TÜRK DİLİNİN TARİHİ DEVİRLERİ
ALTAY ÇAĞI
- Nazari ve karanlıktır.
- Türkçe ve diğer Altay dillerinin “Ana Altayca” olarak tasavvur edilen bir dile bağlı oldukları dönemdir.
- Türk-Moğol-Mançu-Tunguz dil birliği bu döneme tekabül eder.
- Altay dil birliğinin tarihini tespit etmek mümkün olmamakla birlikte yaklaşık olarak MÖ 9.000 olarak tahmin ediliyor.
EN ESKİ TÜRKÇE ÇAĞI
- Altay kuramına göre, Türkçenin Altaycadan ayrılıp bağımsız olmaya başladığı devirdir.
- Özellikle Sümerce ve Türkçe arasında kelime alış verişinin olduğu dönem olarak düşünülürse MÖ 5000-4000’li yıllar olduğu tahmin edilebilir.
İLK TÜRKÇE ÇAĞI
- Türk boylarının oluştuğu dönemdir.
- MÖ 10. MS 4. yy. tahmin edilir.
- Bu devirden, elde şahıs ve yer adları ile kimi araç gereç adları kalmıştır.
- Hun, Bulgar, Sabir, Hazar vb. Türk kavimlerinin dilleri bu devirde incelenir.
- Bu dönemde Türkçe, Eski Batı Türkçesi (Lir Türkçesi) ve Eski Doğu Türkçesi (Şaz Türkçesi) diye iki lehçeye ayrılır.
ESKİ TÜRKÇE ÇAĞI
- Türk dilini metinle takip edebileceğimiz devirdir.
- 6-10. Yy. arası kabul edilebilir.
- Köktürk ve Uygur olarak iki döneme ayrılır.
- Karahanlıcanın dil özellikleri göz önüne alınınca onu da bu döneme dahil edenler de vardır.
ORTA TÜRKÇE ÇAĞI
- Türklerin İslam’ı kabul etmesiyle birlikte dilde de meydana gelen gelişme ve değişmelerin yaşandığı 11-15. yy.lardır.
- Bu dönemde daha önce toplu halde yaşayan Türk boyları birbirinden ayrılarak yeni coğrafyalarda farklı yazı dilleri oluşmaya başlamıştır.
- Bu dönemin başlıca lehçeleri Türk dünyasının kuzeyinde Kuzey Türkçesi (Kıpçakça), doğusunda Doğu Türkçesi (Çağatayca) ve batısında Batı Türkçesi (Oğuzca) olarak üç büyük lehçeye ayrılır.
- Türk dili siyasi gelişmelere paralel olarak farklı kültür ve medeniyetlerle karşılaşmıştır.
- Ses, yapı ve kelime hazinesi bakımından büyük değişimlere uğramış.
YENİ TÜRKÇE ÇAĞI
- Türk dilinin 16. yy.dan itibaren 20. yy.a kadar oluşan gelişme ve değişmelerin yaşandığı dönemdir.
- Bu dönemde Türk dili, Oğuz (Osmanlı Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi),
- , Çağatay (Özbek Türkçesi ve diğer Orta Asya Türk lehçeleri) ve Kıpçak yazı dillerine sahip edebi eser yaratma olgunluğuna kavuşmuş ve geniş kitlelerce konuşulan küresel bir dil –uygarlık dili- olmuştur.
MODERN TÜRKÇE ÇAĞI
- Bugünkü canlı edebi lehçe ve şivelerdir.
- Türk dili bu dönemde sayısı 15’e ulaşan yeni yazı dillerine sahip olmuş, dünyada gerek konuşur sayısı gerekse coğrafi yaygınlık bakımından ilk on dil arasına girmiştir.
- Bilim, sanat ve edebiyat eserleri verme bakımından da gelişmesini sürdürmektedir.