRE FARKI
Dönem:Aşamalı yavaş yavaş birikerek ilerler.2 yaşına geldiğinde ilk çocukluğa geçilir.Bu geçiş 6 yaşına kadar sürer.Birdenbire olmaz.
Evre:Süreksiz gelişimdir.Süreksiz ise evreler arası geçiş değil birden bire anide olur.
- Duyu motor evre 2 yaşa geldiğinde evre atlanır.2 yaş işlem öncesi devredir.Bu geçiş birden bire olur.Artık sembolik ve sezgisel düşünür
yaşta oralden anal döneme atlar
4 yaşında oralden falliğe atlanır.
6 yaşında fallikten latente atlanır.
12 yaşında latentten genitale atlanır.
GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1.TARİHSEL ZAMAN ETKİSİ (EKOLOJİK YAKLAŞIM KRONOSİSTEM)
Tarihsel süreçte oluşan olaylara maruz kalan bireylerin gelişim alanları etkilenir.
Fiziksel psikomotor beceriler,Dil,Zihinse kişilik,Ahlak önemlidir.
Aynı bölükte olan bireyler etkilenir.
KALTIM:Atalardan alınan zigota geçen özelliklerdir.
Kalıtımla taşınan hastalıklar da geçer.
İnsan vücudunda 23 otozom hücreleri bulunur.
22 çift vücut hücresi (otozom) 1 çift eşey cinsiyet hücresi gonozom
Kadın erkek
Xx xy
Xx
Xy
Tek yumurta ikizlerinin özellikle fizyolojileri neredeyse aynıdır.
Genotip:Genler Fenotip:Genetiğin fizyolojiye yansımasıdır.
Örn:Saç-göz rengi boy uzunluğı
Mutasyon:Çevre etkisiyle genlerdeki kalıcı değişimlerdir.
Dominant:Baskın gendir. Pasif:Çekinik gendir.
6 parmaklılık,farklı renkte gözler,yarık dudak,tavşan dudak
ÇEVRE
DOĞUM ÖNCESİ:Annenin psikoloji ilaçlar,hastalıklar,bağımlılıklar,ekonomi,yaş,kültür.
DOĞUM ANI:Erken-geç,oksijensiz kalma.Kordon dolaması.Vakum
DOĞUM SONRASI:Doğum sırası kaçıncı kardeş olduğudur.
GELİŞİMİN İLKELERİ
1.Gelişim süreklidir.Aşamalıdır.Birikimlidir.
Gelişim hep ileriye doğrudur.Belli yaş ve dönemler halinde ilerler.
FİZİKSEL GELİŞİM ALANI
Doğum Öncesi(40 hafta)
İlk çocukluk 0-2 yaş
Son çocukluk 6-12 yaş
Ergenlik 12-18 yaş
Genç Yetişkinlik 18-30 yaş
Yetişkinlik 30-60 yaş
Yaşlılık 60 +
Her dönem kendinden sonraki dönemin temelini oluşturur.
2.Gelişim nöbetleşedir.
Bir gelişim alanı hız kazanıp atağa geçtiğinde diğerleri yavaş ilerler.
Soruda birden çok gelişim alanı verilir.Soruda alanlar hız yönünden karşılaştırılır.
Örn: Boy uzarken ağırlık artmadı. Konuşma başladı yürüme yavaşladı.
3.Gelişim bir bütündür.
Bir gelişim alanında oluşan olumlu olumsuz değişim diğer alanları da olumlu olumsuz etkilemesidir.
Soruda birden çok alan verilir.Birbirini etkileyen alanlar verilir.Örn:15 yaşındaki Ahmet boyunun uzamasıyla erkekler tarafından ilgi odağı olmasından dolayı çok mutludur.
4.Gelişim hızı her yaşta aynı değildir.
Soruda tek gelişim alanı verilir.Farklı yaş grupları ve farklı yaş grubunun hızları verilir.
Fiziksel gelişimin 1.en hızlı olduğu dönem doğum öncesidir.
Fiziksel gelişimin en hızlı olduğu 2.dönem bebeklik dönemidir.(0-2 yaş)
Fiziksel gelişimin en hızlı olduğu 3.dönem ergenlik dönemidir.(12-15 yaş)
Tek alan farklı hız
5.Gelişim kalıtımın ve çevrenin etkileşimin ürünüdür.
Doğum Öncesi:GEN,DNA,RNA,KROMOZOM,GENOTİP
Doğum Sırası:Mutasyon,fenotip,gonozom,otozom.
Doğum Sonrası:Aşıyla genler mutasyona uğratılabilir.
Modifikasyon(bronzlaşma).Kalıtımla taşınana hastalıktır.
Çevre kritik dönemlerde zengin uyarıcılar,yaşantı deneyim,tecrübe ön bilgi oluşmasını sağlar.
6.Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.
Her birey tektir.Biriciktir.(Kendine has)
Mukayese edilmemelidir.
7.Gelişimde kritik dönemler vardır.Çevre etkilerine en açık olunan dönemlerdir.Duyarlı aralıktır.
ÖSYM kaçmış ifadesini kullanır.Kritik dönemin telafisi yoktur.Çok zordur.
8.Gelişimde farklı eğilimler/yönelimler vardır.
Gelişim içten dışa doğrudur.Önce iç yapı sonra dış yapı gelişir.Anne karnında önce kalp sonra saçlar sonra tırnaklar çıkar.
Gelişim baştan ayağa doğrudur.Bebek doğduğunda başın vücuda oranı 1 6 yaşa doğru 4 normalleşir
1
.. olur.Ergenlikte gelişim ayaktan başa doğrudur.Denge sağlayamadığı için sakardır.
7
Gelişim genelden özele doğrudur.Önce büyük sonra küçük kaslar gelişir.Önce kaba sonra ince motor becerileri kazanılır.Tüm alanlarda böyle gelişir.Örn:Dil mizah.
8.Gelişim yordanabilir.Tahmin öngörü yapılabilir.
Mevcut durumdan hareketle gelecekte olabilecekleri tahmin ederiz.Örn:Ayşe hanım kızının geç konuştuğunu okumayı geç öğreneceğini düşünerek endişelenir.
Uzmanlar,bilim adamları,psikologlar,doktorlar bu bilgiyi kullanır.
KİŞİLİK GELİŞİM ALANI
KİŞİLİK:Bireyin diğerlerinden ayıran kararlılaşmış özellikler bütünüdür.
ÖĞELERİ
Karakter:Sonradan kazanılır.Toplum,ahlaki vicdani yön gelişir.Süper ego hakimdir.Bireyin örneğin düzenbaz,iki yüzlü dürüst olması karakterinden ileri gelir.Kişilik kuramları,Freud’un kuramları,yapısal kişilik kuramları etkiler.’’Her birey doğuştan kötüdür.’’
MİZAÇ:Kalıtımla gelen çevreyle değişebilir.Örn:Aynı babası gibi,inatçı,hırçın,asabi.
İD
Çocuk Gelin.Doğuştan gelir.Haz ilkesi hakimdir.Biyolojik yönlüdür.Dürtüler yönetir.Birincil süreçleri kullanılır.Örn:Açlık,susuzluk,cinsellik.
EGO
(baba-damat)
8 ay civarında iden ayrışarak oluşur.Süper ego çıkınca denge organıdır.Gerçeklik ilkesidir.Kişiliğin mantıklı yönüdür.İkincil süreçler vardır.
SÜPEREGO
(Anne-Kayınvalide)
5 6 yaş civarında kişiliğin toplumsal,ahlaki vicdani yönüdür.Amacı idi baskı altına alıp egoyu devre dışı bırakıp bilinci hakim olmaktır.
ÇATIŞMA TÜRLERİ
YAKLAŞMA-YAKLAŞMA +,+:İki olumlu durumun çatışmasıdır.Örn:Pembe de kırmızı ayakkabı da çok güzel hangisini alsam.
KAÇINMA-KAÇINMA -,-:İki olumsuz durumun çatışmasıdır.Örn:Ne öğretmeni ne dersi seviyorum.Ne evlenmek istiyorum.Ne zengin koca istiyorum.
YAKLAŞMA-KAÇINMA -,+:Bir olumlu bir olumsuz durumun çatışmasıdır.Örn:Tatile gitmek istiyorum.Ama ekxtre yi ne yapmalı.
EGO SAVUNMA MEKANİZMALARI
Otomatik bilinçsizdir.Ego yapar.Gerçeği değiştirmez.Gücünü bilgiden alır.
BASTIRMA(GÜDÜSEL UNUTMA):0-6 yaşantıları bilinçaltında bastırılır.Örn:Ölüm gerçeği,Diş çektirme korkusundan dolayı dişinin ağrısını unutmaktır.
İNKAR (YADSIMA)
Gerçeği kabullenememedir.
Örn:08.98.08 de kaybettiğim oğlumun doğum gününe tüm arkadaşları davetlidir.(Ösym gerçek gazate yazısından çıkarak sormuştur)
YÜCELTME (TOPLUM)
Toplumun kabul etmediği özellikleri bir meslek ile taçlandırılır.Örn:Freud,Cem Yılmaz,Haydar Dümen.
YER YÖN DEĞİŞTİRME
Gerilimi ya da çatışmayı daha az zararla atlatacağını düşündüğü başka bir kaynağa yöneltir.
Örn:Gol haberine kısan kaleci kale direğini tekmeler.İşte patrona kızdı.Evde hatuna bağırdı.
YAPMA BOZMA
Duygu,düşünce,davranış boyutunda yapılanlar rahatsız ederse bozmaya düzeltilmeye çalışılır.Örn:Özür dileme.
DIŞSALLAŞTIRMA
Hayırlıysa gelsin.Nasipse olur.Örn:Kadere,İnanca,Allaha bağlama.
ÖDÜNLEME TELAFİ (BÜTÜNLÜK İLKESİ)
Bir alandaki eksiklik diğer alanda giderilir.Örn:Evlenmemiş ama kariyer yapmış.Derslerdeki notları düşük ama futbol takımına girdi.
POLLYANACILIK
Olayların iyi tarafından bakmaktır.Tatlı limondur.Bardağın dolu tarafından bakmaktır.Örn:Eve hırsız girmiş ama iyi ki evde değildik.Cana geleceğine mala gelsin.
GERİLEME
Bulunduğu dönemden bir ya da birkaç yaş alt dönemine inmesidir.
Örn:Kızların bebeksi konuşmasıdır.Yeni bebek gelince büyük kardeşin altını ıslatmasıdır.İki yetişkinin yumruk yumruğa kavga etmesidir.
MANTIĞA BÜRÜNDÜRME RASYONALİZASYON
Usa vurma,inandırmak,destekli yalan,mantıklı gerekçeler nedenler bulmaktır.
Örn:Gol yiyen kaleci/Maçı kaybeden takım
Saha çamurluydu.Ortamda var olan gerçek neden.Trafikten dolayı geç kaldı.
YANSITMA
Suçu başkasına atmadır.Örn:Kendisi dedikoducu komşusu Ayşe hanımın ne kadar dedikodu yaptığını söylerse buna örnek oluşturur.Özellik suçu başkalarına atmaktır.
HUMAR/MİZAHLAŞTIRMA
Gerilimi şakaya vurarak atmaktır.Örn:Kazayı tirajıkomik bir olaymış gibi anlatmadır.
BEDENSELLEŞTİRME(ORGANLAŞTIRMA)
Şematizasyon,psikomadik tepkiler,stres bedenin bir organda sızı,ağrı vb.şekilde belirebilir.
Örn:Tibbi bulgu yok.
KARŞIT TEPKİ GELİŞTİRME
Mış gibi yapma.Sevmiyor Seviyormuş.Seviyor sevmiyormuş.Riyakarlık iki yüzlülüktür.
İDEALLEŞTİRME
Takım,kulüp,parti,örgütler idealleştirilir.Ne yaparsa yapsın asla vazgeçmez.Örn:FB den vazgeçmeyip bütün maçlarına gider.
İLKEL İDEALLEŞTİRME
Önce aşırı över.Göklere çıkarır.Kötü bir şeyini görünce yerden yere vurar.Bırakır.
Örn:Partiyi bıraktı.FB bırakır.
ÖZDEŞİM KURMA
Takımların formalarını giymek.Örn:Maçı var yendik.
6 yaşa doğru çocuklar hemcinsiyle özdeşim kurmaya başlar.(Cinsiyet rolü edinme başlar)
(Kişilik özellikleri kabullenme9
Örn:Yemeğimizi yedik.Okula geldik.Kayseriliyim.Fenerbahçeliyim
SAPLANMA
Oral :Parmak,küfür,sakız,tırnak yemeke
Anal:Cimrilik,titizlik,biriktirmek.Psikoseksüel kuramda sorar.
Fallik:Elektra veya odipus çatışması vb.Psikoseksüel kuramda sorar.
ÖZGECİLİK/DİĞERKAMLIK
Kendini feda etme,almadan vermek,fedekarlık,kendisi değersiz başkaları değerlidir.
Örn:Sensiz yaşayamam.Senin için ölürüm.
ÇARPITMA
İşine geldiği gibi algılama yorumlamadır.Örn:Müdür hep görevleri ona verir.O da müdür beni seviyor.
ENTELLEKTÜELLEŞTİRME DÜŞÜNSELLEŞTİRME
Bilginin ilke ve kavramlarıyla konuşmaktır.Bilgi gerektirir.
Örn:Sevgili yok liberal ekonominin yansımalarıdır.
DÜŞLEM FANTAZİ
Aç tavuk kendini darı ambarında sanar.Örn:Kpss ye hazırlanan Ayşe atanınca alacağı 4 bin ile ne yapacağını düşünür.
DUYGUSAL İLÜZYON
Duygu yalıtımıdır.Duyguları göstermek zayıflıktır.ÖrnKetum ol.Metin ol.Erkekler ağlamaz.Erkek egosu geliştirir.
KETLENME
Şaka gibi,donup kalma,ne yapacağını bilememe,aşırı sevinç ve üzüntülü olma durumudur.
ASİTİZM ÇİLECİLİK
Çilehanede yaşamak.Kendini her türlü hazdan arındırıp maneviyata yönelmedir.
BÖLÜNME
İyi kötü diye ikiye diye ayırmaktır.Örn:Adı çıkmış 9 a inmez 8 e.İyi Halo etkisdir.
TOPOGRAFİK KİŞİLİK KURAMI
Kişiliği 0-6 yaş saplantıları oluşturur.
Bilinci bilinçaltı yönetir.
Freud’un en temel kavramı bilinçaltıdır.
Buz dağı anolojisi yapılır.
Deniz
Seviyesi bazı özel teknikler hatırlamadığın çıkar. Bilinç
Psikoanaliz Kişilik Kuramı Bilinçaltı Bilinç öncesi Bilinç Öncesi
Rüya 0-6 yaşantılar Telkin Depo bellek
Analizler Hipnoz Serbest Çağrışım Kathersiz(Duygu boşalımı)
Ego hipnozla,rüyayla,savunma mekanizmalarıyla enerjiyi boşaltır.
PSİKODİNAMİK KİŞİLİK KURAMI
Freud kişiliğin doğuştan gelen iki temel dinamiği vardır:
Eros:Yaşam iç güdüsü,libido/yaşam enerjisi,cinsel enerji,Aşk,sevme,mutluluk vb hazlar bu dinamikler bilince cinsellik artar.
Thanatos:Ölüm içgüdüsü,Nefret,korku,kaygı,entrika,hırs vb.hazlardır.
Bu dinamikler bilince saldırganlık artar.
Eros ve Thanatos her ikisi de öncelikle idin kontrolündedir.İkisinde de ayıptır.Ahlaktır.Vicdan süper ego bastırır.Ego mantık çerçevesinde dengelemeye çalışır.
PSİKOSEKSÜEL KİŞİLİK KURAMI
Daha çok cinsel gelişim alanında yaşananlar kişiliği etkiler.
0-6 yaşantıları ilk 3 evrededir.(Oral,Anal,Fallik)Bu evreler doyurulmazsa gelecekte saplantıları ortaya çıkar.Ölünceye kadar devam eder.
Son iki evrenin kendine has bir saplantısı yoktur.Bu dönemde ve sonrasında yine 3 evrenin saplantıları ortaya çıkabilir.(Asla telafisi yoktur)Kişilik üzerinde çevrenin etkisi olmayıp kalıtımın etkisine atıf yapar.
ORAL EVRE (0-15 YAŞ)
Ağız haz bölgesidir.(Enerji boşaltılır)
En güçlü yapı iddir.
Emme refleksi etkilidir.
Emme az ya da çok karşılanırsa gelecekte oral saplantı olabilir.Örn:Gevezelik,Dedikodu,alay,argo,küfür,tırnak yeme,aşırı yemek yeme,parmak emme,kendini acındırmaya dayalı sözler ağız yollu alınan hazlardır.
Oral Sadist:Ağız yoluyla başkalarına söylediği sözlerden zevk alır.
Oral Mazoşist:Başkalarına ağız yoluyla yapamadığını kendine yapar.
Erikson adı bu dönemin karşılığı temel güvene karşı güvensizlik diye adlandırılır.
ANAL EVRE (1.5-3 YAŞ)
Anal haz bölgesidir.Tuvalet eğitimi bu dönemde verilmelidir.
Demokratik ebeveyn olmalıdır.(Otariter-Başıboş bırakan olunmamalıdır)
Çocuğun dışkısı idrarı değerlidir.Vücudunun bir devamı parçası olarak görür.Vermek istemez.Bay bay eder.Vedalaşır.En sevdiğine hediye eder.
Dışkısını sıkmak-tutmak haz verir.(Kontrol edebilme hissi)
Kimi çocuk hazdan tutar.
Kim çocukta dışkısını vermediği için ebeveyn tarafından cezalandırılacağını düşündüğü için tutar.
Kimi çocukta dışkısını vermek istemediği için tutar.
Kimi çocuk dışkısını koltuk perde arkasına yapabiliR.
Kimi çocuk dışkısını her yere yapar.
Kimi çocukta dışkısını inadına tutar.vb
Gelecekte anal saplantılar oluşur.Örn:Aşırı inatçılık,aşırı titizlik,cimri,otariter,savurgan,dağınık,serbest daldan dala atlayan bireyler olarak ortaya çıkar.
Aşırı itici her yere dışkısını yapar.
Aşırı tutucu her yere dışkısını yapmaz.
Şüphecilik gelişmiştir.
Erikson da özerkliğe karşı kuşku utanç dönemine denk gelir.
FALLİK EVRE (3-6 YAŞ)
Cinsel organlar haz bölgesidir.
Libido yüksektir.
Cinsiyet farklılıkları öğrenirli.
Farklı bir cinsel organ olduğunu öğrenir.
Meraklıdır,girişimcidir,araştırmacıdır.
Keşfetmek ister.Soru sorar.Teşhir eder.
Odipal ve Elektrak karmaşası yaşar.
Odipal Karmaşa:Erkeklerin anneye düşkünlüğü bu dönemde başlar.Baba kıskanılır.
Elektra:Kızlar babaya düşkün olmasıdır.Anne kıskanılır.
Bu dönemde sünnet yasaktır.
Kostrasyon idişlik:Cinsel organının kesileceği korkusudur.
Erkekler babalarının ceza olsun diye cinsel organlarını keseceğini düşünür.
Penis Kıskançlığı:Anne ise erkeğe cinsel organı verdi kendine vermedi diye kız kıskanmasıdır.
Dranne ve Hain-Kain Kompleksi
Dranne Kompleksi:Ablaya düşkün olmaktır(lezbiyenlik)
Hain-Kain Kompleksi:Kardeşini kıskanmaktır.Kardeş katili buna örnektir.
Katmus Kompleksi:Odipal karmaşa anne babayla değil başka biriyle yaşanır.
Bu dönem başarıyla atlatılamazsa gelecekte aşırı kıskançlık,fanatiklik,ilişkileri yönetememe,evlenememe (18-30 yaş),büyük yaratıktan vb. korkmaktır.
Cinsel kimlik temeli fallik dönemde atılmaktadır.Dönem hemcinsle kurulan başarılı ilişkiyle son bulur.(Cinsiyet rollerini kazanmaya başlar)
Erikson da girişimciliğe karşı suçluluk duygusu devresine denk gelir.
GİZLİ (LATENT) EVRE
Libido düşüktür. Enerji oyunla boşaltılır.
Haz bölgesi yoktur. Çocuk oyuna,başarıya,okula arkadaşa yönelir.
Başarıları pekiştirilsin ister.
Daha çok cinsiyet rolleri geliştirilir.
GENİTAL EVRE(12-18 YAŞ)
Libido yüksektir.Cinsel enerji yüksektir.
Haz bölgesi cinsel organlarıdır.Karşı cinse ilgisi artar.
Fallik döneminden daha olgundur.
Toplumsa cinsiyet rollerini edinmenin son evresidir.Cinsel kimlik kazanmaya hizmet eder.
Evlilik hayalleri kurmaya başlar.
Erikson da kimlik kazanmaya karşı rol karmaşasıdır.
ERİKSONUN PSİKOSOSYAL KİŞİLİK KURAMI
Kişilik gelişimini 8 evrede inceler.(Gelişimin süreklilik ilkesine aykırıdır.)Gelişim yaşam boyu devam eder.
Bir evre başarıyla atlatılmamışsa gelecekte telafi edilebilir.(Kritik döneme aykırıdır.)
Kişilik kalıtım(epigenetik) ve çevreden (epigenosis) etkilenir.
Her evrenin kendine has psikososyal krizleri vardır.
Freudda:telafi yok,saplantı var,5 evrede inceler,0-6 yaş da kişilik şekillenir.Gelişim 18 de biter.Kalıtım önemldiir.Bilinçaltı önemlidir.(Oral,duyu-motor,bebeklik)
TEMEL GÜVENE KARŞI GÜVENSİZLİK (ZITLIK)
Eriksonda en temel kavram psikososyal krizdir.
Bakım verenin fizyolojik ihtiyaçlarını ilgi ve sevgiyi kararlı ve tutarlı bir şekilde sunması gerekir.
Bebek içine doğduğu çevreye güvenir.
Zamanında bebek bakımında kararlı tutarlı olmazsa bebek çevreye güvenmez.
Gelecekte 18-30 yaşlarında problem görülür.(evlenmez işe girmez kendini yalıtır)
ÖZERKLİĞE KARŞI KUŞKU UTANÇ 1/5 2-3/4
Anal işlem,işlem öncesi,ilk çocukluk dönemine denk gelir.
Yürümekle birlikte hoplama,zıplama merdiven çıkma gibi psikomotor becerileri arttı.
Bağımsızlık ister.Örn:Bırak elimi,söz kendim içeceğim,yumurtaları ben kırayım,yapabilirim,tek başına çıkarım vb.
Balık vermek yerine balık tutmayı öğretmektir.
Dış denetim İç denetim
Dur yaparsın düşme gibi davranışlar kuşku ve utanca neden olur.Öğrenilmiş bir duygudur.Ahlakla başladı.
GİRİŞİMCİLİĞE KARŞI SUÇLULUK (3/4-5/7)
Fallik döneme denk gelir.
Merak,araştırma,soru sorma,keşfetme,çekmeceleri karıştırma ,oyuncakları parçalama,içini açma,tamir etme gibi hareketlerde bulunur.
Dil konuşma etkindir.
Geleceğin mucitleri bu dönemde ortaya çıkar.
Çocuğa sus konuşma,her lafa girme,sıkıldım,bunaldım demek çocukta suçluluk duygusuna neden olur.
Cinsel kimliğin temelleri atılır.
Cinsiyet farklılığı öğrenilir.
BAŞARIYA KARŞI BAŞARISIZLIK (YETERSİZLİK) 6/7-12
Başarma duygusu tattırılmalıdır.Son çocukluk dönemidir.(Okul Öncesi)
Görev ve sorumluluklar verilip latent dönemi özelliklerini çoçuklar öğrenir.
Okul öğretmen arkadaş ön plana çıkar.
Örn:90 almış 100 alamadın mı dersin çok kendini eksik hisseder.
Cinsiyet rolü geliştirilir.
Kişisel bağımsızlığa ulaşılır.
KİMLİK KAZANMAYA KARŞI ROL KARMAŞASI (12-18 YAŞ)
Soyut,genital,ergenlik evresi bu döneme denk gelir.
Kimlik kazanmak için ‘Ben kimim sorusunu sorup bir mesleğe bağlanır’
Kimlik,Kişilik toplumsal roller kazanılır.Örn:Eş,arkadaş,evlilik hayalleri
Rol karmaşası yaşanır.Aileyle okulla ben ne olacağım diye tartışması iyidir.
Kimliği kazanır.
Kimlik bunalımında kötü olan kendi bulamamadır.
Duygusal bağımsızlığa ulaşılır.
YAKINLIĞA KARŞI YALITILMIŞLIK (18-30)
Yakınlık .Eş seçme,aile kurma,çocuk yapma,işe girme gibi durumlarla karşılaşır.
Yatılışmışlık:Genç yetişkinlik(havighurst)
Vatandaşlık görevlerini yapmak için toplumla kaynaşma iç içe iletişim halinde olmak bu dönemin özelliklerindedir.
Yalıtılmışlık:Toplumdan kaçar uzaklaşır.Örn:Nette saatler geçirir.
ÜRETKENLİĞE KARŞI DURGUNLUK(30-60)
Eşiyle çocuklarıyla vakit geçirmek,kariyer yapmak(işe yerleşmek),yeni hobiler edinmek,yaşlılığa hazırlık,yeni nesle rehberlik,toplum hizmeti asıl amaçlardır.Havighurst yetişlinlik dönemine denk gelir.
Durgunluk,sessizlik,ürettiğinden menun değil,radikal karar alabilir.Yepyeni bir kimlik edinebilir.
Daha vakit var bir şeyleri değiştirebilir.(30 sene en uzun)
EGO BÜTÜNLÜĞÜNE KARŞI UMUTSUZLUK (60 +)
Benliği tamam mutlu yaşlıların fiziksel gücü azalır,hastalıkları artar,geliri azalır,standart gelire ulaşır,ölüm korkusu yaşar.
Huysuz yaşlılar inatçı,hastalık hastası (fallik),huysuz,mutsuz,ergen gibi davranan yaşlılardır.
Ego bütünlüğünü kabullenir.
Not:Soruda mutlaka yaşa bakılmalıdır.Soruda bir durum olay verilir.
Hangi evre başarıyla atlatılmamışdır.(dün)Hangi dönemin duygusu yaşanıyor.(bugün).Gelecekte hangi durum yaşanır.(Yarın)
BEBEK BAĞLANMA KURAMLARI
Bowlby ilk defa bebek bağlanmasını tanımladı.
Bebekler 7.8. ay civarında ayrılık kaygısı yaşar.
Bebekler 10.ay civarında ayrılık duygusu yaşamaya başlar.
Bebekler anneye gülme ağlama onla vakit geçirme vb.davranışlar sergiler.
MARY AMSWARTH (YABANCI ORTAM DENEYİ)
Güvenli bebekler anne ortamdan gittiğinde geldi ne de olsa kaygılanır ama aşırı tepki vermez.(Aşırılık yok)
Güvensiz bebekler çelişkili ikircikli kuşkuludur.Anne ortamdan gidip geldiğinde aşırı tepki verir.
Örn:Ağlar çok sevinir.(Aşırılık var)
Kaçınan bebek:Anne ortamdan gidip geldiğinde umursamaz(tepkisiz)
Not.Son yıllarda dağınık örgütlenmemiş ne yapacağını şaşırmış dona kalmış ifadeleri sorularda çıkıyor.
Şiddet,taciz,istismar böyle bireylerden çıkar.
HARRY HARLOW MAYMUN DENEYLERİ
Yavru maymunlar laboratuar ortamına alınır.
Biberon yok. Biberon var. Ortama korku yaratan korku yaratan
uyarıcı eklendi.Yavru maymunlar peluşa sarılır.
İlgi + Fizyolojik
Uyarıcı veren şey ortama girince maymunlar çiftlenememiş,intihar etmiş,öldürmüşler,nefret doludurlar.
HAROWİTZ BORTHOLONİW YETİŞKİN BAĞLANMASI
Ben ve diğerleri olaya yaklaşır.
Güvenli +,+:Kendini ve çevreye de güvenir.Demokratik iç denetimli özerk girişimcidir.Herkes ve ben değerliyim.REH BAYKUŞ TAKTİĞİ
Korkulu -,-:Karşı yalıtılmışlık söz konusudur.Kendine ve çevreye de güvenmez.Kabuğuna çekilir.Tepkisizdir.Kendini değersiz hissettiğinden iletişime bile geçmez.REH KAPLUMBAĞA TAKTİĞİ
Kayıtsız +,-:Kendisi değerli başkaları değersizdir.Kendini beğenir.Benlik egosu güçlüdür.Narsistlik vardır.
REH KÖPEK BALIĞI
SAPLANTILI -,+:Kendisi değersiz başkaları değerlidir.Özgecidir.Örn:Ben bilmem eşim bilir.
REH OYUNCAK AYI TAKTİĞİ
MARCİA NIN KİMLİK STATÜLERİ
1.Başarılı Kimlik:Arayış var.Karar var.Kararından memnundur.(Mutlu ve almış olduğu kararı aileye topluma ters değildir)
Anne doktordur.baba doktordur.Çocuk mühendis olmak ister.Mühendis olur.
2.TERS Kimlik:Arayış var.Karar var ama topluma aileye tersdir.Örn:Hristiyan ailenin oğlu Müslüman oldu.
3.Morotoryum Kimlik:Arayış var.Karar yoktur.Kararı geleceğe bırakmış ertelemiştir.
4.İpotekli Kimlik:Arayış yok.Karar var ama kararı aile toplumun kararıdır.O da zaten arayışa girmediği için bu karara meyillidir.
Anne doktor baba doktor çocuk doktor olur.
5.GÖLGELİ KİMLİK:Arayış var.Karar var ama kararı aile toplum baskı altında gölgelemiştir.
Anne doktor baba doktor çocuk ressam olmak ister.Anne babanın maddi manevi baskısıyla çocuk doktor olur.
Not:Seçenekte yoksa ipotekli gölgeli kimlik birbirinin yerine kullanılır.
6.Dağınık Kimlik:Arayış var karar yok olsa bile anlık yaşayıp daldan dala atlar.Vurdumduymaz.Umursamazdır.
Örn:Bir gün önce doktor bir gün sonra pilot olmak ister.Ama hemen sonra anı yaşar.
Not:Kimlik sorularında son duruma bakılır.
Kimlik Arayış Karar
Başarı + +
Ters + +
Morotoryum + –
İpotekli – +
Gölgeli + +
Dağınık – +
Not:Morotoryum ve başarılı olumluyken diğerleri olumsuzdur.
SANDRA BERN’İN TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ
Eril:Erkeksi özellik yüksek kadınsı özellik azdır.
Güçlü otoriter,haberler,siyaset,belgesel izler.Mantıklı düşünür.
Dişil:Kadınsı özellikleri yüksektir.Erkeksi özellikleri düşüktür.Hümanist,duygusal,özgeci,ayrıntıcı,becerili bireylerdir.
Androjen Ek Yüksek:Hem duygusal hem yeri gelince otoriterdir.Örn:Yemek yapar.Ampül değiştirir.
Belirsiz Ek Düşük:Marciade dağınık ayrı yaşarım yaşayamamış kız yurduna geçti.
ANNE BABA TUTUMLARI
DEMOKRATİK TUTUM
Çocuğa seçme özgürlüğü tanır.
Yoğum etkileşimli diyalog vardır.
Çoğunluğun kararı ortak karar olarak alınır.
Çocuk kendine veya başkalarına zarar verecek durumdaysa aile onun adına karar verir.
TUTARSIZ TUTUM
Anne başka baba başka konuşur.Örn:Anne bir gün başka başka gün bir başka konuşur.
İTİCİ TUTUM
Reddedici çocuk kendini aileye bağlı hissetmez.Örn:Kime çekmiş bilmem ki.
YETKİNCİ MÜKEMMELİYETÇİ TUTUM
Bireysel farklılıkları göz ardı eder.Karşılaştırır.Örn:Çocuk 90 alır ama mutlu olmaz.
SERBEST TUTUM
Aile çocuğu başıboş bırakır.
Örn:Ne halin varsa gör.Saldım çayıra Mevlam Kayıra
OTORİTER TUTUM
Ceza verir.
Otorite figürü vardır.
Maddi manevi baskı var.
AŞIRI KORUMACI TUTUM:Herşeyi çocuk adına aile yapar.Örn:112 acil gibidir.
AŞIRu İZİN VERİCİ TUTUM
Canın ne isterse yapabilirsin.Sen bilirsin der.
BİLİŞSEL GELİŞİM ALANI
BRUNER ZİHİNSEL GELİŞİM ALANI
Çocuklar doğuştan meraklıdır.Testetmek ister.
EVRELERİ
Eylem Zeka (0-2)
Kinestik zeka:Dokunur vurur.Çocuk sarılır.Kendini eylemlerle ifade eder.
İmgesel Zeka:Görsel,fotoğrafik,hafıza güçlü zihinde imgeler oluşur.
Sembolik:Daha çok sembolle işlem yapar.(Harf sayısı,nokta)
Bruner sarmal içeriğin babasıdır.(Program Geliştirme)
Buluş Stratejisi(ÖYT)
VYGOTSKY ZİHİNSEL GELİŞİM KURAMI
Dil,kültür,ekonomi,akranlar,aile,öğretmen,sosyal çevre düşünceyi geliştirir.
Dil düşünceyi geliştiren bir araçtır.
İşbirlikli (kubasık) öğrenmeyi düşünmeyi geliştirir.
Heterojen gurup,paylaşımlı liderlik,ortak amaç,gurup ödülü ürününe öğretmeni destek verir.
Akran kılavuzluğu danışmanlığı düşünceyi geliştirir.(Rehberlik)
Daha çok üst sınıftan bir öğrenciye eğitim verilip danışmanlık yaptırılır.
Danışmanlık yapacağı konuyla ilgili problem yaşamış ve başarıyla atlatmış biri daha çok tercih edilir.
Parayla ders almak düşünceyi geliştirir.
Akran desteği düşünceyi geliştirir.(Akran Öğretme J.Dewey)Aynı yaş gurubu öğrencilerin birbirinden öğrenmesidir.
YAKINSAK GELİŞİM ALANI (VYGOTSKY)
Birey öğrenirken çevre desteği verilmelidir.
Örn:Ahmet’e babası yol gösteriyor.Bağcıkları artık kendisi bağlayabiliyor.
Soruda aşama aşama anlatılmaz.
A B110 C 120 D130
————————————————————————————————————–
Kendi kendini geliş- Çevre desteği ile Artık burası A-D aralığı potansiyel
Tirir. C ye kadar çıkabilir. Kendi elindedir.
İSKELE MODELİ:Birey davranışı öğrenirken her adımda desteklenir.Öğrendikçe destek çekilir.
Tek başına yapılabilir.(İçselleştirme)
Bilişsel çıraklık:Gösterip yapmadır.
Örn:Bilgisayar oyunlarında yönerge ipucuna ilk başta çokça bakılır.Sonra ondan yardım almadan oyun bitirir.
Aşamalar verir.
Kavram Öğrenme düşünceyi geliştirir.
Kendiliğinden öğrenilenler informal eğitime girer.
Planlı programlı etkinliklerde edinilenler düşünceye çok katkı sağlamaz.
Formel eğitim düşünceye çok fazla katkı sağlar.
VYGOTSKY DİL GELİŞİM ALANI
Dil düşünceyi geliştiren araçtır.
Piaget dil düşünceyi yansıtır.İnsan düşündüğünü konuşur.
Sosyal Konuşma(0-2 yaş):Duyu motor dönemdir.Bebekler çevreyle etkileşimli dil öğrenir.Dili çevre öğretir.Çevreden başlar.
Monolog (2-6 yaş)Özel konuşmadır.İşlem öncesi dönemdir.Çocuklar zor problem durumlarında konulup sesli düşünür.Konuşma düşünmesini geliştirir.Daha iyi güzel doğru yapmasını sağlar.Örn:Önce şunu yapacağım sonra şunu yapacağım.3 ekmek 2 yumurta alacağım diye söylebe söylene bakkala gider.(Düşüncesi gelişir)
İçsel Konuşma(6 +):Somut soyu dönemi içerir.(Piaget)Çocuk artık sosyal düşünmez.Konuşmayı içselleştirir.İç ses içten konuşma yerine düşünceyi geliştirir.
Dil gelişimi içten dışa doğrudur.
Not:İşbirlik öğrenme,akran öğrenme,Tudor akran danışmanlığı hep yakınsak gelişim alanını destekler.Yakınsak alan gelişmeye açık alandır.
Not:Her adımda destekler.Sonra yavaş yavaş çekip tek başına yapabilir hale gelmesine yapı iskelesi denir.İçselleştirme tek başına yapabilmesidir.Yapı iskelesi bilişsel çıraklık gibidir.
PİAGETİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI
Zihin olgunlaşır.Zihin olgunlaştıkça düşünce gelişir.
Biliş çevrede gelişir.Evrelerin sırası değişmez.Herkes aynı sırayı izler.
Kavram %73 genellenmiştir.%27 bireysel farklılıklar vardır.
Bireysel sırasal kesitsel yöntemler kullandı.(27 30 yıl sürdü)
Her 6 yaşına gelen çocuk somut döneme geçmez.(5-7 yaş olabilir)
Zihinsel olgunlaşıp bilişsel çevreler arttıkça bireyler çevreye uyum sağlar.İşlevselciliktir.
PİAGETİN BİLİŞSEL GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Olgunlaşma:Zihinsel olgunluk yaşına gelmektir.Artık 2 yaşını geçti.Kalemi silah yapıp sembolik oyun oynayabilir.
Artık 6 yaşında somut düşünebilir.
……yaşa gelmek evre atlamaktır.
Zihinsel gelişim içten başlar.
Yaşantı:Bireyin çevre ile etkileşimde bulunmasıdır.Çevre yaşantı ile bireye zengin uyarıcılar sunar.Zengin uyarıcılar bireyde dengesizlik oluşturur.
Ne kadar çok dengesizlik oluşursa o kadar çok şema oluşur.Öğrenilmiş çevreler
Yaşantı/Deneyim/Tecrübe ön bilgi ile oluşur.
Çevre yaşantıyı oluşturan bir olgudur.
ÖSYM yaşantı ön bilgi yazmadıysa hazırbulunuşluk işaretlenir.
KÜLTÜREL YAKLAŞIM (SOSYAL GEÇİŞ)
Kültür:Bir milletin tarihsel süreçte ortaya koyduğu maddi ve manevi değerler bütünüdür.
Bebeklere çocuklara kültürel öğelerde aktarılır.(Kültürel Şemalar)
Kız kısmı gece yarısına kadar sokakta ….(kalıp yargı)
Kızlar hemşire olur.İtfaiyeci olmaz
Çocuklar yemek yeme biçimi ile kültürü yansıtır.(Çinliler çubukla yer)
Dengeleme
Denge:Birey yeni uyarıcı gelmemişse veya gelen uyarıcı uyumsuzluğa nende olmamışsa dengededir.
Dengesizlik:Bir uyarıcı soru sorun,şaşma,merak problem durumu yaratmamışsa dengesizlik vardır.
Yeniden Dengelenme:Birey hep denge arar.Dengesizlikten çıkmak için özümseme veya uyma yapılır ya da her ikisi de olmamışsa yok sayarız.
Her özümseme veya uymada yeniden dengeye ulaşılır.Çok sayıda dengesizlik sonucu çevreye uyum sağlar.(Adaptasyon)
PİAGET TEMEL KAVRAMLAR
1.Şema:Zihnin en temel formu kalıbıdır.
Şema doğuştan getirilen ve sonradan kazanılanlar olmak üzere ikiye ayrılır.Doğuştan Getirilen Şemalar refleks şemalar dır.(emme,yakalama,adımlama)
Sonradan Kazanılan Şemalar:Öğrenme ürünüdür.Örn:Mama,elma,anne.
Birey ilk çevreye uyum çabalarını refleks şemalarıyla yapar.
Birey doğuştan boş levha değildir.(Davranışçılığa karşı)
Özümseme/Özümleme Asimilaasyon
Benzerlik ilişkisine göre var olan şemaya yerleştirir.
Genelleme yapar.(Davranışçılık)
Örn:Ayşe ilk defa defter görür.Deftere kitap der.(özümseme-yanlış)
Defter şeması yok.Kitap şeması var.
Örn:Ayşe kontrol kalemi görünce eline alır ve yazı yazmaya çalışır.
Örn:Ayşe zebra görür.Çizgili eşek der.
Örn:Tüm kadınlar aldatır.(Özümseme)
Örn:Ayşe elindeki kalemi TV de gördüğü mikrofon gibi kullanır.(Özümseme)
Örn:Ayşe zebraya çizgili eşek derken Fatma onun adı zebradır.(Özümseme)
Not:Çocukların 3 5 şeması vardır.Dolayısıyla hep geneller.3-5 özümseme yapabilir.
Yetişkinlerin yüzlerce şeması vardır.Yüzlerce özümseme yaparlar.
Çocuklar az özümseme yetişkinler çok özümseme yapar.
(Çocukla yetişkinleri karşılaştırmaz.Çocuklar yetişkin kopyası değildir.
UYumsama/Uyma/Uyum Kurma/Akomodasyon
Uyumsama:Ya yeni bir şema oluşur.(öğrenme)Ayşe defter kitap değildir defterdir der.Ayşe artık Zebraya Zebra der.(Çizgili eşek demez)
Akomodasyon:Ya da var olan şemayı genişletir.(Öğrenme)
Ayşe kareli defterler de var dedi.Ayşe kısa boylu basketçi görünce şaşırır.Kısa boylu basketçi de varmış der.Dengesizlik oluşur.Bilgi İşleme kuramına göre eklemlemedir.
Çocuklar çok uyumsama yetişkinler az uyumsama yapar.
Adaptasyon uyuma oryantasyon hizmeti örnek olarak verilebilir.Eğitsel rehberlik kapsamındadır.
Bilişsel,duyuşsal psikomotor alanlarda çevreye adaptasyon sağlanır.(devinişsel)
Artık tüm defterler tanıdı.Artık hiç karıştırmıyor.Neredeyse tüm hayvanları tanıyor.(Bilişsel Adaptasyon)
Ahmet İstanbul trafiğine alıştı hiç zorlanmadan araba kullanıyor.(psikomotor adaptasyon)
Ayşe artık okul korkusunu yendi.Hiç ağlamıyor.Okulun ilk haftası hoşa giden çalışmalar yapıldı diye okulu seviyor.(duyuşsal adaptasyon)
ÖRGÜTLEME:Birden çok çevreyi bir formda bir araya getiririr.(bütünleştirme)
Kraliçe arı resminde taç çizer.
Aynı zamanda geniş kapsamlı bir şekildir.
Kurbağa prens masalını dinleyince Ayşe beyaz ata binmiştir.Kılıcı olan bir kurbağa resmi çizer.
Bisiklet,zeplin,uçak,vapur birer taşıttır.Formu bir araya getirip geniş kapsamlı şemasının için almıştır.
Bunlarla ilgili aklında şema çizer.
Kavram haritası bütünleştirme Zihin haritası örgütlemedir.
ÖSYM örgütleme vermemişse özümseme işaretlenir.
Psikomotor becerilerde örgütleme çok görülür.Örn:otomobil kullanmadır.Atm den para çekme.
Davranışçılıkta bunun adı zincirlemedir.Edimsel koşullanmadır.
Not:Adaptasyon ve örgütleme iki temel fonksiyonların değişim merkezidir.İşlevseldir.
PİAGETİN ZİHİNSEL GELİŞİM ALANI
DUYU-MOTOR(0-2 YAŞ)
İlk çevreye uyum çabaları refleks şemalarla olur.
Ses bulaşması görülür.(0-3 ay)
Bir bebek ağlayınca da diğerleri de ağlar.(Ses kendiliğinden geliyor)
Neyin sonucu doğadan ayrışmamıştır.(Ben ve diğerleri ayrımı yapamaz)
Bebekk yatakla memeyle anneyle bile kendini bir bütün olarak algılar.
Amaçlı davranışlara geçince kaybolur.
Öğrenme ürünü şemalar doğayla ayrışır.
Döngüsel(devresel) tepkiler görülür.
Birincil tepkiler:bedeniyle kendine yönelik eylemlerdir.Örn:Parmağını emer,saçını çeker.(0-3 ay)
İkincil Tepkiler:Örn:Çıngarağı sallar..Kaşığı sallar.Bedeniyle çevreye yöneliktir.(3-18 ay)
Üçüncül:Araçla çevreye uyum sağlar.
Örn:Kaşığı mama taşına vurur.(18-24 yaş)
Bebek bir eylemde bulunur.(Tepki tesadüfen)
O tepkiye hoşa giden uyarıcı alır/haz alır.(uyaran aldığı için sık sık yapar ve alışkanlık haline gelir.
Davranışçılık ekolü Skinner edimsel koşullanma vardır.Tepki uyarıcı bağıdır.
-Nesne sürekliliği davranış kazanır. (18-24 ay)
8.ay civarında başlar.Örn:Oyuncak gözünün önünden alındı arkamıza saklayınca arar.İlk bellek kullanımıdır.
-Kişi sürekliliği devamlılığı kazanır.
Örn:Anne mutfağa gidince bunu fark edip arkasından mutfağa emekleyerek gider.Anneyi arar.Belleği kullanır.
Not:2-3 yaş (işlem öncesi) kişi değişmezliği/cinsiyet değişmezliği /kişi sürekliliği kazanılır.Dış görüntü değişse de aynı kişi olduğunu bulur.Örn:Sakalını kesen babadan korkmamasıdır.
-Taklit yapar.Yüzünü sizin gibi yapmaya çalışır.(Modelle aynı)
-Ertelenmiş taklidi hafızada tutup sonra yaparak belleği kullanır.Örn:Aşı oldu eve geçti.Bebeğine aşı yapar.
PİAGET’İN İŞLEM ÖNCESİ (2-6/7
Sembolik (2-4) ve sezgisel (4-7) olarak 2 evrede yaşanır.
1.Kişi değişmezliği cinsiyet değişmezliği kazanır.
2.Sembolik düşünme zekası gelişir.Sembolik oyun oynar.
Örn:Asayı at yapma,kalemi silah yapıp kovboyculuk oynar.(mış gibi oyun)
3.Kalıp yargılar gelişir.Kültürel aktarım gerçekleşir.Örn:Kızlar hemşire olur.İtfaiyeci olmaz.
4.Tersine geriye çeviremez.(Simetri olamaz.)
Örn:Ezbere 50 ye kadar sayar.Ama 10 dan geriye sayamaz.
5.Magic büyüsel düşünür.Gerçekle hayali ayırmaz.Örn:Rüya,şirinler,pikaçu,hayaletleri gerçek sanar.Hayaliarkadaşları var onlarla konuşur.
6.Benmerkezcidir.Örn:Kendisi biliyorsa herkes biliyor kendisi sevmiyorsa kimse sevmez.Örn:Kendisi kayboldu beni evime götürün.Bilmiyor musun?Ahmet amca var ya onun bakkalının yanında.
Olaylarda kendini suçlar.Sorumlu tutar.Babam benim yüzümden gitti.
7.ANİMİZ M/CANLANDIRMACILIK:Canlı cansız ayırımı yapamaz.Örn:Bebeğimin uykusu geldi.Bebeğimin karnı acıktı.
8.ARTİFİKALİZM /YAPAYCILIK
Doğa olaylarının birinin eliyle yapıldığı şeklinde açıklamaya çalışmasıdır.Örn:Yağmur yapınca kova kova su döküyorlar.Gece olunda dedem ışıkları kapattı.Güneşin pili bitti.
9.MONOLOG:Kendi kendine konuşuyor.Çünkü konuşarak düşündüğünü yansıtır.Örn:Oynarken,resim,çizerken bebeğine yemek yaparken kendi kendine konuşur.
10.TOPLU/KOLLEKTİFMONOLOG:Paralel oyun oynarken hep bir ağızdan konuşurlar.(Soru cevap alakasız).Örn:Biri kamyonunu konuşturur.Biri bebeğini konuşturur.
11.PARALEL OYUN:Hep birlikte aynı oyunu oyunu gibi görünmeleridir.
12.BENMERKEZCİ DİL:Örn:Bana şunu sor?Nereye gitmek istersin diye sor.Can ne istiyor diye sor.
13.SOSYALLEŞMİŞ KONUŞMA:Çevredekilere emir,alay,eleştiri şeklinde konuşmasıdır.
Piagette dil içten dışa doğru gelişir.
14.Parça bütün ilişkisi kuramaz. (Tümevarım)Örn:Ankaralılar Türkiyeli değildir.
15.ODAKLAMA/ODAKTAN UZAKLAŞMAMA
Tek boyut düşünür. Tek özelliğe odaklanır. En son yaptığını hatırlar.(Sonunculuk)
Örn:Tüm gün gezilir.Ama en son uğranan yerin anlatılmasıdır.Örn:Cep telefonun tek melodisiyle ilgilenmesidir.
Dikkati tek bir uyarıcıda toplar.
16.Korunum kazanamamıştır.
Odaktan uzaklaşamamanın sonucudur.Örn:50 Tl yi değil bozuk paraları çok diye alır.
Örn:Uzun bardak ile kısa bardaktaki aynı miktar meyve suyu var.Ama o uzun bardağı alır.
17.Özelden özele akıl yürütemez.Yanlış bir mantık kurar.Örn:Her sabah kahvaltıda yumurta yenir.Bu sabah kahvaltıda yumurta yenmeyince kahvaltı yapmadığını düşünür. Her tatilde denize girilir.Bu defa denize girmeyince tatil yapmadığını sanar.
SOMUT İŞLEMLER (6/7-11/12)
Somut düzeyde (görgül gerçeklik) mantıksal akıl yürütme kazanılır.Somuttan soyuta öğretim amaçlanır.(harf,rakam)
-Tersine çevirebilir.(simetri alır)
Örn:A=B B=A der.Geriye sayar.
-Geçişlilik yapar.Örn:Ali ile Bülent kardeştir.Bülent ile Ceyda kardeştir.Ceyda ile Ali de kardeştir.Verilerden hareketle gerçeğe dönüşür.
Dolaylı gerçeği çıkarsanmış gerçeği farkeder.
-Odaktan uzaklaşmayı kazanır.Çok boyutlu düşünür.Birden çok özellikte dikkati toplar.Eş zamanlı tarama yapar.Örn:Hem kırmızı hem daire olanı isteyince verir.Bunu 2 ile 6 yaşında yapamaz.Tek tek isterse verir.Gidişik taramadır.
-Korunumu kazanır.Artık metal paralar değil 50 TL yi alır.Örn:Sayı korunumu,kütle,hacim,uzunluk,ağırlık,ile ilgili sorulanlar soyut düzeyde verilirse cevaplar verilirse somutlaştırılır.
-Aynıyet korunumu ve ödünleme telafikazanılır.
Ekleme çıkarma yapmadık.Her iki kapta aynı miktar sıvı vardır.
A kabının yüksekliği fazladır.B kalıbı bunu genişlikten telafi etmiştir.
-Parça bütün ilişkisini kurup kavrar.(Tümevarım)
Örn:Ankaralılar Türkiyelidir.
Not:Piaget 5 6 yaşa kadar ahlak yoktur.Ahlak somut dönemde kazanılır.Burada kazanılan ahlak dışa bağımlıdır.Dışa bağlı olarak kazanılır.Otoriteye mutlak itaat vardır.Kural kuraldır.Asla değiştirilemez.Kuralı otorite koydu.Fiziksel sonuca baka(niceliksel) 5 bardak kırdı.Suçlu(kasıtlı kırdı)
-Kooperatif işbirlikli oyun oynarlar.Örn:Saklambaç,körebe vb.Kural asla değişmez.
SOYUT İŞLEMLER 11/12-18
Somutta tümevarım kazandı.Bruner buluş stratejisi bu doğrultudadır.Soyutta tümdengelim kazanır.(Bütünden parçaya)
Ergen ben merkezciliği görülür.Hayali Seyirci vardır.Herkes ona bakıyor.Hoca hep ona bakıyor gibi hisseder.Kişisel efsaneleri vardır.Riskleri alır.Her şeye gücü yeter.Bana bir şey olmaz diye düşünür.
En büyük acıyı o yaşamış gibi sanır.
Eleştirel düşünme tarafsız sorgular.Ölçüt kullanarak değerlendirme yapar.Değerlendirme basmağıdır.
Balık kılçığını uygular.Bağımlı bağımsız değişkenler vardır.
Yaratıcı düşünme vardır.Özgündür.Orjinaldir.Sentez yapılır.
Proje yapmak,afiş hazırlamak,resim yapıp yarışmaya yollamak bu alanda değerlendirilir.
Yansıtıcı Düşünce:Özeleştiri yapmaktır.Ders yapar.Kendini geliştirir.Öz yargılama kapasitesi gelişir.(Sosyal Öğrenme)
Öz yeterliliklerini bilir.(neyi yapıp yapmayacağını bilmek)
Rehberlik-Mesleki Rehberlik(yetkinlik beklentisi)
Kombinasyonel Düşünce:bir araya getirme bütünleştirme meta-analiz yöntemini kullanıp kombine etmektir.
Global Düşünme:Kavram ve zihin haritası oluşturularak düşünmedir.
Kavram ve zihin haritalarında tümdengelimsel yöntem kullanılır.
Piagette örgütlemeyi kullanır.
Metabilişsel Düşünme:Öğrenmeyi öğrenme nasıl öğrendiğini bilmesidir.
Kuantum Öğrenme:Beynin her iki küresini de kullanmaktır.
Hipotetik Öğrenme:Bir devrede pil sayısı arttıkça ampulün parlaklığı da artar.(Deney süreci başlar)
Olasılık Düşünme:Var olan bir durumun olası sonuçları tahmin edilmeye çalışılır.Kuluçkaya yatırmasıyla deneyse süreç başladı.21.günün sonunda hepsi çıkabilir hiçbiri de çıkmayabilir.
Iraksak Düşünme:Ezberci değil,kalıplar dışına çıkıp yeni yollar dener.(yaratıcıdır)
Yakınsak Düşünme:Ezbercidir.Kural neyse onun dışına çıkmaz.(geleneksel öğrenci tipi)
DİL GELİŞİM ALANI
DİLİ AÇIKLAYAN KURAMLAR
1.Piagete göre dil gelişimi zihinsel gelişime paralel ilerler.
Dil düşünceyi sadece yansıtır.
Benmerkezci düşünme de dili etkiler.Monologdan etkilenir.Aynı zamanda benmerkezci konuşma da denir.
Sosyalleşmiş konuşma yapar.(emir eleştiri alay)
- bebeklikte işaretlerle konuşurlar.(Otistik Konuşma)
VYGOTSKY
Dil düşünceyi geliştirir.Gelişim dıştan içe doğrudur.0-2 de sosyal konuşma 2 6 da monolog (özel monolog) 6+ içsel konuşma yapılır.Dil dıştan gelişerek içselleştirme ile tamamlanır.Tek başına yapabilir hale gelmektir.
SAPİR WOFF’UN KURAMI
Kültür dili geliştirir ve zenginleştirir.Eskimo kültüründe kar ve yağmurla ilgili 30 üzerinde kelime vardır.Deve ile ilgili kelime yoktur.
DOĞUŞTANCI PSİKOLİNGUİSTİK CHOMSKY MC NEİL
Doğuştan dil yeteneği aygıtıyla dünyaya gelinir.(beyinde broca wernika)
Her birey uygun çevre şartlarında her dili öğrenir.İşitme engelliler bile konuşur.(dili var)
Doğuştan sahip olunan donanım zamanı gelince ortaya çıkar ve sonrada uygun çevre şartlarında her dili öğrenebilirler.
DAVRANIŞÇILIK WATSON
Dil edimsel koşullanmayla öğrenilir.(Skinner)
Çocuk tesadüfen diğer bir ifadeyle kendiliğinden sesler çıkarır.(tepkisi) Çevre bu sesi ödüllendir.(Uyarıcı)
Dil tepki uyarıcı bağı kullanılarak elde edilir.
Tepki tekrarlanır. (edimsel koşullanma)
SOSYAL ÖĞRENME ROTTER ZİMMERMAN BANDURA
Gözlemle model olmayla taklit etmeyle dil edinilir.
Sosyal Öğrenme Süreci Basamakları
1.Dikkat:çevredeki sesleri fark etti.
2.Hatırda Tutama:Sesleri zihinde sembolleştirir.
3.Uygulama:sesin aynısını çıkarır.(Taklit)
4.Güdülenme:Çevre taklide ödül verir.Ödül aldığı için yeniden yapmaya isteklidir.(dıştan güdülenmiş)
DİLİ OLUŞTURAN ETMENLER
FONEM:Ses fonoloji ses bilimi demektir.
Ses ve harf farklıdır.Ses somut doğaldır.Harf soyut yapaydır.(sembol)
‘Ç’ sesi Türkçede tek harfle sembolize edilir.İngilizcede ‘ç’ sesini ifade etmek için ‘ch’2 harf kullanılır.
MORFEM BİÇİM BİLİM morfoloji
Ma,ba,al,la
3.Morgem:Tek bir sözcükle birden çok şey anlatmaktır.(12.18.ay9
Karnı acıktı.Altı ıslandı.Oyuncak istedi.Örn:12.18.ay mama der.Dilin kritik dönemidir.
4.SEMANTİK ANLAM BİLGİSİ
İlk kelime kaslar teller olgunlaşmasıyla çıkar.Bunlar olgunlaşmazsa olgunlaşma ürünü çıkmaz.Anlamı çevre öğretir.(12-18 ay)
5.SENTAKS SÖZ DİZİMİ (24-60 ay)
Emel eve gel
Özne Dolaylı Tümleç Yüklem Kim? Nereye?
Sadece zaman ekleri ve kavramları kazanılmaz.(6-12 yaş)
6.PRAGMATİKLİK
Kullanım bilgisidir.
Kelimeyi nerede nasıl hangi tonda vb.kullanacağını bilmektir.
Saf çıkarcı olan Ahmet karı olmayan işe girmez.Şapka varmış gibi telaffuz eder.
Kar zarar gözetir.
Ayşe anneye evde anne okulda öğretmen demeyi kazanmışsa pragmatikliği önemser.(anne dersine giriyor)2 yaş sonrasıdır.
DİL GELİŞİM EVRELERİ
AGULAMA EVRESİ (0-12 AY)
Ağlama:0-2 aylıkken görülür.Evrenseldir.Her bebek ağlar.Anlamsız sesler çıkarır.(fonem)
Babıldama:2-6 aylıkken görülür.Evrenseldir.Ma ma da da de de ba ba (fonem morfem)
Çağıldama:6-12 ayda görülür.Millileşmiştir.Mam-mem dad-dad ded ded bab bab (fonem morfem)
TEK SÖZCÜK EVRESİ 12-18 AY
12 18 ay kritik dönemdir.
Morgem evresidir.düd düd dede dady baby-anne baby-mami.Söyleneni anlar.Ancak konuşamaz.Alıcı dil gelişmiştir.İfade edici dil gelişmemiştir.Alıcı dil önce gelişir.Semantik kazanılıR.
3.TELGRAFİK KONUŞMA 18 24 AY
Gramer,sentaks gelişmemiştir.
Ben gitmek İstanbul Anne düd düd baba mem
Semantik devam eder.
Alıcı dil gelişmiştir.İfade edici dil gelişmemiştir.
İLK GRAMER EVRESİ 24-60 AY VE SONRASI
Dilin son evresidir.
Sentaks kazanılır.
Bu evrede aynı zamanda görülen aşırı kurallaştırma vardır.Davranışı geneller.Eksik Kurallaştırma vardır.(Davranışı ayırt etmedir.)Örn:Gözlükçü kelimesiöğrenildi.Ama o manavcı,astronotçu,bakkalcı bile der.Genelleme yapmaması gerekirken geneller.Aşırı kurallaştırma yapar.
Kalemlik öğrenir.Lik in sadece kalemlik’e geldiğini sanıp kitaplık demez.Kitap konulan yer diyip eksik kurallaştırır.Genellemesi gerekirken genelleyemez.
Not:Chomsky akıcı ve ifade edici dil ile aşırı ve eksik kurallaştırmayı litaritüre kazandırdır.
AHLAK GELİŞİM ALANI
Ahlak vicdan ve değerler sistemini geliştirmektir.
İyi-kötü ve doğru yanlış ayırımı yapar.
Evrensel geleneksei
Etik ilkeler Ahlak İlkeleri
Not:Ösym sorularda bu ayırıma girmez.
Freud da ahlak 5 6 yaş civarında süper ego nun iden ayrılmasıyla ortaya çıkar.
Erikson da ahlak 2-4 yaşlarında özerkliğe karşı kuşku utanç evresinde başlar.Utanç öğrenilmişbir duygudur.
Piagette 5-6 yaşa kadar ahlak başlamaz.Somut soyut dönemde yaşa bağlı olarak olgunlaşma kazanılır.
Ahlaksal gelişimi bilişsel gelişime paralel olarak ilerler.
Gelişim içten dışa doğru gelişir.
PİAGET’İN AHLAK GELİŞİM EVRELERİ
AHLAK ÖNCESİ(İŞLEM ÖNCESİ)
5-6 yaşa kadar ahlak yoktur.Çocukları yargılayamayız.
Yalan bilmez.
Benmerkezci kendini suçlu tutar.
Çocuk kendine odaklanır.
HETERENOM DIŞA BAĞLI AHLAKİ GERÇEKLİK
Töresel gerçeklik somut dönemde 6 11 yaşlarında görülür.
Nicesel bilgisi gelişmiş olup nitelik gelişmemiştir.Fiziksel sonuca miktara göre karar verir.(görgül gerçeklik)
Örn:Ayağı takıldı.5 bardak kırdı.Kalanın asidi uçtu diye kızdı.1 barda kırdı.Fatma hangisi suçlu(Ayşe)
Niyeti nedeni anlayamaz.
Otoriteye itaat eder.(itaat ceza)(oyunun kuralını değiştirmez)
Örn:Ablasına bir soru sorar.Ablası bilmeyince ablasını bilgisizlikle suçlar.
OTONOM/ÖZERK/AHLAKİ GÖRECELİK/TÖRESEL GÖRECELİK(DOYUT İŞLEMLER) (11+)
Okul çağıdır.(İlkokul orta okul yarısı)
Artık sadece miktara,fiziksel sonuca niceliğe değil niteliğe niyete de bakarak karar verir.
Kendi vicdan ve değer sistemini oluşturur.Ahlaki özerkleşmiştir.(otonomi kazanmış içten denetimlidir)
Artık kuralları eleştirip sorgulayıp değerlendirebilir.
Eleştirici Düşünce (başkası)ve yansıtıcı düşünce(kendisi)
Örn:Artık Ayşe değil Fatma suçludur.Lise ergenlik dönemidir.
KOHLBERG AHLAK GELİŞİM KURAMI
GELENEK ÖNCESİ(BEN İD)
İTAAT CEZA
Otoriteye itaat edildi.
Öğretmen,müdür,anne,baba,polis kameralar otoritedir.
Otorite varsa davranışı yapar.Yoksa yapmaz.
Örn:Kamera varsa kırmızı da dur yoksa geçmektir.Öğretmen fark etmeden kopya çekmeye çalışır.
Kanun bekçilerine itaat edilir.
ARAÇSAL AMAÇ
Saf çıkarcılık görülür.
Pazar yeri ahlakı hakimdir.
Bugün sana yarın bana anlayışı hakimdir.
Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez anlayışı hakimdir.
Ben senin sırtını kaşıyayım sende benim sırtımı kaşı anlayışı hakimdir.
Kar zarar gelişir.Örn:Durakta sigara içer.Kar olmayan işe girmez.Cinayet işler.
GELENEKSEL (BİZ SÜPER EGO )
Örn:Suç Ceza romanı.
KİŞİLERARASI UYUM
İyi çocuk eğilimi gösterir.
Elalem ne der anlayışı hakimdir.
Desinle mantığı vardır.
Bize yakışmaz anlayışı hakimdir.
Örn:Hamarat gelin.Hayırlı evlat desinler.
Eşe,sevgiliye,öğretmene,kankaya,aileye,aşitete şirin görünme yaranma buna örnek olur.Toplum gözetilir.
KANUN DÜZEN EĞİLİMİ
Kanunun kendisine itaat edilir.
Yasa yasadır.Asla değiştirilemez.Sorgulanmaz.Uyarı çiğnenmez.
Cinayet işlemez.Durakta sigara içmez.Kırmızı da geçmez.Yasayı savunur.Vergi vermek vatandaşlık borcudur.
GELENEK ÖTESİ(İNSANLIK EGO)
Yasayı eleştirir.Sorgular.
Gerekli ise çoğunluğun kararıyla değiştirilir.(Demokrasi)
Sendikalara üye olunur.
Derneklere üye olunur.
Örn:Vergiler son zamanlarda çok ağırlaştırıldı.%50 yi geçsin yeter.
EVRENSEL AHLAK
Hümanist bir anlayışa sahiptir.
Her birey değerli tek biriciktir anlayışı vardır.(%100 mutlu olsun)
Koşulsuz kabul etme sevgi ve saygı hakimdir.
Her birey doğuştan iyidir anlayışı vardır.
İnsan hayatı her şeyin üstünde değerli anlayışı hakimdir.
Not:Soruda davranışın gerçekleştiği andaki niyete bakılır.İlkeler evrenseldir.
FİZİKSEL GELİŞİM ALANI
Fiziksel gelişim:boy,kilo hacimce artık büyüme niceldir.
Psikomotor Gelişim:Zihin,kas,göz uyumu olgunlaşma niteldir.
Önce kaba motor sonra ince motor becerisi gelişir.
Kaba motor becerileri kollar bacaklar vb
İnce motor becerileri el parmak vb.
Fiziksel gelişim tüm gelişim alanlarının temelidir.
Fiziksel gelişimin bilişsel gelişim alanını etkilemesi bütünlük ilkesinde değerlendirilir.
Fiziksel gelişim hızlı bilisel gelişim yavaşsa burada nöbetleşelik vardır.
Fiziksel gelişim hayat boyudur.(Süreklilik/aşamalık/birikimlidir)
Fiziksel gelişimin 1.hızlı olduğu yer doğum öncesi 2.bebeklik dönemi 3.ergenlik dönemindedir.
Gelişim hızı her yaşta aynı değildir.
Fiziksel gelişim dönemleri içindeki her özellik o dönemde kazanılacağından kritik dönemdir.
Not:Bu özellik gelişim ödevi görevidir.(Havighurst)
FİZİKSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ
DOĞUM ÖNCESİ ANNE KARNI 40 HAFTA
OVUM/ZİGOT/DÖLÜT(0-2 HAFTA)
ANNE BABA
XX XY
XX KIZ
XX ERKEK
Bunlar eşey hücrelerdir.1.çift gonozom cinsiyet hücresi 2.çift de otozom vücut hücresi bulunur.(2-3 çift kronozom) Döllenmiş yumurta mitoz bölünmeyle çoğalmaya başladı.Plesanta kordon bağı gelişti.
EMBRİYO (2-9 HAFTA)
Plesanta kordon bağı oluştu.Pinoyon sıvısı üretilir.Bebektir.Kondon beslenir.(o2 taşınır)Burada insan görünümüne yakındır.Ektoderm (dış),metorderm(orta),endordem(iç)
Tabakalar organ sitemi saç deri oluşur.(İlk 3 ay kritik dönemdir.
FETÜS DOĞUMA KADAR
Tabakalar gelişir.Fiziksel gelişim çok hızlıdır.Tat,işitme,dokunma duyusu ortaya çıkar.
Göz 35.haftada sadece ışığa tepkilidir.En son saçlar çıkar.36.hafta max 40.haftada doğum olur.
Bunu önceden kestirebilir.
Tahmin edilebilir.(gelişim yordanabilir)
BEBEKLİK (0-2 YAŞ)
Bağışıklık sistemi gelişmemiştir.
Bebekler 50 cm 3.5 k doğar.
Erkekler genelde iri ve uzun doğar.
Anne sütündeki antikorlar korur.
Kalp atışı ve solunum hızlıdır.
Fiziksel gelişim hızlıdır.
Boşaltım gelişmemiştir.
6.ayda ek gıda başlar.
12.18. ay dil gelişimi başlar.Yürümeye çalışır.
18-24 aya kadar olgunlaşır yürür.Tuvalet eğitimine başlanmalıdır.
- yaş arası zihinsel gelişim açısından kritik dönemdir.Aynı zamanda bu dönemde temel güven duygusu gelişir.
6.ayda ayrılık kaygısı başlar.
10.ay civarında bağlanma gerçekleşir.
Bebekliğin neredeyse ilk bir yılında refleksler hakimdir.Zamanla kaybolur.
Moro:Ani bir ses duyunca sıçraması irkilmesidir.
Tonik Boyun:Yüzüstü yatarken başını bir tarafa çevirirsek o taraftaki kol bacak sabitken diğer tarafın havaya kalkmasıdır.
Babinsky:Ayak tabanına dokununca parmakları pergel gibi yukarıya gerer.Eğer aynı durumda içe kapatırsa planter olur.
Palmer:Eline avucuna bir dokunun parmağınızı sıkıca kavrar.
Yüzme:Havada koltuk altlarından tutulunca ayaklarıyla yüzme hareketi yapar.
Paraşüt:Havada gövdeden tutup aşağı doğru eğdiğinde kolları ve bacakları açar.
Arama:Yanağına dokununca önce ağzı açar.Başı çevirir.Arar.
Emme:Aradığı bulduğu her şeyi emer.
İLK ÇOCUKLUK 2-6/7
Özerklik girişimcilik dönemidir.
Cinsiyet farklılığını kazanır.
Dil ve konuşma hız kazanır.
Psikomotor beceriler artar.
Öz bakım becerisi kazanır.
Okuma yazmaya hazırlık yapar.
Dönemin sonunda hemcinsiyle özdeşim kurar ve dışa bağlı ahlak başlar.(oyun çocuğu)
SON ÇOCUKLUK (7-12)
Okul çağıdır.Başarı,ödül,öğretmen önem kazanır.
Cinsiyet rolleri kazanılır.
Bastırma ve yüceltme duyguları gelişir.
Okuma yazmayı öğrenir.
Somut düşünür.Kızlar dönemin sonunda erinliğe girer.
Kişisel bağımsızlık kazanılır.
Kendine ve kurumlara olumlu tutum kazanır.
Dışa bağlı ahlak edinir.
ERGENLİK (12-18 YAŞ)
Fiziksel gelişim hızlıdır.Sakarlık görülür.
Yeniden ben merkezcilik görülür.
Cinsiyet ve toplumsal roller kimlik kazanılır.
Yeniden doğuştur.
Duygusal bağımsızlık kazanılır.
Evlilik hayalleri başlar.
Özerk ahlak edinir.
Meslek seçiminde kritik dönemdir.
İyi çocuk eğilimi kankacılık görülür.
Kızlarda anoroxro (yememe) ve blumia nevroza (yer kusar) görülür.
Erkeklerde jinokemasti (göğüs düğümcükleri) görülür.
Fiziksel gelişim ayaktan başa doğrudur.
ERİNLİK
Ön ergenlik puberto evresidir.
Erinlikte ilk olarak 2.cinsiyet özellikleri ortaya çıkar.
KIZ ERKEK
Boy atımı Boyu artar.
İştah yüksektir. İştah yüksektir.
Kıllanma olur. Kıllanma olur.
Sivilce çıkar. Sivilce çıkar.
Göğüsler çıkar Adem elması çıkar.(ses kalınlaşması)
Kalça genişler Kas yapar.
Yağ yapar.
Not:2.cil özellikler erinliğe girişin ilk işaretidir.
Erinlikte 1.cil cinsiyet özellikleri sonra ortaya çıkar.
Erinliğe Erken Girmek Şu Etkileri Ortaya Çıkarır:
Kız (-) Erkek(+)
İçe kapanır.Utanır. Mutludur. Özerktir.
Güvensizdir. Girişimci güvenlidir.
Erinliğe Geç Girmek Şu Etkileri Ortaya Çıkarır:
KIZ + ERKEK –
Başarılıdır. Güvensizdir.
Güvenlidir. Mutsuzdur.
Mutludur. Entelektüel kişiliğe sığınır.
Sosyo kültürel farklılık erinliğe erken girme ya da geç girmede gözlenir.
Not:Ergenlik sonrası ölüme kadar burun,kulak büyür.Sonrasında deformasyon başlar.Artık gelişimin ödevleriyle devam ediyoruz.Önceki ödevler dönemin içine yazıldı.
GENÇ YETİŞKİNLİK(18-30) YAKINLIĞA KARŞI YALITILMIŞLIK
İşe girme,aile kurma,çocuk yapma,eş seçme,vatandaşlık görevlerini yapma,aile içinde uyumla yaşama,arkadaşta seçicilik (dost) gibi özellikler görülür.
YETİŞKİNLİK (30-60) ÜRETKENLİĞE KARŞI DURGUNLUK
Standart gelire ulaşır.
Kariyer yapar.Yeni nesle rehberlik yapar.
Üretmek ister.Hobiler edinir.
Aileyle çocukla işle mutlu
Toplum yararına çalışır.
YAŞLILIK 60+ Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk karşılar.
Ölüm korkusu yaşar.Gelir azalır.Hastalık artar.
Emeklidir.Yaşantı azaldı.Fiziksel güç azaldı.
Eş,dost kaybı yaşar.(keşke demeye zamanı yok)
Ya mutlu yaşlıdı.Ya mutsuz yaşlıdır.