TAKASIN ŞARTLARI:
Takasın söz konusu olabilmesi için başlıca dört şartın gerçekleşmiş bulunması zorunludur. Bunlar;
- Borçların Karşılıklı Olması
- Borçların Benzer Olması
- Borçların Muaccel Olması
- Takas Açıklamasında Bulunulmuş Olması
Borçların Karşılıklı Olması
Takas edilecek borçlar karşılıklı olmalıdır. Diğer bir deyişle, takasta bulunacak olan iki kişi birbirlerine karşı hem alacaklı hem de borçlu olmalıdırlar (BK. m. 118). Örneğin benim size bir borcum varsa, bu borcumu ancak sizden olan bir alacağım ile takas edebilirim, fakat onu başkasından olan bir alacağım ile takas etmem mümkün değildir; çünkü bu ikinci halde borçlar arasında “karşılıklılık” (mütekabiliyet) yoktur. Aynı şekilde ben, size olan borcumu başkasının sizden olan alacağı ile de takas edemem; çünkü burada da borçlar arasında karşılıklılık yoktur.
Borçların Benzer Olması
Karşılıklı olan borçların aynı zamanda yekdiğerinin benzeri (mümasili) olması da gerekir (BK. m. 118). Diğer bir deyişle takas yekdiğerine tamamen benzeyen iki borç arasında olur. Örneğin her iki borcun da konusu para veya aynı nevi ve cinsten misli eşya ise, borçlar arasında benzerlik var demektir. Yoksa borçlardan birinin konusu para, diğerinin konusu misli eşya, örneğin 10 kilo pirinç ise, bu borçlar arasında benzerlik olmadığından para borcu ile pirinç teslimi borcunun takas edilmeleri mümkün değildir. Borçlar arasında konuları bakımından benzerlik şart ise de, miktarları bakımından eşitlik şart değildir. O halde, 500. 000. 000 liralık para borcu ile 300. 000. 000 liralık para borcu birbirleriyle takas edilebilir ve böylece borçlar en az olanı, örnekte 300. 000. 000 lira oranında sona ermiş olurlar (BK. m. 122/11).
Borçların Muaccel Olması
Takasın mümkün olabilmesi için, karşılıklı ve birbirine benzer olan iki borcun da muaccel olması gerekir (BK. m. 118). Eğer borçlardan birinin muaccel olmasına karşılık diğeri henüz müeccel ise, bunların takası söz konusu olmaz. Aynı şekilde müeccel olan iki borcun da takası mümkün değildir. Ancak BK. m. 121 ile bu kurala bir istisna getirilmiştir. Gerçekten, sözü geçen madde hükmüne göre “borçlunun iflası halinde alacaklılar, muaccel olmasa bile alacaklarını müflisin kendilerinden olan alacağı ile takas edebilirler.