A.ZEKİ VELEDİ TOGAN
10 Aralık 1890 tarihinde Başkurdistan’da doğdu. 1909 yılında “Türk Tarihi ve Arap Edebiyatı Tarihi Muallimi” oldu. 1911 sonlarında Türk ve Tatar Tarihi adlı kitabı yayınladı. Bu çalışmaları sonucunda Kazan Üniversitesi Arkeoloji ve Tarih Cemiyetine üye seçildi. 1913-1914 arasında Türkistan’da yaptığı araştırmalar sırasında Fergana’da Yusuf Has Hacip’in “Kutadgu Bilig” adlı eserinin yeni bir nüshasını buldu. 1916’da Rus Millet Meclisi Dumada Ufa Müslümanlarının temsilcisi olarak Petersburg’a gitti. Bu sırada Bolşevik İhtilali patlak verince o da Türklerin durumunun düzelmesi için mücadeleye başladı. Bu nedenle Bolşevik yönetimiyle defalarca görüşmesine rağmen sonuç alamayınca Türkistan’a çekilip Enver Paşa ile çatıştı. Basmacı Hareketi’nin içinde bulundu. Türkistan Milli Birliğinin kurucusu ve ilk başkanı oldu. Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi ile Fuat Köprülü, Rıza Nur, Yusuf Akçura’nın daveti üzerine Türkiye’ye geldi. 20 Mayıs 1925’te Türkiye’de Maarif Vekaleti Telif ve Tercüme Encümenine tayin edildi. 1935’te doktora çalışmalarını bitirdikten sonra Avrupa’nın çeşitli üniversitelerinde ders verdi. 1939’da talep üzerine Türkiye’ye gelerek İstanbul Üniversitesinde Umumi Türk Tarihi Kürsüsünü kurdu ve ordinaryus profesör oldu. Togan 26 Temmuz 1970’te İstanbul’da vefat etti.
YATIŞTIRMA POLİTİKASI
Dünya Savaşı’na giden dönemde İngiltere Başbakanı Chamberlain’la özdeşleşen politikadır. Hitler’in esas ilgi alanının doğuda olduğuna inanan Chamberlain, SSCB’ye karşı Almanya’nın kendileriyle iş birliğine gireceğini düşünüyordu. Chamberlain’in Münih Antlaşması ile Südet’i alan Hitler’in artık durarak kazandıklarını elinde tutmays çalışacağını tahmin etti. Fakat 15 Martta Almanya, az sayıda Alman’ın yaşadığı Çekoslavakya’yı işgale başlayınca yatıştırma politikası sona erdi.
MAGİNOT HATTI
Fransız generalleri, 1930’larda dünyanın en güçlü savunma hattını kurmaya karar vererek Maginot Hattı’nı oluşturdular. 2.Dünya Savaşı’na kadar hiç test edilmeyen bu hat, birbirinden bir top atımı uzaklıkta 50 savunma kulesi ve bunlara bağlantılı yer altı sığınaklardan oluşuyordu. Düşmanın ele geçirmesi neredeyse imkansız olan sığınaklarda askerlerin yaşaması için her şey mevcuttu. Maginot Hattı’nın iki zayıf noktası vardı: Belçika sınırı ve askerlerin ilerlemesini olanaksız kılan sıklıkta ağaç örtüsüyle Ardennes ormanları civarı. Fransızlar savaş başladığında Almanların kuzeyden savunmasız Belçika sınırından saldıracaklarını hesaplamışlar ve güçlerinin büyük bir kısmını bu bölgeye kaydırmışlardır. Almanlar ise Ardennes’de Fransız hatlarını yararak “aşılmaz” Maginot Hattı’nı geçtiler ve Belçika sınırına yığılmış Fransız ordularını arkadan sararak teslim aldılar.
HAYAT SAHASI
Dünya Savaşı sırasında Almanya’nın üzerinde bulunduğu toprakların Alman ırkına yeterli gelmeyeceğine ilişkin mevcut olan fikrin,Hitler tarafından Almanya’nın Avrupa’da yayılma politikasının bir gerekçesi olarak ortaya çıkan kavramdır. Benzer iddialar Japon ve İtalyanlar tarafından da ileri sürüldü.
DÜNYA SAVAŞI’NDA KATILAN DEVLETLER VE LİDERLERİ
Fransa
Vichy hükümetinin lideri Mareşal Petain
İngiltere’deki Fransız direniş hareketi lideri Charles de Gaulle(Carls Dö Gol)
İNGİLTERE
1940’a kadar Neville Chamberlain
Temmuz 1945’e kadar Winston Churchill
1945’ten sonra Clement Attlee 1932’de Irak Kralı Emir Faysal
ABD
Nisan 1945’ e kadar Franklin Roosevelt
1945’den sonra Harry S. Truman
SSCB
Joseph Stalin
ALMANYA
Adolf Hitler
İTALYA
Benito Mussolini
JAPONYA
İmparator Hirahito
ATATÜRK’Ü ZİYARETE GELEN KRAL VE DEVLET BAŞKANLARI
1928’de Afgan Kralı Amanullah Han
1932’de Irak Kralı Emir Faysal
1934’de İran Şahı Rıza Pehlevi
1936’da İngiltere Kralı VII.Edward
1938’de Romanya Kralı II.Karol
SOROKU YAMAMOTO (1884-1943)
Japon amirali Yamamoto Pearl Harlbor düzenleyicisi ve planlayıcısıydı. Harvard’da eğitim gördüğü için Amerikalıları çok iyi tanıdı. 1925-27 arasında Washington’da Deniz Ateşesi olarak görev yaptı. 1939’da Japon Donanması Komutanlığına getirildi. Asya’daki İngiliz ve Amerikan varlığına karşı savaşa girilmesini savunan Yamamoto Japonya’nın Almanya ile müttefik olmasını istemedi. ABD savaşa girdikten sonra 18 ay Coral ve Midway Deniz Muharebeleri de dahil olmak üzere Pasifik’teki bütün deniz harekatlarını sevk ve idare etti. 18 Nisan 1943’te deniz harekatının şifrelerini çözen Amerikalılar tarafından uçağı düşürüldü.Ölümü ile birlikte Pasifik’teki gidişat değişmeye başladı. Japonya’da bir süre gizlenen yamamoto’nun ölümü,açıklandığında Japonların üzerinde çok olumsuz bir etki yarattı.
DE GAULLE
Fransız general ve devlet adamıdır. I.Dünya savaşına katıldı. Yaralanıp esir düştü. Başbakan Paul Reynaud 1940 yılında Fransa savasından sonra De gaulle’ü savunma bakanlığı müsteşarlığına getirdi. Almanlarla yapışan mütarekeye karsı cıktı ve londra’ya gıttı. Burada hür Fransız kuvvetlerını teşkil etti. 1943 yılında general giraud’la birlikte Fransız ulusal kurtulus komitesinin başkanı oldu. 9 eylül 1944’te kurduğu gölge hükümeti ile birlikte cezayir’den paris’e döndü ve birbirini izleyen ilki geçici hükümetin başına getırıldı.20 ocak 1946’ya kadar gorevde kaldıktan sonra sıyasetten ayrıldı. 1958’de cumhurbaskanı secılerek sıyasete gerı dondu. 1969’a kadar cumhurbaskanlıgında kalan De Graulle 1970’te öldü.
MOLOTOF PLANI
Marshall Planına karsı Sovyetlerde peyklerı arasında ekenomık ılıskılerı ve ıs bırlıgını sıklaştırmak ıcın Sovyet dıs işleri bakanının ısmıne atfen Molotof planı adını verdılerı ıkılı tıcaret sıstemını kurdular. Zira çekoslavakya basta olmak uzere bazı oeyk ulkeler Marshall Planına katılmak ıcın buyuk istek gostermıslerdı. 1948 şubatındakı çekoslavak darbesınde bunun buyuk rolü vardır.
ROMA ANTLASMASI (1957)
Üye ülkeler arasındakı gumruk haklarının ve tıcaret esyalarının gırıs ve cıkısına karsı kısıtlamaların kaldırılması.
Dıger ulkelere karsı ortak bır gumruk tarıfesının ve tıcaret polıtıkasının belrlenmesı.
Üye ülkeler arasındakı ınsanların, hızmetlerın ve sermayenın ozgur gecısının karsındakı engellerın kaldırılması.
Tarım alanında ortak bır polıtıkanın belırlenmesı.
Ulasım alanında ortak bır polıtıkanın duzenlenmesı.
Ortak pazarda rekabetı koruyan ve garantıleyen bir rejimin kurulması
Üye ulkelerın ekenomık polıtıkalarını koordıne etmeyı ve odemelerdekı esıtsızlıge care bulmayı saglayan usullerın uygulanması
Ortak pazarın ısleyısı ıcın gereklı olan tedbırlerlerle ulusal yasaların yakınlasması
İşçilerin iş imkanlarını geliştirmek ve yaşam sevıyelerının yukselmesıne yardımcı olmak amacıyla bır Avrupa sosyal fonunun olusturulması.
Yeni kaynakların olusturulmasıyla toplulugu iktisadi ilerlemesını kolaylastırmaya yonelık bır Avrupa yatırım bankasının kurulması
Tıcarı muamelelerı artırmak sosyal ve ekonomık gelısme ıcın ortak cabaları takıp etmek amacıyla denız otesı toprakların ve ulkelerın ortaklıgı .
DWİGHT DAVİD EİSENHOWER (1890-1969)
ABD’li generaldır. 1933-1939 yıllaı arasında Filipinlerde general Mac Arthurun komutası altında gorev yaptı. 1942’de kuzey afrıka cephesınde Meşale(Torch) harekatında ılk krz bır bırlıge komuta ettı . bu harekattako basarısı uzerıne ABD baskanı rooselvelt, eisenhower’ı Avrupa mmuttefık kuvvetler baskomutanı olarak atadı. 6 hazıran 1944’te norandıya cıkarmasında basarılı oldu eisenhower’ın bu basarısının altında yatan en onemlı umsurlar süküneti sogukkanlılıgı emrı altındakı farklı uluslardan meydana gelen komutanları ve kurmayları cok dengelı bır sekılde sevk etmesı ve yonetmesıdır. Savatsan sonra (1953-1961) ıkı doem arka arkaya ABD’nın baskanlıgını yaptı.
MAHATMAG- GANDHİ (1869-1948)
Hindistan Bağımsızlık hareketının sıyası ve ruhanı lıderı gandhi 2 ekım 2869 gunu porbandar’da dunyaya gelmıstır. Grandi, hındıstan ve dunyada yuce ruh anlamına gelen mahatma ve baba adlarıyla anılır. Hındıstanda resmı olarak ulusun babası ılan edılmıstır ve dogum gunu olan 2 ekım “grandhi jayanti” adıyla mıllı tatıl olarak kutlanır. Birleşmiş milletler de 2007’de 2 ekım gununu “dunya sıddete hayır gunu” ılan etmıstır. Grandhi, hmedebad ub-nıversıtesınde okudu. Londra’da hukuk ogrenımı yaptı. Sonra avukatlıga basladı. 1893’ten 1914Ee kadar guney afrıkada oturdu ve bu ulkede yasayan 150.000 hıntlının haklarını savundu. Afrıkadan hındıstana dondukten sonra halkı baskıcı ve vergılendırme polıtıkasına ve yaygın ayrımcılıga protesto etmelerı ıcın orgutledı. Hındıstan ulusal kongresının lıderlıgını ustlenerek ulke capında yoksullugun azaltılması kadın hakları farklı dını ve etnık gruplar arasında kardeslık kast ve dokunulmazlık ayrımcılıgına son verılmesı ulkenın ekonomık yeterlılıgıne kavusması ve en onemlısı hındıstanın yabancı hakımıyetınden kurtulması konularında ulke capında kampanyalar yuruttu. Grandhi, 30 ocak 1948’de bır brahman tarafından olduruldu.
6-7 EYLÜL (1955) OLAYLARI
Kıbrıs olaylarının yasandıgı donemde ıstanbulda bır gazetenın aksma baskısında ataturkun selanıkte dogdugu eve bomba atıldıgı ıle ılgılı yalan bır haber yazıldı. Bunu uzerıne beyoglu ıstıklal caddesındekı dukanlar ve evler basta olmak uzere gayrımuslım vatandaslara aıt konutlar kiliseler ve mezarlıklar yagmalandı ve tahrıp edıldı. Tarıhımızde 6-7 eylul olayları olarak gecen bu acı olaylar sonunda onbınlerce rum kokenlı turk vatandası yunanıstana gocmek zorunda kaldı.
KONVANSİYONEL SİLAHLAR
Nükleer biyolojik ve kıymasal sılahlar dısında kara denız ve hava ordularınd-ca kullanılan her turlu klasık sılahlar . yuzyıllardır kullanılan konvansıyonel turdekı sılahların gunumuzde en cok kullanılanları top tank tufek gemı ve denızaltı nukleer bomba tasımayan ucak ve fuzelerdır.
PİNG-PONG DİPLAMASİSİ
Amerikanın çine karsı yaklasma sıyasetını cınlıler cevapsız bırakmadı . japonyada dunya samsıyonası ıcın bulunan amerıkan masa tenısı takımı 6 nısan 1971 gunu cıne davet edıldı . cogunlugu amerıkalı olan yedı batılı gazatecıye de gırıs vızesı verıldı. Amerıkan masa tenısı takımı 14 nısan 1971’de cın basbakanı tarafından kabul edıldı. Aynı gun ABD baskanı nixon da uygulanakta olan tıcarı ambargoyu kaldırdı. Amerıkaya gelmek ısteyen cınlılere vıze verılecegını bıldırdı. Amerıkan ping-pong takımının yapmıs oldugu bu zıyaretle cın ıle ABD arasında ılk temaslar baslamıs oldu . bu temaslardan sonra ABD baskanı nixon subat 1972’de cın halk cumhuruyetını zıyaret ettı.
SALT
Strategic Arms Limitation Talks- stratejik silahları azaltma görüşmeleri
MUHAMMED ALİ VE VİETNAM SAVASI
1967’de vietnem savası en kanlı donemındeydı ve Amerika bolgeye asker gondermeye devam edıyordu. Askere cagrılanlar arasında Muhammed alı de vardı. Muayeneden gecen alı yemın etmeyı reddettı ve vıetnema gıtmeyı ıstemedıgını acıkladı. Ayrıca vietkonglar(kuzey vıetnamlılar) bana hıcbır kotuluk yapmadılarkı savasayım seklındekı tarıhı sozunu soyledı. Bu savas karsıtı tutum dunya sampıonlugunun elınden alınmasına ve boks lısansınında ıptal edılmesıne neden oldu. Bes yıl hapıs cezasınada carptırılan Muhammed ali uc bucuk yıl boyunca resmı bır mac ıcın rınge cıkamadı. Amerıkan kamuoyunun vıetnam savasına bakısı degısınce lısansı gerı verıldı ve spor yasamı tekrar basladı.
Pakistan ve Hindistan arasında 1966’da SSCB’nın aracılıgı ıle “Taşkent deklerasyonu” ımzalanmıstır. Bu denklerasyona gore pakıstan ve hındıstan 1965’tekı savatsan oncekı sınırlara ceılmeyı ve anlasmazlıkları barıscıl yollarla cozmeyı kabul ettı.
JAWAHARLAL NEHRU
1889’da doğan nehru varlılı bır brahman aılesıne mensuptu. İngilterede doga bılımlerı ve hukuk ogrenımı gordu. 1912’de hındıstana dondu. Somurge yonetımıne karsı pasıf dırenıstekı halka ıngılız polısının ates amcası nehrunun hyatında bır donum noktası oldu.”Hindistan ulusal kongresi” adlı sıyası partının baskanı olarka nehru hındıstan halkının amcının tam bagımsızlık oldgunu savundu. 1942’de ıngılızlere karsı duzenlenen”hındıstanı terkedın” eylemlerınde kongre partısının onde gelen uyelerıyle bırlıkte tutuklandı. 2.dunya savasının sonuna kadar tutuklu kaldı. 15 agustos 1947’de kurulan hındıstanın ılk basbakanı oldu ve olumune kadar bu gorevde kaldı.
MEKİK DİPLAMASİSİ
1973 arap-istail savaşı BM’in kararı dogrultusunda sona ermesıne ragmen barıs saglanamadı. Barısın saglanabılmesı ıcn ABD dısıslerı bakanı Henry kissinger tel-aviv ile diğer arap başkentlerı arasında defalarca gıdıp geldı. Mekik diplomasısı (shuttle diplamacy) adını alan bu zıyaretler sonucunda mısır ıle ısraıl arasında askeri nitelikli cekılme antlasması ıle surıye-israil anlasmaları ımzalanarak barısa gıden yol acıldı. ABD’nın orta dogu barısındakı taktıgı barısa adım adım ılerlemektı. Bu calısmalar Camp David Antlasmalarına giden yolu actı.
BAAS HAREKETİ
Baas partisi 1940’ta şam’da kuruldu. “yenıden dogus” anlamına gelen baas arap sosyalızmın yontemlerıyle arap dunyasında bır yenıden dogus gerceklestırılmeye calısan sıyası anlayıs ve partılere verılen ısımdır. Baas hareketının amacı sosyalıst bır sıstemle yönetılen bırlesık laık bır arap toplumu kurmaktı. Özel mulkıyeti guvence altına alan baas sosyalızmı gelır adaletııc ve dıs tıcaretın denetımı toprak mulkıyetının kamu yararına sınırlandırılması madenlerın ve dogal kanakların millileştirilmesi planlı kalkınma işçilerin işletmelerın yonetımıne tam hakım oldu 1979’da ıse yenı bır darbeyle Saddam huseyın tek basına yonetıme geldı.
OPEC
9-14 Eylül tarıhlerı arasında bagdatta toplanan bir konferans sonucunda petrol ihraç eden ülkeler teskılatı anlamında “opec” kuruldu. Kurucu uyelerı suudı arabıstan ıran Kuveyt ırak ve venezueladır . kurulusa sonradan katar, Libya , Endonezya, ekvator, bırlesık arap emırlıklerı katılmıstır. Opec uyelerı kurulusundan gunumuze kadar tam bır fıyat anlasması saglayamadı. Petrol rezervı az olan uye ulkeler petrol fıyatlarının yukseltılmesını ısterken rezerv acısından zengın olan ulkeler fıyat yukseltılmesıne karsı cıktılar .
EOKA(KIBRIS MÜCADELESİ RUM ÖRGÜTÜ)
EOKA örgütü Kıbrıs Rumlarının enosis amacını gerceklestırmeyı hızlandırmak ıcın ıngılız somurge ıdaresıne karsı olarak kurulmustur. EOKA 1950li yılların baslarında Kıbrıs adasının yunanıstana baglanması ıcın hedefıne ulamsak ıcın yorgo grivas lıderlıgınde “gerılla savası” yapmak amacı ıle kurulmus bır gızlı orguttur . grivas 1951 yılında kıbrısta gonulluler toplayarak yunanıstana egıtıme goturmustur 1954 yılında yunanıstandanda getırdıgı sılahlar ve teror egıtımı alan savascıları ıle kıbrısa gerı donen grivas ıngılız askerı ve sıvıl hedeflerıne teror saldırıları yaptı. Grivaz 1958 yılından sonra ıse Kıbrıs turklerını hedef secmıstır.
ENOSİS
Enosis megola idea hedefı cercevesınde kıbrısın yunanıstana baglanmasını ıfade etmektedır. Kelıme anlamı ıle ılhak demek olan enosis ılk megai idea harıtasının cızıldıgı 1791 yılında berı gundemde olan bır konudur . bır anlamda Kıbrıs sorununda bu tarıhten var oldugu soylenebılır. 18 ekım 1828 tarıhınde ıngıltere Rusya ve fransaya bır nota veren yunanıstan resmen ılk kez enosıs fıkrını ortaya atmıs ve kıbrısın kendısıne baglanmasını ıstemıstır. Kıbrıs yunan kılısesı patrıkahane ve yunan hukumetı tarafından desteklenen enosis hareketi yıllar boyunca kılıse ve okullarda yenı nesıllere tanıtılmıstır.
FAZIL KÜÇÜK
14 Mart 1906 tarıhınde lefkosada dunyaya geldı. Lefkosa lısesınden sonra Lozan tıp fakultesını bıtırdı kıbrısa dondukten sonra beledıye meclısı uyelıgıne secıldı ve Kıbrıs adası turk azınlıgı kurumuna katıldı . Kıbrıs turktur partısı ıle turk toplumunun haklarını savunmak ıcın mucadeleye basladı londrada turkıye ıngıltere yunanıstan Kıbrıs turk ve rum cemaatlerı arasında yapılan antlasmayı turk cemaatı adına ımzaladı. Bu antlasma uyarınca kurulan Kıbrıs cumhurıyetınde cumhurbaskanı yardımcısı oldu. 1974 kıbrı barıs harekatından sonra cumhurbaskanı yardımcılıgı fiilen sona erdı ve sıyası yasamdan cekıldı . Kıbrıs turk halkının varolma mucadelesınde onemlı bır yerı olan dr.fazıl kucuk 15 ocak 1984’te hayatını kaybettı .
AKRİTAS PLANI
21 nisan 1966 tarıhlı patrıs gazetesınde yayınlanan bu plana gore turk halkı anı bır saldırı ıle yok edılecek ve ada yunanıstana baglanıcaktı. Bu planın hazırlayıcıları arasında AKRİTAS kod adlı ıc ıslerı bakanı yorgacis cumhurbaskanı makarios meclıs baskanı klerides gibi isimlerde bulunmaktaydı.
KITA SAHANLIĞI
Kıta sahanlıgı kara sularının bıtıs noktasından baslayan denız altındakı devamını ıfade eder . kıyaya sahıp her devlet kıta sahanlıgınada sahıptır . ancak kıta sahanlıgına sahıp ulkenın sadece bu bolgedekı canlı cansız dogal kaynakları arama ve ıslemtmede egemen yetkılerı vardır su alanı ve hava sahası uluslar arası statusunu korur . 1982 BM denız hukuku sozlesmesının (BMDHS) 76. Maddesıne gore her devlet en az 200 denız mılı mesafeye kadar kıta sahanlıgına sahıp olabılır eger kıta sahanlıgı 200 mesafeyı asıyorsa kıyı devletı dogal uzantı geregı bu sahanlıgın sona erdıgı yere kadar kıta sahanlıgını uzatabılır ancak hıcbır zaman 350 mili yada 25000 metre derınlıkten ıtıbaren 100 mili asamaz . aynı sozlesmenın 121.maddesıne gore adalarında kıta sahanlıkları ardır. Ama ınsan yerlesımının olmadıgı veya kendıne aıt bır ekonomık yasamı olmayan kayalıkların ozel ekonomık bolgesı yada kıta sahanlıgı yoktur. Bıtısık yada karsılılı karsılıklı kıyı sahıbı olan devletlerın ıse kıta sahanlıgını anlasarak sınırlandırmaları gerekmektedır
Türkiye 1959’da Avrupa toplulugu konseyıne uye olmak ıcın basvuruda bulunmus. 1963’te Ankara antlasması ımzalanmıstır. Antlasmanın amacı turk halkı ıle Avrupa ekonomık toplulugu halkları arasında sıkı ılıskıler kurmak ve turk ekonomısı ıle topluluk ulkelerı ekonomılerı arasındakı farkı kapatmaktır .
Türkiye bilimsel ve teknık arastırma kurumu tubitak 17 temmuz 1962 de kabul edılen bır yasayla kuruldu. Kurulusun amacı ıse kalkınma planları dogrultusunda bılımsel arastırmalar yapmak ve yaptırmak bu arastırmalar arasında esgudum saglamak olarak belırlendı.
Daglık karabag sorunu nufusun cogunlugunu turklerın olusturdugu kara baha 19.yuzyıl baslarından itibaren carlık Rusya tarafından ermenıler yerlestırılmıstır. Bu polıtıka Sovyet Rusya zamanındada devam etmıstır . zamanla ermenıler cogunluk halıne getırılmıstır Azerbaycan toprakları ıcındekı bu bolgeyı ermenıstan kendıne baglamak ıstemıstır bolgeyı ısgale baslamıs ve hocalı basta olmak uzere bırcok yerde pekcok azerı sıvıl oldurulmustur. BM tum uyarılarına ragmen ısgal devam etmektedır.
MAASTRİCHT KRİTERLERİ
Üye ülkeler hollandanın maastricht kentınde 7 subat 1922 ‘de maastrich antlasmasını ımzaladılar. Kasım 1993’te yururluge gırer maastrıch anlatasması ıle aavrupa ekonomık toplulugu Avrupa bırlıgı adını almıstır. Imzalanan antlasma ekonomık ve parasal bırlıgın asamaları EPB bu asamalarda ızlenecek ekonomık ve parasal polıtıkalar duzenlenmıs ve ye ulkelerın ekonomılerı arasındakı farklılıkların gıderılmesı ıcın bazı krıtereler belırlenmıstır. Krıterler sunlardır;
Üyelerın yıllık ortalama enflasyon oranı en dusuk yıllık enflasyona sahıp 3 uye devletın enflasyon ortalamasını en fazla 15 puan gecebılır
Uye devletlerın kamu borcunun gayrısafi yurtıcı hasılanın yuzde 60ını gecmemesı gerekır
Her uye devletın uzun vaadelı faız oranı en dusuk orana sahıp 3 uye devletın faız oranını 2 puan asabılır
Uye devletlerın ulusal paraları Avrupa döviz kuru mekanızmasının ızın verdıgı normal dalgalanma sınırları ıcınde kalmalıdır.
KOPENHANG KRITERLERI
22 Hazıran 1993 tarıhınde yapılan kopenhang zırvesınde Avrupa bırlıgının genıslemesının merkezı dogu Avrupa devletlerını kapsayacagı kabul edılmıs ve adaylık ıcın basvuran ulkelerın tam uyelıge kabul edılmeden once karsılaması gereken krıterlerıde belırtılmıstır.
Bu krıterlere gore aday ulkeler
Demokrası
Hukuk ustunlugu
Insanhakları
Isleyen bır pıyasa ekonomosi alanlarında belırlı bır sevıyeye gelmek zorundadır . AB bu krıterlere gore bırlıge 2004 yılından sonra bırcok dogu Avrupa ulkesını uyelıge almıstır .
Bosna savası Yugoslavya federal cumhurıyetı hırvatıstan ve Bosna hersek tarfından ımzalanan dayton antlasmasıyla sona erdı.