Tarih’de Türkiye olarak geçen yerler ….
–6.Yüzyıl Bizanslılar tarafından Orta Asya’ya
–9 ve 10. Yüzyılda Bizanslılar tarafından Volga nehrinden Orta Avrupa’ya
–11.12.Yüzyıl’da Mısır ve Suriye’ye
–12.yüzyıldan itibaren ise Anadolu’ya
Türkiye adları verilmiştir…
Önemli Asya Hun Notları…
Dikkat…
–Bilinen İlk Türk hükümdarı aynı zamanda Büyük Hun Devletinin bilinen ilk hükümdarı olan ŞANYÜ TEOMAN’dır (kurucu değil dikkat)
–En parlak zamanı ise Tanhu Mete Han…(efsane ye göre Oğuz Kağan)
İlk toprak-vatan sevgisi Mete Han İle başlar
–Ho-han-yeh Çin’e bağlanmak İsteyen hun hakanı
–Çi-Çi buna karşı çıkıp bağımsızlık için savaşan Hun Hakanı (ilk defa kale kurmuş lakin üstün çin kuvvetleri karşısında atı olmadan savaşan Türkler yok olmuştur)
–At üstünde çalınan müzik aleti Pi-Pa (genelde denemelerde çıkar sınavda %1 ) smile ifade simgesi
-Pazırık -tuyehta-noin ula gibi yerlerde bulunan Hun eserleri Petersburg Hermitaj Rus müzesinde sergilenmektedir
-Pazırık halısı Hunlara aittir (ilk düğümlü halı imiş)
Önemli Akhun Notları
-Diğer Adları Eftalitler’dir
-afganistan civarlarında hayat buldular
–Sasaniler ile savaştılar
–Diyarbakır’ı kuşatmaları ile ün kazandılar (sasani ile ortak)
-Sasani iç işlerine karışarak istediklerini hükümdar yaptılar
Sasaniler’de ki mazdek isyanını bastırdılar
-Göktürk-Sasani ittifakı sonucu yıkıldılar
Göktürkler
Kuran AİLE AŞİNA …
1.Göktürk Kağanlığı
-Kurucusu Bumin Kağan
-Avarlara bağlı demirci iken Töles isyanını bastırmaları karşılığı avar hakanının kızını isteyince isteği red edilen bumin topladığı birliklerle avar kağanlığını Orta Asya’dan sildi ,Avrupa’ya göç etmelerine neden oldu
-Bumin Kağan unvanı =İl Kağan
-Mukan Kağan en parlak zamanları bu dönemde Orta Asya hakimiyeti kesintisiz olarak Göktürklere geçti
-Sasanilerle ittifak yaparak Akhun(eftalitler ) ortadan kaldırılıp İpek yolu ele geçirildi ,sasanilerin daha sonra baskısı sonucu İLK DEFA BİZANS’a elçi gönderilip Sasanilere karşı ittifak yapıldı
NOT: BU İTTİFAK SONUCU ZAYIFLAYAN SASANİLER BİR SÜRE SONRA ARAPLAR TARAFINDAN ORTADAN KALDIRILDI
-Elçi gönderen batı göktürk yabgusu : İstemi yabgu
NOT 2: İSTEMİ YABGU BİZANS ELÇİLERİ GELDİĞİNDE “ROMA İMPARATORLUĞUNUN BİZE GELMESİ DÜNYA’YI FETH EDECEĞİMİZİN İŞARETİDİR ATALARIMIZDAN ÖYLE DUYDUK” DEMİŞTİR
–Göktürk kağanlığı kendisinden sonra gelecek bütün Türk devletlerine model teşkil etmiştir
–Batı kolunun kağanı İstemi yabgu oğlu Tardu Kurt başlı sancak ile isyan edince devlet ikiye ayrıldı …
NOT 3: TARDU BİZANS HÜKÜMDARINA 7 İKLİMİN VE 7 IRKIN KRALIYIM DİYE HİTAP ETMİŞTİR
-Doğu Göktürk kağanlığı yıkılma sebebleri :
a)Kıtlık
b)çin kışkırtmaları
c)bağlı boyların isyanları
d)Türk asıllı olmayan vezirlerin töreleri bozması
olarak gösterilir
ORHUN YAZITLARINA GÖRE TÜRKLERİN ESARET ALTINA GİRMESİNİN 3 NEDENİ VARDIR
1)ÇİN ENTRİKALARI
2)HÜKÜMDARLARININ BAŞARISIZ İDARELERİ
3)TÜRK MİLLETİNİN HÜKÜMDARLARINA İTAATSİZLİĞİ
Göktürk Fetret devrinde birçok Aşina soylusu isyanlar çıkarmıştır en çok bilineni Chie-Shih Şuai (namı Diğer Kürşad )
–40 arkadaşı ile birlikde Kürşad Çin hükümdarını esir alıp Türk ülkesine kaçırıp toprakları ve halkı kurtarmak amaçlanmış ,lakin fırtınadan dolayı plan ertelenmek yerine Çin sarayı basılmış lakin sonuç alınamamış Kürşad ve fedaileri Vey ırmağı kıyısında katledilmiştir …
NOT 1 :Kürşad ismi Hüseyin Nihal Atsız tarafından yazılan Bozkurtların ölümü ve Bozkurtların Dirilişi kitabından sonra kabul edilmiştir )
Diğer isyan eden Aşina soylusu :Ni-Shih Fu
Birkaç isyan daha olmuşsa da Çinlilerin kışkırtması ile başarısız olunmuştur
–Son olarak Kutluk Şad ve 17 arkadaşı ile başlayan isyan Tonyukuk’un desteği ile başarıya ulaşmış Ötüken basılarak Oğuzlar buradan çıkartılıp 2. Göktürk Kağanlığı kurulmuştur
–Vezir Tonyukuk =Unvanı “Apa Tarkan ” Kutluk Kağan -Kapgan Kağan ve Bilge Kağan’a vezirlik yapıp yol gösteren Türk veziri…
-Kutluk Şad (Kutluk Kağan-İlteriş Kağan ) Çin’e 46 sefer yaparak akınlar düzenlemiş devletin düzenini sağlamıştır
-Tahta daha sonra kardeşi Kapgan Kağan geçti,Türk tarihinin büyük kahramanlarındandır en büyük amacı : çin’i baskı altına almak -Çin’de esir Türkleri kurtarmak -Orta Asya’da ki bütün Türkleri tek bayrak altında toplamaktır…
–bir süre sonra Kapgan kağanın aşırı sert tutumundan dolayı bağlı boylar Çin kışkırtması ile isyana başladı
-Bayırku isyanını bastırmaktan dönerken ordudan uzaklaşıp sadece böri birliği ile hareket edince Çin-Bayırku tuzağına düşüp öldürüldü …
–Oğlu İnal kağan tahta geçsede Kurultay tahta İlteriş Kağan oğlu Bilge Kağan’ı geçirmek isteyince Türk tarihinde ilk defa Kurultay tarafından tahttan indirilen ilk hükümdar İNAL KAĞAN Olmuştur
–Bilge Kağan isyanları bastırıp Çin’e akınlardan sonra Çin İle barış yapmıştır
–Dönemin “Yenilmez Savaşçısı” olarak adlandırılan Kişi Bilge Kağan’ın kardeşi ” KÜLTİĞİN” dir aynı zamanda İslam tarihinde de adı geçmektedir…
–
İlk Defa Yazılı eser bırakan Türk devletidir :
Orhun yazıtları
Bilge Tonyukuk adına Tonyukuk tarafından yazıldı
Kültiğin ve Bilge Kağan adına ise : Hükümdar soyundan olan Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır
UYGURLAR Hakkında ufak notlar
Karluk-Dokuz Oğuz-basmiller birleşerek 2.Göktürk’ü yıkmış kağanlarını katletmiştir..
–İlk Uygur kağanı : Kutluk Bilge Kül Kağan (karahanlı bilge kül kadir han la karıştırmayın ayırt edici nokta islami ad olan KADİR)
–Bayan Çor parlak zamanları olarak geçer ve Şine -Uşi yazıtları bu dönemde yazıldı (Göktürk Alfabesi ile yazılmıştır)
-Çin’in en güçlü hanedanlarından olan Tang ların iç karışıklığa sürüklenmesi sonucu bir Uygur kızı Tang sarayına gelin olarak verildi (hep kız almıyoruz demek ki smile ifade simgesi –tang imparatoru kızı da gelin olarak alındı
-Bayan Çor döneminde ORDU-BALIK şehri kurulmuştur
–Böğü Kapan Lo-Yang seferinde tanıştığı Maniheizmi benimsemiş ve halkına da benimseten ilk ve tek hükümdar olmuştur(mani dinini kaynağı Pers (iran) dır İyi -kötü aydınlık-karanlığın savaşı olarak adlandırılır
–(amacı : yerleşik hayata geçmek-refaha kavuşmak ve budist çin etkisinden kurtulmak)
-Böğü kağan Türk tarihinde ilk defa veziri tarafından öldürülen hükümdardır ,Sefer konusunda anlaşmazlığa düştüğü veziri Bağa Tarkan tarafından öldürüldü
-Tahta KUT anlayışına aykırı olarak vezir Bağa tarkan geçti
NOT: TÜRGİŞ HAKANI BAĞA TARKAN İLE KARIŞTIRMAYIN
–bu dönemde tibetliler güçlenmiş uygurlara rakip olmuştur
Kansu Uygurları ve turfan (beşbalık) uygurları olarak ikiye ayrılmışlardır
Kutlu Dağ Efsanesi : Uygurlara ait kutlu bir kayanın Çinliler tarafından parçalanması ile Göç Destanını konu alan efsanedir ..
-Karabalsagun yazıtı :Türkçe-Çince-Sogdca yazılan bir eserdir ,Göktürk alfabesi kullanıldı -Uygur tarihini konu alsa da Türkçe ve sogdça metinleri tahrip olmuştur