Türkiye ekonomisinin kurumsal yapısı ve dönüşümü



TÜRKİYE EKONOMİSİNİN KURUMSAL YAPISI VE DÖNÜŞÜMÜ
Kurum: toplumsal yaşam içinde geçmişten süzülerek gelen birtakım temel ihtiyaçların karşılanmasına ilişkin olarak kalıplaşmış ilişkiler kurallar ve davranışlar bütünü.

Ekonomik sistem: toplumların mal ve hizmetlerin üretimi ve bölüşümünün nasıl olması gerektiğine ilişkin uyumlu düşünce ve değerler toplamı

Homo Economicus: bireyin serbest piyasa ve pazarın işleyişi hakkında tam bilgiye sahip oluşu ve ekonomik tercihlerinde rasyonel davranmasını ifade eden kavram

Karl POLANYİ: özselcilik (substantivizm)in kurucusu. Polanyiye göre İktisatın biçimsel tanımı: tüm toplum piyasanın bir parçası olarak işler. Büyük Dönüşüm eserinde İktisat: kıt kaynaklar ve sonsuz ihtiyaçlar. Ona göre Ekonomi, toplumsal ilişkiler içine yerleşecek yerde sosyal ilişkiler ekonomi içine yerleşir.

Kurumsal İktisatçılar: Marksist anlayış haricinde klasik iktisat teorisine karşı çıkanlar. Thorttein Veblen, John Rogers Commons, Wesley Clair teorik temellerini atar. Her toplum için geçerli olacak bir iktisat kanunu yoktur. Toplumların değişiminde kurumsal yapıları etkilidir.

Yeni Kurumsal İktisat: Servetin asıl kaynağı piyasadır. Güçlü bir kurumsal yapı için ve etkin işleyen bir piyasaya olanak sağlar. Böylece yeni kurumsal iktisatçılar birey davranışının kurumsal yapıyı belirlediği düşüncesine neo klasik iktisatçılar gibi geri dönerler.

Küreselleşmenin ortaya çıkardığı karşılıklı bağımlılık sonucunda ulusal piyasalar, uluslar arası ekonomik entegrasyonlar bölgesel ekonomik işbirlikleri çok uluslu şirketler ve hükümet dışı örgütler aracılığıyla birbirine bağlanmaktadır.

Bretton WOODS İkizleri

22 Temmuz 1944 tarihinde kapitalizmin yaşadığı krizi aşmak ve yeni bir uluslar arası ekonomik düzen kurmak için iki küresel ekonomik örgüt kurulmuştur. İMF ve Dünya Bankası olarak bilinen Uluslar arası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (IBRD). ABD ekonomik gücünü kabul ettirmiştir. Sistemin üçüncü ayağı ise GATT yani Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması. ABD Dünya kapitalizminin lideridir. GATT 1947 de kurulur ve 1995te tüm yetkilerini WTO Dünya Ticaret örgütüne devreder.

İMF IBRD ve GATT (WTO) aracılığı ile kurulmaya çalışılan uluslar arası ekonomik sistemin kurallarının uygulanabilmesi için ülkelerin kurumsal yapılarının piyasa önceliklerine göre değişmesi gerekir. Bu da Yönetişim (corporate Goverment) kavramı ile olur.

İzmir İktisat Kongresi: 17 Şubat 1923 Cumhuriyeti geleceğe taşıyacak ekonomik sistemin temelleri atıldı. Türkiye mal ve hizmet ticareti ile sermaye hareketliliğinin hızlandığı günümüzde kurum ve kuruluşlarıyla bu değişime 24.01.1980 tarihli istikrar politikası kararları ile uygulamaya konulan ihracata dayalı sanayileşme stratejisi ile başlar.

1923-1980 Dönemi Türkiye Ekonomisi

İktisad-ı Milli: Özel girişimcinin yetersiz olduğu bir çok alanda devlet ekonomiye müdahale ederek hizmet üretim sürecinde yer alır. (Devletçilik İlkesi)

İş Bankası: 1924

Sanayi ve Maadin bankası: 1925

Şeker, tütün, ispirtolu içkiler, tuz, barut ve patlayıcı madde tekelleri oluştu

Türkiye Cumhuriyeti Devleti Osmanlı Devletinin Borçlarını ödemiştir.

1925 te Aşar vergisi kaldırıldı

1927 Teşviki sanayi kanunu

1930-1940 döneminde ilk defa sanayileşmeye gidildi.

1934. 1. Beş yıllık kalkınma planı.

1963 yılındaki 5 yıllık kalkınma planı ithal ikameci sanayileşme stratejisinin uygulanmasına aracılık etti.

24.01.1980 serbest ticaret doktrini :

piyasa ekonomisine geçildi.
Planlı ekonomi bitti
Dış ticaret serbest
Kaçakçılık-karaborsa önlenmesi
Sanayileşme özel sektör
Devlet tekeli kaldırılmaya yönelir.
İhracatı teşvik eden politilkalar uygulanır
KİTler özelleşir.

01.01.1996 Gümrük Birliği

Merkez Bankası: parasal istikrar (fiyat) ve Finansal istikrarı sağlamakla görevli

Banknot (Kağıt Para) basar

Para politikasını belirler

Hükümete danışmanlık yapar

Hazine Müsteşarlığı: 9.12.1994 te başbakanlığa bağlı olarak kurulur.

Bozuk parayı basar.

Ekonomik politikaların belirlenmesine yardımcı olur
Hazine işlemleri kamu finansmanlığı
Kit ve devlet iştiraklerinde pay sahibi
İkili-çok taraflı ekonomik ilişkiler
Uluslar arası bölgesel ekonomik mali kuruluşlarla ilişkiler
Ülkenin finansman politikaları çerçevesinde sermaye akımı kambiyo rejimi.
Sigortacılık sektörüne ilişkin düzenleme

Yatırım ve yatırım teşvikleri

Hazine müsteşarlığının kamuya ait gelirleri idare etmek, bütçeyi uygulamak gibi diğer görevleri maliye bakanlığı tarafından yürütülmektedir.

DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI

Dış ticaret politikası ihracat ve ithalat üzerinde hükümetin aldığı kararları kapsar. 9.12.1994te başbakana bağlı olarak kurulan bir müsteşarlık

Temel Görevleri: dış ticaret politikalarının belirlenmesine yardımcı olmak, bu politikalar çerçevesinde ihracat, ihracatı teşvik yurtdışı müteahhitlik hizmetleri ikili ve çok taraflı ticari ve rkonomik ilişkiler uygulamal izlemek ve geliştirilmesini sağlamak. Gümrük genelde ithalattan alınır. Gümrük Kanunu 1929

Gümrük Müsteşarlığı da 02.07.1993 tarhinde Başbakanlığa bağlı olarak kurulur.

DPT

30.09.1960 tarihinde Başbakanlığa bağlı olarak kurulur. 6.4.2011 tarihinde tüm görevleri kalkınma bakanlığına devredilir. Kalkınma planı: Kamu çin emredici özel sektör için özendirici ve yol gösterici bir nitelik taşır.

REGÜLASYON: Piyasanın aksaklıklarını önleme ve piyasa etkinliğini geliştirmeye yönelik faaliyetler gerçekleştirme

DEREGÜLASYON: Ekonomik faaliyete ilişkin serbestleştirme piyasa koşullarına teslim etmedir.

BAĞIMSIZ KURUMLAR:

Siyaset ve Siyasetçiden bağımsız ancak faaliyet gösterdikleri sektörde adeta Yasama yürütme Yargı yetkileri ile donanmıştır. Özünde kamuya ait olan gücün ve yetkinin piyasa güçlerine açılmasında yardımcı yapılardır.

Bunlardan bazıları:

SPK

Rekabet Kurumu

BDDK

Bir de Spesifik Piyasalara yönelik kurumlar var:

EPDK, Şeker Kurumu, TAPDK (2002) Telekomünikasyon Kurumu(1994 PTT nin Tsi Türk Telekom 2008 de adı Bilgi Teknolojileri ve İletişim kurumu oldu

KİK (2003)

Özel Sektör Kuruluşları

TOBB

Tüsiad

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu

TİSK

İlgili Kategoriler

İktisat Ders Notları Maliye Ders Notları



Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir