İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN HUKUKİ SONUÇLARI
İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN HUKUKİ SONUÇLARI
Çalışma Belgesi Verilmesi İş sözleşmesinin sona ermesi durumunda işveren, işçiye, ayrıldığı işin çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösterir bir belge vermek durumundadır.
İbraname Verilmesi İbraname, işçinin alacaklarının işveren tarafından tamamen ödendiğini gösteren bir belgedir. Bu belgenin geçerli olabilmesi için, işçi tarafından düzenlenerek işverene teslim edilmesi gerekir.
Kıdem Tazminatı asgari bir çalışma süresini dolduran işçinin, iş sözleşmesinin kanunda sayılan nedenlerden biriyle son bulması hâlinde, işverence işçiye ya da mirasçılarına yapılan bir ödemedir.
Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Koşulları
İş kanununa tabi işçi olmak
İş yerinde en az bir yıl çalışmış olmak
Belirli fesih hâlleri veya işçinin ölümü
İşçinin Kıdeminin Hesaplanması
Kıdem süresinin başlangıcı ve sonu
İşçinin kıdeminin başlangıcı olarak sözleşmenin yapıldığı tarih değil, işçinin iş yerinde fiilen çalışmaya başladığı tarih kabul edilir. Kıdem tazminatının sonu, süresiz fesih bildirimiyle sözleşmenin sona erdiği hâllerde, bildirimin karşı tarafa vardığı; süreli fesihlerde ise, fesih bildirimi sürelerinin bittiği tarihtir. İşçinin ölümü halinde ise sürenin sonu, işçinin öldüğü tarihtir.
Kıdem Süresinden Sayılan Süreler
Sözleşmenin askıda kaldığı süreler
1475 sayılı Kanunun 14. maddesinin 1. Fıkrasında, işçinin işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince, her geçen tam yıl için işverence işçiye, 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödeneceği hükme bağlanmıştır. Burada söz konusu olan; işçinin fiili çalışma süresi değil, iş sözleşmesinin devamı süresi ve fiilen çalışılan günlerin toplamını oluşturan takvim yılı esas alınmıştır. Bundan da anlaşılacağı üzere askı süreleri de hizmetten sayılacak ve kıdem tazminatının hesabında dikkate alınacaktır.
Aynı işverenin bir veya değişik iş yerlerinde devamlı veya aralıklı olarak geçirilen süreler
14/2. maddeye göre işçilerin kıdemleri, iş sözleşmesinin devam etmiş veya fasılalarla (aralıklarla) yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik iş yerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır.
İşverenin değişmesi veya iş yerinin nakli
Herhangi bir nedenle iş yerinin devredilmesi hâlinde, işlemiş kıdem tazminatlarından her iki işveren de sorumludur. İş yeri devriyle ilgili durumlarda müteselsil sorumluluk bulunmaktadır.
Değişik kamu kuruluşlarında geçen süreler
İşçinin değişik kamu kurum ve kuruluşlarındaki hizmetleri birleştirilerek kıdem tazminatı hesabı yapılır. Önemli olan, bu hizmetin kıdem tazminatının ödenmesini engelleyecek bir şekilde sona ermemiş olması ve her iki iş yerinin de kamuya ait olmasıdır.
Mevsimlik işte çalışan işçinin kıdemi
Mevsimlik işlerde yapılan çalışmalarda kıdem süresinin hesabında hem çalışılan sürelerin hem de çalışılmış gibi kabul edilen sürelerin toplamı dikkate alınacaktır. Eğer sözleşmede hüküm varsa, mevsimlik çalışmaların tam yıl çalışması olarak kabul edilmesi de mümkün bulunmaktadır.
Kıdem Tazminatının Miktarı kıdem tazminatının ödenmesi koşullarının mevcut olması durumunda ve iş sözleşmesinin koşullara uygun sona ermesi hâlinde işçiye, her bir yıl için 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Burada sözü edilen, ücret giydirilmiş ücret olup işçinin günlük temel ücretine, işçiye sözleşmenin sonlandırıldığı dönemde sağlanan para ve para ile ölçülebilen sözleşme ve kanundan doğan menfaatler de eklenecektir. Bu düzenlemeden hareketle prim, ikramiye, çocuk ve aile zammı gibi ödemelerle gıda, meslek, sağlık, giyim, yakacak, konut, yemek ve vasıta yardımları ile aydınlatma ihtiyaçlarını karşılayan para ve parayla ölçülebilen bütün yardımların bir günlük tutarı, günlük temel ücrete eklenir ve oluşan meblağla kıdem gün sayısı çarpılarak (tavanı aşmamak kayıt ve şartıyla) ödenmesi gereken kıdem tazminatı hesaplanmış olur. Yani sözü edilen bu gelirlerin toplamının 365’e bölünmesi ile ortaya çıkan meblağın, işçinin günlük temel ücretine ilavesi gerekmektedir.
Kıdem Tazminatının Tavanı kıdem tazminatının yıllık miktarının, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek devlet memuruna (5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre), bir hizmet yılı içinde ödenecek azami emeklilik ikramiyesini aşamayacağı esası getirilmiştir.
Kıdem Tazminatı Fonu işçinin hak ettiği, ancak çeşitli nedenlerle alamadığı kıdem tazminatları da hak sahiplerine ödenmiş olacaktır.
Kıdem Tazminatının Tarafları, Gecikme Faizi ve Zaman Aşımı Kıdem tazminatı için zaman aşımı süresi olarak, TBK 146. maddesinde yer alan 10 yıllık süre kabul edilmiştir
Kıdem tazminatı, tazminat hakkının doğduğu anda muaccel olduğundan ve işvereni temerrüde düşürdüğünden faiz, fesih tarihinden itibaren uygulanacak ve işvereni, ayrıca temerrüde düşürmek için ihtar etmeye de gerek kalmayacaktır. İş Kanununa göre, daha önceleri yalnızca kıdem tazminatları için uygulama alanı bulan en yüksek banka mevduat faizi, günümüzde diğer işçi ücretleri için de uygulanacaktır (İş K. m. 34/1).
İşsizlik Sigortası “bir iş yerinde çalışırken çalışma istek ve yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına, herhangi bir kasıt veya kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigorta” olarak tanımlanmıştır. Bu fon, işsizlerin pirime esas aylık kazançlardan %1 işçi, %2 işveren ve %1 devletten alınan paylarla oluşur. İşsizlik sigortasından yararlanabilmek için, ilk önce sigorta kapsamında olmak gerekir. İkinci olarak iş sözleşmesinin süreli fesih, haklı fesih veya sürenin bitimi gibi diğer nedenlerle sona ermiş olması gerekir. Üçüncü olarak, iş sözleşmesinin sona ermesinden önceki son 3 yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş ve işten ayrılmadan önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olma koşullarının sağlamasıdır. Son olarak ise Türkiye İş Kurumuna talep gerekir.
Yeni İşverenin Sorumluluğu
İş Kanunu’nun 23. maddesi, süresi belirli olan veya olmayan sürekli iş sözleşmesi ile bir işverenin işine girmiş olan işçi, sözleşme süresinin bitmesinden önce yahut bildirim süresine uymaksızın işini bırakıp başka bir işverenin işine girmesi durumunda, sözleşmenin bu suretle feshinden ötürü, işçinin sorumluluğu yanında, ayrıca yeni işverenin de aşağıdaki hâllerde birlikte sorumlu olduğunu düzenlemiştir. -İşçinin bu davranışına, yeni işveren sebep olmuşsa
-Yeni işveren, işçinin bu davranışını bilerek onu işe almışsa
-Yeni işveren, işçinin bu davranışını öğrendikten sonra dahi onu çalıştırmaya devam etmişse
Kanunda yer alan bu düzenlemeye aykırı bir tarzda hareket eden işçi, işvereninin sırf bu sebeple uğradığı zararları tazmin etmek zorunda kaldığı gibi, işverenin katlanmak zorunda kaldığı eğitim giderlerini ve ihbar tazminatını da işverene ödemek zorunda kalacaktır. Yukarıdaki şartlardan birinin mevcut olması durumunda, eski işverenin bu sebeple uğradığı zararların tazmininde, yeni işveren de işçiyle birlikte müteselsil sorumlu olacaktır.
ÖZET
- İş sözleşmesi sona erdikten sonra işçi, işverene ibraname işveren de işçiye çalışma belgesi verebilir.
- İşveren tarafından İş Kanunu’nun 17 nci maddesinin II numaralı bendinde gösterilen sebepler dışında, işçi tarafından bu kanunun 16’ncı maddesi uyarınca, muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla, bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı ya da toptan ödeme almak amacıyla feshedilmesi yahut kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi ve işçinin ölümü sebebiyle son bulması hâllerinde, işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet aktinin devamı süresince, her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
- İşçilerin kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik iş yerlerinde çalıştıkları süreler gözönüne alınarak hesaplanır. İş yerlerinin devir veya intikali yahut herhangi bir suretle bir işverenden başka bir işverene geçmesi veya başka bir yere nakli hâlinde işçinin kıdemi, iş yeri veya iş yerlerindeki hizmet akitleri sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır.
- Yukarıda belirtilen kamu kuruluşlarında, işçinin hizmet akdinin evvelce bu maddeye göre kıdem tazminatı ödenmesini gerektirmeyecek şekilde sona ermesi suretiyle geçen hizmet süreleri, kıdem tazminatının hesabında dikkate alınmaz.
- Aynı kıdem süresi için bir defadan fazla kıdem tazminatı veya ikramiye ödenmez.
- İş Kanunu’nun 23. maddesi, süresi belirli olan veya olmayan sürekli iş sözleşmesi ile bir işverenin işine girmiş olan işçi, sözleşme süresinin bitmesinden önce yahut bildirim süresine uymaksızın işini bırakıp başka bir işverenin işine girmesi durumunda, sözleşmenin bu suretle feshinden ötürü, işçinin sorumluluğu yanında, ayrıca yeni işverenin de aşağıdaki hâllerde birlikte sorumlu olduğunu düzenlemiştir. Bu haller;
- İşçinin bu davranışına, yeni işveren sebep olmuşsa
- Yeni işveren, işçinin bu davranışını bilerek onu işe almışsa
- Yeni işveren, işçinin bu davranışını öğrendikten sonra dahi onu çalıştırmaya devam etmişse